Η καλοπέραση «κόβει» πολλά και καλά χρόνια ζωής από τους Έλληνες, οι οποίοι πριν από πέντε δεκαετίες ήταν οι μακροβιότεροι άνθρωποι του κόσμου, αλλά σήμερα βρίσκονται στην 11η θέση παγκοσμίως στην επιβίωση δίχως προβλήματα υγείας και στην 10η παγκοσμίως σε προσδόκιμο επιβιώσεως. Αυτά είναι τα συμπεράσματα της διεθνούς έρευνας «Global Burden of Disease Study» και της έρευνας «European Health Report 2012» του ευρωπαϊκού τμήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι οποίες δόθηκαν προσφάτως στη δημοσιότητα και κατέγραψαν την κατάσταση της υγείας παγκοσμίως και σε 53 ευρωπαϊκές χώρες αντιστοίχως. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, κατά τη γέννησή μας το προσδόκιμο επιβιώσεως δίχως προβλήματα υγείας είναι γύρω στα 66,5 έτη, ενώ συνολικά το προσδόκιμο επιβιώσεως είναι περίπου 81 χρόνια. Αν και το προσδόκιμο επιβιώσεως εξαρτάται έως ένα βαθμό από τα γονίδια που κληρονομούμε από τους γονείς μας αλλά και από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η οποία – σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Guardian» – συμβάλλει σε ποσοστό σχεδόν 20% σε αυτό, πολύ σημαντικότερο ρόλο παίζει το πως φροντίζουμε τον εαυτό μας.
Του λόγου το αληθές αποδεικνύουν προγενέστερες μελέτες, οι οποίες έχουν δείξει ότι κάπνισμα, καθιστική ζωή, ανθυγιεινή διατροφή και παχυσαρκία «θερίζουν» τους Έλληνες, προκαλώντας ολοένα περισσότερα κρούσματα καρδιαγγειακών νοσημάτων, εγκεφαλικών, σακχαρώδους διαβήτη και καρκίνου. Τί μπορούμε να κάνουμε για να αντιστρέψουμε την κατάσταση; Να μερικές ιδέες. 1. Μετακομίστε στην Ιαπωνία… Αν και το τσουνάμι που χτύπησε την Ιαπωνία τον Μάρτιο του 2011 είχε ως συνέπεια να μειωθεί το μέσο προσδόκιμο επιβιώσεως στη χώρα εξαιτίας της μαζικής απώλειας σε ζωές (τα επιβεβαιωμένα θύματα ήταν 15.882 και οι αγνοούμενοι 2.668), το προσδόκιμο επιβιώσεως δίχως προβλήματα υγείας εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο του κόσμου, φθάνοντας τα 75,5 χρόνια στις γυναίκες και τα 70,1 χρόνια στους άνδρες. Επιπλέον, περισσότερο από το 45% των Ιαπωνίδων και το 20% των Ιαπώνων αναμένεται να γιορτάσουν τα 90α τους γενέθλια, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε πέρυσι τον Ιούλιο το υπουργείο Υγείας της χώρας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Κένγι Σιμπούγια και τους συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο, η μακροβιότητα των Ιαπώνων δεν οφείλεται μόνο στο σούσι και στο ρύζι. «Οι Ιάπωνες δίνουν εξαιρετικά μεγάλη σημασία στην υγιεινή, σε όλες τις πλευρές της καθημερινής ζωής. Η στάση αυτή μπορεί εν μέρει να αποδίδεται στην πολύπλοκη αλληλεπίδραση της κουλτούρας, της εκπαίδευσης, των κλιματολογικών συνθηκών, του περιβάλλοντος και της παράδοσης τουshinto, η οποία απαιτεί τον καθαρισμό του σώματος και του μυαλού πριν από την συνάντηση με άλλα άτομα», έγραφαν το 2004 στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet». Επιπλέον, οι Ιάπωνες κάνουν συστηματικά τσεκ απ – και κάπως έτσι, παρά το τσουνάμι, το μέσο προσδόκιμο επιβιώσεως των γυναικών είναι τα 85,9 χρόνια και των ανδρών τα 79,44 χρόνια. 