Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου 2010

Η ΓΕΝΙΑ ΜΟΥ
Του καθηγητή βιολογίας Γιάννη Δ. Λύρα

Η κοσμογονία μελετά την καταγωγή του σύμπαντος.
Η κοσμολογία μελετά τη δομή και λειτουργία του σύμπαντος.
Η φύση είναι απλή και επιλύει το κάθε προβλημά της με τον απλούστερο τρόπο και δεν δημιουργεί τίποτα μάταια και περιττά.
Η φύση δημιουργεί αντίβαρο σε κάθε υπερβολική δύναμη εξομοιώνοντας έτσι ανισότητες και αντιθέσεις.
Ο άνθρωπος μιμείται τη φύση σε όλες τις δραστηριότητες και εκδηλώσεις του, στην όλη πορεία της εξελιξής του.

Ο Χρόνος , ο Χώρος και τα Φαινόμενα
Είμαστε όλοι εδώ
Τόσο πολύ μακριά-Τόσο πολύ κοντά

Η γενιά μου ήταν και άτυχη και τυχερή. Τυχερή, γιατί δε γνώρισε τη φρίκη της κατοχής και του εμφυλίου και γιατί δίναμε νόημα στη ζωή μας, έχοντας στις διάφορες εκδηλώσεις μας σήματα, κώδικες, σύμβολα και κανόνες επικοινωνίας. Άτυχη, γιατί είμαστε δέσμιοι μεγάλων στερήσεων. Βιώσαμε το κομματικό κράτος, την εξαγορά της ψήφου με εκφοβισμό, με αντάλλαγμα μισό σακί αλεύρι, ή κάποια υπόσχεση ρουσφετιού και τη μετανάστευση. Είδαμε πολλές φορές και ολόκληρες οικογένειες, οικογενειακά και φιλικά μας πρόσωπα και με τη συνοδεία των τραγουδιών του Στέλιου Καζαντζίδη. με αποσκευές ένα μπαούλο και μια βαλίτσα, τα απολύτως αναγκαία να αναχωρούν με το τραίνο, το φτηνό μεταφορικό μέσο της εποχής «για άλλη γη και άλλα μέρη» για μια θέση στον ήλιο Ζήσαμε την αστυφιλία, το περιοδεύον στα 18 για να καταταγούμε στο στρατό και μετά το ξεβράκωμα μας έπαιρνε την παρθενιά μας η Μορφία, τη διάκριση των στρατιωτών σε εθνικόφρονες (Ε1,Ε2), κομμουνιστές (Α, Β, Γ) και άγνωστης ιδεολογίας (Χ), τα καψόνια, η σκοπιά, η καραβάνα η ΕΗΔ,(εθνική ηθική διαπαιδαγώγηση) το ΕΣΔΑΣ, (εσωτερικό δίκτυο ασφαλείας στρατοπέδου) ΕΞΔΑΣ (εξωτερικό δίκτυο ασφαλείας στρατοπέδου) και η αποψίλωση τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, το κράτος του χωροφύλακα και το τεφτέρι του μπακάλη. Παρόλα αυτά γευτήκαμε τη χαρά της δημιουργίας και την απόδραση στο όνειρο. Ζήσαμε ως αγυιόπαιδες. Παρακολουθήσαμε τις ιπποδρομίες στο Πλατύ και τα πανηγύρια των γειτονικών χωριών, βιώσαμε τη φτώχεια, τα μαθητικά συσσίτια με το γάλα σκόνη και το τυρί σαπουνέ,τις αυστηρές εξετάσεις, το μάθημα της καλλιγραφίας που λερώναμε τους συμμαθητές μας και λερωνόμαστε από το μελάνι, τους κονδυλοφόρους και τις πέννες, αλλά ευτυχώς κυκλοφόρησαν τα μπίκ. Αγοράζοντας τύχες, γνωρίζαμε όλους τους ποδοσφαιριστές , ήθοποιούς, τραγουδιστές και με τα χαρτάκια παίζαμε ή γινόταν ανταλλαγή για να συμπληρωθεί η σειρά κερδίζοντας διάφορα δώρα. Κάθε Σεπτέμβρη γινόταν η αγορά, πώληση και Τράμπα βιβλίων, σχολικών και μη, και συνέπιπτε με το πανηγύρι (εμποροπανήγυρο- ζωοπανηγύρο) του Μελιγαλά και διασκεδάζαμε στο λούνα πάρκ , γύρω του θανάτου , ποδοσφαιράκια και φλιμπεράκια και γίνονταν αγορές για όλη την οικογένεια, πουλώντας τη καλοκαιρινή σοδειά. Απολαύσαμε το σχολικό κήπο με τις πολεμίστρες και τα φυλάκια, παίζοντας τους ληστές, τους κλέφτες και αστυνόμους, βιώσαμε το φόβο και τον τρόμο του παιδονόμου νιώσαμε τις ψείρες, τα τσιμπούρια και τους ψύλλους στο κορμί μας, αφού συμβιώναμε άνθρωποι και ζώα μαζί και δίπλα μας υπήρχαν οι αποθηκευτικοί χώροι με τρόφιμα και για τους μεν και για του δε, χωρίς μέτρα προφύλαξης. Δεν ξεχνάμε τις βδέλλες που κολλούσαν στο κορμί μας ψαρεύοντας στο βάλτο, (τις πουλούσαμε στο γιατρό Γούναρη ή σε γυρολόγους), τα ομαδικά εμβόλια, το κατράμι και το κάντιο για τις παραμαγούλες. Το ντύσιμο και το πόδεμά μας ήταν από αποφόρια άλλων γεμάτα με μπαλώματα με μόνο ακέραιο το σωπάνι. Ζήσαμε τις πολιτικές αναταραχές της λατινικής Αμερικής και της ανεξαρτησίας κρατών της Αφρικής από τους αποικιοκράτες, την επανάσταση του Τσε Κέ Βάρα, το ψυχρό πόλεμο και ανταγωνισμό για την κατάκτηση του διαστήματος ΗΠΑ και Ρωσίας, τη σκυλίτσα Λάϊκα στο διάστημα και την κατάκτηση της σελήνης το 1969 με το Απόλλων 11, τη δολοφονία του Κένεντυ και το γάμο της Τζάκυ με τον Ωνάση, το θάνατο του γιου του σε αεροπορικό δυστύχημα, το ξεριζωμό των ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, την έκρηξη των γεννήσεων, τη χούντα των συνταγματαρχών, το αντιπραξικόπημα του βασιλιά στις 13-12-1967 και μετά την αποτυχία του αναχώρησε για τη Ρώμη και αλλαγή του πολιτειακού σκηνικού στην Ελλάδα, τη μεταπολίτευση. Χορτάσαμε το θόρυβο της αλάνας, παίξαμε μπάλα στους δρόμους βγάζοντας πολλές φορές τα νύχια των ποδιών μας, φτιάχναμε τα παιχνίδια και εργαλεία του κυνηγιού και ψαρέματος μόνοι μας, κάναμε κοπάνες από το σχολείο για να απολαύσουμε ένα μπάνιο στο ποτάμι, αυτοσχεδιάζαμε πίσω από το μπερντέ του Καραγκιόζη. Τρέξαμε, ιδρώσαμε, πετροβοληθήκαμε, σκαρφαλώσαμε σε μάντρες, κάναμε βουτιές στο Δυρό του βάλτου, στον Κάκαβο και την πινημένη, πέσαμε από δέντρα κάνοντας τραμπάλα πηγαίνοντας από το ένα κυπαρίσσι στο άλλο σαν τους πιθήκους, μπήκαμε πολλές φορές τσαμπατζήδες στο τραίνο και στον κινηματογράφο Ηλέκτρα, στην Καλαμάτα, πονέσαμε που μας κοροϊδέψανε στο τάξιμο του θελήματος που κάναμε. Και όταν όλα αυτά μας έπνιγαν βρίσκαμε καταφύγιο, ακούγοντας από το ραδιόφωνο ομαδικά μουσική των Μπητλς, Ολύμπιανς, Ελβις Πρίσλεί, ή τραγουδάγαμε και χορεύαμε. Διαβάζαμε Ιούλιο Βερν, Βίκτορα Ουγκώ, Καζαντζάκη και η φαντασία μας οδηγούσε σε άγνωστα μέρη με δίψα για περιπέτεια. Στο περίπτερο του χωριού μας αγοράζαμε με ρεφενέ ή δανειζόμαστε ή γινόμαστε λαθραναγνώστες, τα περιοδικά της εποχής, «Εικονογραφημένα Κλασικά» «Ρομάντζο», «Εικόνες», «Ντόμινο», «Θησαυρό» και το πιο αγαπητό μας, «το Μικρό Ήρωα». Ήταν ένα από τα δημοφιλή περιοδικά του ’50 -’60 ο “Μικρός Ήρως” με πρωταγωνιστές το παιδί φάντασμα Γιώργο Θαλάσση, την όμορφη και γενναία Κατερίνα, το Σπίθα με τη λαιμαργία και τις γκάφες του το μικρό μπόμπιρα βοηθό όλων τους, το Τζιτζίκι. Τα παιδιά ήταν μέλη μιας μυστικής αντιστασιακής οργάνωσης και με κίνδυνο τη ζωή τους έφεραν σε πέρας επικίνδυνες αποστολές, εναντίον των ναζί. Τα κείμενα έγραφε ο Στέλιος Ανεμοδουράς ο οποίος πέθανε πρόσφατα και η εικονογράφηση ήταν του Βύρωνα Απτόσογλου. Εκδόθηκε από το 1952 έως το 1967 όταν απαγορεύτηκε η κυκλοφορία και έκδοσή του από τη χούντα των συνταγματαρχών, η οποία, όπως είναι γνωστό, έβαλε την Ελλάδα στο γύψο από το 1967-74, έφερε την coca-cola, έκανε τη σύμβαση με την ΠΕΣΙΝΕ για τους βωξίτες Παρνασσού και τα πετρέλαια της Θάσου. Πραγματοποίησε το δεύτερο εκτοπισμό των αριστερών στα παλιά γνώριμα μέρη της εποχής του ’50, ενίσχυσε τα ΤΕΑ (τάγματα εθνικής ασφαλείας) που πραγματοποιούσαν στα χωριά προπαγανδιστικές ομιλίες και πρόβαλαν «τα επίκαιρα της εποχής» ή τα κλαψιάρικα έργα, στην πλατεία του χωριού, σχεδόν κάθε εβδομάδα, τα οποία μαζί με το κράτος του χωροφύλακα, έβαζαν σε καταστολή και φόβο, τα προοδευτικά μυαλά. Βιώσαμε το κυπριακό με πρώτα θύματα τους Καραολή και Δημητρίου, τον πόλεμο της Κορέας και του Βιετνάμ με τις ανατριχιαστικές εικόνες, τις παρεμβάσεις της βασιλικής οικογένειας στην πολιτική ζωή της χώρας, την αποχώρηση του Κ. Καραμανλή με το ψευδώνυμο Τριανταφυλλίδης, στη Γαλλία, την αποστασία του Μητσοτάκη και τη δημιουργία 5 κυβερνήσεων από την ίδια κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, τη δολοφονία Λαμπράκη, τα Ιουλιανά, τα «γαργάλατα»,το θάνατο του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα, το ντελίριο των ελλήνων για το «θαυματουργό» νερό του Καματερού στη διάρκεια της χούντας, την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου από τον Αλέξανδρο Παναγούλη, τον Αύγουστο του 1968, που αντάμωσε ξαφνικά το θάνατο το μελαγχολικό πρωινό της πρωτομαγιάς του 1976 σε «τροχαίο ατύχημα» και την κατάληψη-διχοτόμηση της Κύπρου τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1974, από τα σχέδια των Τούρκων Αττίλα 1 και 2, με τη βοήθεια των Ιωαννίδη, Κίσινγκερ και παρατρεχάμενων «πολιτικών». Αφιερώναμε τραγούδια στο ραδιοφωνικό σταθμό Αμαλιάδας, και κάναμε διαγωνισμό τραγουδιού στο ποτάμι κάτω από το φεγγάρι από ακούσματα κυρίως των Καζαντζίδη, Αγγελόπουλου, Μπιθικώτση, Χατζιδάκη, Περπινιάδη, Ζαγοραίου και Μαρινέλας. Γευτήκαμε την κάθε εποχή, τα βιολογικά προϊόντα της μάνας γης, χωρίς ορμόνες, φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αλλά μόνο με τη χρήση της χωνεμένης κοπριάς των ζώων, το γλυκορίζι, ή γλυκόριζα τους βολβούς, τα σπαράγγια, τα φρούτα, τα μανιτάρια , τα άγρια χόρτα, τα πουλιά, τα ψάρια, τις γευστικές και νόστιμες κόκκινες αγκαθωτές μενίδες και γκαστρούδες του βάλτου, τα χέλια, τα καβούρια, και ξεδιψάγαμε από τα κρυστάλλινα και γάργαρα νερά του ποταμού και των ρεμάτων των χωριών της περιοχής μας που δεν είχαν φυτοφάρμακα, νιτρικά και μικρόβια. Το καλοκαίρι οι ψάθινες, καλαμένιες ή από καναβάτσο καλύβες πάνω στα δέντρα ή το χώμα και τα αγροτόσπιτα, έσφυζαν από ζωή με την παρουσία ζώων και ανθρώπων που κοιμόμασταν δίπλα τους. Μέναμε στα Ποτιστικά, στο Παρασπόρι, στις Γανιές δίπλα στο ποτάμι, εκτρέφοντας διάφορα ζώα και καλλιεργώντας μποστανικά και λαχανικά. Στον κάμπο είχαμε τα ρύζια και ντομάτες, στα συκοπερίβολα μαζεύαμε τα σύκα και τα λιάζαμε πάνω στα καλαμωτά, στα αμπέλια και σταφίδες κάθε βράδυ οι παρέες διασκέδαζαν στα αλώνια και φύλαγαν την περιουσία τους από τυχόν κλέφτες. Το χωριό άδειαζε τελείως από ανθρώπους. Δε θα ξεχάσουμε τη διώροφη καλύβα, πάνω σε μια θεόρατη μελισσομουργιά που είχε φτιάσει η γιαγιά μου Αλεζαγού, στις Γανιές, που την παρέσυρε μια κατεβασιά ή «αυγατισιά» του ποταμού, το 1955, αλλά η μουριά ήταν γαντζωμένη στις ρίζες της. Από τότε φύγαμε και μέναμε τα καλοκαίρια στού Τσαγκάρη τη βρύση, γιατί ήταν εκεί τα συκοπερίβολα και η σταφίδα. Υπάρχει ακόμη το αγροτόσπιτο που μέναμε και η ξελότζα που εκτρέφαμε διάφορα ζώα, αλλά οι εφτά βρύσες που έβγαζαν νερό, στέρεψαν. Πιο πάνω από εκεί που κατέληγαν οι πέντε δρόμοι προς τα μοναστήρια, καθολικό ή οικουμενικό και νέο, κάθε δεκαπενταύγουστο, ο μπάρμπας μου, ο Βαγγέλης Βάκρινος, έφτιαχνε παράγκα πουλώντας παστέλια, αναψυκτικά, τσαπελόσυκα, καρπούζια, νηστίσιμα φαγητά και ανήμερα της Παναγίας πουλούσε γουρνοπούλα με τη συνεργασία άλλων και εμείς βοηθάγαμε στα ώνια και προσέχαμε την πραμάτεια ,από επίδοξους κλέφτες με το συνθηματικό της κατοχής «παπούτσια» Εκεί ξαπόσταιναν και δροσίζονταν οι προσκυνητές και αγωγιάτες , ερχόμενοι με τα πόδια ή τα ζώα τους μέσα από καλντερίμια από τα γύρω χωριά. Καταστράφηκαν (εκτός από ένα μικρό κομμάτι) και τη θέση τους πήρε η άσφαλτος.
Ξεπεράσαμε σύντομα σε, πολύ μικρή ηλικία, τους πιθανούς κινδύνους και φοβίες με τα ζώα κατοικίδια και μη τα οποία δρούσαν πολύ ψυχοθεραπευτικά σε μας. Γνωρίσαμε στη δύση της, τη σηροτροφία, μαζεύοντας μουρόφυλλα, ζώντας στη βρώμα, το βιολογικό κύκλο του μεταξοσκώληκα και τα χειμαδιά των τσοπάνηδων με τους ήχους της φλογέρας που συνόδευαν ανθρώπους και ζώα. Βλέπαμε το γητευτή φιδιών Ντίνο Φερμάνη να βγάζει από το κορμί του ζωντανά φίδια και μας έμαθε πώς να τα πιάνουμε ζωντανά κτυπώντας τα με το καλάμι, τους κουζουλούς (ες) του χωριού μας που μας διασκέδαζαν με τις ιδιαιτεροτητές τους χωρίς παρεξηγήσεις και πιάναμε από τις φωλιές τους κιρκινέζια, με χνουδωτό φτέρωμα και τα εξημερώναμε ταίζοντάς τα στο στόμα με ακρίδες, σαύρες και τζιτζίκια. Με καπαντζέδες πιάναμε και τους γονείς τους καθώς και άλλα πουλιά, όπως φλώρους και γαρδέλια. Βιώναμε τον αναπαραγωγικό κύκλο όλων των κατοικίδιων και μη ζώων, προσέχοντας τα μικρά τους και τρώγαμε κροκοφίγκι από το πρώτο γάλα, μετά τη γέννα των αιγοπροβάτων. Φορτώναμε τα ζώα (άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια) με 12 διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με το τι μεταφέραμε στο σαμάρι τους ή χωρίς σαμάρι και το όργωμα- σβάρνισμα με άλογο ήταν δημιουργική ευχάριστη απασχόληση και παιχνίδι μαζί. Στήναμε δόκανα, βεργιά, θηλιές και πλακοπαϊδες πιάνοντας πουλιά, εξασφαλίζοντας το φαγητό και το χαρτζιλίκι μας. Τα πιο ευχάριστα συναισθήματα για όλα τα παιδιά ήταν η απασχολησή μας με το φυτό λινάρι. Όταν ωρίμαζε το ξεριζώναμε και το κάναμε μάτσα. Στη συνέχεια του κόβαμε τις ρίζες και την κορυφή με τον καρπό, από τον οποίο βγάζαμε το λιναρόσπορο. Αφού το λιάζαμε για μερικές μέρες να ξεραθεί, το φορτώναμε στα ζώα και το πηγαίναμε στο ποτάμι μαζί με λούπινα (όσοι είχαν) να τα ξεπικράνουμε στο ποτάμι για να τα φαμε, βάζοντας τα μέσα στο νερό. Το λινάρι το πλακώναμε με πέτρες για να μουλιάσει 2 εβδομάδες και μετά το βγάζαμε να στεγνώσει για να το πάμε σπίτι. Οι επισκέψεις στο ποτάμι συνοδεύονταν με μπάνιο, ψάρεμα και παιχνίδι, που συμμετείχαν πολλά παιδιά. Γυναίκες και άντρες με τους κόπανους, κακαβόστρες, σαπούνι, αλισίβα, έπλεναν τα χειμερινά «σκουτιά» του ύπνου και ότι άλλο υπήρχε για πλύσιμο. Όλοι είμαστε σε δράση. Στη συνέχεια οι διαδικασίες επεξεργασίας στο λινάρι ήταν:
• Σπάσιμο στο λάκκο.
• Λανάρισμα με τα λανάρια, για να φύγουν οι μικρές σκληρές ίνες.
• Πλέξιμο στη ρόκα με το σφοντύλι για να γίνει νήμα.
• Το νήμα γινόταν θηλιές στην ανέμη, με τη συνεργασία της σβίγας.
• Βάψιμο με διάφορα επιθυμητά χρώματα, από αγριόχορτα που ήταν φυλαγμένα σε αρμαθιές και κρεμασμένα στη ντράβα του σπιτιού, δίπλα στις φωλιές, που έχτιζαν τα χελιδόνια κάθε άνοιξη, μπαίνοντας από τις χαραμάδες της πόρτας. Που μυαλό να καταγράψουμε αυτές τις απλές συνταγές βαψίματος με τα διάφορα αγριόχορτα και φυτά.
• Γέμισμα καλαμποκανιών με τη βοήθεια της διάστρας.
• Τοποθέτηση τους στις σαίτες διαφόρων μεγεθών.
• Το στημόνιασμα ήταν μια άλλη ευχάριστη δραστηριότητα όπου μας έβαζαν να μετράμε τις κλωστές ανάλογα με το είδος του χτενιού (πόσες κλωστές χωράει) και τοποθετούσαν το νήμα πάνω σε φουρκάδες. Τη δουλειά αυτή την έκαναν κυρίως οι γιαγιάδες.
• Τέλος αφού ήταν έτοιμο το στημόνι με τελευταία δραστηριότητα να περνάμε με τέχνη τις κλωστές από τα μιτάρια και το χτένι μαζί με το υφάδι, ο αργαλειός έπιανε φωτιά. Η μαγεία των χρωμάτων των κλωστών που κρέμονταν πάνω στον αργαλειό, το σχέδιο ύφανσης και το μέτρημα των πόντων, ήταν για μας παιχνίδι, ιεροτελεστία, ηδονή και δημιουργία. Βγάζαμε έτσι και το χαρτζιλίκι μας ή αυτοσχεδιάζαμε στην ύφανση ή υλοποιούσαν οι γονείς μας μια υποσχεσή τους. Όλα τα σπίτια είχαν τον αργαλειό τους και με τις δραστηριότητες αυτές ξύπναγε πολύ σύντομα το μυαλό των παιδιών και ήταν ένα από τα καλύτερα και ευχάριστα μαθήματα ζωής, γιατί έκαναν παρέα με έμπειρες γιαγιάδες τις οποίες τώρα τα νέα παιδιά δεν έχουν και η όλη δραστηριότητα γύρω από τον αργαλειό και το λινάρι τους είναι άγνωστη. Όταν ο ρουχισμός πάλιωνε τον κάναμε κουρέλια και στη συνέχεια υφαίναμε κουρελούδες που ήταν αρκετά χρηστικές για κάθε νοικοκυριό.
Η σημερινή εποχή μας, έχει κάνει άγνωστα ή σπάνια τα ελληνικά λινά υφάσματα και τον αργαλειό. Πιστεύω όμως ότι πολύ σύντομα θα επανέλθει αυτή η ευχάριστη δραστηριότητα και η ανακύκλωση επαναχρησιμοποίηση υλικών.
Τότε υπήρχε η πολυπυρηνική οικογένεια και η πολυτεκνία (τώρα οι πιο πολλές είναι μονογονικές και το δημογραφικό πρόβλημα συνεχώς μεγαλώνει).Στο παραγώνι κάθε βράδυ γινόταν μυσταγωγία, γιατί η γιαγιά πλέκοντας ή γνέθοντας έλεγε παραμύθια στα μεγαλύτερα εγγόνια, άλλα διάβαζαν με το φως της φωτιάς, του λυχναριού, της ασυτελίνης ή της λάμπας και κάθονταν σε σκαμνιά ,ψαθί ή κουρελού, τα μικρότερα στη νάκα ή μπισίκι λικνίζονταν για να τα πάρει ο γλυκός ύπνος, η μάνα θήλαζε το μωρό φτιάχνοντας ταυτόχρονα το βραδινό δυναμωτικό φαγητό που ήταν κυρίως χυλός από καλαμπόκι με πετμέζι ή ζάχαρη. Στη συνέχεια αμπαρώναμε το σπίτι με τον τάκο στην εξώπορτα της αυλής, ελέγχαμε τα ζώα και πηγαίναμε όλα τα παιδιά μαζί για ύπνο στρωματσάδα στο καλαμένιο κρεβάτι, με στρώμα από άχυρα, ανάβοντας το καντήλι στο εικονοστάσι του σπιτιού, κάνοντας την προσευχή μας και μας έπαιρνε ο γλυκός ύπνος, ακούγοντας τις βροχερές μέρες του χειμώνα τις σταλαματιές της βροχής που έπεφταν σε κάποιο δοχείο. Κάθε Σάββατο πλενόμαστε στη σκάφη, αφού προηγουμένως είχε γίνει η προεργασία του προζυμιού και του ζυμώματος περιμένοντας να ωριμάσει το προζύμι , να κάψουμε το φούρνο για να έχουμε το ψωμί της εβδομάδας. Στη συνέχεια οι νοικοκυρές έπαιρναν ότι είχαν για πλύσιμο και πήγαιναν στο αυλάκι, στις κακαβόστρες και έπλεναν, Το πιο ευχάριστο συναίσθημα όταν η γιαγιά μας πήγαινε καλικότσια στην αγορά και μας ψώνιζε τα γλειφιτζούρια της εποχής, σφυρίχτρες και γιογιό. Οι αλάνες ήταν γεμάτες παιδιά, το καθένα με το παρατσούκλι του, πιστεύοντας ότι κάποτε θα παίξουμε στον ποδοσφαιρικό μας σύλλογο «Αστέρα Βαλύρας» με χαρούμενες φωνές, παιχνίδια, συζητήσεις, ρομαντισμό. Στα πηγάδια, με τις φαγωμένες πέτρες στο στόμιο τους, από τις πολλές τριχιές, που σέρνονταν πάνω τους, για άντληση νερού με το μπουγέλο, μαθαίναμε όλα τα νέα του χωριού. Τα πηγάδια ήταν για όλους μας τόπος ψυχοθεραπείας, σχολίων, κουτσομπολιού και λακριντί. Συντροφιά μας καθημερινή το μαγκάνι, ο μπουγέλος, το τσιγκέλι, η γούρνα , η λαϊνα και τα δοχεία σε πλήρη δράση για την προμήθεια νερού απαραίτητου για τη λάτρα του σπιτιού, τα ζώα και τις διάφορες άλλες ανάγκες. Συμμετείχαμε δημιουργικά και βιώναμε τα ήθη- έθιμα (Χριστούγεννα- Πάσχα- Απόκριες -Πανηγύρι-Γάμους- Κηδείες –Βαφτίσια –Ονομαστικές γιορτές –Πρωτομαγιά κ.λ.π.). Το δωδεκαήμερο ,το Τριώδιο, οι χαιρετισμοί κάθε Παρασκευή αμέσως μετά την Καθαρά Δευτέρα και η νηστεία , οι ολονυκτίες της Μεγάλης Εβδομάδας με τα τροπάρια, τη «Υπερμάχω» και το «νυμφώνα σου βλέπω», ο ηλεκτροφωτισμός όλου του χωριού από το Βάκη, το στόλισμα του επιταφίου από λουλούδια που μαζεύαμε από τους κήπους μας, η περιφορά του σε όλο το χωριό με τη συνοδεία των πένθιμων κτύπων της μικρής και μεγάλης καμπάνας, οι φωτιές μπροστά από κάθε σπίτι όπου ο παπάς διάβαζε της ευχές υπέρ υγείας και ανάπαυσης ψυχών, η χορωδία με τους βυζαντινούς ύμνους «η ζωή εν τάφω», «αι γενεαί πάσαι» και το «άξιον εστί»,η συνοδεία με βαρελότα, κροτίδες, σαΐτες, μπαλαφουμάδες που φτιάχναμε μόνοι μας με μπαρούτι Δημητσάνας ,τραπουλόχαρτα και φυτίλι, το άσπρισμα και στόλισμα κάθε γειτονιάς με αψίδες γεμάτες άνθη, γιρλάντες και στεφάνια από λουλούδια που μαζεύαμε στους κήπους μας, σκόρπιζαν το άρωμα τους στους πιστούς. Το πέρασμα κάτω από τον επιτάφιο επιστρέφοντας στην εκκλησία από εκεί που ξεκίνησε και το πάρσιμο ενός άνθους για το εικονοστάσι του σπιτιού από τον επιτάφιο, έδινε στους πιστούς μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Τα κυριακάτικα απογεύματα της άνοιξης και του καλοκαιριού όλο το χωριό βρισκόταν σε σχόλη. Όλες οι ηλικίες έβαζαν τα καλά τους κάνοντας βόλτες στο χωμάτινο δρόμο, από την νεοδημιουργηθείσα πλατεία μέχρι το γεφύρι ή το κέντρο του Τσαγκάρη όπου γινόταν ένα σωστό νυφοπάζαρο. Τα ραντεβού, ραβασάκια, σημειώματα, προξενιά, προίκα, ιδώματα, φλερτ έδιναν και έπαιρναν, παρότι, υπήρχαν προκαταλήψεις ταμπού μιας και ο κύκλος ήταν πολύ στενός και περιορισμένος. Όταν έπεφτε ο ήλιος αράζαμε στα καφενεία ή ταβέρνες, παρακολουθούσαμε τις φωτογραφίες του τοπικού σινεμά και συμμετείχαμε στο θεατρικό σύλλογο του χωριού. Οι ρομαντικοί μετά μουσικής και σερβιρισμένης γουρνοπούλας στο χασαπόχαρτο έμεναν στου Τσαγκάρη ή στο καφενείο του σταθμού με τις μουριές. Στη συνέχεια πηγαίναμε κινηματογράφο ή θεατρική παράσταση από μπουλούκια ή τον τοπικό σύλλογο ή καραγκιόζη.
Είχαμε τον “πλούτο” της “φτώχειας” και της ξυπολησιάς και τη μαγεία της φύσης με την ηρεμία της και τη γαλήνη. Τσακωνόμαστε για μια μενίδα, έναν τσιμπουργιάνο, ένα μανούσι, η για το ποιος θα στήσει τα δόκανα, τα αγκίστρια, τις πλακοπαϊδες στο καλύτερο μέρος, για να πιάσει πουλιά ή ποιος θα φλομώσει τη λίμνη στο ποτάμι, ή θα φτιάσει καλαμωτή ,ή ποιος θ’ ανέβει πρώτος στο δέντρο, για να μαζέψει τα καρακαξάβγουλα ή τα μικρά πουλιά τους με ανταγωνιστή πολλές φορές τη δεντρογαλιά. Ο καθένας μας μάζευε το κοκολόϊ, για να βγάλει το χαρτζιλίκι του, ζώντας την ένταση, την αγωνία, την περιπέτεια. Τώρα ζούμε τη «δυστυχία» και «φτώχεια» του πλούτου και των ανέσεων. Μας συντροφεύει η τηλεόραση, το κινητό και το διαδίκτυο. Η επικοινωνία μας γίνεται μόνο με το SMS, καταργώντας την αλληλογραφία. Όμως το γράμμα κάποτε είχε πολύ συναίσθημα και αγωνία.
Το μπάνιο στη λίμνη του Μύλου, στο ποτάμι μας, με αδαμιαία περιβολή και το μαύρο κάμποτο για μπανιερό, συνοδευόταν με τα αμέτρητα γιουρούσια στα ποτιστικά, για να γεμίσουμε το στομάχι μας από τα φρούτα της εποχής. Όταν μαθαίναμε μπάνιο, όποιος περνούσε τα βουρλάκια ήταν πλέον έτοιμος κολυμβητής. Μετά από πολλές ώρες μπάνιου ερχόταν ο γλυκός ύπνος κάτω από τις καρυδιές και τα κυπαρίσσια με τα ακούσματα των τζιτζικιών, των πουλιών και τη συντροφιά του γκιώνη και των άστρων, μας έδινε τροφή για διαλογισμό. Παραμονές της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος όλο το χωριό ψάρευε στο ποτάμι και ανήμερα πηγαίναμε εκδρομή στο Ανδρομονάστηρο, στα Πετράλωνα τρώγοντας τα ψάρια που είχαμε πιάσει και βακαλάο παστό με ντομάτα, μέναμε εκεί μέχρι το απόγευμα πηγαίνοντας με τα ζώα και τα πόδια.
Γνωρίζαμε όλους τους δρόμους και τα μονοπάτια του χωριού και είχαμε εντολές από τους γονείς μας για καθημερινή απασχόληση δραστηριότητα και φροντίδα για τα δέντρα, τους καρπούς τους, τα ζώα, τα μικρά τους και τα προϊόντα τους. Το ψάρεμα στο ποτάμι -αυλάκι με φλόμο, αλεβούρι, ασβέστη, λαμαρίνες, ασυτελίνη, καλαμωτές, κόφες, δίχτυα, βρόχια, κοφίνες, αγκίστρια, καβούλα, πεταχτό, δυναμίτη κ.λ.π και το κυνήγι στον κάμπο με δόκανα, αγκίστρια, ή λάστιχο, ήταν για μας τρόπος ζωής, το καλοκαίρι. Η μαγεία του ραδιοφώνου ακούγαμε την αναμετάδοση των ποδοσφαιρικών αγώνων, αφιερώσεις, εκπομπές, εκλογικά αποτελέσματα με στοιχήματα, δημιουργούσαν μια ατμόσφαιρα που χάθηκε ανεπιστρεπτί.
Το χαρτζιλίκι μας με πεντάρες, δεκάρες, πενηνταράκι και δραχμή καμιά φορά, από κάλαντα, μικροθελήματα, αγώγια στο μοναστήρι, από τη δράση μας ως μικροπωλητές προϊόντων (σαλιγκάρια, πουλιά, ψάρια, φρούτα, μανούσια,) κοκολόϊ στις ελιές και ξεφούρτσι καμιά φορά, περνώντας πάνω από το ξύλινο γεφύρι, τη βάρκα του Κοιλάκου ή και μέσα από το ποτάμι, με κίνδυνο τη ζωή μας. Στη συνέχεια είχαμε το άγριο κυνηγητό από τους αγροφύλακες, το κλέψιμο στο ζύγι και την πληρωμή από τους ευκαιριακούς τζαμπάζηδες του χωριού, προκαλούν ανάμικτα συναισθήματα, στη θύμησή τους.
Το ούρι στα βαφτίσια και το γάμο, τα συχαρίκια για το όνομα, πολλές φορές ύστερα από συνεννόηση για το ποιος θα φτάσει πρώτος να πει το όνομα για να πάρει τα πολλά χρήματα, τα σπερνά στο νεκροταφείο, τα μάσκουλα με τους κρότους στο χώρο της εκκλησίας τις γιορτές, το κρύψιμο στην τουαλέτα του τραίνου, για να γλιτώσουμε το εισιτήριο, το μεροκάματο στα καμίνια Βαλύρας-Λάμπαινας και το τεφτέρι του μπακάλη στο πανωγράψιμο, στο ζύγι (είχαν άλλα σταθμά για την αγορά και άλλα για την πώληση) ,στο λογαριασμό, την τιμή και την εξόφληση. Η πάνινη μπάλα ή η μπάλα από την κύστη του γουρουνιού, στις γουρνοσφαξιές στο γήπεδο του σταθμού και τις αλάνες του χωριού, το μαθητικό πηλίκιο και η ποδιά, το κάπνισμα με τσιγάρα σέρτικα Δαμηλάτη, η από βουτούμι, μαρίτσα, καλαμπόφυλλα, (ήταν σκέτη αυτοκτονία) ,αλλά το θεωρούσαμε και μαγκιά, η υποχρεωτική απαγόρευση της κυκλοφορίας μετά τις εφτά το απόγευμα, ο υποχρεωτικός εκκλησιασμός και το κατηχητικό, οι απόκριες γύρω από τις τεράστιες φωτιές, με τα γλέντια, ξενύχτια και τα αθώα πειράγματα, η βόλτα με το ποδήλατο, το κρέμασμα πίσω στο αυτοκίνητο ή κάρο, το σβήσιμο του λουξ με το λάστιχο στο φτωχικό μπακάλικο για να πάρουμε κάτι φαγώσιμο, ήταν στην καθημερινοτητά μας.
Το σβήσιμο της μηχανής, για να μπούμε τζάμπα στο σινεμά, ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Τα φλιπεράκια, ποδοσφαιράκια και τσου μποξ με δισκάκια των 33 στροφών ήταν γεμάτα κέρματα δικής μας κατασκευής από μολύβι που εξασφαλίζαμε ,κλέβοντας τις σφραγίδες των τραίνων του ΣΠΑΠ ή καταστρέφοντας τις καβούλες που πιάναμε τα χέλια στο ποτάμι.
Από τα παιχνίδια με τα μισά χαρτιά της τράπουλας μονοπωλίου στα καφενεία (και στις αλάνες του χωριού για μας τους πιτσιρικάδες αφού απαγορευόταν η παραμονή μας στα καφενεία) το πιο συναρπαστικό και έξυπνο ήταν το «ΣΚΑΜΠΙΛΙ», επειδή ήταν ,απρόβλεπτο με πολλές γκάφες και πολλούς διαφορετικούς κώδικες επικοινωνίας χειρονομιών, μορφασμών, συναισθημάτων, νοημάτων, και επειδή παιζόταν με 6 άτομα σε 2 ομάδες. Τα καλοκαίρια πολλές φορές γίνονταν αγώνες, στο παιχνίδι αυτό, όταν έρχονταν για διακοπές οι διαμένοντες στην Αθήνα βαλυραίοι και τα στοιχήματα και τα τσιμπούσια έδιναν και έπαιρναν για πολλές ώρες, κάνοντάς μας να νιώσουμε την παρέα ομάδα
Τις ημέρες των Χριστουγέννων τα τυχερά παιχνίδια έδιναν και έπαιρναν. Οι σημαδεμένες τράπουλες, τα γεμάτα ζάρια, τα συνθηματικά , τα νοήματα, το απόλυτο σκοτάδι σβήνοντας τα φώτα, η εκδίκηση του καθρέφτη να έχεις 30 και να βλέπεις τον άσσο και να τραβάς για τριανταένα, (οι ανυποψίαστοι ζούσαν στον κόσμο του πάθους τους) δημιουργούσαν μια απογοητευτική ατμόσφαιρα για χαμένους και κερδισμένους με κοινωνικές προεκτάσεις και ανάρμοστες συμπεριφορές
Τα μικροθελήματα για λίγα στραγάλια, καραμέλες ή λουκούμι, το φύλαγμα ζώων, ο κήπος, ο μπαξές, ο μανάβης τζαμπάζης στα πανηγύρια, Μελιγαλά, Κυπαρισσίας, Μεσσήνης , και οι άγνωστες για την τωρινή εποχή μας δραστηριότητες του θερισμού ,αλωνίσματος, το κουβάλημα του άχυρου με τα χαράρια, αλέσματος στο μύλο, τρυγητού, λινού, χαράκι των κλημάτων της σταφίδας με τα γόνατα στο χώμα, μπρούμυτα ή ανάσκελα με τσιμπήματα από φίδια, σκορπιούς, και τα μάτια γεμάτα σκόνη, θειάφι, γαλαζόπετρα, άπλωμα σταφίδας στα αλώνια όπου οι «γαιοκτήμονες» είχαν τους εργάτες ηλιοβάρεμα-ηλιοβασίλεμα, σκάψιμο και λιομάζωμα., το κόψιμο του σανού με την κόσα και το μπάλιασμα σε αυτοσχέδιο μπαλιαστικό από ξύλο ή καλάμι με τη χρήση του δικρανιού πιάνοντας φίδια ,πουλιά, χελώνες, σκαντζοχέρια που φώλιαζαν τη νύχτα μέσα στο σανό, μας γέμιζαν πλούσια συναισθήματα Η αγωνία όλης της οικογένειας ήταν ζωγραφισμένη στα προσωπά τους στη διάρκεια της συγκομιδής , στην κάθε εποχή από τα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα τις τιμές και τη διάθεση των προϊόντων λέγοντας κάποιος στη γυναίκα του από τη πώληση της σταφίδας ότι του έμεινε το φτυάρι και το κόσκινο Το λιοτρίβι, το αλώνι, ο λινός, η άθληση, η υγιεινή διατροφή, το μόνο λίπασμα στις καλλιέργειες ήταν η χωνεμένη κοπριά των ζώων, η γαλαζόπετρα , το θειάφι και ο ασβέστης η παραγωγή αγνών προϊόντων χωρίς συντηρητικά, (Έψιλον τα λέμε τώρα), βελτιωτικά και φυτοφάρμακα, η παντελής έλλειψη ασθενειών της εποχής μας, αφού το μαγείρεμα γινόταν αργά στο παραγώνι με τη τσουκάλα πάνω στη σιδεροστιά και από κάτω η φωτιά με ξύλα μαζεμένα από ελιές, πουρνάρια, μουριές, ομόρφαιναν τη ζωή μας. Τώρα υπάρχουν τα ετοιματζίδικα στα φάστ φουντ, η χύτρα ταχύτητας , ο φούρνος μικροκυμάτων και τα σούπερ μάρκετ είναι γεμάτα με προμαγειρεμένα φαγητά. Χάθηκαν οι παλιές γεύσεις από δέντρα, φρούτα, λαχανικά και τα βότανα που ήταν φυλαγμένα σε κάθε σπίτι πάνω στην τράβα δεν υπάρχουν ,γιατί πολλά έχουν εξαφανιστεί από την αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων. Δεν υπήρχαν πυρκαγιές, γιατί τα κτήματα δεν λόγγωναν ποτέ και η προσωπική εργασία για όλα τα κοινωφελή έργα του χωριού γινόταν χωρίς τίμημα. Το καλάμι ήταν για πολλές χρήσεις και μαζί με τη λυγιά, το σχοίνο και την ιτιά ήταν υλικά καλαθοπλεκτικής και τα προσέχαμε, γιατί ήταν χρηστικά και είχαμε οικονομικό όφελος. Δεν υπήρχαν σκουπίδια και χωματερές, γιατί γινόταν η παραγανάλωση και ανακύκλωση επιτόπου. Δυστυχώς οι κάθε λογής γυρολόγοι με το σύνθημα «όλα τα παλιά αγοράζω»,σίδερα και αλουμίνια, λήστεψαν τα ιερά κειμήλια του κάθε σπιτιού, αγοράζοντας ή ανταλλάσσοντας με ευτελή προϊόντα ότι πολύτιμο υπήρχε σε κάθε φτωχό νοικοκυριό και αυτό γινόταν για καθαρά λόγους επιβίωσης.
Το μοίρασμα στη χαρά, στη λύπη, στις αγροτικές εργασίες, στη δανεικαριά σε ζώα και εργαλεία ,έδιναν σταθερότητα, αλληλεγγύη, ασφάλεια και κοινωνική συνοχή, στην τοπική μας κοινωνία.
Ζήσαμε τη φύση, χορτάσαμε το παιχνίδι ατομικό και ομαδικό, κάναμε διαγωνισμό στις μονές-διπλές κούνιες για το ποιος θα φτάσει πιο ψηλά και όταν η τριχιά ήταν φθαρμένη είχαμε ατυχήματα. Νιώσαμε τη ζεστασιά της ανθρωπιάς χωρίς να έχουμε μεγάλες διαφορές και είμαστε ευτυχισμένοι. Ζούσαμε τη σταθερότητα στη θέση με πίστη στον εαυτό μας, τους ανθρώπους ,το Θεό το παρελθόν και μέλλον, την πληρότητα στη σχέση με το συναίσθημα και το σεβασμό στις ιδέες, με τη λογική. Καθημερινά είμαστε ευτυχισμένοι, γιατί κουβεντιάζαμε με τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους και τη φύση . Εκπέμπαμε θετική ενέργεια και θετική σκέψη. Με τις πέντε αισθήσεις βιώναμε πρωτόγνωρες εμπειρίες, φιλοσοφώντας το μεγαλείο της φύσης και δημιουργώντας την έκτη αίσθηση με την υπέρβαση. Παρότι φτωχοί, είμαστε πολύ πλούσιοι σε συναισθήματα, μοιραζόμαστε τα πάντα και είμαστε αυτάρκεις .Η πραγματική επιθυμία για αληθινή επικοινωνία, η ψυχική ανάγκη να μοιραστούμε τα πάντα με τους άλλους ,μας έδινε γνήσια πνευματική ευχαρίστηση και υπήρξε για μας μια σταθερή πηγή χαράς. Το να νοιάζεται κάποιος για το τι γίνεται μέσα μας, να μας επισημαίνουν τα ελαττώματα και αδυναμίες μας, ήταν για μας τρόπος ζωής.
Στεριώναμε την πίστη μας πως κάποτε όλα θ’ αλλάξουν. Εξασφαλίσαμε εργασία με οχτάωρο από τους αγώνες της προηγούμενης γενιάς και τώρα στα παιδιά μας παραδίνουμε την απασχόληση και ανεργία. Τώρα δυστυχώς το όνειρο έσβησε. Ξεπεράσαμε τις στερήσεις της φτώχειας και ανέχειας, μεγαλώσαμε, έχοντας παραπανίσια κιλά, λιγότερες τρίχες και μυαλό στο κεφάλι, φώλιασε η κακία και ζήλια μέσα μας, αδιαφορήσαμε, καταστρέψαμε και αφήσαμε να καταστραφούν ήθη, έθιμα, περιβάλλον, πολιτιστική παράδοση και κληρονομιά, δεν δημιουργήσαμε τίποτα, είμαστε δήθεν ,επαναστάτες του βολέματος, χάθηκαν οράματα, αξίες ιδανικά μπέσα και ομερτά, έχουμε σήμα κατατεθέν και φετίχ το αυτοκίνητο, είμαστε άδειοι από συναισθήματα και συγκινήσεις, καταναλώσαμε, καταναλωθήκαμε και κυρίως ξεχάσαμε. Τώρα δεν θυμόμαστε τα μικρά ονόματα των παιδικών μας φίλων. Και αν διασταυρωθούμε στο δρόμο δεν μιλά ο ένας στον άλλον, γιατί ο αρρωστημένος εγωισμός δεν επιτρέπει την ταπεινότητα. Τα παιδικά μας χρόνια, «η εποχή της αθωότητας», ήταν η μόνη γεύση αιωνιότητας, γιατί δεν παρακολουθήσαμε τη ζωή μας, τη ζήσαμε. Και το μόνο που μας απομένει είναι οι εμπειρίες ως ιδανικές αισθήσεις ζωής και τελικά ως αναμνήσεις
Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου και κάποιοι έπρεπε να διαφυλάξουν όλα αυτά τα βιώματα, μέσα σε ένα λεύκωμα, διαθέτοντας μεράκι, χρόνο, κόπο και χρήμα. Η συλλογή ακίνητων και σιωπηλών φωτογραφιών είναι ο καρπός της αγάπης μας για να μην χαθούν οι μνήμες, οι δραστηριότητες και οι εκδηλώσεις της περιοχής μας. Η άμεση δύναμη της «εικόνας» με πρόσωπα, φύση, δραστηριότητες, ήθη, έθιμα, επαγγέλματα (μυθολογία, ιστορία, υλικός-κοινωνικός-πνευματικός πολιτισμός), είναι γεμάτη φως και αισιοδοξία. Διακινεί συναισθήματα και ευχάριστες δημιουργικές σκέψεις, μας δείχνει την πορεία της εξέλιξης «ολιστικά» συγκρίνοντας το τότε και το τώρα, το τι χάσαμε και τι κερδίσαμε.
Οι φωτογραφίες ποτέ δεν λένε ψέματα, λένε πάντοτε ολόκληρη την αλήθεια. Το στιγμιαίο αποκαλύπτει “φώτα ολόφωτα”. Οι φωτογραφίες αιχμαλωτίζουν το φευγαλέο και αφηγούνται πολύ περισσότερα απ’ όσα χωράνε. Οι εικόνες του λευκώματος αυτού προέρχονται από την πλούσια συλλογή του χωριού μας Βαλύρα Μεσσηνίας, διοικητική έδρα του Δήμου Ιθώμης. Αιχμαλωτίζουν με το φως τους το θεατή ενώ αρκετές φορές του προκαλούν δέος. Η πλούσια θεματογραφία προβάλλει το Δήμο Ιθώμης με πολύ χάρη και ο πλούτος των εικόνων κάνει πιο έντονο τον «ειδικό φωτισμό». Η ιστορία του φωτορεπορτάζ αρχίζει στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.
Σήμερα η παραδοσιακή ιστοριογραφία υποχωρεί μπροστά στην “Εικονογραφημένη Ιστορία”. Είναι επιτακτική ανάγκη να ανακαλυφθούν και να μελετηθούν διεπιστημονικά – πολυεπιστημονικά οι διαθέσιμες οπτικές πηγές ,ώστε ο συνδυασμός “φωτογραφίας – λόγος” της «κληρονομιάς» να γίνει κτήμα καθενός, που ενδιαφέρεται για την Αειφορο Ανάπτυξη της περιοχής μας.
Για όσους γεννηθήκανε και μοχθούμε σ’ αυτό τον τόπο η «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» αποτελεί Ουσιαστική Έκφραση του Εθνικού μας Προσώπου. Γι’ αυτό η διάσωση και προβολή στο ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι, είναι υπόθεση όλων μας. Κάθε μέρα πασχίζουμε για μια γνήσια ανθρώπινη ζωή και αισθανόμαστε δεμένοι πάντα με το παρελθόν. Οι προγονικές μας ρίζες αποτελούν το πλαίσιο αυτής της ποιότητας ζωής.
Μέσα από τις φωτογραφίες ζουν οι μνήμες, οι χαρές, οι λύπες, ο κύκλος της ζωής, οι δραστηριότητες των απλών ανθρώπων στο σχολείο, στην ταβέρνα, στο καφενείο, στο χωράφι. Δεν λείπουν οι οικογενειακές και προσωπικές στιγμές με τα προσφιλή μας πρόσωπα, μέσα από τις οποίες δένουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Η περιοχή του δήμου Ιθώμης, στην οποία αναφερόμαστε, διαθέτει πλούσια ιστορία και μνήμη. Η αγάπη μας προς αυτήν μας οδήγησε στη συλλογή αυτού του υλικού, η έκδοση του οποίου αποτελεί για μας χρέος τιμής και σεβασμού.
Σπουδαία συμβολή σ’ αυτή την προσπάθεια είναι το λεύκωμα αυτό, γιατί περιέχει υλικό που περιμένει αδιαμαρτύρητο την παρουσίασή του, για να βιώσουμε το παρελθόν της περιοχής μας, που ευτυχώς δεν χάθηκε χάρη στην φιλότιμη προσπάθεια των συνδημοτών μας.
Παρουσιάζουμε ένα βασικό υλικό, του οποίου η κάθε θεματική ενότητα μπορεί να γίνει πληρέστερη στο μέλλον, με την προσθήκη νέων φωτογραφιών.
Ευχαριστούμε όλους αυτούς, που πρόσφεραν το φωτογραφικό τους υλικό για τη δημιουργία του λευκώματος αυτού, που μας δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε το Μουσειακό Χώρο, στην περιοχή μας. Γιατί η καταγραφή στοιχείων έχει σκοπό να μάθουμε την τοπική μας ιστορία, να εκφράσουμε την αγάπη για το τόπο μας, το θαυμασμό για τους προγόνους μας και να γνωρίσουμε τις ρίζες μας.
Είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε σε μια ταραγμένη μεταβαλλόμενη ιστορική περίοδο και σε συνδυασμό με την σχεδόν ανεξέλεγκτη ελευθερία των παιδικών μας χρόνων, είχαμε την ευκαιρία να περπατήσουμε και να παρατηρήσουμε πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις τα οποία καταγράψαμε και συγκεντρώσαμε. Αυτό το πλούσιο πληροφοριακό υλικό αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς για μελέτη και σύγκριση από ειδικούς επιστήμονες διεπιστημονικά και πολυεπιστημονικά.
Το έντυπο αυτό είναι ένα λεύκωμα το οποίο, μέσω των φωτογραφιών, ανασύρει παραστάσεις-πληροφορίες και κώδικες επικοινωνίας ενός χαμένου παραδείσου, που λεηλατήθηκε άγρια από τις μεγάλες επιδρομές με την άναρχη ανάπτυξη των αστικών κέντρων και την εγκατάλειψη της περιφέρειας. Έτσι η εγκατάλειψη των οικισμών και χωριών έγινε δρόμος χωρίς επιστροφή στις ρίζες. Γι’ αυτό και πληρώνουμε σήμερα όλοι το τίμημα.
Αφιερώνουμε το έντυπο αυτό στους μετακατοχικούς αγυιόπαιδες, που με ένα καμποτένιο σώβρακο πέρναγαν όλο το καλοκαίρι τον ελεύθερο χρόνο τους στις αλάνες, στο ποτάμι παίζοντας, ψαρεύοντας, κυνηγώντας, στοχαζόμενοι και μελετώντας, τη φύση και τη ζωή και ευχόμαστε να γίνει:
Πιο Ανθρώπινη η Σκέψη.
Πιο Ζεστή η Φωνή.
Πιο Ειλικρινής η Καλημέρα.
Ένας από τους αγυιόπαιδες
Γιάννης Δ. Λύρας
Βαλύρα 2000



Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ
ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το γεωγραφικό στίγμα της περιοχής μας
 Μυθολογία (Θάμυρις – Μαυροζούμενα – Παυσανίας).
 Ιστορία 1821-1972 (φοιτητικές εκλογές).
 Μνημεία (Αρχαία – Βυζαντινά – Μεταβυζαντινά – Νεώτερα
 Αγροτικές δραστηριότητες.
(Σίτος – Οίνος – Έλαιον)
 Κοινωνικός Βίος (Ήθη – Έθιμα)
(Γάμος – κηδεία – βαφτίσι – απόκριες – πανηγύρι – ψυχαγωγία - κυνήγι – κυνηγοί)
Επαγγέλματα.(Μπακάλικα – ταβέρνες – κουρεία – μελισσοκομία – πραμάτειες – κάρα – καμίνια)
 Μαθητική ζωή. (Δημοτικό –Ελληνικό Βαλύρας)
 Μετανάστευση.
 Τοπική Αυτοδιοίκηση.(Δήμος Ιθώμης, Δήμος Δερών, Δήμος Οιχαλίας, Κοινότητα Βαλύρας,Δημοτικές Εκλογές 1835 – 2002
 Συνδημότες μας που έγραψαν για την περιοχή μας.









ΒΑΛΥΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ...
Σκορπιες πληροφορίες κυκλοφορούν για τη ΒΑΛΥΡΑ οι οποίες εχουν πάρει τη μορφή της παράδοσης και καταλήγουν σιγά-σιγά στο μύθο

-Η παρούσα καταγραφή και έρευνα μοιάζει με τις σαϊτιές που ρίχνει ο τοξότης στο βαθύ σκοτάδι γιατί είναι δύσκολη στις απαιτήσεις των ερωτημάτων που απασχολούν κάθε ΒΑΛΥΡΑΙΟ ο οποίος αγαπά
και θέλει να μάθει τα πάντα για τη ΒΑΛΥΡΑ μας

-Κάναμε τη σκέψη πως αν όλα αυτά δεν γραφτούν και δημοσιοποιηθούν θα χάσουν την άξία τους
και θα λησμονηθούν. Όσα τυχόν διασωθούν άγραφα θα περάσουν στη σφαίρα του μύθου και κανένας πια δεν θα πιστεύει γιατί όλο και θα μακραίνει το παρελθόν τους, Έτσι ξέμακρο και λησμονημένο από τους ανθρώπους της και την ιστορία της αποκομμένο από το όμορφο παρελθόν της ,θα μείνει μια αμυδρή ανάμνηση ένα παραμύθι για μερικές γιαγιάδες ότι κάποτε υπήρξε ένα χωριό με το όνομα ΒΑ-
ΛΥΡΑ

-Η καταγραφή μελέτη και έρευνα περιλαμβάνει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον του χωριού
μιας και της γύρω περιοχής Από το μακρυνό παρελθόν του χωριού μας φτάνει σε μας ο απόηχος του προομηρικου Θάμυρι απο τον οποίο πιστεύεται οτι προηλθε η ονομασία του ποταμού και του χωριού ΒΑΛΥΡΑ

-Στις πλαγιές της Τσούκας κρύβεται η ιστορία του χωριού μας. Ξεχασμένη δεν δίνει παρουσία, δεν μιλάει για τον εαυτόν της. Ό μύλος του αδυσώπητου χρόνου αιώνες τώρα ,ροκανίζει και συνθλίβει
το παρελθόν της ώσπου να το 'αφανίσει.

-Οι άνθρωποί της δεν φρόντισαν να σπάσουν το μεγάλο μυστικό της ζωής της ώστε η ιστορία της ,ο
βίος τόσων αιώνων, αυτή η ζωή της να βγει στην επιφάνεια να έρθει στο φως. Δεν φρόντισαν να κάνουν γνωστή στον ευρύτερο χώρο την προσωπικότητά της και να χαρίσει στην μικρή κοινωνία της
την αλυσίδα που δια μέσου τόσων αιώνων δημιούργησε προσθέτοντας κρίκο-κρίκο τις δραστηριότητές της. Είναι αδικημένη από τους ανθρώπους που φιλοξένησε και φιλοξενεί στην αγκαλιά της, γιατί δεν έχει γίνει καμιά δημοσίευση, καμιά μελέτη και δεν έχει γίνει γνωστή καμιά πτυχή της ζωής της

-Πιστεύουμε πως δεν θα είναι ολοκληρωμένη η πληροφόρηση όσο και αν προσπαθήσουμε, γιατί οι αιώνες που πέρασαν κάνουν δύσκολη την έρευνα. Απλώς θα διώξει το σκοτάδι της σιωπής και θ’αρχίσει δειλά το ξετύλιγμα της ιστορίας της

-Γίνεται προσπάθεια να δοθούν κάποιες εξηγήσεις-κάποιες απαντήσεις στό πλήθος των ερωτημάτων που προβάλλονται ώστε η ΒΑΛΥΡΑ μας να βρει τη θέση πού της ανήκει στην εθνική μας ζωή και εμείς να γνωρίσουμε από που ερχόμαστε και που πηγαίνουμε
ΒΑΛΥΡΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1998


ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1821-1975.ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “ΕΒΔΟΜΑΔΑ” ΑΠΟ 4\9\2000-8\10\2001

Α\Α ΤΙΤΛΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ
Α.
1. Οι Αγυιόπαιδες 4-9
2. Η Βαλύρα στο χρόνο και το χώρο 11-9
3+4. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα 18-25/9
5+6+7+8 Πέντε γενιές Ανθρώπινης Παρουσίας 2, 9, 16, 23/10
9. 1ο . Αυτοί που πολέμησαν και αυτοί που έπεσαν για την
Πατρίδα 30/10
10. 2ο . 1461-1821 6/11
11. 3ο . Η Βαλύρα το 1821 13/11
12. 4ο . Ο Γέρος του Μωριά στη Βαλύρα και ο κατατρεγμός της
κλεφτουργιάς. 20/11
13. 5ο . Στο καιρό του Μπραϊμη. 27/11
14. 6ο . Ιθώμης Σχολεία 4/12
15. 7ο . Ιθώμης Δήμος 11/12
16. 8ο . Ιθώμης Δήμος 18/12
17. 9ο . Ιθώμης Δήμος 25/12
18. 10ο . Ιθώμης Δήμος 1/8/2001
19. 11ο . Ορεινά χωριά δήμου Ιθώμης 8/1
20. 12ο . Ορεινά χωριά δήμου Ιθώμης 15/1
21. 13ο . Πεδινά χωριά Δήμου Ιθώμης 22/1
22. 14ο . Αρχαία Μεσσήνη - Μονές Βουλκάνου. 23/1
23. 15ο . Μαχητές Δήμου Ιθώμης 5/2
24. 16ο . Μαχητές Βαλυραίοι. 12/2
25. 17ο . Σκάλα - Μελιγαλά 13/2
26. 18ο Βαλκανικοί πόλεμοι 27/2
27. 19ο . Μικρασιατική εκστρατεία 5/3
28. 20ο. Φωτογραφικό υλικό. Περνώντας έναν αιώνα 12/3
29. 21ο . Ιωάννης Μεταξάς 19/3
30. 22ο . Ιωάννης Μεταξάς 26/3
31. 23ο . Πόλεμος του 40. 2/4
32+33. 24ο +25ο. Πόλεμος του 40. 9+17/4
34. 26ο. Κατοχή. Αντίσταση. 23/4
35. 27ο. Η Βαλύρα στην Κατοχή και την Αντίσταση 30/4
36. 28ο. Μεγαλλείο Ζερμπίσια 7/5
37. 29ο. Η ανατίναξη της Γέφυρας της Βαλύρας 14/5
38. 30ο. Η μάχη στο Μελιγαλά 21/5
39. 31ο. Η μάχη στο Μελιγαλά και στη Καλαμάτα 28/5
40. 32ο. Η συμφωνία της Βάρκιζας 5/6
41. 33ο. Εμφύλιος. Εκλογές 46. Μακρόνησος 11/6
42. 34ο. Μακρόνησος. Εκλογές . 5/5/52. Μπελογιάννης 18/6
43. 35ο. Πρόσωπα Βαλύρας. Παναγιώτης Παπαγιωργίου. 55/6
44. 36ο. Φερμάνης Κωνσταντίνος 2/7
45. 37ο. Καρύδης Αθανάσιος 9/7
46. 38ο. Φώτιος Τσαγκάρης-Γαρυφαλλια Κατσαμπάνη 9/7
47. 39ο. Οι ρίζες. Από το Κουσαμπάση μέχρι τον Ελασίτη του
ΕΑΜ (Στέλιος Βασιλόπουλος) 23/7
48. 40ο. Όποιος μαθαίνει την ιστορία του μακραίνει η ζωή του. 30/7
49. 41ο. Τα χάνια της Βαλύρας το 1821 6/8
50. 42ο. Αυτοί που σκοτώθηκαν στη διάρκεια 1941-1949 13/8
51. 43ο. Το τίμημα των αγωνιστών το 1821 και 1941-1949 20/8
52. 44ο. Οι εμφύλιοι του 1863 και 1944-1949. 27/8
53. 45ο. Μαθητική φωτογραφία 1907-1908. 3/9
54. 46ο. Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. 10/9
55. 47ο. UNRRA - ΜΑΡΣΑΛ - ΚΟΡΕΑ 17/9
56. 48ο. Ο συνεταιρισμός και γέφυρα της Βαλύρας 24/9
57. 49ο. Τα γεγονότα από το 1951 έως το 1975 (Α μέρος) 1/10
58. 50ο. Τα γεγονότα από το 1951 έως το 1975 (Β μέρος) 8/10
Β. Αποχαιρετισμός της Δραχμής και καλωσόρισμα του Ευρώ. Δημοσιεύτηκε σε 6 (έξι) συνέχειες στην εφημερίδα "Εβδομάδα" από 22/10 - 26/11/2001.
Γ. Η γενιά του Πολυτεχνείου 1973. Φοιτητικές εκλογές, τότε και τώρα. Οι παληοί μας φίλοι γιά πάντα μείναν. Εφημερίδα "Γεγονότα" 15/11/2001, σελ.8

ΤΟΠΟΝΥΜΙΑ ΒΑΛΥΡΑΣ (με τα ορια τους)

ΣΙΟΡΙΖΑ. Από Μπαρακάρη μέχρι Κουρετέΐκα
ΠΛΑΤΩΝΑ. Από πάνω Μούλκι μέχρι ρέμα Σουβάλας
ΣΟΥΒΑΛΑ. Από ρέμα Σουβάλας μέχρι παληομυλο
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ Τα χτήματα πάνω από το δρόμο που δόθηκαν σε ακτήμονες
Βαλυραίους το 1953 από τη μοναστηριακή περιουσια της Ιεράς
Μονής Βουλκάνου
ΤΟΥΡΛΕΣ Από Θυμιου Γκομέση μέχτι Φώτη Ηλιόπουλου
ΓΥΦΤΟΡΕΜΑΤΑ Από Μαργαρίτα Χριστάκη μεχρι το οριο του μοναστηριιου και τη
μέση της Πλατώνας
ΓΕΩΡΓΟΡΕΜΑ Από Θύμιιου Γκομέση μέχρι Σφήκα
ΜΥΛΟΛΑΚΑΣ Από Καπότη Θόδωρουμέχρι Θεοφίλενας
ΧΟΥΝΕΣ Από Λυρα Θανάση μέχρι Φώτη Ηλιόπουλο
ΣΤΕΦΑΝΙΑ Από Νίκου Μέρμηγκα μέχρι Νικου Μαρινόπουλου
ΣΠΗΛΙΕΣ
ΑΗ ΛΙΑΣ
ΑΡΑΠΗΣ
ΓΥΡΕΣ
ΜΑΛΤΟΧΕΡΙΣΟ Από αμπελισιο πηγάδι μέχρι Γρηγόρη Αλεξανδρόπουλου
ΣΑΣΑΝΕΑ Πηγάδι Ερρίκου Λινάρδου
ΑΓΡΙΛΙΑ Γρηγόρη Αλεξανδρόπουλου σταφιδα
ΛΑΧΙΔΕΣ Ή ΛΑΧΝΟΙ Κατω άπο το δρόμο προς το Πλατύ
ΡΩΜΕΙΚΟ Δημητρακόπουλου στάνη
ΑΓΙΑΝΝΗΔΕΣ
ΞΙΦΑΡΕΣ
ΚΟΥΒΕΛΙΑ
ΒΑΜΠΑΚΙΑ
ΓΑΝΙΕΣ
ΠΑΛΗΟΜΥΛΟΣ
ΠΙΣΟΚΟΛΑ
ΛΙΝΑΡΔΟΥ ΠΗΓΑΔΙ
ΒΛΑΧΟΠΟΡΟ
ΞΕΡΙΚΑ Από Βίτσου μέχρι γραμμή Χασάμπασα
ΑΓΓΙΝΑΡΕΣ
ΤΟΥΛΟΠΙΑ Κώστα Φεφόπουλου πηγάδι
ΝΤΑΡΑ Χτήμα Λάκη Μπόβη
ΠΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ
ΕΥΚΑΛΥΠΤΟΙ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΠΑΤΑΚΙΑ
ΑΛΜΥΡΕΣ
ΓΛΑΡΕΣ Από Φερμάνη μέχρι Σκαλεικα
ΒΑΛΤΟΚΚΛΗΣΙΑ
ΠΟΤΙΣΤΙΚΑ
ΠΕΡΑ ΜΕΡΙΑ
ΓΑΝΙΕΣ
ΚΑΜΠΟΣ
ΡΑΧΕΣ
ΤΣΟΥΚΑ
ΒΕΖΥΡΟΡΑΧΗ
ΠΑΡΑΣΠΟΡΙ
ΑΡΜΑΚΑΣ
ΣΕΛΙΚΟ ΑγιοςΠέτρος

Τα τοπονύμια του χωριού μας εχουν ρίζες Σλαύικες Άρβανίτικες,Λατινικές ,Τουρκικές.Ένα από τα τοπονύμια η λέξη "ΜΟΥΛΚΙΑ¨ που ύπάρχει στο χάρτη πάνω άριστερά ειναι τουρκικής προέλευσης με μεγάλη ίστορική σημασία η οποία περιγράφεται παρακάτω
Η Μαγεία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Το σχολείο, ως ζωντανός οργανισμός που πρέπει να είναι, δεν μπορεί να περιοριστεί στην τυπική μετάδοση γνώσεων που θα έχουν μόνο χρηματική αξία, αλλά οφείλει να εμπνέει μέσα από τις γνώσεις, την αγάπη και τον σεβασμό, σ' όλα εκείνα που ορίζουν τον άνθρωπο και τη ζωή του.
Θεμελιακό πλαίσιο ζωής αποτελεί ο χώρος, ο τόπος στον οποίον ο άνθρωπος αντλεί τα πρώτα ερεθίσματα της ευαισθησίας του. Όταν μάλιστα αυτός ο χώρος δεν είναι ο αλλοτριωμένος αστικός χώρος, αλλά ο φυσικός της υπαίθρου , γνώση του αναπόφευκτα δημιουργεί μια σχέση προσωπική που αντέχει στο χρόνο.
Αυτήν την αλήθεια καθώς και τα προβλήματα και οράματα των νέων του τόπου μας θέλει να προβάλλει η περιβαλλοντική εργασία του σχολείου. Να κάνουμε το σχολείο σημαντικό , ευχάριστο, δημιουργικό, με σκοπό η τέχνη του δασκάλου να εμπνέει τη χαρά στη δημιουργία της γνώσης.
Η Π.Ε. αποτελεί μια πρωτόγνωρη πλούσια εκπαιδευτική εμπειρία, γιατί μαθητές και καθηγητές βιώνουν καταστάσεις και εμπειρίες, που δεν μαθαίνονται μέσα από τη διδασκαλία στην τάξη. Έτσι εξηγείται και η γοητεία της που ασκεί στους μαθητές από τη δουλειά τους σε ομάδες, τη χαρά της δημιουργίας και η διαλεκτική τους με τη φύση δημιουργεί την επικοινωνία και συναλλαγή τους με το Θεό. Οι μαθητές έξω από το αναλυτικό και ωρολόγιο προγραμμά τους, διαθέτουν εθελοντικό αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο τους, για να εργαστούν, συνεργαστούν, ερευνήσουν, παρατηρήσουν κ.λ.π., ώστε να κατανοήσουν αρκετά από τα προβλήματα του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, για να δράσουν και να γίνουν ενεργοί πολίτες στο μέλλον. Γνωρίζουν τι σημαίνει παιδεία, εκπαίδευση, κατάρτιση, διαπιστώνουν ότι στο να πάρεις πρέπει να δώσεις και η επικοινωνιακή σχέση μαθητών καθηγητών γίνεται μυσταγωγία.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Πολλά είναι αυτά πού πρέπει να αλλάξουν στο σημερινό σχολείο. Όσοι εμπλεκόμαστε στη λειτουργία του (μαθητές, καθηγητές και γονείς) διαπιστώνουμε καθημερινά τα αδιέξοδα, αλλά και τη μιζέρια που το κατατρέχουν.
Σε ένα χώρο όπου υποτίθεται ότι μεταδίδεται η γνώση, η χαρά της δημιουργίας και διαμορφώνονται προσωπικότητες κυριαρχούν:
- Η αυταρχικότητα και η ομοιομορφία αντί της ελευθερίας στην έκφραση και του δικαιώματος στη διαφορετικότητα, στη θέση , στο λόγο και στη άποψη των μαθητών, με την μονοσήμαντη κριτική και αξιολόγηση των μαθητών, μόνο από τη μεριά των καθηγητών, χωρίς να γίνεται το αντίστροφο.
- Η δασκαλοκεντρική – αφηρημένη προσέγγιση της γνώσης αντί της βιωματικής και ομαδοκεντρικής της θεώρησης.
- Η σύγχυση μεταξύ παιδαγωγικής - παιδονομίας, διδακτικής - διδασκαλίας και γνωστικού αντικειμένου- δεξιοτήτων, από μεριάς των διδασκόντων.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση;
Το γεγονός ότι η αδιαφορία και ο συμβιβασμός στην παραπάνω κατάσταση είναι για πολλούς κανόνας, γιατί δεν γεύονται και χαίρονται, τον εργασιακό τους χώρο και την σχέση – επικοινωνία, με τους γονείς και μαθητές.
Μοναδικός λοιπόν δρόμος , Η ΕΞΟΔΟΣ, με την προσωπική μας στάση , πρακτική και ιδεολογία.
Να γιατί συμμετέχουμε για μια ακόμη φορά σε αυτή τη διαδικασία και δεν παροπλίζουμε τη χρήση των νέων τεχνολογιών στη γνωστική, παιδαγωγική και διδακτική διαδικασία.
Στόχοι:
1.Η ευαισθητοποίηση των μαθητών σχετικά με το περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές), μέσα από την καταγραφή ανθρώπινων παρεμβάσεων και κατανόηση της επίδρασης τους σε αυτό.
2.Η απόκτηση συγκεκριμένων γνώσεων , στάσεων, ιδεολογιών, δεξιοτήτων κατά την εξέλιξη του προγράμματος.
3.Η διαμόρφωση προτάσεων για βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης.
4. Να γνωρίσουν το που, πως, πότε πόσο και γιατί, διεπιστημονικά, την τοπική ιστορία της Πάτρας, και με διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις.
5. Να γνωρίσουν γεγονότα, πρόσωπα, φαινόμενα, προβλήματα και ατομικές, συλλογικές ευθύνες.
Σκοποί του προγράμματος:
α. Παρατήρηση, μελέτη, έρευνα καταγραφή, για να γνωρίσουν οι μαθητές, την ιστορική, πολιτιστική κληρονομιά μας και τις φάσεις της εξέλιξης του σχεδίου της πόλης των Πατρών.
β. Τη σύνδεση της καθημερινοτητάς μας με την ιστορία, θρησκεία, επιγραφές οδών και πλατειών, ανδριάντες ,προτομές , αγάλματα, νεοκλασικά κτίρια κ.λ.π.
Δραστηριότητες. Επίσκεψη σε μνημειακούς χώρους της Πάτρας, επιλογή βιβλιογραφίας, πλοήγηση στο διαδίκτυο, φωτογράφηση, δημιουργία αφίσας, βίντεο, ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης, παρουσίαση και τέλος εφόσον υπάρχουν οικονομικές δυνατότητες θα εκδοθεί όλο το υλικό.
Στο πρόγραμμα υπάρχουν και πάγιοι στόχοι της Π.Ε. πού είναι:
α. Η ευαισθητοποίηση για την οικολογική κρίση και την ανάγκη για καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης.
β. Η ενθάρρυνση δεξιοτήτων – κλίσεων των μαθητών με τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης
γ. Η προώθηση του ομαδοκεντρικού μοντέλου λειτουργίας και η βελτίωση των σχέσεων μαθητών – καθηγητών.
Μεθοδολογία –φάσεις εξέλιξης του προγράμματος:
Στην πρώτη φάση (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος). Οι μαθητές ενημερώνονται, έχουν καταιγισμό ιδεών, λένε τις απορίες τους, εκφράζουν τα ενδιαφεροντά τους και παρουσιάζουν τις δεξιοτητές τους, γνωρίζονται μεταξύ τους και τέλος χωρίζονται σε ομάδες , όπου ορίζουν και τον αρχηγό κάθε ομάδας. Ενημερώνουν τους γονείς και κηδεμόνες τους και όσοι τους το επιτρέπουν, συμμετέχουν στο πρόγραμμα, γιατί γίνεται εκτός αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος του σχολείου. Στη συνέχεια καθορίζεται το ελαστικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων και συναντήσεων στο χώρο του σχολείου , στην αίθουσα Οδυσσέας και το μουσειακό χώρο, όπου υπάρχει σε κάδρα παλιό φωτογραφικό υλικό της Πάτρας για να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα κάνοντας τις συγκρίσεις του συγκεκριμένου χώρου, μιας και ο τόπος παραμένει σταθερός. Γράφουν το τι γνωρίζουν πριν εμπλακούν στη διαδικασία του προγράμματος.

Στη δεύτερη φάση(Δεκέμβριος.- Μάρτιος) οι ομάδες δραστηριοποιούνται αυτόματα συλλέγοντας στοιχεία, παίρνοντας συνεντεύξεις και επισκέπτονται χώρους που έχουν σχέση με το θέμα.
Υπάρχουν εβδομαδιαίες συναντήσεις για κάθε ομάδα και μηνιαίες για το σύνολο των μαθητών πού συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Στόχος αυτών των συναντήσεων ήταν η αλληλοενημέρωση κριτική των πεπραγμένων και σχεδιασμός των παραπέρα ενεργειών.
Στην τρίτη φάση(Απρίλιος .-Μάιος) οι μαθητές επεξεργάζονται και αξιολογούν τα στοιχεία που συνέλεξαν, κωδικοποιούν τα θέματα, φτιάχνουν τα ταμπλώ και ετοιμάζονται για την παρουσίαση που θα γίνει αμέσως μετά τις διακοπές του Πάσχα.
Αξιολόγηση του προγράμματος:
Μετά την παρουσίαση οι μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα , πρέπει να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο που έχει συνταχθεί από τον συντονιστή του προγράμματος να συμπληρώσουν ειδικό ερωτηματολόγιο σε μία προσπάθεια να ανιχνευθεί η υλοποίηση ορισμένων στόχων που είχαν τεθεί, και γράφουν τις εντυπώσεις, προτάσεις, συναισθήματα, στάσεις και γνώσεις που απόχτησαν με την υλοποίηση του προγράμματος. Κατά τη γνώμη μας, η αξιολόγηση ενός προγράμματος Π.Ε. είναι μία δύσκολη διαδικασία και παραμένει για το θεσμό ένα ζητούμενο.