2. …ή καλύτερα στην Βόρειο Ικαρία Αν δεν θέλετε να ξενιτευτείτε, ο καλύτερος τόπος για να ζήσετε είναι η βόρειος Ικαρία. Το «φαινόμενο της Ικαρίας» πρωτοπαρατηρήθηκε από επιστήμονες της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, πριν από τέσσερα χρόνια, όταν μελέτη έδειξε πως ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μόνο το 0,1% του πληθυσμού ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο – και μάλιστα με παράλληλη διατήρηση μιας καλής ποιότητας ζωής. Όπως, όμως, λέει στα «ΝΕΑ» ο επικεφαλής της μελέτης κ. Χριστόδουλος Στεφανάδης, καθηγητής Καρδιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, νεώτερα στοιχεία δείχνουν πως και μέσα στο ίδιο το νησί υπάρχουν διαφοροποιήσεις στα ποσοστά της μακροζωίας. «Η βόρειος Ικαρία έχει μεγαλύτερα ποσοστά μακροζωίας και υπερηλίκων απ’ ό,τι έχει το υπόλοιπο νησί. Αν τη χωρίσουμε σε νότιο, μέση και βόρειο, η βόρειος έχει κατά 25% περισσότερους υπερήλικες, δηλαδή κατοίκους ηλικίας άνω των 90 και μέχρι 105 ετών», λέει. Οι λόγοι αυτής της εσωτερικής διαφοροποίησης δεν είναι πλήρως εξακριβωμένοι, αλλά καθώς οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν το νησί, «σκοντάφτουν» σε εύλογα αλλά και απρόσμενα ευρήματα. «Ξέρουμε ορισμένα πράγματα που διαφοροποιούν τη βόρειο Ικαρία από την υπόλοιπη, τα οποία μοιάζουν πολύ λογικά», συνεχίζει ο κ. Στεφανάδης. «Κατ’ αρχήν είναι ένα βορινό μέρος, οι κάτοικοι του οποίου έχουν περάσει πιο σκληρή και πιο απομονωμένη ζωή από τους υπόλοιπους. »Έζησαν όλες αυτές τις δεκαετίες φτωχικά, με λιτή διατροφή, που περιέχει λιγοστά ζωικά προϊόντα, λίπη και γλυκά τα οποία αποδεδειγμένα οδηγούν στην αθηροσκλήρωση και την καρδιοπάθεια. Επιπλέον, η μορφολογία του εδάφους είναι τέτοια, ώστε καθημερινά αναγκάζονται να περπατούν πολύ και σε σκληροτράχηλο έδαφος». Πολύ πρόσφατα στοιχεία, όμως, δείχνουν κάτι ακόμα: ότι πιθανώς παίζει ρόλο η σύσταση του εδάφους της βορείου Ικαρίας. «Το άλλο μεγάλο εύρημα που τώρα μελετάμε είναι η σύσταση του εδάφους της περιοχής», εξηγεί ο κ. Στεφανάδης. «Το πέτρωμα στην βόειο Ικαρία είναι γρανιτικό, δηλαδή ασβεστόλιθος, ο οποίος σύμφωνα με αναλύσεις που έγιναν στον Δημόκριτο περιέχει ραδιενεργά ισότοπα – ραδόνιο και ουράνιο – και βγάζει πολύ μικρές ποσότητες ακτινοβολίας. »Υπάρχουν κάποιες διεθνείς μελέτες σε πειραματικό επίπεδο που λένε ότι μικρές δόσεις ακτινοβολίας μπορεί να αναγεννήσουν τα κύτταρα, ενώ οι μεγαλύτερες είναι αυτές που μπορεί να κάνουν μεταλλάξεις και να προκαλέσουν καρκίνο. »Αυτό που ανακαλύψαμε είναι ότι η υπόλοιπη Ικαρία έχει το ένα τρίτο της ακτινοβολίας από αυτήν που υπάρχει στην βόρεια. Ας σημειωθεί, δε, ότι και τα παλιά σπίτια στη βόρειο Ικαρία είναι χτισμένα από πέτρα. Ίσως λοιπόν αυτή η συνεχής έκθεση