Συστημική Επιστημολογική Εκπαίδευση
Οι άνθρωποι ψάχνουν ,ερευνούν ,μελετούν ,οργανώνουν-ταξινομούν μεγαλύτερο αριθμό πληροφοριών –δεδομένων-γνώσεων προσπαθώντας να κατανοήσουν τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς του πλανήτη γη και τη σχέση του με το ηλιακό σύστημα και το σύμπαν.
Έτσι δημιουργήθηκε η συστημική επιστημολογική εκπαίδευση της οποίας αντικείμενο είναι οργάνωση πληροφοριών-δεδομένων -γνώσεων με σκοπό την αειφόρο ανάπτυξη μιας και έχουμε δανειστεί το περιβάλλον από τα εγγόνια μας το οποίο θα πρέπει το δυνατόν συντομότερο να τους το επιστρέψουμε.
Η συστημική εκπαίδευση οργανώνει τις γνώσεις από διαφορετικές επιστήμες στο πώς αλληλεπιδρούν- αλληλοεπηρεάζονται- συμπληρώνονται μεταξύ τους για να δημιουργηθούν αντίστοιχες στάσεις –δράσεις των ανθρώπων αποχτώντας έτσι οικολογική συμπεριφορά και συνείδηση, γιατί τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι τοπικά, εθνικά διεθνή και παγκόσμια, χωρίς σύνορα.
Όταν διαταραχθεί κάποιος ομοιοστατικός (οι) μηχανισμός (οι) συστήματος ή συστημάτων τότε προκαλείται η ασθένεια ή ασθένειες που θεραπεύονται, ελέγχονται, παραμένουν ανίατες η και προκαλούν θάνατο.
Ο εγκέφαλος- άνθρωπος- περιβάλλον βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση- αλληλεξάρτηση οπότε οι διεργασίες του εγκεφάλου από το περιβάλλον οδηγούν το ερέθισμα- αίσθημα- συναίσθημα- συμπεριφορά- αντίληψη- μάθηση- σκέψη- συνείδηση- λογική αναπτύσσοντας έτσι όλες τις νοητικές λειτουργίες του ,με επακόλουθο, να δράσει δημιουργικά ή καταστροφικά. Η οποιαδήποτε φυσική, χημική, κοινωνική οργάνωση απαιτεί 3 δομές: Χημική Σύσταση-Δομή(ες)- Λειτουργία(ες).
Η έννοια «Μάθημα» περιλαμβάνει μια ελάχιστη διάρκεια για την αφομοίωση μιας καθορισμένης ποσότητας πληροφοριών. Η περιέργεια οδηγεί την πληροφορία στη γνώση και αλυσιδωτά στη συνέχεια στο αίσθημα ,στο συναίσθημα ,στο βιβλίο ,στη περιέργεια ,όπου οδηγούμεθα στις αξίες που είναι πάντοτε αληθινές- αιώνιες- αντικειμενικές.
Αφού αποχτήσουμε περιβαλλοντική συνείδηση και συμπεριφορά ως παιδαγωγοί εντοπίζουμε:
• Τα περιβαλλοντικά προβλήματα
• Ποια θεωρούμε σημαντικά
• Η Μεθολογία που θα ακολουθήσουμε και έχει σχέση:
Το Είδος ερωτήσεων και διατύπωσής τους (ανοιχτές- κλειστές)από το ερωτηματολόγιο του οποίου στη συνέχεια γίνεται στατιστική ανάλυση- επεξεργασία- αξιολόγηση (ποιοτική- ποσοτική) κατά πόσο πετύχαμε 1). Τους στόχους (εκπαίδευση μέσα- γύρω από- για χάρη του περιβάλλοντος) και 2) .Τους σκοπούς (γνώσεις- στάσεις- σκοπούς- δεξιότητες- δράσεις για το περιβάλλον). Η προσέγγιση πρέπει να γίνεται Πολυεπιστημονικά- Διεπιστημονικά.
Γνωστικά Αντικείμενα Περιβαλλοντικό (α) Πρόβλημα (τα)
Με την μέθοδο project που σημαίνει μία σχεδιασμένη θεματικά- τοπικά- χρονικά για τη μελέτη- έρευνα – καταγραφή περιβαλλοντικής διάστασης (πρόβλημα ή προβλήματα) με συνγκεκριμένους στόχους σκοπούς,είναι η καλύτερη ενδεδειγμένη παιδαγωγική προσέγγιση
Στο project τέλος το οικολογικό παιχνίδι είναι απαραίτητο περιέχοντας μοντέλα, προσομοιώσεις και ρόλους.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
* Η ύπαρξη κάστρου σε μια περιοχή εξασφάλιζε την καλύτερη άμυνα και προστασία των κατοίκων και αποτελούσε καταφύγιο για τους άρχοντες και ευγενής σε περιπτώσεις τοπικών εξεγέρσεων. Έλεγχε το θαλάσσιο και χερσαίο πέρασμα και τις στρατιωτικές, εμπορικές και οδικές αρτηρίες. Ο οικισμός κτίζεται έξω από το κάστρο και περιβάλλεται από αμυντικό τείχος.
*Η οχυρωματική αρχιτεκτονική του κάστρου επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό και από την εξέλιξη των όπλων. Γι' αυτό το λόγο ο κάθε κατακτητής έκανε προσθήκες και τροποποιήσεις ώστε το κάστρο να ανταποκρίνεται στις πολεμικές συνθήκες της εποχής. Παράλληλα με το πέρασμα των χρόνων είναι λογικό να προκαλούνται φυσικές φθορές. Έτσι και το κάστρο της Καλαμάτας παρουσιάζει δείγματα τέχνης και τεχνικής, όλων των κατακτητών του.
*Μια επίσκεψη στο κάστρο της Καλαμάτας αποτελεί ένα μοναδικό ταξίδι στην ιστορία. Με τα μάτια φαντασίας, μπορούμε να δούμε το κάστρο πως ήταν παλιά. Μπορούμε να φανταστούμε μάχες, συμπλοκές, πολιορκίες, δημιουργικές και ευχάριστες στιγμές, που έγιναν κατά καιρούς, από διάφορους κατακτητές.
*Να ακούσουμε καλπασμούς από άλογα βυζαντινών ιππέων, να περνούν ντυμένοι με τις βαριές ασπίδες τους και οπλισμένοι με τα μακριά κοντάρια.
*Να δούμε με τα μάτια της φαντασίας μας:
Φράγκους σταυροφόρους να περνούν οπλισμένοι με αλυσιδωτούς θώρακες και περικνημίδες, σιδερένια κράνη και χρωματιστές επενδύσεις
Βενετούς με τον άριστα εξοπλισμένο στρατό τους
Τούρκους με τα κανόνια να μάχονται στο κάστρο και τέλος
Έλληνες με φουστανέλες, καρυοφυλιάδες και σπαθιά να παίρνουν το κάστρο της Καλαμάτας.
*Πολλά μπορούμε να φανταστούμε μέσα στους αιώνες που διαδραματίστηκαν πάνω, γύρω και μέσα σε αυτά τα βουβά τείχη του κάστρου
*Στις μέρες μας είναι χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων , όπως αυτή που κάνουμε εμείς σήμερα , για να μάθουμε το κάστρο της Καλαμάτας μας που αγαπάμε τόσο πολύ.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ - ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Τη βυζαντινή περίοδο, στην τοποθεσία της ακρόπολης των αρχαίων Φερών , οι βυζαντινοί είχαν χτίσει ένα οχυρό και ένα μοναστήρι.
Δυο χρόνια, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, κυρίευσαν την περιοχή, και ο νέος άρχοντας Βιλεαρδουινός έχτισε το κάστρο ή πύργο. Για λίγο το κυριάρχησαν οι Βενετοί και αργότερα προσαρτήστηκε στα κράτη του δεσπότη του Μιστρά. Αργότερα ήλθε στην κυριαρχία των Τούρκων, έπειτα των Βενετών, μετά ξανά των Τούρκων και τέλος με την ελληνική επανάσταση του 1821 μέχρι και σήμερα βρίσκεται στα χέρια των Ελλήνων.


ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
*ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ 6ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ 1205
*ΦΡΑΓΚΟΙ 1205-1408, 1413-17, 1419-30
*ΒΕΝΕΤΟΙ 1408-13, 1417-19
*ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ 1430- 1458
*ΤΟΥΡΚΟΙ 1458- 1687
*ΒΕΝΕΤΟΙ 1685- 1715
*ΤΟΥΡΚΟΙ 1715- 1821
*ΕΛΛΗΝΕΣ 1821 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
3. ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΜΥΝΑΣ - ΕΠΙΘΕΣΗΣ*

*ΠΡΩΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
ΚΑΣΤΡΟ: ΠΥΡΓΟΙ, ΠΟΛΕΜΙΣΤΡΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ, ΠΕΡΙΔΡΟΜΟΣ
ΑΜΥΝΑ: ΠΕΤΡΟΒΟΛΑ, ΔΟΞΑΡΙΑ, ΣΦΕΝΔΟΝΕΣ, ΔΟΚΟΙ, ΦΩΤΙΑ, ΚΑΥΤΗ ΠΙΣΣΑ
ΕΠΙΘΕΣΗ: ΠΕΤΡΟΒΟΛΑ, ΚΡΙΟΣ, ΕΛΕΠΟΛΙΣ, ΧΕΛΩΝΗ, ΤΡΥΠΑΝΙ, ΚΛΙΜΑΚΕΣ
*ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ
ΚΑΣΤΡΟ: ΤΑΦΡΟΣ, ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΟΛΟΣ ΜΕ ΕΞΑΠΥΡΓΙΟ
ΑΜΥΝΑ: ΤΟΞΑ ΒΑΛΛΙΣΤΡΕΣ
ΕΠΙΘΕΣΗ: ΚΡΙΟΙ, ΒΑΛΛΙΣΤΡΕΣ ΕΛΕΠΟΛΕΙΣ, ΧΕΛΩΝΕΣ
*ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ
ΚΑΣΤΡΟ: ΠΡΟΜΑΧΩΝΕΣ, ΚΑΝΟΝΙΟΘΥΡΙΔΕΣ
ΑΜΥΝΑ: ΒΑΛΛΙΣΤΡΕΣ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΟΠΛΑ, ΦΟΡΗΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΜΠΡΗΣΤΙΚΕΣ ΧΕΙΡΟΒΟΜΒΙΔΕΣ
ΕΠΙΘΕΣΗ: ΒΑΛΛΙΣΤΡΕΣ ,ΦΟΡΗΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ, ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΙ
*ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
ΚΑΣΤΡΟ: ΚΕΚΛΙΜΕΝΗ ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΑ, ΠΟΛΥΓΩΝΙΚΟΙ ΠΡΟΜΑΧΩΝΕΣ, ΠΥΡΓΟΙ, ΚΥΡΙΑ ΠΥΛΗ
ΤΑ ΟΠΛΑ ΑΜΥΝΑΣ - ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΗΤΑΝ ΣΧΕΔΟΝ ΙΔΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ.
*ΣΗΜΕΡΑ
* Ανάλογες περιγραφές μπορεί να γίνουν και για την ενδυμασία των στρατιωτών, των διαφόρων εποχών.

4. ΤΟ ΟΝΟΜΑ "ΚΑΛΑΜΑΤΑ" ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΑ 12ΟΥ- 15ΟΥ ΑΙΩΝΑ

*ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ ΣΤΟ ΒΙΟ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΩΝΟΣ ΤΟ 1144
* ΣΤΟΝ ΑΡΑΒΑ ΓΕΩΓΡΑΦΟ ΕΝΤΡΙΣΙ 1106-1166
* Ο ΓΟΔΕΦΡΕΙΔΟΣ ΒΙΛΕΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ και ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ
*ΣΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ: ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΚΟΥΓΚΕΣΤΑΣ, ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΤΗΣ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ.

5. ΟΙ ΒΙΛΕΑΡΔΟΥΙΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ
*ΒΙΛΕΑΡΔΟΥΙΝΟΣ- ΓΟΔΕΦΡΕΙΔΟΣ Α 1204- 1218
*ΓΟΔΕΦΡΕΙΔΟΣ Β 1218-1245
*ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ 1245- 1278
*ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΚΑΙ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ
*Η ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΕΜΕΙΝΕ ΧΗΡΑ ΤΟ 1277 ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 14 ΕΤΩΝ ΓΙΑΤΙ ΠΕΘΑΝΕ Ο ΑΝΔΡΑ ΤΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ, ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ.
Ξαναπαντρεύτηκε τον φλωρέντιο Αναγαυικό από την Ολλανδία και παρέλαβε την ηγεμονία του Μορέως. Στο Μοριά η Ισαβέλλα έδειξε μεγάλη καλοσύνη και οι κάτοικοι την επονόμαζαν κυρά του Μορέως ή κυρά Ζαμπώ ή Ιζαμπώ. Ο Φλωρεντίνος έκανε ειρήνη με τον αυτοκράτορα την Κωνσταντινούπολης Ανδρόνικο Β και η ειρήνη κράτησε μόνο για 1 χρόνο , γιατί έγινε η κατάληψη της Καλαμάτας και επανέρχονται και πάλι οι βυζαντινοί.



ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

ΣΚΗΝΗ Α: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Ο αφηγητής ή αφηγήτρια θα βρίσκεται σε συντονισμό με το παράλληλο δρώμενο. Στο χώρο του κάστρου υπάρχουν βυζαντινοί και με βάση το κάθε κατακτητή θα φεύγουν και θα έρχονται, με μάχες, σάλπιγγες, ειρηνικές αποχωρήσεις κ.λ.π.

ΣΚΗΝΗ Β. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ.
Σε 2 πλακάτ του ίδιου χρώματος το ένα παιδί θα κρατά την χρονολογία και το άλλο το όνομα του κατακτητή.

ΣΚΗΝΗ Γ. ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΜΥΝΑΣ - ΕΠΙΘΕΣΗΣ
Τα παιδιά παρουσιάζουν τα διάφορα εργαλεία κάστρου, άμυνας και επίθεσης των διαφόρων εποχών.
ΣΚΗΝΗ Δ. ΤΟ ΟΝΟΜΑ "ΚΑΛΑΜΑΤΑ" ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΑ 12ΟΥ- 15ΟΥ ΑΙΩΝΑ
Σε πλακάτ παρουσιάζουν το όνομα της Καλαμάτας , από τις διάφορες πηγές.

ΣΚΗΝΗ Ε. ΟΙ ΒΙΛΕΑΡΔΟΥΙΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ
Παρουσιάζουν σε πλακάτ το γενεαλογικό δέντρο των Βιλεαρδουίνων.


ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο έντονος ρυθμός συσσώρευσης των αλλαγών που υφίσταται ο Χώρος από την αλληλεπίδραση των Φυσικών Παραγόντων και των Δραστηριοτήτων των ανθρώπων περικλείει εικόνες και γεγονότα από την πολιτική, δημοτική (αυτοδιοίκηση), ιστορική, κοινωνική και οικονομική αναπτυξή της, που δεν επιτρέπει στην Εκπαίδευση να έχει Γνωσιοκεντρικό Χαρακτήρα. Η απομνημόνευση ορισμένων βασικών γνώσεων είναι αναγκαία, αυτό όμως που κυρίως πρέπει να εξασφαλίζει η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι η κατάλληλη προσέγγιση και αξιοποίηση της Πληροφορίας, ώστε ο μαθητής να ερμηνεύει φαινόμενα ή διαδικασίες και να προτείνει λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα. Επομένως το ενδιαφέρον της Π.Ε. θα πρέπει να εστιάζεται κυρίως στην απόκτηση μίας όσο το δυνατόν ολιστικής εικόνας του σύγχρονου Χώρου και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων που επιτρέπουν την καλύτερη δυνατή επεξεργασία και αξιοποίηση πληροφοριών. Σημαντικό πλεονέκτημα στην προσπάθεια αυτή αποτελεί το γεγονός ότι από τη φύση της η Π.Ε. σχετίζεται με όλους σχεδόν τους τομείς μελέτης του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος με συνέπεια να προσφέρει πολλές ευκαιρίες αξιοποίησης εμπειριών του μαθητή και διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης.
Κατά το σχεδιασμό της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που θα ακολουθήσει ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να προσφέρει στο μαθητή και αυριανό πολίτη κριτήρια με τα οποία θα μπορεί να επεξεργάζεται τα δεδομένα, να προσεγγίζει κριτικά τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ του ανθρώπου και του Χώρου, να παίρνει αποφάσεις και να δίνει λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα.
Με απαντήσεις στα ερωτήματα «πώς», «γιατί», και «πώς αλλιώς», δηλαδή με επεξεργασία, αιτιολόγηση και ερμηνεία των φαινομένων. Για να γίνει αυτό δυνατό οι μαθητές θα πρέπει πρώτα να αποκτήσουν γνώση των κριτηρίων, με τα όποια θα εργαστούν, στη συνέχεια να προχωρήσουν στην ερμηνεία των σχετικών φαινομένων με το «πού» και το «τί» και τέλος να εξετάσουν τις πιθανές συνέπειες μίας απόκλισης απ’ αυτό που κανονικά συμβαίνει.
Να χρησιμοποιεί όσο μπορεί καλύτερα τις δυνατότητες που παρέχουν, απλές αλλά Ουσιαστικές Δραστηριότητες, όπως η συγκέντρωση στοιχείων για κάποιο συγκεκριμένο θέμα ή θέματα από τους μαθητές με σκοπό την παρουσίαση μίας ατομικής ή ομαδικής εργασίας. π.χ.: η κατανόηση του είδους και της Γεωγραφικής Κατανομής των Ανθρώπινων Δραστηριοτήτων σε ένα συγκεκριμένο Χώρο εξαρτάται από την ποιότητα του αντιστοίχου γνωστικού (νοητικού) Χάρτη που έχουν σχηματίσει οι μαθητές γι’ αυτόν τον Χώρο.
Στο παραπάνω παράδειγμα δημιουργούνται πολλές δυσκολίες, γιατί η σύγχρονη γεωγραφία εκτός από την μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος περιλαμβάνει και ορισμένα στοιχεία Οικονομικής και Κοινωνιολογικής προσέγγισης των σχέσεων μεταξύ Ανθρώπου και Χώρου, τα οποία είναι ξένα προς το είδος της εκπαίδευσης.
Οι σημερινοί άνθρωποι των μεγάλων αστικών κέντρων και προπάντων οι νέοι αποκομμένοι από το φυσικό τους περιβάλλον και τι πολιτιστικές τους ρίζες, κινδυνεύουν, όπως και τα δένδρα να μείνουν ατροφικά και να πεθάνουν. Γιατί η μοίρα των ανθρώπων είναι σαν την μοίρα των δένδρων. Αν δεν τα φροντίσουμε όσο και όπως πρέπει, ούτε αναπτύσσονται, ούτε φυσικά καρποφορούν.
Με τον όρο εξέλιξη εννοούμε τις ποιοτικές και ποσοτικές αλλαγές που γίνονται, με την πάροδο του χρόνου. Η πορεία της εξέλιξης άλλοτε γίνεται με γρήγορους και άλλοτε με αργούς ρυθμούς. Όμως, από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, μέχρι σήμερα, ιστορικές κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογίες, επιστήμες, επικοινωνίες, ιδεολογίες, εκπαίδευση, ψυχαγωγία, πλαστικό χρήμα, κ.λ.π., μεταβάλλονται με γρήγορους ρυθμούς. Οι πόλεμοι, αλλαγή συνόρων, εμφύλιοι, οικονομικοί μετανάστες, αλλαγή πολιτειακού, αλλαγή συνόρων, δημιουργία-διάλυση νέων κρατών, ο μεγάλος αδελφός, κατασπατάληση φυσικών πόρων, ρύπανση περιβάλλοντος, πολυεθνικές, καρτέλ, μονοπώλια, ολιγοπώλια περιορισμός χλωρίδας-πανίδας, αλλαγή κλίματος, με συνέπειες μεγαλύτερο ρυθμό από φυσικές καταστροφές, στον πλανήτη γή. Το ίδιο συμβαίνει και με τα αστικά κέντρα όπου στο τόπο, ο χώρος, οι άνθρωποι, και τα φαινόμενα, συνεχώς μεταβάλλονται. Ένα από τα αστικά κέντρα, είναι και η Πάτρα, το τρίτο της Ελλάδος. Βάζουμε το ερώτημα; Πως θα μπορέσουν οι σημερινοί κατοικοί της και επισκέπτες, να γνωρίσουν και βιώσουν το παρελθόν της πόλης, όπου ο χώρος της μεταβάλλεται συνεχώς, ειδικά μετά τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ένας μπούσουλας, ήταν και η σημερινή μας εκδήλωση με θέμα ¨"το κάστρο της Καλαμάτας"¨ που μπορούμε να κατανοήσουμε το πριν και το μετά , ή το τότε και το τώρα, η το παρελθόν με το σήμερα.
Σας ευχαριστούμε που μας τιμήσατε με την παρουσία σας, ευχαριστούμε τις δασκάλες μας , ευχαριστούμε το βιολόγο καθηγητή Γιάννη Δ. Λύρα, για την ανιδιοτελή προσφορά του, και σας ευχόμαστε καλό καλοκαίρι, υγεία και ευτυχία.


ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Πολλά είναι αυτά πού πρέπει να αλλάξουν στο σημερινό σχολείο. Όσοι εμπλεκόμαστε στη λειτουργία του (μαθητές, δάσκαλοι και γονείς) διαπιστώνουμε καθημερινά τα αδιέξοδα, αλλά και τη μιζέρια που το κατατρέχουν.
Σε ένα χώρο όπου υποτίθεται ότι μεταδίδεται η γνώση, η χαρά της δημιουργίας και διαμορφώνονται προσωπικότητες κυριαρχούν:
- Η αυταρχικότητα και η ομοιομορφία αντί της ελευθερίας στην έκφραση και του δικαιώματος στη διαφορετικότητα, στη θέση , στο λόγο και στη άποψη των μαθητών, με την μονοσήμαντη κριτική και αξιολόγηση των μαθητών, μόνο από τη μεριά των δασκάλων, χωρίς να γίνεται το αντίστροφο.
- Η δασκαλοκεντρική – αφηρημένη προσέγγιση της γνώσης αντί της βιωματικής και ομαδοκεντρικής της θεώρησης.
- Η σύγχυση μεταξύ παιδαγωγικής - παιδονομίας, διδακτικής - διδασκαλίας και γνωστικού αντικειμένου- δεξιοτήτων, από μεριάς των διδασκόντων.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση;
Το γεγονός ότι η αδιαφορία και ο συμβιβασμός στην παραπάνω κατάσταση είναι για πολλούς κανόνας, γιατί δεν γεύονται και χαίρονται, τον εργασιακό τους χώρο και την σχέση – επικοινωνία, με τους γονείς και μαθητές.
Μοναδικός λοιπόν δρόμος , Η ΕΞΟΔΟΣ, με την προσωπική μας στάση , πρακτική και ιδεολογία.
Να γιατί συμμετέχουμε για μια ακόμη φορά σε αυτή τη διαδικασία και δεν παροπλίζουμε τη χρήση των νέων τεχνολογιών στη γνωστική, παιδαγωγική και διδακτική διαδικασία.
Στόχοι:
1.Η ευαισθητοποίηση των μαθητών σχετικά με το περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές), μέσα από την καταγραφή ανθρώπινων παρεμβάσεων και κατανόηση της επίδρασης τους σε αυτό.
2.Η απόκτηση συγκεκριμένων γνώσεων , στάσεων, ιδεολογιών, δεξιοτήτων κατά την εξέλιξη του προγράμματος.
3.Η διαμόρφωση προτάσεων για βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης.
4. Να γνωρίσουν το που, πως, πότε πόσο και γιατί, διεπιστημονικά, την τοπική ιστορία της Πάτρας, και με διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις.
5. Να γνωρίσουν γεγονότα, πρόσωπα, φαινόμενα, προβλήματα και ατομικές, συλλογικές ευθύνες.
Σκοποί του προγράμματος:
α. Παρατήρηση, μελέτη, έρευνα καταγραφή, για να γνωρίσουν οι μαθητές, την ιστορική, πολιτιστική κληρονομιά μας και τις φάσεις της εξέλιξης του σχεδίου της πόλης των Πατρών.
β. Τη σύνδεση της καθημερινοτητάς μας με την ιστορία, θρησκεία, επιγραφές οδών και πλατειών, ανδριάντες ,προτομές , αγάλματα, νεοκλασικά κτίρια κ.λ.π.
Δραστηριότητες. Επίσκεψη σε μνημειακούς χώρους της Πάτρας, επιλογή βιβλιογραφίας, πλοήγηση στο διαδίκτυο, φωτογράφηση, δημιουργία αφίσας, βίντεο, ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης, παρουσίαση και τέλος εφόσον υπάρχουν οικονομικές δυνατότητες θα εκδοθεί όλο το υλικό.
Στο πρόγραμμα υπάρχουν και πάγιοι στόχοι της Π.Ε. πού είναι:
α. Η ευαισθητοποίηση για την οικολογική κρίση και την ανάγκη για καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης.
β. Η ενθάρρυνση δεξιοτήτων – κλίσεων των μαθητών με τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης
γ. Η προώθηση του ομαδοκεντρικού μοντέλου λειτουργίας και η βελτίωση των σχέσεων μαθητών – καθηγητών.
Μεθοδολογία –φάσεις εξέλιξης του προγράμματος:
Στην πρώτη φάση (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος). Οι μαθητές ενημερώνονται, έχουν καταιγισμό ιδεών, λένε τις απορίες τους, εκφράζουν τα ενδιαφεροντά τους και παρουσιάζουν τις δεξιοτητές τους, γνωρίζονται μεταξύ τους και τέλος χωρίζονται σε ομάδες , όπου ορίζουν και τον αρχηγό κάθε ομάδας. Ενημερώνουν τους γονείς και κηδεμόνες τους και όσοι τους το επιτρέπουν, συμμετέχουν στο πρόγραμμα, γιατί γίνεται εκτός αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος του σχολείου. Στη συνέχεια καθορίζεται το ελαστικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων και συναντήσεων στο χώρο του σχολείου , στην αίθουσα Οδυσσέας και το μουσειακό χώρο, όπου υπάρχει σε κάδρα παλιό φωτογραφικό υλικό της Πάτρας για να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα κάνοντας τις συγκρίσεις του συγκεκριμένου χώρου, μιας και ο τόπος παραμένει σταθερός. Γράφουν το τι γνωρίζουν πριν εμπλακούν στη διαδικασία του προγράμματος.

Στη δεύτερη φάση(Δεκέμβριος.- Μάρτιος) οι ομάδες δραστηριοποιούνται αυτόματα συλλέγοντας στοιχεία, παίρνοντας συνεντεύξεις και επισκέπτονται χώρους που έχουν σχέση με το θέμα.
Υπάρχουν εβδομαδιαίες συναντήσεις για κάθε ομάδα και μηνιαίες για το σύνολο των μαθητών πού συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Στόχος αυτών των συναντήσεων ήταν η αλληλοενημέρωση κριτική των πεπραγμένων και σχεδιασμός των παραπέρα ενεργειών.
Στην τρίτη φάση(Απρίλιος .-Μάιος) οι μαθητές επεξεργάζονται και αξιολογούν τα στοιχεία που συνέλεξαν, κωδικοποιούν τα θέματα, φτιάχνουν τα ταμπλώ και ετοιμάζονται για την παρουσίαση που θα γίνει αμέσως μετά τις διακοπές του Πάσχα.
Αξιολόγηση του προγράμματος:
Μετά την παρουσίαση οι μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα , πρέπει να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο που έχει συνταχθεί από τον συντονιστή του προγράμματος να συμπληρώσουν ειδικό ερωτηματολόγιο σε μία προσπάθεια να ανιχνευθεί η υλοποίηση ορισμένων στόχων που είχαν τεθεί, και γράφουν τις εντυπώσεις, προτάσεις, συναισθήματα, στάσεις και γνώσεις που απόχτησαν με την υλοποίηση του προγράμματος. Κατά τη γνώμη μας, η αξιολόγηση ενός προγράμματος Π.Ε. είναι μία δύσκολη διαδικασία και παραμένει για το θεσμό ένα ζητούμενο.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ 3ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 1992-2010

Εργογραφία του τρίτου Γυμνασίου Πατρών (ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ 38Ο,01΄,752΄΄, ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΗΚΟΣ 21Ο, 27΄, 643΄΄ ΚΑΙ ΥΨΟΜΕΤΡΟ 27 ΜΕΤΡΑ)
Οι εκδόσεις των προγραμμάτων, με υπεύθυνο το συντονιστή Βιολόγο Καθηγητή ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ*, τους συνεργάτες καθηγητές και με τη συμμετοχή των μαθητών του σχολείου, τα έτη 1992-2010 είναι:


ΕΤΟΣ ΤΙΤΛΟΣ
2010 ΑΝΕΜΟΓΕΝΗΤΡΙΕΣ-ΝΕΡΟΓΕΝΗΤΡΙΕΣ-ΒΑΤΡΑΧΟΜΥΟΜΑΧΙΑ
ΑΠΕ-ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ-ΛΙΟΤΡΙΒΙΑ-ΑΝΑΜΟΜΥΛΟΙ
2009 • ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ
• ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ
• ΟΔΗΓΟΙ ΠΑΤΡΩΝ
• ΤΟ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΑ ΣΕ 20 ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ
• ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
2008 • Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΑΔΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
• ΑΓΑΠΩ ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΑΓΑΠΩ ΤΗ ΖΩΗ
• ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ 50 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
2007 • ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΛΑΔΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
• ΠΑΤΡΑ, ΕΝΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΟ
2006 • ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ
• ΤΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΧΑΪΑΣ
2005 • Η ΥΔΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

2004 • ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
2003 • ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ-ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
2002 • ΥΛΙΚΑ- ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ- ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΗΧΑΝΕΣ
2001 • ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ ΚΑΙ ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩ
2000 • ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΙΕΦΟΡΙΑ
1999 • ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
1998 • ΣΟΣ ΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟ
1998 • ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΑΠΟΚΟΜΙΔΗ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ
1998 • CD ΜΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ 3ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ
1997 • ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΚΠΕ ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ** σελίδες 256
1997 • Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ
1996 • ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
1996 • ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΧΑΪΑ
1995 • ΤΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
1994 • ΤΟ ΝΕΡΟ, ΚΠΕ ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ** σελίδες 336
1994 • ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
1993 • ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΥ ΑΓΑΠΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΥ
1992 • ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ
Δήμαρχοι-Φοροεισπράκτορες-Πάρεδροι-Πρόεδροι-Δήμαρχοι,από την Βαλύρα/Ιθώμης

Από το 1833-2002

ΔΗΜΟΣ ΔΕΡΡΩΝ
ΔΗΜΑΡΧΟΣ 1839 ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΙΝΑΡΔΟΣ
ΦΟΡΟΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ΠΑΝ.ΚΑΡΤΕΡΟΛΙΩΤΗΣ

ΔΗΜΟΣ ΟΙΧΑΛΙΑΣ
ΦΟΡΟΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ 1841 ΠΑΝ. ΜΠΟΒΗΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΛΥΡΑΣ 1914-1998
1.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1914 2 μήνες,1919,1920,1934,39-42,1953
2.Πανάγ. Δ. Δουραμάκος 1914 4 μήνες
3.Αναστάσ. Καρύδης 1914 6 μήνες,1916,1918,1923-4-5
4.Ιωάννης Μπόβης 1915
5.Αναστάσ. Καρύδης 1916
6.Στασινος Βασιλόπουλος 1916
7.Γεωργ. Γεωργακόπουλος 1917
8.Αναστάσ Καρύδης 1918
9.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1919
10.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1920
11.Ιωάννης Μπόβης 1921
12.Δημήτριος Σταυριανόπουλος 1922
13.Αναστάσιος Καρύδης 1923
14.Αναστάσ. Καρύδης 1924
15.Αναστάσ. Καρύδης 1925
16.Ιωάννης Σιάγκρης 1926
17.Ηράκλ. Σπυρόπουλος 1927
18.Σπύρ. Καρτερολιώτης 1928
19.Κων/νος Μάκρης 1929,1933
20.Κων/νος Μπόβης 1930
21.Αντώνιος Παπαδόπουλος 1931
22.Μιχ. Πουλόπουλος 1932
23.Κων/νος Μάκρης 1933
24.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1934
25.Κων/νος Κολιόπουλος 1935
26.Σταύρος Μπόβης 1936
27.Δημήτριος Τσιάμης 1937 - 1938
28.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1939 -1942 Απρίλιος
29.Αθανας. Μυλωνάς Απρ. 1942 - Δεκ. 1942,1945
30.Γεώργιος Ματσούκας 1943
31.Αθανασιος Μυλωνάς 1945 - Ιουλ. 1946
32.Λεωνίδας Μπακόπουλος 1946-Δεκ.1946
33.Γεώργιος Φωτεινός 1947
34.Δημήτριος Ι. Γεωργακόπουλος 1948
35.Ελευθ. Βίγκος 1949-50
36.Γεώργιος Δ. Γεωργακόπουλος 1951
37.Παντελής Τσάμης 1952
38.Γεώργιος Στρατής 1953-4 ,55-6,57-61
39.Αναστάσιος Κ. Μακρής 1955 μέχρι Ιούλιο
40Γεώργιος Στρατής Ιουλ - Σεπτ. 1955
41.Νικόλαος Μπόβης* Σεπτ. 1955-1956
42.Γεώργιος Στρατής 1957-1961
43.Σωτήριος Καρτερολιώτης 1962-Ιουλ 1964
44.Περικλής Καρύδης Αυγ. 1964- Μάϊο 1968
45.Αριστείδης Μακρής Ιουν 1968. - Ιουλ. 1974
46Χρήστος Δ. Γεωργακόπουλος Ιουλ. 1974 - Μάιο 1975
47Παναγιώτης Λιοντήρης Ιουν. 1975 - 1982
48Αθανάσιος Δημόπουλος 1983 - 1990
49Αριστείδης Λιοντήρης 1991 - 1994
50.Αριστείδης Διαμαντόπουλος 1995 - 1998
Δήμος (Ιθώμη) - Εδρα Βαλύρα -Νόμος Καποδίστρια 1998
51.Γιαννακόπουλος Κων-νος 1998 – 2001.Απεβίωσε στις 25-6-2001
52.Αρις. Διαμαντόπουλος 2001-2002
53.Αρις. Διαμαντόπουλος 2003-2006
54.Κων/νος Γεωργακόπουλος 2006-2010

Μικρό-ιστορικό των οικογενειών Λύρα-Μπόβη
* Η Καλιρρόη Λύρα μια από τις 4 αδελφές (στην οικογένεια ηταν συνολικά τα 7 αδέλφια (4 κορίτσια και 3 αγόρια) παντρεύτηκε το Νίκο Μπόβη και απόκτησαν τα παιδιά Λύσσανδρο,Σταύρο Μήτσο και Κώστα. Ο Μήτσος είχε κόρη την Κατίνα η οποία είναι πεθερά του Νίκου Γεωργόπουλου που ηταν γραμματέας της κοινοτητάς μας. Ο Κώστας απόχτησε τα παιδιά Νίκο,Σωτήρη και Μήτσο που εχει το γυιό Κώστα, ουρολόγο γιατρό στο Τζάνειο νοσοκομείο στον Πειραιά.Όταν πέθανε η Καλλιρόη ο Νίκος ξαναπαντρεύτηκε την Μαγδαληνή Τσάμη και απόχτησε τα παιδιά Γιάννη και Αγγελο.Υπάρχει μια οικογενειακή φωτογραφία στη σιδερένια γέφυρα της Βαλύρας. Ο θείος του Νίκου ,Σταύρος ,ηταν και αυτός πρόεδρος της κοινότητας Βαλύρας.
Από το παραπάνω πίνακα προέδρων βλέπουμε ότι εχουν εκλεγεί από 6 φορές οι Γεωργακόπουλος και Καρύδης ,3 φορές ο Γεώργιος Στρατής και από 2 φορές οι: Ι. Μπόβης,Κ.Μακρής, Αθ.Μυλωνάς,Παν.Λιοντήρης και Αθ.Δημόπουλος.
Από το παραπάνω πίνακα εχουν εκλεγει πατέρας και γυιός των επιθέτων Καρύδη, Τσάμη,Γεωργακόπουλου και Μακρή.
Η οικογένεια Μπόβη έχει τους περισσότερους προέδρους {4}Γιάννη, Κώστα, Σταύρο και Νίκο.
Ο Αρις Διαμαντόπουλος ηταν ο τελευταίος πρόεδρος της κοινότητας Βαλύρας και ο δεύτερος δήμαρχος μετά τον απροσδόκητο θάνατο του πρώτου εκλεγμένου δημάρχου με το νόμο Καποδίστρια Κων-νου Γιαννακοπουλου από το Σιμίζα.
Εχουμε φωτογραφικό υλικό των προέδρων -δημάρχων εκτός από 8 ,το οποίο πιστεύουμε να βρεθεί για να γίνει το αλμπουμ.
Γραμματείς της κοινότητας με τη σειρά ηταν : Καρακίτσος,Ξυδόπουλος ,Γεωργόπουλος και Ελένη Μακρή .Με τη συννένωση των κοινοτήτων γραμματείς του δήμου Ιθώμης είναι: Ελένη Μακρή από Βαλύρα ,Δήμητρα Καλλιμάνη από Λάμπαινα,Βασιλεία Καλογεροπούλου από Αρσινόη,Νίκος Γεωργακόπουλος από Μαυρομμάτι και Πολυξένη Κορμά από Ζερμπίσια.Διοικητικός είναι η Ειρήνη Τούντα και μηχανικός η Ευθυμία Μουργή.Οδηγός είναι ο Δημήτρης Κατσικάρης και υδρονομέας ο Κωστας Αθανασακόπουλος, από Μαυρομμάτι.


ΔΗΜΟΣ ΙΘΩΜΗΣ

Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΔΗΜΩΝ ΕΓΙΝΕ ΤΟ 1836
1.ΠΡΩΤΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΔΙΟΡΙΣΤΗΚΕ Ο ΠΡΟΚΡΙΤΟΣ ΓΕΩΡ.Δ.ΜΠΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ Ο Γ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ.ΦΕΚ 50,28-12-1836
ΕΠΑΝΕΞΕΛΕΓΗ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΤΟ 1846
2.ΤΟ 1840 ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΜΗΤΡΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΓΡΑΦΕ ΜΕ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΔΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΝΟΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ.ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΤΑΝ Ο Γ. ΜΠΙΛΑΛΗΣ
3.ΤΟ 1848 ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΝΑΣ. ΜΠΟΥΖΑΣ .
4. ΤΟ 1853 ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΣ ΤΖΩΡΤΖΗΣ.ΤΟ 1853 ΣΥΝΕΣΤΗΘΗ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΙΣΘΟ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΘΑ ΠΛΗΡΩΝΕ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΒΟΥΛΚΑΝΟΥ,
5. Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ,ΚΩΣΤΑΣ ΑΠΌ ΧΑΣΑΜΠΑΣΑ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΤΟ ΣΤΕΡΝΟΠΟΥΛΙ ΤΟΥ ΕΚΛΕΓΟΤΑΝ ΕΠΙ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΙΘΩΜΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΤΟ ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙ “ΓΕΡΟΣ ΙΘΩΜΑΤΑΣ”
6.Ο ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΛΥΜΠΕΡΗΣ ,ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟ ,ΔΗΜΑΡΧΟ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΟ 1870.ΕΠΑΝΕΞΕΛΕΓΗ ΤΟ 1874.
7. ΤΟ 1879 ΕΞΕΛΕΓΗ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΙΘΩΜΗΣ Ο ΠΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ , ΑΠΌ ΚΕΦΑΛΙΝΟΥ.
8.ΤΟ 1866 ΚΑΙ 1887 ΕΞΕΛΕΓΗ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΙΘΩΜΗΣ Ο ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ,ΑΠΌ ΑΡΙΣΤΟΔΗΜΕΙΟ,ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΕΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ ΕΡΓΑ.
9. ΤΟ 1907 ΕΞΕΛΕΓΗ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΙΘΩΜΗΣ Ο ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ , ΑΠΟ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΥ.ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟΥ ΠΥΡΟΛΟΥΣΙΤΗ ΣΤΑ ΖΕΡΜΠΙΣΙΑ,ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ-ΣΚΑΛΙΣΤΗΡΗ.ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΑΛΛΑ ,ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΙΑΣΩΘΗΚΑΝ ΕΛΑΧΙΣΤΑ.
10.ΤΟ 1911 Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ Δ.ΗΜΑΡΧΟΣ ΙΘΩΜΗΣ ΗΤΑΝ Ο Γ. ΠΑΡΙΣΗΣ.

TA MYΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ

Οι Καύκωνας-Πολυκάονας και η Αρχαία Μεσσήνη

Τα εισήγαγε ο Καύκωνας στην Ανδανία, πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας όταν βασίλευαν οι προδωρικοί βασιλείς Πολυκάονας και Μεσσήνη
Η Αρχαία Μεσσήνη συνδέεται άμεσα με το τελετουργικό των Μυστηρίων της Ανδανίας Το ύπατο αίτημα της Μύησης είναι να αναχωνεύει τη θεία τελείωση, μέσα στην τελείωση της ψυχής, το δε μυστικό της γνώσης, επιστήμης και τέχνης εδρεύει μέσα στην αλληλουχία αναλογιών που ενώνει σε ολοένα αποκλίνοντες κύκλους, το ατομικό με το καθολικό, το πεπερασμένο με το άπειρο.
Στον 1ο βαθμό μύησης η επιλογή των μαθητών ήταν φυσιογνωμική. Στη συνέχεια γίνονταν μαθήματα ηθικής. Η νηστεία, συζήτηση, αποκρυφιστική διδασκαλία διαρκούσε 2 χρόνια, με πενταετή προοπτική, κλείνοντας ο πρώτος κύκλος της αρχής των Μυστηρίων.
Στο 2ο βαθμό μύησης γινόταν Κάθαρση, η θεωρία των Αριθμών και η Θεογονία. Οι 9 Μούσες έφερναν κάθε μια το όνομα των απόκρυφων επιστημών και ιερών Τεχνών: Κοσμογονία, Ανθρωπολογία, Ψυχολογία, Γήινη Φυσική και Χημεία..
Στο 3ο βαθμό μύησης, γινόταν η τελείωση. Μελετούσαν Κοσμογονία, Ψυχολογία και Εξέλιξη της Ψυχής . Οι μυημένοι πίστευαν πάντοτε τα φανερώματα του Κάλλους, Φιλότητας, Αλήθειας.
Ο 4ος και τελευταίος βαθμός μύησης ήταν για τον έρωτα, γάμο, γνωσιολογική μύηση Πρέπει η ψυχή με την αδιάκοπη φώτιση του Νου, να κάνει κτήμα της το Θάρρος, την Αυταπάρνηση, την Αυτοθυσία, την Πίστη με μια λέξη την Αρετή. Πρέπει τέλος η Νόηση να εγγίζει την Σοφία και τη Γνώση κατά τέτοιον τρόπον ώστε να μπορεί να διακρίνει το καλό και το κακό, να βλέπει το Θεό, τόσο, στο πλέον ασήμαντο ον, όσο και μέσα στο σύνολο των Κόσμων.







ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Τα πρότυπα ανθρώπων, αξίες, οράματα, ιδανικά, τείνουν να ισοπεδωθούν. Η γνωριμία της περιοχής μας αποτελεί το θεμέλιο που θα κρατήσει το οικοδόμημα που λέγεται «εθνική συνείδηση». Όσο περισσότερο μελετά κάποιος τον τόπο του, τόσο συνειδητοποιεί εκείνα που ακόμη λείπουν, για να τον γνωρίσει σε βάθος..
. Η Αρχαία Μεσσήνη αποτελεί πολιτισμικό κόσμημα για όλον τον κόσμο και συνδέεται άμεσα με το τελετουργικό των Μυστηρίων της Ανδανίας Το ύπατο αίτημα της Μύησης είναι να αναχωνεύει τη θεία τελείωση, μέσα στην τελείωση της ψυχής, το δε μυστικό της γνώσης επιστήμης και τέχνης εδρεύει μέσα στην αλληλουχία αναλογιών που ενώνει σε ολοένα αποκλίνοντες κύκλους, το ατομικό με το καθολικό, το πεπερασμένο με το άπειρο.
Η διδασκαλία είχε 3 μέρη.
*Η επιστήμη των παγκοσμίων αξιωμάτων η Θεογονία,
*Η Φυσική ή Κοσμογονία
*Η Ηθική, δηλαδή το κάθε τι με τον Άνθρωπο, Επιστήμη και Τέχνη
Στον 1ο βαθμό μύησης η επιλογή των μαθητών ήταν μια κρίσιμη φυσιογνωμική δοκιμασία, για τον αν ήταν κατάλληλοι ή όχι στη μύηση. Στη συνέχεια γίνονταν μαθήματα ηθικής του τύπου των ερωτήσεων: Τι σημαίνει ένα τρίγωνο εγγεγραμμένο στον κύκλο. Η νηστεία, συζήτηση, αποκρυφιστική διδασκαλία διαρκούσε 2 χρόνια, με πενταετή προοπτική, κλείνοντας ο πρώτος κύκλος της αρχής των Μυστηρίων.
Στο 2ο βαθμό μύησης γινόταν Κάθαρση, η θεωρία των Αριθμών και η Θεογονία. Οι 9 Μούσες έφερναν κάθε μια το όνομα των απόκρυφων επιστημών και ιερών Τεχνών.
Ουρανία: Αστρονομία, Αστρολογία
Πολύμνια: Μαντική Τέχνη, Μεταθανάτια Ζωή.
Μελπομένη: Επιστήμη, Ζωή, Θάνατο, Μεταμόρφωση, Αναγέννηση. Και οι 3 μαζί αποτελούσαν την ενότητα Κοσμογονία ή Ουράνια Φυσική
Καλλιόπη: Ιατρική
Κλειώ: Μαγεία
Ευτέρπη:Ηθική, και οι 3 μαζί αποτελούν την ενότητα Ανθρωπολογία ,Ψυχολογία.
Τερψιχόρη:Ορυκτολογία
Ερατώ: Φυτολογία
Θάλεια:Ζωολογία. Και οι 3 μαζί αποτελούν την ενότητα Γήινης φυσικής και χημείας.
Στο 3ο βαθμό μύησης, γινόταν η τελείωση. Μελετούσαν Κοσμογονία, Ψυχολογία και Εξέλιξη της Ψυχής .Η μυστηριακή κοσμογονία και ψυχολογία άγγιζαν τα πλέον μεγάλα μυστήρια της ζωής, μυστικά επικίνδυνα των απόκρυφων επιστημών και τεχνών.. Οι μυημένοι πίστευαν πάντοτε τα φανερώματα του πνευματικού Κάλλους, της Φιλότητας και της Αλήθειας.
Ο 4ος και τελευταίος βαθμός μύησης ήταν για τον έρωτα, το γάμο, τη γνωσιολογική μύηση που διαδεχόταν η μύηση της θέλησης και να αξιοποιήσει την αλήθεια μέσα στη νόηση, την αρετή μέσα στη ψυχή, την αγιότητα μέσα στο σώμα. Συνεπώς το σώμα πρέπει να είναι αγνό και καθαρό, για να είναι καθαρή και αγνή η ψυχή. Πρέπει η ψυχή με την αδιάκοπη φώτιση του Νου, να κάνει κτήμα της το Θάρρος, την Αυταπάρνηση, την Αυτοθυσία, την Πίστη με μια λέξη την Αρετή. Πρέπει τέλος η Νόηση να εγγίζει την Σοφία και τη Γνώση κατά τέτοιον τρόπον ώστε να μπορεί να διακρίνει το καλό και το κακό, να βλέπει το Θεό, τόσο, στο πλέον ασήμαντο ον, όσο και μέσα στο σύνολο των Κόσμων.
Ολόκληρο το σύστημα των μυστικών γνώσεων λεγόταν ΜΥΣΤΗΡΙΑ και στη γνώση αυτή ήταν υποχρεωμένοι να μην πουν, ότι είδαν και άκουσαν.. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και δοκιμασίας άπλετο φως διαδεχόταν το βαθύ σκοτάδι. Η κατάπληξη διαδεχόταν την ευθυμία, ο φόβος τη χαρά και η αγαλλίαση την λύπη. Γενικά υποβάλλονταν σε ψυχική έκσταση για να ριζωθεί βαθύτερα ο Σεβασμός και η Πίστη προς το Θείο. Αυτός που συμπλήρωνε τη μαθητεία λεγόταν μύστης, η μαθητεία μύησις, ο διδάσκοντος Ιερέας Μυσταγωγός και η διδασκαλία Μυσταγωγία (από το ρήμα μυώ που σημαίνει διδάσκω απόκρυφα πράγματα). Οι λέξεις Ιεροφάντης Ιεροθύτης Αγωνοθέτης, Δαδούχος, Μυσταγωγός, χαλειδοφόρος κ.λ.π., δηλώνουν αξιώματα της ιερατικής τάξης.
Τα μυστήρια στην Ανδανία έφερε ο Καύκωνας, την εποχή που βασίλευαν στη Μεσσηνία ο Πολυκάονας και η Μεσσήνη. Ο Λυκάονας μύησε στα μυστήρια τη βασίλισσα Μεσσήνη, η οποία καθιέρωσε τις γιορτές, στις Μεγάλες Θεές. Αργότερα, ο Λύκος έκαμε τα μυστήρια περισσότερο σεβαστά μυώντας και το βασιλιά της Αρήνης Αφαρέα και τη γυναίκα του. Όταν υποδουλώθηκε η Μεσσηνία
καταργήθηκαν με τη βία όλες οι λατρείες και ιερές τελετές.
Με την απελευθέρωση της Μεσσηνίας, ο Επαμεινώνδας και Επιτέλης βρέθηκαν σε αμηχανία που θα κτίσουν την νέα πρωτεύουσα. Τότε παρουσιάστηκε στον ύπνο τους ο Καύκωνας ντυμένος ιεροφάντης και τους υπέδειξε το χώρο κοντά στην Ιθώμη όπου υπήρχε θαμμένη χάλκινη υδρία στην οποία υπήρχε το τυπικό των οργίων των Μεγάλων Θεών, γραμμένο σε λεπτότατο έλασμα από κασσίτερο, τυλιγμένο σε ρολό. Την υδρία είχε θάψει ο Αριστομένης, στην πτώση της Είρας. Ο Επαμεινώνδας κάλεσε τον Αθηναίο οργανωτή μυστηριακών τελετών, τον Μέθανο, αναδιοργανώνοντας τα μυστήρια.
Λεπτομέρειες σχετικές με την τέλεση των μυστηρίων μας είναι γνωστές από τις 2 πέτρινες επιγραφές, του 92 π.χ., οπότε έγινε και η τελευταία αναδιοργανωσή τους, από τον Ιεροφάντη Μνασίστρατο, ύστερα από Δελφικό Χρησμό. Η επιγραφή βρέθηκε το 1858, στην τοποθεσία Καμάρες και είναι εντοιχισμένη στην εκκλησία του αγίου Κωνσταντίνου, στους Κωσταντίνους,
Η Επιγραφή περιέχει 27 παραγράφους, άρθρα που δίνονται οι εντολές και οι υπηρεσίες σε κάθε αρμόδιο για τα καθηκοντά του, στη διάρκεια των τελετών.
Από την επιγραφή διαπιστώνεται ότι οι Μεσσήνιοι μετά την απελευθερωσή τους, διατήρησαν το θεσμό της δουλείας αλλά υπήρχαν και για τους δούλους προστατευτικές διατάξεις, Ο δούλος είχε τη δυνατότητα να ζητήσει άσυλο στο ιερό, εάν έκρινε ότι είχε κακή μεταχείριση , ο δε ιερέας δικαιούτο να ζητήσει ανάκριση και να εξετάσει τα παράπονα του Δούλου. Εάν πeίθοταν ότι δίκαια δραπέτευσε, από τον κυριό του, απαλασσόταν των ποινών της δραπετευσής του. Αντίθετα αν οι αιτιάσεις ήταν ψεύτικες, παραδινόταν πάλι στον κυριό του. Συμμετείχαν στην τελετή των μυστηρίων και αι δούλαι φέρουσαι χιτώνα ή σινδόνι και ιμάτιο μη πλείονος δραχμάς πεντήκοντα, ενώ οι γυναίκες και παιδιά των ελευθέρων έφεραν ιματισμό αξίας διπλασίας, των δούλων. Το ψήφισμα προβλέπει εξ άλλου αυστηρούς κανόνες ευταξίας και προσήλωσης στη διάρκεια τέλεσης των μυστηρίων. Οι δούλοι μετέφεραν ξύλα στο βαλανείο και απαγορευόταν να αλειφθούν με λάδι, Για οποιαδήποτε παράβαση οι δούλοι είχαν σωματική τιμωρία με μαστιγώσεις. Γι αυτό το λόγο ορίζονταν 20 ραβδοφόροι επιμελητές, που έκαμαν χρήση επιμελητών. Η όλη οργάνωση των μυστηρίων αποδεικνύει την επιβίωση των θρησκευτικών παραδόσεων και το σεβασμό των aπογόνων στην «παρακαταθήκη» των πατέρων τους.
Στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης βρίσκονται :
*Το ιερό της Δήμητρας και των Διοσκούρων.
*Το Βαλανείο:.
*Το Ιεροθύσιο είχε άμεση σχέση με τους Ιεροθύτες, αιρετούς αξιωματούχους της πόλης , υπεύθυνους για τον εορτασμό των Ιθωμαίων, Καρνασείων και άλλων θρησκευτικών εορτών, οι οποίοι μνημονεύονται σε πολλές επιγραφές με τους αγωνοθέτες και χαλειδοφόρους (οινοχόους). Ιεροθύτα ήταν τα σφάγια των θυσιαζομένων ζώων .
*Το Στάδιο και το Γυμνάσιο Η μετόπη Γ γράφει:«εις εκάτερα τα Γυμνάσια επί γραμματέως συνέδρων Μνασιστράτου του Φιλοξενίδα».
*Στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου , στο Στενύκλαρο , στο βάθρο της αγίας Τράπεζας υπάρχει η επιγραφή:
«Η Πόλις Ασκληπιάδην Μνασίστρατον του Αστέρος της Ιεράς Βουλής
*Στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, βρέθηκε στήλη 11895, που αναφέρει:Καρνειαστής Λέων και ιεροί Καρνείωι, Παλίσσκιος, Τελέσστας, Φίλων, Θάλων, Ξενόλας, Νικόστρατος ανέθηκαν και 9665 που έφερε άγαλμα της {-----}ας Δάμωνος, είχε διατελέσει «Θοιναρμάστρια» της Δήμητρας και κατείχε τιμητική θέση, στην πομπή των μυστηρίων της Ανδανίας
*.Στον άγιο Αθανάσιο Καλλιρόης, ο Νάταν Βαλμίν είδε την επιγραφή: Το κοινόν Αχαιών Τιβέριον Κλαύδιον Κρισπιάνον, συμφερόντως άρξαντα της Ελλάδος, ανετέθη δε των Μεγάλων Θεών, ιερώμενος. Ο Κρισπιάνος ήταν «ιερώμενος» των μεγάλων θεών της Ανδανίας, δηλαδή ασκούσε την ιεροσύνη των Θεών, όταν είχε μυηθεί τα μυστήρια της Ανδανίας.
*Σε επιγραφή εντοιχισμένη στον άγιο Νικόλαο Αρχαίας Μεσσήνης (κοιμητήριο), είναι επιγραφή που αναφέρει:
ΕΠΙ ΙΕΡΕΩΣ ΚΡΕΣΦΟΝΤΟΥ* ΕΤΟΥΣ ΡΝΖ ΑΓΩΝΟΘΕΤΗΣ ΤΙΒ. ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΚΡΙΣΠΙΑΝΟΣ ΥΙΟΣ ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ ΙΕΡΟΘΥΤΑΙ ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΥ ΝΟΒΙΟΣ ΑΙΛΙΑΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ ΣΟΦΟΣ ΧΑΛΕΙΔΟΦΟΡΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΤΡΩΙΛΟΣ
Ο χώρος τέλεσης, των μυστηρίων της Ανδανίας, ήταν η Ανδανία και ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Μεσσήνης. Η διάρκεια τελεσής τους ήταν 9 ημέρες, από 14 – 22 του μηνός Βοηδρομιώνος (Σεπτεμβρίου).

Ο ΧΡΗΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΝΤΕΙΟΥ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ
Επι γραμματέως των συνέδρων Ιέρωνος του Επικύδεος Ιερέος δε του ο Πυθαέος Δαμοσθενέος του Νικοκράτεος Παιονίδα, προμαντίων δε Σωιβίου του Σωιβίου, Αντιγένεος του Πολυκράτεος Ναυπλιαδάν, γροφέων δε Θερσαγόρου του Νικοφάεος, Φιλοκλέος του Ξενοφάντου Δμαιπιδάν πυροφόρου Τιμαγόρου και Χαριτίμου Κλαιοδέδα προμάντειος Φιλοκρατείας τας Λυσίωνος Αιθαλαίες, χρησμός ο γενόμενος ται πόλει των Μεσσανίων ανεγράφη κατά το ψήφισμα των αρχόντων και συνέδρων , μαντευομένου Μνασιστράτου του Ιεροφάντα περί τας θυσίας και των μυστηρίων, ο θεός έχρησθε Μεγάλοις θεοίς Καρνείοις καλλιεργούντι κατά τα πάτρια. Λέγω δε και Μεσσανίοις επιτελείν τα μυστήρια.

Μικρά Mυστήρια
Τα Μικρά Mυστήρια τελούνταν κάθε άνοιξη έξω από την Ανδανία σε κάποια πηγή. που υπήρχε στην ιερά οδό. Πιστεύεται ότι είναι η πηγή ,το Aρχαίο Διβάρι ,στην Πολίχνη. Εκεί οι Ιερείς έψαλλαν ευχές και το νερό της πηγής μετά θεωρείτο καθαγιασμένο. Κατόπιν οι ιερείς έχυναν νερό πάνω σε κάθε μύστη, ή τους ράντιζαν ομαδικά όταν ήταν πολλοί. Η ενέργεια αυτή λεγόταν Καθαρμός των μυστών μετά από αυτό γινόταν ο καθαρμός και εξαγνισμός της ψυχής και με αυτόν τον τρόπο ήταν προετοιμασμένοι και για την τελετή των μεγάλων μυστηρίων.
Τα Μεγάλα Μυστήρια τελούνταν κάθε 4 χρόνια, από 14-22 Βοηδρομιώνος, του μηνός Σεπτεμβρίου.
Την 1η ημέρα γινόταν η μεταφορά των αγιοτάτων ιερών συμβόλων και μυστικών ιερών, από την Ανδανία στη Μεσσήνη και τοποθετούντο στο εκεί Iερό της Δήμητρας. Η μεταφορά γινόταν από τους Ιερείς και Ιέρειες και ακολουθούσε πίσω το πλήθος. Μετά ενώνονταν με το πλήθος της Μεσσήνης που ερχόταν προς προϋπάντηση. Τα 2 αρχαιότερα γεφύρια της Ελλάδος, της Ελευσίνας και Μαυροζούμενας, πρέπει να προστατευθούν και προβληθούν, γιατί είναι αντικείμενο πολυεπιστημονικής μελέτης, λόγω της μεγάλης σπουδαιοτητάς τους.
Τη 2η ημέρα γινόταν η συγκέντρωση των μυστών ,στο Iερό της Δήμητρας και ο Ιεροκήρυκας καλούσε αυτούς για νέο καθαρμό στη παρακείμενη πηγή.
Την 3η και 4η ημέρα όλος ο λαός της Μεσσήνης και Ανδανίας συγκεντρωνόταν προ των βωμών των θεών και απαγγέλοντο προσευχές, ψάλλονταν άσματα και γίνονταν δημόσιες θυσίες.
Την 5η ημέρα γινόταν η πομπή των μυστών στη Μεσσήνη για επιστροφή .Προηγείτο ο Ιεροφάντης ακολουθούσαν ο Ιερεύς και η Ιέρεια της Δήμητρας και Περσεφόνης, οι Aγωνοθέτες, οι Iεροθύτες, oi Aυλητές οι Ιέρειες και οι Παρθένοι που οδηγούσαν τα άρματα όπου μέσα είχαν τα κιβώτια που ήταν φυλαγμένα τα Iερά Mυστικά. Επειτα ακολουθούσε η Θοιναρμάστρια (η προϊσταμένη της οργάνωσης του ιερού δείπνου) και οι Υποθοιναρμόστριαι, η Iέρεια της Δήμητρας στον Iππόδρομο και η της εν Αιγίλη, οι Ιέρειαι και οι Ιερείς με τάξη που την έκριναν οι δέκα. Ο Γυναικονόμος είχε την επίβλεψη της τάξης. Ακολουθούσαν οι Mύστες άδοντες ιερά άσματα Οδηγούντο δε χοίρος προς θυσία, στο βωμό της Δήμητρας, κριάρι προς θυσία για τον Ερμή, δάμαλις για τους Μεγάλους Θεούς Κάπρος για τον Κάρνειον Απόλλωνα και πρόβατο για την Αγνή. Η πομπή καθ΄οδόν όπου συναντούσε ιερό σταματούσε και τελούσε ιερούς χορούς με άσματα προς το θεό του οποίου ανήκε το ιερό. Έτσι βραδυπορούντες έφθαναν στην Ανδανία όπου τους γινόταν πανηγυρική υποδοχή. Ο Ιεροφάντης παραλάμβανε τα Iερά και τα κατέθετε πάλι στο Τελεστήριο και οι μύστες υποβάλλονταν σε νέο καθαρμό στo άγάλμα της Αγνής πλησίον της Κρήνης.
Την 6η ημέρα γίνονταν οι θυσίες στους ειρημένους θεούς δια των θυμάτων που αναφέραμε παραπάνω. Οι δύο αυτές ημέρες ήταν οι σπουδαιότερες των έορτών.
Τις υπόλοιπες ημέρες στο Τελεστήριο εισέρχονταν οι μύστες από το βράδυ και εγίνοντο οι μυστικές τελετές των μυστηρίων, όπου συνεχιζόταν η δοκιμασία.
Η 7η ημέρα ήταν ημέρα ευχών, θυσιών , αυστηρής νηστείας και ανάπαυσης. Έπρεπε τα σώματα των μυστών να καθαριστούν και να εξαγνιστούν. Γι’ αυτό επιβαλλόταν η νηστεία, η οποίας γινόταν σε ανάμνηση της αποχής της Δήμητρας από κάθε τροφή, μέχρι που ξαναβρήκε τη χαμένη κόρη της.. Όταν νύχτωνε οι μύστες, ντυμένοι στους κατάλευκους και άσπιλους χιτώνες τους , κλείνονταν στο Tελεστήριο όπου άρχιζε η τελετή (δεύτερος βαθμός μύησης) με δρώμενα και λεγόμενα (ιεροπραξίες και αναπαραστάσεις από το μύθο της Δήμητρας και της Κόρης). Η μύηση συνεχιζόταν και την επόμενη νύχτα με την Εποπτεία, τον τρίτο και τελευταίο βαθμό μύησης με δρώμενα και δεικνύμενα (ιερουργίες Δία και Δήμητρας). Αν τύχαινε να είναι πολλοί οι μύστες επαναλαμβανόταν την επόμενη βραδυά.
Την τελευταία ημέρα γινόταν ο Ιερός Δείπνος, λεγόταν Πλημοχόες και ήταν αφιερωμένη στη λατρεία των χθόνιων θεών και νεκρών. Το όνομα πήρε από την πλημοχόη αγγείο χωρίς λαβές, χαμηλό σκέπασμα και υψωμένη βάση , που έμοιαζε με αλατιέρα.

Οι Ομηρος, Ησίοδος, Πλάτωνας, Σωκράτης και αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι στις διδασκαλίες τους είχαν για την τελειότητα του θείου , ο χριστιανισμός συμπληρώνει με τα δυο νέα στοιχεία: Της Ισότητας των Ανθρώπων και την Αγάπη. Τα ιδανικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού ήταν η αλήθεια και η αγάπη για το ωραίο , για να φτάσει στο θείο, ο χριστιανισμός κατέρχεται από το θείο προς τη γη.
Το πνεύμα, η τέχνη και η επιστήμη είναι οι σημαντικότεροι τρόποι που έχει η ανθρωπότητα να προσεγγίσει την αλήθεια για τον κόσμο και το σύμπαν. Η θρησκεία, τέχνη, επιστήμονες και πολιτική πολλές φορές για λόγους σκοπιμότητας μας την αποκρύπτουν.
Θέτοντας στον εαυτό μας ερωτήματα ανοίγουμε καινούργιους δρόμους, για την υπαρξή μας στον κόσμο. Άρχίζει να φυσά μέσα μας φρέσκος αέρας. Η ζωή γίνεται πιο χαρούμενη. Το κόλπο με τη ζωή δεν είναι να είμαστε καλά πληροφορημένοι, αλλά να ζούμε μέσα στο μυστήριο.
Υπάρχει μια αλήθεια βαθιά κρυμμένη μέσα μας. Μια αλήθεια που περιμένει να την ανακαλύψουμε. Η αλήθεια αυτή είναι η εξής.Αξίζετε όλα τα καλά που έχει να σας προσφέρει η ζωή. Τα καλά πράγματα είναι το κληρονομικό σας δικάιωμα. Είστε ο δημιουργός του εαυτούσας, και ο νόμος της έλξης είναι το μεγαλειώδες εργαλείο μεσω του οποίου θα δημιουργήσετε ο,τι θελήσετε στη ζωήσας. Καλώς ορίσατε στη μαγεία της ζωής και στο μεγαλείο του Εαυτού σας.

Η παραπάνω έρευνα, μελέτη, καταγραφή, για την ανασύσταση των Μυστηρίων της Ανδανίας έχει αποδεικτικά στοιχεία:
* Το χρησμό του Μαντείου των Δελφών
* Το Διάγραμμα ή Νόμο, από τις 2 επιγραφές που είναι εντοιχισμένες στην είσοδο του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου, στους Κωνσταντίνους, του δήμου Ανδανίας, που αναφέρουν το όνομα Μνασίστρατος 8 φορές.
* Τις 2 επιγραφές που αναγράφουν το όνομα Μνασίστρατος ο Φιλοξενίδας και Μνασίστρατος ο Ασκληπιάδης στο γυμνάσιο της Αρχαίας Μεσσήνης και στο βάθρο της αγίας τράπεζας του ναού αγίου Γεωργίου, στο Στενύκλαρο και από εδώ αρχίζει το μπέρδεμα σχετικά με την ταυτοποίηση ονομάτων και χρονολογιών.
* Τις επιγραφές: Επιγραφή 11985 που αναφέρει τον Καρνειαστή και τους 6 ιερούς και η επιγραφή 9665 που αναφέρει την θοιναρμόστρια, που είχε τιμητική θέση, στην πομπή των Μυστηρίων της Ανδανίας, που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο, της Αρχαίας Μεσσήνης
* Τα κτίρια του Αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Μεσσήνης Ιεροθυσίο, Βαλανείο, Γυμνάσιο, Στάδιο και Ιερό Δήμητρας, που σχετίζονταν με τα μυστήρια της Ανδανίας και τα ανασκαφικά ευρήματα που βρέθηκαν μέσα σε αυτά.
* Τις 2 επιγραφές που γράφουν το όνομα του Τιβερίου Κλαύδιου Κρισπιάνου, την εποχή της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, στην Ελλάδα.
* Την περιγραφή του Παυσανία και των άλλων αρχαιολόγων μελετητών, ερευνητών, σχολιαστών με τις δημοσιευμένες και μη εργασίες τους.
*Το Χρονικό του Μορέως
* Το χώρο της Ανδανίας με το Διβάρι και τον Ταξιάρχη Πολίχνης και τέλος από τη συνέχιση των ανασκαφών που συνεχίζονται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, με υπεύθυνο τον καθηγητή αρχαιολογίας, κύριο Πέτρο Θέμελη, θα μας λύσουν το ερώτημα που μας απασχολεί, για τα Μυστήρια της Ανδανίας και την ταυτοποίηση των χρονολογιών και προσώπων.




Βιβλιογραφία
*Οι Μεγάλοι Μύσται, Εδουάδρου Συρέ, Δοκίμιο της απόκρυφου ιστορίας των Θρησκειών, Ράμα, Κρίσνα, Ερμής, Μωυσής, Ορφεύς, Πυθαγόρας, Πλάτων, Ιησούς, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1948
*Πρόταση για ένα «corpus» , των Βυζαντινών μνημείων του δήμου Ιθώμης, Γιάννης Δ. Λύρας, 2004
*Δήμος Ιθώμης, Ένα Οδοιπορικό στο Χρόνο και το Χώρο, Γιάννης Δ. Λύρας, 2005
*Λεξικό τελετών εορτών και αγώνων, των Αρχαίων Ελλήνων, Λάμπρου Βρεττού, εκδόσεις Κονιδάρη, Αθήνα 2002
*Τουριστικός Οδηγός Μεσσηνίας , Γιάννη Αναπλιώτη , 1970
*Τα σωζόμενα εν Ιθώμη Σ. Οικονομάκη, Αθήνα 1897
*Γουλιέλμος Ντιττενμπεργκέρο, σελίδες 400 – 411 με τίτλο: SYLLOGE INSCRIPTIONYM GRAECARUM, LIPSIE,MCMXVII
* INSCRIPTIONES, LAKONIAE,MESSENIAE, ARKADIAE, MCMXIII, BEROLINI APVD GEORGIUM REIMERVM
ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΝΙΑΣ ΟΠΩΣ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΔΥΟ (2) ΣΤΗΛΕΣ
Η Επιγραφή στις 2 στήλες που είναι εντοιχισμένες στον ιερό ναό του αγίου Κωνσταντίνου, στους Κωνσταντίνους, περιέχει 27 παραγράφους - άρθρα που στο καθένα δίνονται οι εντολές και οι υπηρεσίες σε κάθε αρμόδιο για τα καθηκοντά του, στη διάρκεια των τελετών, που διαρκούσαν 9 ημέρες, δηλαδή μαθαίνουμε τις λεπτομέρειες της τέλεσης των μυστηρίων
1. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Ο Γραμματεύς των Συνέδρων κατά τη διάρκεια των θυσιών θα ορκίσει όσους διορίστηκαν Ιερείς, εκτός αν κάποιος είναι άρρωστος, ενώ θα καίγονται ταυτόχρονα στους βωμούς οι προσφορές και θα γίνονται σπονδές αίματος και οίνου, με τον ακόλουθο τρόπο, τον όρκο τον υπογεγραμμένο:
« Ορκίζομαι στους θεούς, στο όνομα των οποίων τα μυστήρια εκτελούνται , ότι θα επιμεληθώ, όπως η τελετή γίνει θεοπρεπώς, ότι θα εμποδίσω κάθε άλλον να ασεβήσει προς την τελετή , θα ορκίσω δε και τα Ιερείας και τον Ιερέα του Απόλλωνα σύμφωνα με το Διάγραμμα, τηρών τον όρκον μου , είθε να έχω όσα αρμόζουν στους ευσεβείς , διαφορετικά αν είμαι επίορκος, ας έχω τα ενάντια».Αν κάποιος δεν θέλει να ορκιστεί, να τιμωρηθεί με πρόστιμο 1000 δραχμών και να οριστεί δια κλήρου άλλος αντί τούτου.
Τις ιερές γυναίκες να ορκίζουν οι ιερείς άνδρες στο ιερό του Καρνείου την προηγούμενην των μυστηρίων κατά τον ίδιο όρκο με την προσθήκη, ότι δικαίως και οσίως συμβιούν με το συζυγό τους. Αν κάποια δε θέλει να ορκιστεί οι ιεροί να της επιβάλλουν πρόστιμο χιλίων δραχμών και να μην της επιτρέπουν να συμμετέχει στην τελετή των θυσιών, ούτε να συμμετέχει στα μυστήρια, ενώ αυτές που έχουν ορκιστεί θα εκτελούν τα έργα τους. Αυτοί που συμπληρώνουν το 55ον έτος της ηλικίας τους Ιερείς και Ιέρειαι, επαναλαμβάνουν τον όρκο κατά τον 11ον μήνα ,προ των μυστηρίων (Ιούλιος ή Αύγουστος).
2. ΠΕΡΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ
Πρόκειται για τα βιβλία, στα οποία είχον αναγραφεί τα όνόματα των Ιερέων, οι οποίοι γίνονταν κληρονομικά. Ηδη μετά την επανίδρυση της πολιτείας των Μεσσηνίων ο Ιεροφάντης Μνασίστρατος έχει παραδώσει τα βιβλία αυτά με τη θήκη τους στους ιερείς και αυτοί διατάσσονται να τα παραδώσουν στους διορισμένους τώρα Ιερείς, ίνα τα εξαφανίσουν , διότι από τώρα οι ιερείς δεν θα γίνονται κληρονομικά, αλλά διορίζονται από τους Αρχόντες, καθώς και όλα όσα τυχόν θα παρασκευαστούν, για χάρη των μυστηρίων.
3.ΠΕΡΙ ΣΤΕΦΑΝΩΝ
Σαν στόλισμα στο κεφάλι οι μεν Ιερείς και Ιέρειες θα φέρουν λευκόν πίλον (κάλλυμα) στη διάρκεια των τελετών , οι δε πρωτομύσται στλεγγίδα, (κάλλυμα που θα μοιάζει με στέμμα, δηλαδή επίχρυσο δέρμα). Στην προσήκουσα δε στιγμή όλοι θα φορέσουν στεφάνια από δάφνη (ειδικά δε κατά την πορεία) ή πομπή και θα αφήσουν κάτω τη στλεγγίδα.
4.ΠΕΡΙ ΕΙΜΑΤΙΣΜΟΥ
Οι τελούντες τα μυστήρια θα είναι ξυπόλητοι με απλό λευκό ιματισμό φτηνό και χωρίς χρώματα, οι δε γυναίκες χωρίς διαφανή φορέματα και τα σειρήτια του ενδύματος δεν θα είναι πλατύτερα από μισό δάχτυλο και όσες δεν έχουν υπηρεσία στην τελετή θα φορούν λινό χιτώνα και φόρεμα που η αξία δεν θα είναι μεγαλύτερη των 20 δραχμών , οι δε δούλες την ίδια ενδυμασία, όχι όμως μεγαλύτερης των 50 δραχμών και οι παίδες εσωτερικό μακρύ φόρεμα ή συνδόνι και ιμάτιο που η αξία δεν θα είναι μεγαλύτερη της μιας μνας. Οι δε ιερές όσες μεν είναι παντρεμένες μακρύ εσωτερικό φόρεμα (καλάσηριν) ή εσωτερικό χιτώνα χωρίς χρωματιστές γιρλάντες και φόρεμα όχι ακριβότερο από 2 μνάς, οι δε ανύπαντρες κροσσωτό φόρεμα ή άλλο φόρεμα όχι ακριβότερο από 100 δραχμές.
5.ΟΡΚΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΝΟΜΟΥ
Οι ιεροί όταν και οι ίδιοι συμφωνήσουν με όρκο, ας ορκιστούν και για την τήρηση του νόμου που αφορά τις γυναίκες, πάνω στα ίδια ιερά για τον γυναικονόμο, στον ίδιο όρκο, για να έχει τη φροντίδα και για τα ρούχα του ιματισμού, και για όλα τα άλλα που έχουν έχουν διαταχθεί από μένα στο διάγραμμα.
6. ΣΤΗΝ ΠΟΜΠΗ
Κατά την πομπή η ενδυμασία θα είναι ίδια για όλους. Οι μεν γυναίκες θα φορούν μεσοφόρι και φόρεμα μάλλινο με σειρήτια όχι πλατύτερα από μισό δάχτυλο, οι δε κοπέλλες μακρύ εσωτερικό φόρεμα που να μην είναι διαφανές . Απαγορεύεται όμως σε αυτές να έχουν χρυσά κοσμήματα και να έχουν στο πρόσωπο ψυμίθιο (βαφή στα χείλια), ούτε πούδρα και φτιασίδια, ούτε κορδέλα στα μαλλιά, ούτε να είναι γυρισμένα προς τα πάνω,και τα μαλλιά πρέπει να έχουν πλεγμένα κατά τον συνήθη απλό τρόπο, ούτε παπούτσια εκτός αν είναι φτιαγμένα από τσόχα ή από δέρμα θυσιασθέντος ζώου. Όσες δε έχουν υπηρεσία στις τελετές να φορούν τα ρούχα που έχουν καθορίσει οι ιεροί. Αν δε κάποια έχει διαφορετικά ρούχα απ’ αυτά που έχουν καθοριστεί, ή κάτι άλλο απ’ όσα απαγορεύονται να μην το επιτρέψει ο γυναικονόμος και να έχει το δικαίωμα να τα αφαιρέσει με τη βία και να τα κατασχέσει υπέρ των θεών. Αι Ιέρειαι όμως επιτρέπεται να χρησιμοποιούν για την πορεία της πομπής δίφρον με προσκέφαλον Προβλέπονται ποιναί για κάθε παράβαση.Οι Ιερείς ματά τον όρκο τους ορκίζουν και ειδικά ό Αξιωματικός ο καλούμενος Γυναικονόμος, ο οποίος θα επιβλέπει υπεύθυνα την τήρηση των διατασσομμένων ως προς τις γυναίκες και Ιέρειες.
7.ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΟΜΠΗΣ
Η Πομπή είναι η παρέλαση κατά τάξη των επισήμων ορίζεται δε ότι το προβάδισμα θα το έχει ο Ιεροφάντης Μνασίστρατος έπειτα ακολουθεί ο ιερέας των θεών, για χάρη των οποίων γίνονται τα μυστήρια μαζί με την ιέρεια, θα ακολουθεί έπειτα ο αγωνοθέτης, οι ιεροθύτες, οι αυλητές. Μετά από αυτούς ακολουθούν οι ιερές παρθένες, με τη σειρά που έχει καθοριστεί με κλήρωση, οδηγώντας τα άρματα, πάνω στα οποία έχει τοποθετηθεί η κιβωτός, που περιέχει τα ιερά μυστικά. Κατόπιν ακολουθεί η (Θυναρμόστρια) , η προϊστάμενη του ιερού δείπνου της θεάς Δήμητρας και οι υποθοιναρμόστριες που ανέλαβαν υπηρεσία, έπειτα η ιέρεια του ναού της Δήμητρας που βρίσκεται στον ιππόδρομο και η ιέρεια του ναού της Αιγίλης. Έπειτα οι ιερές γυναίκες μία-μία όπως καθορίστηκε η σειρά τους με κλήρωση και έπειτα οι ιεροί άνδρες με σειρά που θα καθορίσουν οι Δέκα. Να οδηγούνται στην πομπή τα ζώα που θα θυσιαστούν, στη Δήμητρα ετοιμόγεννη γουρούνα, στον Ερμή κριάρι, στους Μεγάλους Θεούς μικρή γουρνοπούλα, στον Κάρνειο Απόλλωνα κάπρο και στην Αγνή (Περσεφόνη) πρόβατο.
8.ΠΕΡΙ ΣΚΗΝΩΝ
Οι Ιερείς καθορίζουν τη θέση των σκηνών των οποίων δεν δικαιούνται οι ιδιώτες.
Στις σκηνές απαγορεύονται οι κλίνες και κάθε άλλη πολυτέλεια, να μην είναι μεγαλύτερη από 30 τετραγωνικά πόδια, να μην περιβάλλεται από μικρά ή μεγάλα παραπετάσματα και αξλιας όχι μεγαλύτερης των 300 δραχμώνκαι να μην μπει κανείς αμύητος στον τόπο που θα περιχαράξουν. Να τοποθετήσουν δοχεία με καθαρτήριο νερό (άγιασμα).Να αναγράψουν σε ποιες περιπτώσεις επιβάλλεται ο καθαρισμός και τι δεν πρέπει να έχει μαζί του αυτός που θα μπεί στον περιφραγμένο χώρο.
9.ΠΕΡΙ ΑΚΟΣΜΟΥΝΤΩΝ
Όταν τελούνται οι θυσίες και τα μυστήρια όλοι οφείλουν να ευφημούν και να ακούνε με ευλαβεια, τα παραγγελόμενα. Οι παραβάτες ή οι απρεπείς προς το Θείο να μαστιγώνονται και να τους απαγορεύουν τη συμμετοχή τους στα μυστήρια.
10.ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΡΑΒΔΟΦΟΡΩΝ
Οι ραβδοφόροι είναι 20 και τιμωρούν τους παραβάτες.
Να διαλεχτούν από τους ιερούς 20 άνδρες ως ραβδοφόροι και να εκτελούν τις διαταγές αυτών που εποπτεύουν, στις τελετές των μυστηρίων (των 10) και να φροντίζουν να γίνονται όλα όσα πρέπει απ’ αυτούς που προέρχονται, με καλούς τρόπους και με τάξη, σύμφωνα με τις εντολές των αρχόντων που έχουν οριστεί για τις τελετές. Όσοι δεν πειθαρχούν ή συμπεριφέρονται απρεπώς να τους τιμωρούν με μαστίγωμα. Αν κάποιος από τους ραβδοφόρους δεν εκτελεί σωστά τα καθηκοντά του ,σύμφωνα με τις διαταγές, ή συμπεριφέρεται άδικα ή κάνει κάτι σε βάρος των μυστηρίων, να καλείται σε απολογία από τους ιερούς και αν κατηγορηθεί να στερείται της συμμετοχής του στα μυστήρια.
11. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ( ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΝ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΩΝ)
Τις εισπράξεις που ανήκουν στα μυστήρια να τις εισπράττουν οι 5 που θα διοριστούν από το δήμο. Αυτούς τους 5 θα τους προτείνουν όλοι υποχρεωτικά οι άρχοντες, αλλά όχι τους ίδιους δυο φορές τον ίδιο χρόνο, από εκείνους που έχουν φορολογήσιμη περιουσία όχι λιγότερη από ένα τάλαντο. Οι 5 που θα διοριστούν θα προσημειώνει η γερουσία την περιουσία τους καθώς και την περιουσία εκείνων που τους πρότειναν. Αυτοί που θα κάνουν τις εισπράξεις θα τους βοηθάει υποχρεωτικά ο αργυροσκόπος. Όταν τελειώσει η τέλεση των μυστηρίων, θα γίνει, από αυτούς που έκαναν τις εισπράξεις απολογισμός σε δημόσια συνεδρίαση την πρώτη κατά τον νόμο συνέλευση των συνέδρων και θα παραδώσουν αμέσως στον επιμελητή κατάλογο στον οποίο θα αναγράφονται ονομαστικά όσοι κατεβάλανε τα διάφορα ποσά για τον καθαρμό και για την μύηση αυτοί που για πρώτη φορά μυήθηκαν ή από ότι άλλο τυχόν εισπράχτηκε κάτι, καθώς και τα έξοδα που πραγματοποιήθηκαν, και αν υπάρχει κάποιο υπόλοιπο, να το καταθέσουν σε μετρητά στον Ταμία που θα είναι υπόλογος αν υπάρχει κάποια αδικαιολόγητη δαπάνη, να καταβάλλουν τα διπλάσια και επί πλέον πρόστιμο χίλιες δραχμές και οι δικαστές να μην κάνουν καμιά ελάττωση. Αυτοί δε που θα διοριστούν για το προσεχές έτος να προβούν σε εξόφληση και του ποσού που δίνεται στο Μνασίστρατο για το στεφάνι που προσφέρεται από την πόλη και που είναι 6 χιλιάδες δραχμές. Να δώσουν δε και στον Ταμία όσα αυτός έχει ξοδέψει προηγουμένως για τα κατασκευαζόμενα στο Καρνάσιο έργα, ή όσα ξοδεύτηκαν απ’ αυτόν για την ετοιμασία των μυστηρίων. Τα υπόλοιπα από τις εισπράξεις αυτού του έτους να τα διαθέσουν οι 5 για τα επισκευαζόμενα στο Καρνάσιο οικοδομήματα και αν υπάρχει επί πλέον ανάγκη πέρα από αυτά τα έσοδα να την αναφέρουν γράφοντας κατηγορηματικά ποιες ανάγκες υπάρχουν, για να εκδώσουν οι άρχοντες και οι σύνεδροι απόφαση, ότι ο ταμίας πρέπει να πληρώσει τις δαπάνες. Τα χρήματα που θα πληρώσει ο ταμίας να αποδοθούν σε αυτόν από τις εισπράξεις των μυστηρίων και να αποδώσουν λογαριασμό στον Επιμελητή της διαχειρισής τους και να είναι υπόλογοι αν έχουν κάνει καμιά παράβαση, όπως καθορίζεται παραπάνω. Ο ταμίας όποιο χρηματικό υπόλοιπο παραλάβει να το διαθέσει σύμφωνα με σχετική έκθεση, για την επισκευή των έργων του Καρνασίου και να μην το χρησιμοποιήσει για καμιά άλλη δαπάνη, μέχρι να κατασκευαστούν όλα τα έργα που χρειάζονται, για την τέλεση των μυστηρίων και κανείς να μην κάνει πρόταση ότι αυτές οι εισπράξεις πρέπει να χρησιμοποιηθούν για κάτι άλλο. Σε αντίθετη περίπτωση η πρόταση πρέπει να θεωρηθεί άκυρη και εκείνος που την έκανε να καταβάλλει πρόστιμο 2000 δραχμών, το ίδιο και ο ταμίας για ότι έχει τυχόν ξοδέψει σε άλλη εργασία , να το καταβάλλει στο διπλάσιο και επί πλέον πρόστιμο 2000 δραχμές .Οι δικαστές να μην κάνουν καμιά ελάττωση, οι δε εισπράξεις που θα προέρχονται από τις παραπάνω καταδίκες, να διατίθενται για την επισκευή των έργων του Καρνασίου. Όταν δε γίνουν όλα τα έργα που χρειάζονται για να τελούνται τα μυστήρια, τότε όσα έσοδα θα γίνονται από την τέλεση των μυστηρίων να διατίθενται σαν έσοδα της πόλης.
Οι μύστες όταν γίνεται ο καθαρμός τους απορρίπτουν τα πράγματα που φέρουν μαζί τους και οι 5 αρμόδιοι διατάσσονται να τα περισυλλέγουν και ότι άλλο αδέσποτο και να το παραδίνουν στον Ταμία. Από την πώληση αυτών τα προκύπτοντα χρήματα να διατίθενται για τις επισκευές των εν γένει πραγμάτων στο Καρνάσειο.