των κατοίκων σε πολύ μικρές δόσεις φυσικής ακτινοβολίας να έχει παίξει ρόλο στην μακροβιότητά τους». Ρόλο πιθανώς έχει παίξει και το γεγονός πως οι βορειοϊκαριώτες ήταν πιο απομονωμένοι από τους υπόλοιπους κατοίκους του νησιού. «Αυτό ίσως διατήρησε τα όποια γονίδια μακροζωίας στον συγκεκριμένο πληθυσμό, έναντι της ανάμιξης γονιδίων που ενδεχομένως υπάρχει στις άλλες περιοχές του νησιού», εκτιμά ο κ. Στεφανάδης. Υπέρ αυτού συνηγορεί το εύρημα πως οι υπέργηροι βορειοϊκαριώτες είχαν υπέργηρους γονείς. «Ανακαλύψαμε πως και οι γονείς τους πέθαναν σε πολύ μεγάλη ηλικία, στα 80 ή στα 90 τους, σε εποχές που ο κόσμος συνήθως ζούσε 60 χρόνια», εξηγεί ο καθηγητής. Ας σημειωθεί, τέλος, πως «το πιο εντυπωσιακό εύρημα» στους Ικαριώτες είναι τα χαμηλά ποσοστά αθηροσκλήρωσης που έχουν – της κατάστασης που οδηγεί στα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα οποία αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο. 3. Μετρήστε την πίεσή σας Η υπέρταση είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς μας, καθώς αποτελεί στην Ευρώπη τον κύριο παράγοντα κινδύνου για πρόωρο θάνατο και για ζωή με κακή ποιότητα. Επιπλέον, μόνο σπάνια δεν είναι στον ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με την Μελέτη Αττική, που διεξήχθη από την Α’ Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών την πενταετία 2001-2006, το 38% των ανδρών και το 24% των γυναικών εμφανίζουν αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης (πάνω από 140/90 mmHg). Στους νεώτερους ενήλικες, τα ποσοστά είναι περίπου 8% για τους άνδρες ηλικίας 32 έως 58 ετών και 10% για τις γυναίκες ηλικίας 31 έως 59 ετών, αλλά αυξάνονται με την ηλικία για να φθάσουν στο 45% στους άνδρες και στο 57% στις γυναίκες στις ηλικίες άνω των 75 ετών. Μερικοί άνθρωποι έχουν υπέρταση επειδή έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου, αλλά οι περισσότεροι επειδή τρώνε πολύ αλάτι, δεν γυμνάζονται, είναι υπέρβαροι, καπνίζουν, τους πνίγει το στρες ή/και πίνουν πολύ. Είναι προφανές ότι τα περισσότερα από αυτά μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο, αλλά επειδή αυτό δεν γίνεται και τόσο συχνά, επιβάλλεται η συστηματική μέτρηση της πιέσεως, κατά προτίμησιν σε έναν γιατρό. Αυτός ο προληπτικός έλεγχος θα μπορούσε να μας προστατεύσει από ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό. 4. Να τρώτε καρπούς και όχι πρόχειρα φαγητά Παραδόξως, η διεθνής έρευνα «Global Burden of DiseaseStudy» δείχνει πως επικίνδυνη για την υγεία δεν είναι μόνον η ελλιπής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (είναι ο έκτος κυριότερος παράγοντας κινδύνου για πρόωρη νόσηση και θάνατο), αλλά και η ελλιπής κατανάλωση ξηρών καρπών (σύμφωνα με την έρευνα, είναι ο όγδοος κυριότερος παράγοντας κινδύνου). Η μειωμένη κατανάλωση λαχανικών από μόνη της είναι ο 12ος κυριότερος εχθρός της υγείας και της ζωής, ενώ ακολουθούν με τη σειρά τα λιγοστά ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που υπάρχουν πρωτίστως στα «παχιά» ή λιπαρά ψάρια (όπως το σολομός, η σαρδέλα, το σκουμπρί), τα πολλά επεξεργασμένα κρεατικά και η μειωμένη κατανάλωση φυτικών ινών. Επιπλέον, η υπερκατανάλωση τρανς λιπαρών (είναι μερικώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια που υπάρχουν κυρίως στα φαγητά των fast food, σε ορισμένα μπισκότα και σε οτιδήποτε τηγανητό με υδρογονωμένα φυτικά λάδια) είναι ο 19ος εχθρός μας, το λιγοστό ασβέστιο (οι καλύτερες πηγές είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα μικρά ψάρια με το κόκαλο κ.ά.) είναι ο 22ος, ενώ η μειωμένη κατανάλωση γάλακτος από μόνη της είναι ο 23ος κυριότερος εχθρός μας.
Συνεπώς ναι, η διατροφή έχει πολύ μεγάλη σημασία για την μακροβιότητα, όχι μόνον επειδή η υπερκατανάλωση φαγητού σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή οδηγούν στην παχυσαρκία, αλλά και επειδή όταν κάποιος τρώει πολλά φρούτα, λαχανικά,όσπρια και ψάρια είναι πιο δύσκολο να παχύνει. Και αν ακόμα δεν έχετε πεισθεί, αναλογισθείτε ότι σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η παχυσαρκία είναι ο τέταρτος κυριότερος εχθρός της υγείας μας, διότι αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο για καρδιοπάθεια, διαβήτη και καρκίνο. Μάλιστα σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα Καρκίνου (NCI) των ΗΠΑ, η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, του οισοφάγου, του ενδομητρίου, του παχέος εντέρου, του νεφρού, του παγκρέατος, του θυρεοειδούς, της χοληδόχου κύστεως κ.ά. Στην πραγματικότητα, σε αυτήν αποδίδεται πλέον το 4% των καρκίνων στους άνδρες και το 7% εκείνων στις γυναίκες. Για να διαπιστώσετε εάν είστε παχύσαρκοι, διαιρέστε το νυν βάρος σας (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους σας (σε μέτρα). Με αυτό τον τρόπο θα υπολογίσετε τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Εάν το πηλίκο είναι πάνω από 30, είστε παχύσαρκοι, ενώ αν κυμαίνεται από 25-30 είστε υπέρβαροι. Φυσιολογικές είναι οι τιμές κάτω από 25 και μέχρι 18,5 (από κει και κάτω, αρχίζει το επικίνδυνα χαμηλό βάρος). 5. Να πίνετε με μέτρο Ένα ή δύο ποτά την ημέρα (αλλά σε μερίδες εστιατορίου ή μπαρ, όχι σε νεροπότηρα) μπορεί να συμβάλλουν στην προστασία από τη στεφανιαία νόσο, αλλά πολλοί ενήλικες πίνουν πολύ περισσότερο από αυτό – και το επακόλουθο είναι να βλάπτουν τον οργανισμό τους. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή έρευνα, η κίρρωση του ήπατος εξαιτίας της υπερκατανάλωσης αλκοόλ αποτελεί πλέον την 12 αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στην Δυτική Ευρώπη, καθώς προκαλεί ηπατικό καρκίνο. Η υπερκατανάλωση αλκοόλ εμπλέκεται και σε άλλους καρκίνος – κυρίως του στόματος, του λάρυγγα και του μαστού – ενώ ευθύνεται και για πολλά τροχαία και καυγάδες που κοστίζουν ζωές. Σύμφωνα με έρευνα της Κομισιόν, στην Ευρώπη 14 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ, ενώ στην Ελλάδα σχεδόν έξι στους δέκα Έλληνες (57%) δηλώνουν ότι καταναλώνουν αλκοόλ από τρεις φορές την εβδομάδα έως και κάθε μέρα. Περίπου επτά στους δέκα Έλληνες αναφέρουν ότι πίνουν συνήθως ένα ή δύο ποτά κάθε φορά που θα βγουν για διασκέδαση, ενώ το 15% πίνει έως και τέσσερα ποτά τη φορά – με το 34% από αυτούς να αναφέρουν ότι τον τελευταίο χρόνο υπήρξε τουλάχιστον μια φορά που ήπιαν περισσότερα από πέντε ποτά σε μια έξοδο. Ως ένα ποτό ορίζονται τα 150 ml κρασί ή 45 ml από «βαριά» ποτά (λ.χ. ουϊσκι, βότκα, τζιν) ή 350 ml μπύρα (σχεδόν ένα κουτάκι). 6. Σηκωθείτε από τις καρέκλες Η μία επιστημονική μελέτη μετά την άλλη αποδεικνύουν πως όταν κάποιος κάθεται καθημερινά με τις ώρες, υπονομεύει την υγεία του, διατρέχοντας αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, καρδιοπάθειας, εγκεφαλικού, διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου (ιδίως του μαστού και του παχέος εντέρου). Ακόμα, δε, και αν διαθέτει καθημερινά λίγο χρόνο για να γυμνάζεται, δεν φαίνεται να αντισταθμίζει την βλάβη που υφίσταται από την πολύωρη ακινησία όλες τις άλλες ώρες της ημέρας, σύμφωνα με μελέτες της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου (ACS). Επιπλέον, μελέτες που πραγματοποίησαν επιστήμονες από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι για να θωρακιστεί η υγεία πρέπει κάθε μισή ώρα να σηκωνόμαστε από τις καρέκλες για 2-5 λεπτά. Πέραν τούτου, απαραίτητες είναι και τουλάχιστον 2,5 ώρες την εβδομάδα ήπιας δραστηριότητας (λ.χ. περπάτημα με βήμα αρκετά γρήγορο, ώστε να νιώθει κάποιος πως ζεσταίνεται και αναπνέει πιο γρήγορα, κατορθώνοντας ταυτοχρόνως να συζητάει με άνεση) ή 75 λεπτά την εβδομάδα έντονης φυσικής δραστηριότητας (π.χ. τζόγγινγκ). 7. Μην καπνίζετε Η πιο αναμενόμενη από τις συστάσεις, αλλά ισχύει. Έχει τεκμηριωθεί ότι το τσιγάρο από μόνο του «κόβει» μια δεκαετία από το προσδόκιμο επιβιώσεώς μας, αλλά και χρόνια καλής ποιότητας ζωής, καθώς καταστρέφει ολόκληρο τον οργανισμό, οδηγώντας σε καρδιοπάθεια, πνευμονοπάθεια και καρκίνο. Ευρωπαϊκή μελέτη του 2006, λ.χ., έδειξε ότι οι πιθανότητες ενός μη καπνιστή να εκδηλώσει καρκίνο του πνεύμονα είναι 0,2% και μιας μη καπνίστριας 0,4%. Σε έναν πρώην καπνιστή είναι 5,5% και σε μια πρώην καπνίστρια 2,6%, σε έναν νυν καπνιστή που δεν υπερβαίνει τα πέντε τσιγάρα την ημέρα 15,9% και σε μία νυν καπνίστρια 9,5%, ενώ σε όσους υπερβαίνουν τα πέντε τσιγάρα την ημέρα είναι 24,4% (18,5% στις γυναίκες). Ωστόσο, το κάπνισμα ευθύνεται και για πολλούς άλλους καρκίνους (είναι συνολικώς 12 και συμπεριλαμβάνουν τους καρκίνους του στόματος και της ουροδόχου κύστεως), ενώ προκαλεί και το ένα στα έξι κρούσματα καρδιοπάθειας. Επιπλέον, μόνο οι μισοί μακροχρόνιοι καπνιστές περνάνε τα 70 τους χρόνια. Τα καλά νέα είναι πως όποιος κόβει το κάπνισμα, ξανακερδίζει λίγα ή πολλά από τα χαμένα χρόνια, αναλόγως με την ηλικία που σβήνει το τελευταίο του