12.ΠΕΡΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΘΥΜΑΤΩΝ
Οι Ιερείς να ετοιμάζουν τα θύματα κατά τις θυσίες και τον καθαρμό. Να έχουν έτοιμα και όλα τα είδη των ζώων , τα οποία προ της έναρξης των μυστηρίων θα θυσιάζονται σε κάθε θεότητα.Οι ιεροί μετά το διορισμό τους να αναθέσουν ύστερα από μειοδοτικό διαγωνισμό, την προμήθεια των ζώων αυτών που πρέπει να θυσιαστούν ή να οδηγηθούν ζωντανά στα μυστήρια καθώς και όσα προορίζονται για τους καθαρμούς αναθέτοντας αν το κρίνουν συμφέρον, στον ίδιο μειοδότη την προμήθεια όλων των ζώων, είτε χωριστά σε εκείνον που θα δεχτεί να πάρει λιγότερο κέρδος. Πρέπει μερικά από τα θύματα να τα παραδώσει πριν αρχίσουν τα μυστήρια. 2 άσπρα πρόβατα για την τέλεση του καθαρμού και 1 κριάρι με ωραίο χρώμα. Όταν γίνεται ο καθαρμός στο θέατρο 3 χοιρίδια, στην τελετή των πρωτομυστών 100 πρόβατα, για την πομπή της Δήμητρας ετοιμόγεννη γουρούνα, για τους μεγάλους θεούς μια γουρούνα 2 ετών, για τον Ερμή κριάρι, για τον Κάρνειο Απόλλωνα κάπρο (αρσενικό γουρούνι) και για την Αγνή (Περσεφόνη) πρόβατο. Ο ανάδοχος της προμήθειας αφού εγγυηθεί στους ιερούς να πάρει το αντίτιμο και να παραδώσει τα κατάλληλα ζώα καθαρά, για θυσία, χωρίς σωματικά ελαττώματα να τα επιδείξει 10 ημέρες πριν τη τέλεση των μυστηρίων. Όσα από τα ζώα εγκριθούν να τα σημαδεύουν οι ιεροί και ο ανάδοχος να παραδώσει όσα σημαδεύτηκαν . Αν όμως δεν τα φέρει για τον έλεγχο να εισπράττουν οι ιεροί από τους εγγυητές το ποσό της αξίας και μισό ακόμη, τα δε ζώα να τα προσκομίσουν αυτοί και να κρατήσουν τη δαπάνη της αγοράς των θυμάτων απ’ όσα εισπραχθούν.
13. ΠΕΡΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΜΟΥΣΙΚΩΝ
Οι Ιερείς να καθορίζουν κάθε χρόνο τους Αυλητές και Κιθαριστές , για την τέλεση των Θυσιών και Μυστηρίων, που θα κρίνουν κατάλληλους , για να υπηρετήσουν τιμητικά στη διάρκεια των θυσιών και μυστηρίων. Όσοι δε διαλεχτούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους , στους θεούς.
14. ΠΕΡΙ ΑΔΙΚΗΜΑΤΩΝ
Αν συλληφθεί κάποιος τις ημέρες που γίνονται τα μυστήρια και οι θυσίες, είτε γιατί έκλεψε, είτε γιατί έκανε κάποιο άλλο αδίκημα, να οδηγείται στους ιερούς. Ο μεν ελεύθερος αν κριθεί ένοχος να πληρώνει το διπλάσιο ο δε δούλος να μαστιγώνεται και να πληρώνει στο διπλάσιο την αξία του πράγματος που έκλεψε, για δε τα άλλα αδικήματα να καταβάλλεται πρόστιμο 20 δραχμών. Αν δεν καταβάλλει την αξία , αμέσως να παραδίνεται ο δούλος στον αδικηθέντα, για να πληρώσει το χρέος με εργασία αλλιώς δικάζεται στο διπλάσιο.
15. ΠΕΡΙ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΚΟΒΟΥΝ ΔΕΝΤΡΑ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΑΛΣΟΣ
Και οι κόπτοντες δένδρα και θάμνους στον Ιερό Χώρο υπάγονται στην κατηγορία των αδικούντων ως ανωτέρω.
Κανείς να μην κόβει ξύλα από τον ιερό τόπο. Αν πιαστεί κάποιος να κόβει ξύλα αν είναι δούλος να μαστιγώνεται από τους ιερούς, αν είναι ελεύθερος να πληρώνει όσα τον καταδικάσουν οι ιεροί. Αυτός δε που θα τους ανακαλύψει να τους οδηγήσει στους ιερούς και να παίρνει τα μισά.
Οι Κλέφτες και οι Αδικούντες θα τιμωρούνται με χρηματικές ποινές , οι δε δούλοι θα μαστιγώνονται.
16. ΑΣΥΛΟ ΓΙΑ ΔΟΥΛΟΥΣ
Μόνο οι Ιερείς δικαιούνται κατά την κρίση τους να παρέχουν άσυλο ,στους ζητούντας δούλους. Το ιερό τέμενος να είναι άσυλο για τους δούλους μόνο στο χώρο της περιοχής που θα καθορίσουν οι ιεροί και κανείς να μην υποθάλπει τους δραπέτες, ούτε να τους τροφοδοτεί , ούτε να τους δίνει εργασία. Όποιος ενεργεί αντίθετα από αυτή τη διάταξη, γίνεται υπόχρεος απέναντι στον κύριο του δραπέτη δούλου και είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει στον κύριο του δούλο τη διπλάσια αξία του δούλου και επί πλέον 500 δραχμές πρόστιμο, ο δε ιερέας βγάζει δική του απόφαση για τους δραπέτες που θα ζητήσουν άσυλο, από τη δική του πόλη και όσοι καταδικαστούν να παραδοθούν στους κυρίους τους. Αν δεν τους παραδώσει ο ίδιος μπορεί ο κύριος να παραλάβει το δούλο από το σπίτι του.
17. ΠΕΡΙ ΚΡΗΝΗΣ
Η Κρήνη ανατίθεται στον Ιεροφάντη Μνασίστρατο και η προστασία της που βρίσκεται στο άγαλμα της Αγνής (Περσεφόνης). Αυτός θα παίρνει σαν αμοιβή το 1\3 των δερμάτων που είναι αφιερωμένα δώρα στου θεούς , ο μεν ένας στο ναό των Μεγάλων Θεών , ο δε άλλος παρά την Kρήνη.
Για την κρήνη που από τους αρχαίους καλείται κρήνη της Αγνής και για το τοποθετημένο άγαλμα κοντά στην κρήνη τη φροντίδα να έχει ο Μνασίστρατος όσο καιρό ζει και να μετέχει μαζί με τους ιερούς στις θυσίες και στα μυστήρια. και από όσα δώρα καταθέσουν αυτοί που θυσιάζουν κοντά στην πηγή στον ανοιχτό δίσκο ή μέσα στον κλειστό θησαυρό, όταν αυτός κατασκευαστεί ο Μνασίστρατος να παίρνει το ένα τρίτο. Τα 2\3 να προσφέρονται υπέρ των θεών από αυτούς που προσφέρουν αφιερώματα και θυσιάζουν. Ο ιερέας και οι ιεροί να έχουν την φροντίδα να κατασκευάζονται από τις εισπράξεις αφιερώματα για τους θεούς, σύμφωνα με τη γνώμη των συνέδρων.
18. ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΘΗΣΑΥΡΩΝ
Οι συμπληρώσαντες το 55ο έτος της ηλικίας τους Ιερείς αναλαμβάνουν με τον Αρχιτέκτονα την επιμέλειαν όπως κατασκευαστούν δύο θησαυροί (οικήματα προς εναποθήκευση των δώρων προς τους θεούς) , που να κλειδώνουν ο μεν ένας πλησίον του ναού των Μεγάλων Θεών, ο δε άλλος πλησίον της Kρήνης, σε τοποθεσία που θα κρίνουν ότι είναι ασφαλής. Να βάλουν κλειδιά του μεν κιβωτίου της κρήνης όπου το ένα θα κρατεί ο Μνασίστρατος και το άλλο οι ιεροί του δε κιβωτίου που βρίσκεται στο ναό να έχουν το κλειδί οι ιερείς και να το ανοίγουν κάθε χρόνο στην τελετή των μυστηρίων και το ποσό που θα καταμετρηθεί στο κάθε κιβώτιο να το καταγράφουν χωριστά και να το ασφαλίσουν. Να αποδώσουν δε στον Μνασίστρατο το ποσό που καθορίστηκε από το διάταγμα.
19. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ
Οι Ιερείς από τα φερόμενα στη πομπή θύματα (ζώα) κρατούν τα νόμιμα , και δι’ αυτών παρασκευάζουν τον Ιερό Δείπνο μαζί με τις ιερές και τις παρθένες. Σε αυτό παρακάθηνται αι Ιέρειαι και αι Παρθέναι ο Ιερεύς και η Ιέρεια του Καρνείου Απόλλωνα ο Ιεροφάντης Μνασίστρατος, η γυναίκα του , τα παιδιά του και τα παιδιά των παιδιών του και από τους καλλιτέχνες όσους πήραν μέρος στους ομίλους του χορού και από το υπηρετικό προσωπικό, όσους τους βοήθησαν, και όλοι οι κατώτεροι λειτουργοί των μυστηρίων.Και για τα υπόλοιπα που θα χρειαστούν στο δείπνο να μην ξοδευτούν περισσότερα από… δραχμές.
20. ΠΕΡΙ ΑΓΟΡΑΣ
Οι ιερείς να διαλέξουν μια τοποθεσία που θα γίνονται οι αγοροπωλησίες και ο Αγρονόμος της πόλης να έχει τη φροντίδα αυτοί που πουλάνε να πουλάνε αγνά και καθαρά πράγματα να ελέγχει τα σταθμά και τα μέτρα των πωλητών καθώς και τις τιμές των εμπορευμάτων. Όσοι δεν πουλάνε σύμφωνα με αυτά που καθορίστηκαν τους μεν δούλους να μαστιγώνει τους δε ελεύθερους να τιμωρεί με πρόστιμο 20 δραχμών και την απόφαση της ποινής να την βγάζουν οι ιεροί.
21. ΠΕΡΙ ΥΔΑΤΟΣ
Ο Αγρονόμος αναλαμβάνει επίσης την ευθύνη , όπως να μην βλάπτει κανείς το σύστημα της υδρευσης, στη διάρκεια του πανηγυριού, να μην κακοποιεί κανείς τη δεξαμενή της πηγής, ούτε τα αυλάκια που τρέχει το νερό, ούτε οτιδήποτε έχει φτιαχτεί μέσα στο ιερό τέμενος, για το νερό. Το νερό να τρέχει στις διευθύνσεις που έχουν οριστεί και κανείς να μην εμποδίζει την ελεύθερη χρησιμοποιησή του από όλους.. Αν πιαστεί κάποιος να κάνει κάτι από αυτά που απαγορεύονται ,τον μεν δούλο να μαστιγώνει, τον δε ελεύθερο να τον τιμωρεί με πρόστιμο 20 δραχμών και η καταδίκη να γίνεται από τους ιερούς.
22. ΠΕΡΙ ΑΛΕΙΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΛΟΥΤΡΟΥ
Στον Αγρονόμο ανατίθεται και η επιμέλεια της κανονικής λειτουργίας των Βαλανείων. Οι δούλοι θα μεταφέρουν καυσόξυλα για τη θέρμανση του νερού και οι μεν ελεύθεροι μετά το λουτρό τους μπορούν να ζητήσουν από το βαλανέα λάδι προς επάλειψη του σώματος , στους δε δούλους απαγορεύεται η επάλειψη- Ποινές οι συνήθεις, ήτοι χρηματικαί και για τους δούλους μαστιγώσεις.
Ο αγρονόμος να φροντίζει αυτοί που θέλουν να κάνουν χρέη ενοικιαστού του λουτρού στο ιερό, να μην εισπράττουν από τους λουόμενους περισσότερο από 2 χάλκινα νομίσματα (1\3 του οβολού) και να προσφέρουν φωτιά και αίθουσα ζεστή, για όσους αλείφονται μετά το λουτρό και σε όσους λούζονται στη λεκάνη ζεστό νερό και ο εργολάβος της προμήθειας των ξύλων για το αλειπτήριο προμηθεύει σε αυτούς που αλείφονται αρκετά ξερά ξύλα κάθε ημέρα, από της 4ης μέχρι της 7ης ώρας. Κανείς δούλος να μην αλείφεται και οι ιεροί να αναθέτουν σε εργολάβο την προμήθεια των ξύλων. Αν κάποιος από τους εργολάβους ή τους λουτροκόμους δεν εκτελεί τα καθηκοντά του όπως έχουν καθοριστεί, ο αγρονόμος να μαστιγώνει το δούλο και τον ελεύθερο να τιμωρεί για κάθε αδίκημα με 20 δραχμές και η καταδίκη να γίνεται από τους ιερούς.
23. ΣΥΝΕΣΙΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑ (ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ)
Μετά τη γιορτή οι Ιερείς υποβάλλουν αναφορά στο Πρυτανείο περί των συμβάντων κατά τη γιορτή.
Οι ιερείς για τα έργα της διοικησής τους στη διάρκεια των τελετών ή για τις καταδικαστικές αποφάσεις που εκδώσανε, να υποβάλλουν έκθεση στο Πρυτανείο. Να αναφέρουν εγγράφως στον οίκο που βρίσκεται στον ιερό χώρο αυτούς που έχουν καταδικάσει αναφέροντας και το είδος του αδικήματος
24. ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ ΕΧΕΙΝ ΤΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Να δοθεί αντίγραφο του κανονισμού σε όσους διοριστούν , για να κάνουν αντίγραφα και αφού ελεγθεί η ακρίβεια της αντιγραφής και επικυρωθεί να δώσουν αντίγραφο στους φύλακες των νόμων. Αυτοί αφού παραλάβουν το αντίγραφο να το δείχνουν σε όσους έχουν ανάγκη να το δούν.
Όλοι οι λειτουργοί των μυστηρίων οφείλουν να έχουν αντίγραφο του παρόντος Διαγράμματος και να το επιδεικνύουν στους Αρχοντες- Πρυτάνεις.Στα μυστήρια να εκτελούν υπηρεσία μαζί με τους ιερούς και ο κήρυκας και ο αυλητής και ο μάντης και ο αρχιτέκτονας.
25. ΠΕΡΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ 10
Οι προϊστάμενοι του δήμου κατά τη δωδέκατη ήμερα του 6ου μήνα ,πριν γίνει η κλήρωση για τους ιερούς και ιερές, να αναθέσουν στο δήμο με χειροτονία να διορίσει 10 από όλους τους πολίτες που δεν θα είναι κάτω από 40 ετών και ούτε 2 φορές τους ίδιους στον ίδιο χρόνο. Να μετέχουν στην εκλογή και οι άρχοντες και από τους άλλους πολίτες όποιος θέλει, προτείνοντας κατόπιν από εκείνα τα πρόσωπα από τα οποία σύμφωνα με το νόμο γίνεται η κλήρωση. Αυτοί που θα διοριστούν να τους ορκίσει ο γραμματέας των συνέδρων με τον ίδιο όρκο που ορκίζει τους ιερούς. Οι διοριζόμενοι να έχουν σαν καθηκοντά τους τη φροντίδα για όσα πρέπει να γίνονται κατά τη διάρκεια των μυστηρίων και όλα όσα χρειάζονται στην τελεσή τους. Να εκλέγουν για ραβδοφόρους τους καλλίτερους από τους ιερούς καθώς και τους μυσταγωγούς.. Αυτοί που πρέπει να εκτελούν υπηρεσία μαζί με τον Μνασίστρατο να τους εκλέγουν έφ’ όσον υπάρχουν κατάλληλοι και από αυτούς που δεν διορίστηκαν ως ιεροί. Και όσοι εκλέχτηκαν να πειθαρχούν και να εκτελούν οτιδήποτε τους ανατεθεί. Αυτόν που δεν θα συμμορφωθεί να τον καταδικάζουν σε πρόστιμο 20 δραχμών και να τον καταγράφουν στα βιβλία των οργάνων της τάξεως και οι ραβδοφόροι να εκτελούν τις μαστιγώσεις που θα διατάξουν οι 10. Εκλέγονται οι 10 που έχουν συμπληρώσει το 40ο έτος της ηλικίας τους και δεν είχαν εκλεγεί το προηγούμενο έτος.(Αυτοί είχαν την υπερτάτη διεύθυνση της λειτουργίας των τελετών των μυστηρίων, στη διάρκεια τους).
26. ΠΕΡΙ ΔΙΑΒΟΥΛΙΟΝ
Οι διορισθέντες 10 εκδικάζουν όλες τις υποθέσεις. Αν υπάρξει ανάγκη να παρθεί κάποια εξαιρετική απόφαση τότε να συγκροτείται συμβούλιο να συγκαλούν οι 10 όλους τους ιερούς και να γίνεται ότι αποφασίσει η πλειοψηφία. Ναφορούν οι 10 στην τελετή των μυστηρίων κόκκινο περιβραχιόνιο.
27.ΙΣΧΥΟΥΝ ΟΣΑ ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΜΜΕΝΑ ΣΤΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
Αν λοιπόν υπάρχουν μερικά άγραφα στο διάγραμμα (για καθένα από τα μυστήρια ή τις θυσίες) ας αποφασίσουν οι σύνεδροι το τέλος τους, χωρίς να αλλάζουν γνώμη καθόλου για την κατάλυση των μυστηρίων σχετικά με το διάγραμμα, διαφορετικά ας είναι αυτό που γράφτηκε ατελές, το δε διάγραμμα ή νόμος ας είναι έγκυρο για πάντα, αιωνίως.








ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΓΡΑΦΗΣ
Από την επιγραφή παίρνουμε πολλά στοιχεία του δημοσίου βίου της εποχής εκείνης. Διαπιστώνεται ότι οι Μεσσήνιοι μετά την απελευθερωσή τους, διατήρησαν το θεσμό της δουλείας αλλά υπήρχαν και για τους δούλους προστατευτικές διατάξεις, Ο δούλος είχε τη δυνατότητα να ζητήσει άσυλο στο ιερό, εάν έκρινε ότι είχε κακή μεταχείριση , ο δε ιερέας δικαιούτο να ζητήσει ανάκριση και να εξετάσει τα παράπονα του δούλου. Εαν πείθοταν ότι δίκαια δραπέτευσε, από τον κυριό του, απαλασσόταν των ποινών της δραπετευσής του. Αντίθετα αν οι δικαιολογίες ήταν ψεύτικες, παραδινόταν πάλι στον κυριό του. Συμμετείχαν στην τελετή των μυστηρίων και οι δούλες να φορούν χιτώνα ή σινδόνι και ιμάτιο, αξίας όχι μεγαλύτερης των 50 δραχμών, ενώ οι γυναίκες και παιδιά των ελευθέρων έφεραν ιματισμό αξίας διπλασίας, των δούλων και τα ρούχα να είναι αδιαφανή. Το ψήφισμα προβλέπει εξ άλλου αυστηρούς κανόνες ευταξίας και προσήλωσης στη διάρκεια τέλεσης των μυστηρίων. Οι δούλοι μετέφεραν ξύλα στο βαλανείο και απαγορευόταν να αλειφθούν με λάδι, Για οποιαδήποτε παράβαση οι δούλοι είχαν σωματική τιμωρία με μαστιγώσεις. Γι αυτό το λόγο ορίζοντο 20 ραβδοφόροι επιμελητές, που έκαμαν χρήση επιμελητών.
Τη διοίκηση της πόλης είχαν οι σύνεδροι με επικεφαλής το γραμματέα των συνέδρων, σημερινό αξίωμα του πρωθυπουργού. Στην τέλεση των μυστηρίων εκλέγονταν οι 10 μεταξύ των σεβαστών πολιτών έχοντας ηλικία πάνω από 40 έτη, τη δωδέκατη ημέρα του έκτου μηνός Φεβρουαρίου και είχαν τη γενική εποπτεία με τη συνεργασία των ιερών ανδρών που εκλέγονταν με κλήρο από τη γραμματεία των συνέδρων και ορκίζονταν τον ενδέκατο μήνα Ιούλιο. Οι ιεροί ήταν εκλεκτοί πολίτες και προέρχονταν από όλες τις φυλές σε ίσο αριθμό από κάθε φυλή, οι οποίοι διεύθυναν την τελετή με επικεφαλείς τους 10.Οι ιερείς όρκιζαν τον ιερέα, τις ιερές γυναίκες που έπρεπε να συμβιώνουν αρμονικά με τους άνδρες τους, και το γυναικονόμο, φυλάνε τα ιερά βιβλία και σκεύη, φροντίζουν για την προμήθεια των ζώων που προορίζονται για θυσίες, την προμήθεια ξύλων για το δημόσιο λουτρό, καθορίζουν την έκταση του ιερού ασύλου, το χώρο των σκηνών και το μεγεθός τους, το χώρο που θα γίνονται οι αγοροπωλησίες, φροντίζουν την κατασκευή θησαυροφυλακίων για τις εισφορές, διαλέγουν τους αυλητές και κιθαριστές, ορίζουν το είδος ενδυμάτων και κοσμημάτων που θα φέρουν οι μετέχοντες στην πομπή, οργανώνουν τον ιερό δείπνο, επιβλέπουν να μην γίνονται παρανομίες, επιβάλλουν ποινές, πρόστιμα ξυλοδαρμούς, τους οποίους εκτελούν οι ραβδοφόροι που εκλέγονται από τους 10, υποβάλλουν στο πρυτανείο έκθεση πεπραγμένων και γράφουν τα ονόματα των τιμωρηθέντων σε μητρώο, που φυλάσσεται στο διοικητήριο μέσα στο ιερό άλσος. Διαπιστώνεται ότι όλη η τέλεση ήταν άψογη, γιατί υπήρχε τάξη και ευπρέπεια με καθορισμένο το χώρο και το σκοπό. Ο οικονομικός απολογισμός γινόταν δημόσια και οι 5 προσημείωναν την περιουσία τους καθώς και αυτοί που τους πρότειναν
Δείγμα ενάρετης διοίκησης ήταν και διαχείριση εσόδων – εξόδων, συμμετείχαν στις εορτές ελεύθεροι και δούλοι και η διοίκηση οργάνωση της πόλης ήταν καθαρά δημοκρατική γιατί η εξουσία προερχόταν από τους πολίτες γιατί ο δήμος εκλέγει τους 5 διαχειριστές της εορτής και ήταν πολίτες με μεγάλη περιουσία. Παρουσιάζεται μια λαμπρή διοικητική,, κοινωνική, και οικονομική οργάνωση, πνεύμα αρμονικής συνύπαρξης και ήρεμης διαβίωσης, της τότε εποχής.
Στη ρωμαϊκή περίοδο ο Ελλαδάρχης εκλεγόταν από τους αντιπροσώπους των ελληνικών πόλεων, που διηύθυνε τους αγώνες που τις εξύψωσε ο αυτοκράτορας Ανδριανός 117-133μ.χ. και ο Τιβέριος Κλαύδιος Κρισπιάνος. Ο Παυσανίας παραβρέθηκε το 160 μ.χ. στις τελετές αποφεύγει όμως να μιλήσει με λεπτομέρειες, γιατί ήταν μυημένος και είχε ορκιστεί να μην δημοσιοποιήσει όσα είδε και άκουσε στη διάρκεια της μύησης.
Ο Ιεροφάντης (ιερό + φανερώνω ) αναλαμβάνει την διάσωση της αλήθειας, με εγγύηση την ίδια τη ζωή του όπως και οι μυημένοι στους οποίους την αποκάλυπτε.
Το πόσο σημαντική ήταν η τήρηση της μυστικότητας των πραγμάτων που αποκαλύπτονταν στους μυημένους φαίνεται από την καταδίκη του Σωκράτη, την αποπομπή του Αριστοτέλη,κλπ.
Η όλη οργάνωση των μυστηρίων αποδεικνύει την επιβίωση των θρησκευτικών παραδόσεων και το σεβασμό των απογόνων στην «παρακαταθήκη» των πατέρων τους, από τα οποία πολλά εφαρμόζουν και σήμερα οι διάφορες θρησκείες του κόσμου, καθώς και η ορθόδοξη θρησκεία. Ο ναός, οι κίονες (ο Δωρικός ρυθμός συμβολίζει την Ισχύ, ο Ιωνικός ρυθμός τη Σοφία και ο Κορινθιακός ρυθμός συμβολίζει το Κάλλος), το λιβάνι, τα μυστήρια της εκκλησίας, ο σταυρός που είναι αρχαιολογικό σύμβολο και συμβολίζει τα 4 στοιχεία νερό – γη – φωτιά – αέρα, τα 4 σημεία του ορίζοντα, η οριζόντια γραμμή του συμβολίζει το δέσιμο και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, η κάθετος το δέσιμο και την επικοινωνία των ανθρώπων με το θεό, (γι΄αυτό και σταύρωσαν το Χριστό και απόστολο Ανδρέα πάνω στο σταυρό, για να ξεφτιλίσουν αυτό το σύμβολο) οι βαθμοί διακονίας, η καμπάνα, το φως του κεριού, το παγκάρι της εκκλησίας, ο οβολός των πιστών, η ενδυμασία των ιερωμένων, ο αμνός του Πάσχα, η κατήχηση κ.λ.π. είναι αντίστοιχα τα μικρά και μεγάλα μυστήρια, το λυσεργικό οξύ που το έβγαζε ο ιεροφάντης από το σκληρώτιο, για να πάθουν οι μύστες ομαδική έκσταση, το φως, οι σπονδές αίματος και οίνου, η κάθαρση των μυστών, οι 2 θησαυροί, η ενδυμασία του ιεροφάντη καθώς και πολλά άλλα τα εφαρμόζει σήμερα η ορθόδοξη εκκλησία και τα άλλα θρησκευτικά δόγματα
Ο καναδός καθηγητής του πανεπιστήμιου Laval,του Καναδά, Μιζότ Λεοπόλντ εξετάζει συνολικά την οικονομία των αρχαίων πόλεων από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι τους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους και αναλύει τις οικονομικές δραστηριότητες και συμπεριφορές των αρχαίων Ελλήνων. Εξετάζει και αναλύει την οικονομία, το γεωγραφικό περιβάλλον και την εργασία, το ενδιαφέρον των διανοουμένων για τα οικονομικά προβλήματα, τους ιδιωτικούς, δημόσιους και ιερούς χώρους, τη φορολογία και τις δημόσιες δαπάνες, τα νομίσματα τις αγροτικές εργασίες και τα αγροτικά προϊόντα, τις καλλιέργειες, το Απόσπασμα του κανονισμού των μυστηρίων της Ανδανίας Μεσσήνης 92 π.χ. Ο καθηγητής στο έργο του αυτό θέλησε να δείξει σε λίγες σελίδες με ποιο τρόπο οι αρχαίοι Έλληνες συνέλαβαν και οργάνωσαν τις οικονομικές τους δραστηριότητες στο πλαίσιο των πόλεων ενώ περιγράφει τα χαρίσματά τους ανά τομέα και συγχρόνως προσπάθησε να σκιαγραφήσει στο μέτρο του δυνατού την εξέλιξη της παραγωγής και των συναλλαγών που φαίνεται ότι συνδέθηκε πριν απ’ όλα με τις πολιτικές αλλαγές και αναστατώσεις της περιόδου εκείνης.
Ο κανονισμός των μυστηρίων της Ανδανίας, το 92 π.χ., περιέχει αυστηρές διατάξεις κατά της χλιδής, συγκεκριμένα απαγορεύει τη χρήση ενδυμάτων αξίας ανώτερης απο 200 δραχμές, πράγμα που σημαίνει ότι τα πλούτη δεν ήταν άγνωστα. Οι πέντε ανώτατοι λειτουργοί των μυστηρίων έπρεπε να έχουν εισόδημα ενός τουλάχιστον ταλάντου, άρα τέτοιες περιουσίες δεν ήταν τίποτε το εξαιρετικό
Μια δραχμή=6 οβελοί, μια μνα=100 δραχμές, δίδραχμο ή στατήρας, τετράδραχμο, ένα τάλαντο= 60 μνες= 6000 δραχμές.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ
Ο Παυσανίας στα Μεσσηνιακά του μας περιγράφει για τα μυστήρια της Ανδανίας.Τα παιδιά του Λέλεγα Μύλης και Πολυκάονας, όταν απέθανε ανέλαβε ο πρώτος την εξουσία στην Λακωνική (Λελεγία) και ο Πολυκάονας παντρεύτηκε τη κόρη του βασιλιά του Αργους ,Τρίοπα. Αφού μάζεψε στρατό από Άργος και Λελεγία κατέλαβαν την περιοχή και την ονόμασαν Μεσσηνία από το όνομα της γυναίκας του. Εδώ έχτισαν την πρωτεύουσα Ανδανία και τα ανακτορά τους. Η περιοχή της Ανδανίας οριοθετείται, από το σιδηροδρομικό σταθμό Δεσύλλα μέχρι το χωριό Καλλιρόη και νοτιοανατολικά στην πεδιάδα, βρίσκεται το Καρνάσιο Άλσος.
Η απόδειξη για την ύπαρξη της Ανδανίας είναι η ενεπίγραφη πλάκα που βρέθηκε το 1858 στη θέση Καμάρες κοντά στο Διβάρι στο χωριό Πολίχνη. Η Ανδανία ήταν πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, πατρίδα του Αριστομένη και καταστράφηκε από τους Σπαρτιάτες μετά την κατάληψη της Είρας το 489. π.χ. Πιθανολογείται ότι ξαναχτίστηκε μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.χ. όταν ο βασιλιάς Φίλιππος ανακήρυξε ελεύθερες όλες της Μεσσηνιακές πόλεις.
Ο Παυσανίας στα Μεσσηνιακά του μας περιγράφει για το Καρνάσιο Άλσος, τα ερείπια της παλιάς Ανδανίας, τις ιερές τελετές και για την ακριβή θέση της πόλης δεν αναφέρει τίποτε επειδή ήταν μυημένος.
Στο Χρονικό του Μορέως περιγράφεται η καταστροφή όλης της περιοχής ,στη μάχη, στο Μακρυπλάγι.
Η λέξη Καρνάσιο σημαίνει Κάρνος (¨Αρνος), δηλαδή Κριός πανάρχαιος θεότητα ζωόμορφου θεού. Στη Μεσσηνία τα κέντρα λατρείας ήταν η Ιθώμη, το Σαμικό και η Ανδανία. Από τον Ελευσίνιο Καύκωνα μεταφέρθηκαν στην περιοχή τα μυστήρια των Μεγάλων Θεών Δήμητρας και Περσεφόνης, τελειοποιήθηκαν από το Λύκο, το γιο του Πανδίονα που εκδιώχθηκε από την Αττική ,από τον αδελφό του Αιγέα. Πέντε γενιές μετά τον Πολυκάονα οι μεσσήνιοι έκαναν βασιλιά τον Περιήρη, γιο του Αιόλου, από Θεσσαλία, ο οποίος έφερε και το φίλο του Μελανέα, δεινό τοξότη, θεωρούμενος γιος του Απόλλωνα.
Ο Περιήρης παραχώρησε το Καρνάσιο στο Μελανέα και το ονόμασε Οιχαλία από το όνομα της γυναίκας του και εισήγαγε τη λατρεία του Απόλλωνα η οποία ενσωματώθηκε με τις τελετές που γίνονταν για τις μεγάλες θεές. Οι τελετές γίνονταν συνεχώς από την εποχή του Πολυκάονα 3000π.χ. ,μέχρι τη λήξη του πρώτου Μεσσηνιακού πολέμου, το 720.π.χ., γιατί οι σπαρτιάτες απαγόρευσαν την τέλεση των μυστηρίων, στους υπόδουλους πλέον Μεσσήνιους. Με την ελευθέρωση των μεσσηνίων ,από το Θηβαίο Επαμεινώνδα το 370 π.χ. και την προσκλησή του να γυρίσουν στην πατρίδα τους οι εξόριστοι Μεσσήνιοι, γύρισαν και οι απόγονοι του Ιερατικού Γένους. Όταν βρέθηκε η χάλκινη υδρία που είχε ταφεί από τον Αριστομένη που περιείχε το κείμενο τελετής γραμμένο σε κασσίτερο περιτυλιγμένο σε κύλινδρο, τις αντέγραψαν .Αυτά ήταν τα βιβλία που παρέδωσε ο Μνασίστρατος, γιατί το Ιερατικό γένος είχε την ιδιοκτησία και το δικαίωμα της τέλεσης των μυστηρίων. Η στήλη που βρέθηκε, στις 30\7\1904 ,στο Ιερό του Πυθικού Απόλλωνα ,στο Άργος, αναφέρεται στο μαντείο των Δελφών, και με ψήφισμα, έδωσε το δικαίωμα στους μεσσηνίους να τελούν τα μυστήρια. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, 361-363μ.χ., σαν ζηλωτής και γνώστης της Αρχαίας θρησκείας προσπάθησε να την επαναφέρει, γι’ αυτό και ονομάστηκε «παραβάτης», ενώ το 394 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, απαγόρευσε με νόμο την τέλεση αρχαίων θρησκειών, βάζοντας ταφόπλακα και οριστικό τέλος. Όμως στο Βουλκάνο οι 2 κορυφές του Ιθώμη και Εύα αποτελούν συνεχώς θρησκευτικό κέντρο, από το 3000 π.χ. μέχρι και σήμερα, λόγω των μοναστηριών που υπάρχουν, το Πάνω Μοναστήρι ή Καθολικό κτισμένο από υλικά του ναού του Ιθωμάτα Διος και το Κάτω.
Η περιγραφή του Παυσανία, το Χρονικό του Μορέως, , οι εντοιχισμένες πλάκες, το Διβάρι, οι Καμάρες, η επιγραφή στο Πρόπυλο του Γυμνασίου του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Μεσσήνης και το βάθρο της αγίας τράπεζας του ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου, στο Στενύκλαρο (Αλειτούργι) που αναφέρουν το όνομα Μνασίστρατος,οι επιγραφές με το όνομα του Ελλαδάρχη Κλαύδιου Κρισπιάνου στον άγιο Αθανάσιο Καλλιρόης και στο κοιμητήριο της Αρχαίας Μεσσήνης, το ιερό της Δήμητρας, Βαλανείο, Ιεροθυσίο, που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, ο Χρησμός στο Ιερό του Πυθικού Απόλλωνα στο Άργος και η επιγραφή στο Μαντείο των Δελφών, αποδεικνύουν το υψηλό επίπεδο της πολιτιστικής – πολιτισμικής κληρονομιάς της περιοχής μας. Μακάρι το τελετουργικό των 27 άρθρων να είχε τη συνέχεια και εφαρμογή μέχρι της ημέρες μας.
Σήμερα όμως οι κυρίαρχοι του κόσμου, η υπερεθνική ελίτ, οι παγκόσμιοι τραπεζίτες ,η άρχουσα τάξη και οι πολυεθνικές με την παγκοσμιοποίηση μας λένε τη μισή αλήθεια, ενώ η άλλη μισή είναι ψεύτικα κατασκευασμένη, για τις ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων χρόνων, στον πλανήτη γη όπως, τη δολοφονία Κένεντυ και Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, τη διάλυση της Σεβιοτικής Ένωσης και Ανατολικής Γερμανίας, τον πόλεμο στον Κόλπο, στο Ιράκ, στη Σερβία, στο Αφγανιστάν, η πτώση των δίδυμων πύργων την 11η Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη κ.λ.π.. Διαπιστώνεται ότι επιδιώκουν την υποδούλωση των λαών με τη δημιουργία οικονομικών κρίσεων, πολέμων, σπέρνουν το φόβο και πανικό με τα διάφορα παγκόσμια προβλήματα και καταβάλλουν προσπάθεια να έχουν τον έλεγχο και τη συνένωση των τεσσάρων κέντρων της πολιτικής, νομισματικής, διανοητικής και εκκλησιαστικής ισχύος.
Όμως εμείς ας προβληματιστούμε, έχοντας στη σκέψη μας την αειφορία και αειφόρο ανάπτυξη συνδέοντας το παρελθόν, παρόν και μέλλον, της περιοχής μας.ΤHE MYSTERIES OF ANDANIA (A summary)
By Liras Ioannis, teacher of Biology at 3rd Junior High School of Patras
50-54 Ben. Roufou, Patras, 26224. Tel 2610334215


ΤHE MYSTERIES OF ANDANIA

They were introduced by Cafcon in Andania which was the first capital city of Messinia ,during the reign of the pre-doric king and queen Polycaon and Messini.
There is a direct connection between ancient Messini and the Mysteries of Andania.

The utmost question on the initiation is to approach Holy Perfection through Soul Perfection, while the secret for Knowledge,Science and Art is situated in the coherence of ratios which join constantly diverging cycles,the individual with the whole,the finite with the infinite.
At the 1st grade of initiation the choice of students was based on appearance.Later they attended ethics courses.Fasting,discussion,occult teaching lasted 2 years with a 5-year perspective for the 1st grade to be completed.
At the 2nd grade of initiation purification (Catharsis),the Theory of Numbers and Theogonia (the birth of Gods) were introduced.
Each of the nine Muses represented the occult sciences and sacred arts: Cosmogony,Anthropology,Psychology ,Earth Physics and Chemistry.
At the 3rd grade of initiation the perfection was completed.They studied Cosmogony,Psychology and Soul Evolution.The initiated always believed in revelations of Beauty,Honour and Truth.
The last (4th) grade was for love,marriage,initiation for Knowledge.
The soul must, having been enlightened by the Mind, acquire Bravery,Altruism,Self-sacrifice,Faith. In one word Virtue.
Finally, the Mind must approach Wisdom and Knowledge in such a way, that it can discern the good and the bad,see God,not only in a minor being but also in a group of Worlds (Cosmoses)


Bibliography

• The Great Initiator,Edward Syree, An Essay on the occult history of Religions,Rama,Krisna,Hermes,Moses,Orpheus,Pythagoras,Plato,Jesus.
• A suggestion for a “corpus” of the Byzantine monuments of the Municipality of Ithomi,Ioannis Liras,2004
• Municipality of Ithomi,an Itinerary through Time and Place,Ioannis D. Liras,2005
• A dictionary of ceremonies,celebrations and games in Ancient Greece,Labros Vretos,Conidari publications,Athens 2002
• Tourist guide of Messinia ,Ioannis Anapliotis,1970
• The remnants of Ithomi,S.Ikonomakis,Athens 1897
• William Dittenbergerro,pg.400-411 under the title “SYLLOGE INSCRIPTIONYM GRAECARUM,LIPSIE,MVMXVII
• INSCRIPTIONES,LACONIAE,MESSENIAE,ARCADIAE,MCMXII,BEROLINI APVD GEORGIUM REIMERUM

THE MYSTERIES OF ANDANIA

Human patterns, like values, visions, ideals tend to be levelled . Learning about our region forms the foundation of holding the structure called national conscience . The more one studies about their region, the more they realize that there are still more to know in depth.
Ancient Messene forms a cultural jewel for the whole world and is associated directly with the ritual of Andania’s Mysteries . The supreme request of Initiation is to refound the devine completion in the soul’s completion , and the secret of knowledge , of science and art resides in the sequence of analogies which unites the atomic with the universal , the finite with the infinite in always divergent circles .
Teaching included 3 parts .
The science of universal postulates ,theogony
Physics or Cosmogony,
Ethics, that is everything about Man, Science and Art.
In the first degree of initiation the choice of the scholars was a crucial physiognomical test of whether they were suited or not to initiation. Afterwards, ethics lessons were given in the form of questions like, what a triangle enrolled in a circle mean.
Fast , conversation , teaching of occult lasted for 2 years with a 5-year perspective when the first round of the beginning of Mysteries closed .
In the second degree of initiation Catharsis took place as well as the theory of Numbers and Theogony .Each of the 9 Muses bear the name of the occult sciences and sacred Arts .
Urania ;Astronomy , Astrology
Polymnia ; Prophetic (oracular )Art , Posthumes Life
Melpomene ; Science ,Life , Death , Metamorphosis , Rebirth .
The three of them constituted the unit of Cosmogony or Celestial Physics .
Kalliope; Medicine
Cleo ; Magic
Euterpe ; Ethics and the three of them constituted the unit of Anthropology , phsychology .
Terpsichore; Mineralogy.
Erato; Phytology.
Thaleia; Zoology. And the three of them constituted the unit of Terrestrial Physics and Chemistry.
In the 3rd degree of initiation, completion took place. Cosmology, Psychology and the Evolution of Psyche were studied. The occult cosmogony and psychology touched (bordered on) the greatest mysteries of life, dangerous secrets of the occult sciences and arts. The initiated ones always believed in the revelation of spiritual Beauty and Truth.
The 4th and last degree of initiation was for love, marriage, the gnosiologic initiation which the initiation of will succeeded and developing truth in intellect, virtue in the psyche and sanctity in the body. Consequently, the body must be pure so as the psyche is pure, too.the psyche, through the continuous enlightment of the Mind, must obtain Courage Unselfis hness, Self- Sacrifice, Faith, in one word, Virtue. Finally, Intellect must touch Wisdom and Knowledge in such a way that it is able to distinguish good from bad, see the God in the less important being do well as in the total of the Cosmoses.
The whole system of this Knowledge of occult was called MYSTERIA and behalf of this Knowledge they were obliged not to say what they saw and heard. During the teaching and trial, complete light succeeded deep dark. Wonder succeeded gaiety, fear succeeded sorrowness. Generally, they were submitted to a psychic ecstasy so that Respect and Faith in the devine,were obtained. The one who completed schooling was called mystic (initiate), schooling was called initiation, the priest who taught was called mystagogist and the teaching Mystagogy (from the verb “initiate”meaning teach secreb/mysterious things). The words Ierophantes, Ierothytes, Agonothetes, Thathouhos, Mystagogist, haleithophoros etc. signify offices of the hieratic class.
It was Kaukonas who introduced the mysteries in Andania during Polycaonas and Messene’s, reign in Messenia. Lycaonas initiated the queen Messene, who established the celebrations for the Great Godesses, into the mysteries. Later, Lycos made the mysteries more venerable by initiating the King of Arene, Aphareas and his wife, too. When Messenia was subjugated, all both worship and rituals were abolished.
After the liberation of Messinia, Epaminondasa and Epitelis were perplexed as to where to build the new capital. Then appeared in their sleep Kaukon dressed as an ierophant-the priest in charge of the Elefsinian rituals- and pointed to them the place near Ithomi where he had buried a copper urn which contained the regulation for the orgies of the Great Gods written in a very thin plate made out of pewter and wrapped in a roll. The urn had been buried by Aristomenis at the fall of Eira. Epaminondas invited the Athenian organizer of mystery ceremonies, Methano, to reorganize the mysteries.

Details about the mystery ceremonies are known from the two stone inscriptions dating from 92 BC, the time of their last reorganization by Ierofanti Mnasistratos, after the Delphic Oracle. The inscription was found in 1858 in the location of Kamares and is engraved in the wall of the church of St. Konstantin in Konstantinous.

The inscription contains 27 paragraphs, articles outlining the orders and duties of each responsible during the execution of the ceremonies. From the plaque it became known that Messinians after their liberation maintained slavery but there were some protective arrangements for the slaves. The slave could seek asylum in the temple, if he thought that he was being maltreated, and the priest was permitted to ask for an interrogation to examine the slave’s complaints. If the priest was convinced that the slave was right in fleeing from his master, he was freed from the punishment for his escape. On the contrary, if the slave’s reasons proved to be false, he was returned to his master. In the mysteries participated also female servants wearing a chiton or a tunic and a himation worth 50 drachmas while the wives and the children of the free citizens wore clothing worth twice that of the slaves. The decree foresaw strict rules of good behavior and attention during the time of the mysteries. The slaves carried wood to the valanio and it was forbidden that they rub themselves with oil. In case of transgression, slaves were punished physically with whippings. For this reason there were 20 overseers carrying canes who performed the duty of superintendents. The whole organization of the mysteries proves the survival of the religious traditions and the respect of the younger generation to the heritage of their parents.

In the archeological site of Ancient Messinia one can find:

• The sanctuary of Dimitra and Dioskouri
• The valaneio
• The altar (ierothysio) which was related directly to the ierothytes , who were elected officers responsible for the celebration of the Ithomaia, Karnassia and other religious holidays which are mentioned in many plaques with the agonothetes (games responsibles)and halidophorous (winners). Ierothyta was the flesh of the animals which had been offered.
• The Stadium and Gymnasium: Metopi (reads “to either Gymnassia during the period of secreteriat of Mnasistratos, the star of Holy Parliament”.
• The holy church of St. George in Stenyklaro whose altar carries an inscription: “The City Asklipiandes Mnasistratos, the star of Holy Parliamenta”.
• In the archeological site of Ancient Messinia were found columns 11895 which report: “Karniastis Leon and the Holy priests at Karneion, Paliskios, Telestas, Philon, Thalon, Xenolas, Nikostratos the donators” and 9655 which carried a statue of priestes Damonos, who has serviced as a Thinarmastria of Dimitra and was highly respected during the procession of the mysteries of Andania.
• St. Athanasios of Kalliroe, where Natan Valmin saw an inscription mentioning Krispianos as being the priest of the Great Gods of Andania, meaning that he was involved in the priesthood after he had been initiated in the mysteries of Andania.
On an inscription installed on St. Nickolas of Ancient Messini (a cemetery) it says: .
“While the priest was Kresphontis, year RNZ, Games responsible Tiberios Claude Krispianos, son Aristomenes, Holy Sacrificers Aristoboulos Aristoboulou Novios Aelianos, Secretery the Wise Haleidophorous Claude Troilos”
The place where the mysteries of Andania took place is Andania and the archeological site of Ancient Messinia. Their duration was 9 days from the 14-22 of September.

The oracle of Delphi

The small mysteries took place each spring outside of Andania in some spring by a sacred road. It is believed that the spring was in the Ancient Divari in Polihni. There the priests sang prayers and the water of the spring was considered sanctified. Afterwards the priests sprinkled the water over every initiate or group, if there were many. This act was called Katharmos of the initiates. This was followed by the purification of the soul so that they were prepared for the ceremony of the great mysteries.


The Great Mysteries were held every 4 years from14-22 Boidromionos month (September).
On the 1st day there was the transfer of the sacred symbols and holy secrets from Andania to Messini and they were placed into the temple of Demetra..The transfer was conducted by the priests and priestesses followed by the crowd.On the way they met with the crowd of Messini who came towards them.
The two oldest bridges in Greece ,the one in Elefsis and the other in Mavrozoumena,must ,therefore,be protected and alleged,because they are a subject of multi-scientific study,due to their great importance.
On the 2nd day there was the meeting of the Initiates in the temple of Demetra and the Preacher invited them for a new cleaning at a nearby fountain.
On the 3rd and 4th days all the people of Messini and Andania were gathered in front of the altar of the gods and they sang songs,said prayers and conducted sacrifices in public.
On the 5th day there was the parade back.Ierophantes was ahead, followed by the priests and priestesses of Demetra and Persephone,the Agonothetes(responsible for the games),Ierothites(responsible for sacrifices),Avlites(musicians),Priestesses and Virgins who drove the carts where the Holy Secrets were kept. Then the parade was followed by the Thinarmastria(the woman in responsibility for the holy dinner) and the Subthinarmastria ,the Priestess of Demetra at the hippodrome and the one in Aegili,the priestesses and priests in the order arranged by the ten.The Gynaeconome was responsible for keeping the order.Then the Initiators followed singing holy songs.They also led the following animals to be sacrificed:a pig to Demetra,a ram to Hermes,a calf to Great Gods,a wild boar to Karneion Appollo and a sheep to Agnes.While the parade was on the way, it stopped wherever there was a temple and performed holy dances and sang holy songs in honour of the god to whom the temple was dedicated.After this long lasting parade they reached Andania where they had a festive reception.Ierophantes received the Sacred things and placed them on the sacrificial altar and the initiators underwent another cleaning at the statue of Agnes near the fountain.
On the 6th day they sacrificed the formerly mentioned animals to the gods.
These two days were the most important of the celebrations.
On the next days the initiators entered the ceremony place the night before and held secret ceremonies and continued with the trials.
The 7th day was for wishes,sacrifices,strict fasting and relaxation.
The initiators’ bodies had to be cleaned and purified..For this reason fasting was compulsory(in remembrance of Demetra’s abstention from any kind of food until she found her missing daughter).
When the night came, the initiators ,dressed in white spotless robes,were locked up in the Ceremony altar,where the ceremony took place(2nd grade of initiation) with activities and sayings(sanctities and representations from Demetra and her daughter’s myth).
The initiation went on on the following night with the Supervision,the 3rd and last grade of initiation with activities and revelations (ceremonies for Zeus and Demetra).The ceremony was repeated the next evening if there were a lot of initiators.
On the last day the Holy Dinner,named Plimohoes, took place in honour of the worship of the earthly gods and the dead.It was named after plimohoi,a vessel with no handles,a low lid and a high base,that looked like a salt cellar.

Homer,Hessiodos,Plato,Socrates and many ancient Greek philosophers taught about the perfection of god while Christianity adds two more elements:Equality among people and Love.The ideals of ancient Greek civilization were Truth and Love for beauty. Christianity,in order to reach god , descends from heaven towards earth.

Evidence for the above research, study, and recording of the re-establishment of the Mysteries of Andania offer the following:
• The oracle of Delphi
• The diagram or law from the 2 inscriptions in the wall of the entrance of the church of St. Konstantin, in Konstantinous, of the municipality of Andania which mention the name Mnisitratos 8 times.
• The two plaques which mention the name Mnisistratos the Filoxenidas and Mnasistratos the Asklepiades in the gymnasium of Ancient Messini and the one in the church of St. George in Steniklaro which cause confusion regarding the identification of the names and dates
• The plaques: Plaque 11895 mentions Karniastis and the 6 priests and the inscription 9655 which was found in the archaeological site of Ancient Messinia.and mentions “thinarmostria” who had an honorary place in the procession of the mysteries of Andania.
• The buildings of the Archeological site of Ancient Messinin, Ierothysio, Balanio, Gymnasium, Stadium and the of Demeter which are associated with the mysteries of Andania and the excavation findings which were found in them
• The two plaques which carry the names of Tiberios Klaudius Krispianus, during the occupation of Greece by the Romans.
• The description of Pausanias and the other archeologists, researchers, commentators in their published or not published works
• The Chronicle of Moreas
The site of Andania with the Divari and the Taxiarchis Polihnis and finally the excavations which are being continued in the archaeological site of Ancient Messini under Archeaology Professor Petros Themelis and will provide answers to our question about the Mysteries of Andania and the identification of dates and persons.