τσιγάρο, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Τορόντο που δημοσιεύθηκε προ διμήνου στην «Ιατρική Επιθεώρηση της Νέας Αγγλίας» (NEJM). Όπως έδειξε, όσοι κόβουν το κάπνισμα σε ηλικία 35-44 ετών κερδίζουν σχεδόν εννέα από τα 10 χαμένα χρόνια ζωής, ενώ όσοι το κόβουν μεταξύ 45 και 54 ετών κερδίζουν έξι από τα χαμένα χρόνια. Όσοι εξάλλου σβήνουν το τελευταίο τους τσιγάρο στις ηλικίες 55-64 ετών, κερδίζουν μόλις τα τέσσερα από τα δέκα χαμένα χρόνια ζωής. 8. Προσοχή στο δρόμο Σύμφωνα με την έκθεση «European facts and Global status report on road safety 2013» που μέσα Μαρτίου έδωσε στη δημοσιότητα το ευρωπαϊκό τμήμα του ΠΟΥ, πάνω από 92.400 Ευρωπαίοι (μεταξύ αυτών περίπου 1.500 Έλληνες) αφήνουν ετησίως την τελευταία τους πνοή στην άσφαλτο, πέφτοντας θύματα τροχαίων ατυχημάτων. Επιπλέον, για κάθε άνθρωπο που πεθαίνει, ακόμα 112 μεταφέρονται στα επείγοντα και 23 χρειάζονται νοσηλεία. Το 25%, δε, όσων τραυματίζονται σε τροχαίο, καταλήγουν με μόνιμη αναπηρία. Το 54% των θυμάτων είναι νέοι άνθρωποι, ηλικίας 15 έως 44 ετών, ενώ το 75% είναι άνδρες. Τα επτά στα δέκα θύματα, εξάλλου, είναι οδηγοί ή συνοδηγοί οχημάτων (τα υπόλοιπα είναι πεζοί ή ποδηλάτες). Σύμφωνα με υπολογισμούς βρετανών επιστημόνων, οι οποίοι συνδύασαν στοιχεία του ΠΟΥ με στοιχεία από το υπουργείο Μεταφορών της πατρίδας τους,οι πιθανότητες να σκοτωθεί κάποιος πριν από τα 75 του χρόνια σε τροχαίο ατύχημα με αυτοκίνητο είναι 1 στις 976, όταν με το αεροπλάνο είναι 1 στις 54.433 και με το τραίνο 1 στις 131.313. 9. Δημιουργήστε ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς Τόσο η «Μελέτη Ικαρία» όσο και διεθνείς κλινικές μελέτες συνηγορούν ότι οι καλές κοινωνικές σχέσεις μπορούν να δώσουν χρόνια στη ζωή – και ζωή στα χρόνια. Μία μελέτη-σταθμός για την μακροζωία, η επονομαζόμενη Μελέτη Grant που άρχισε το 1940 από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και διήρκησε σχεδόν επτά δεκαετίες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι ουσιώδεις, ανθρώπινες σχέσεις είναι το κλειδί για μια ευτυχισμένη, μακροχρόνια ζωή», όπως δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Τζωρτζ Βάιλαντ, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Χάρβαρντ, ο οποίος ηγείται της μελέτης τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, μόνον τέσσερις από τους 31 εθελοντές που έμειναν εις αεί εργένηδες εξακολουθούν να βρίσκονται εν ζωή, όταν μεταξύ όσων είχαν καλές οικογενειακές σχέσεις το ένα τρίτο οδεύουν προς τα 90 τους χρόνια. Ωστόσο, ακόμα και όσοι δεν είχαν οικογένεια, αλλά είχαν καλούς φίλους, είχαν όφελος στην επιβίωση – το ίδιο και όσοι είχαν συντροφιά κατοικίδια. Κύριες αιτίες θανάτου στον κόσμο (εκατομμύρια θάνατοι, 2010) Καρδιοπάθεια και εγκεφαλικό = 12,9 (το ένα τέταρτο όλων των θανάτων) Υπέρταση = 9,4 Κάπνισμα = 6,3 Αλκοόλ = 5 Καθιστική ζωή και κακή διατροφή = 12,5 ΕΛΛΑΔΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου