ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΑ-ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΩΝ (ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ)

1.ΛΙΟΤΡΙΒΙΑ ή ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΑ

ή ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΑ*

Τα λιοτρίβια είναι μια εγκατάσταση, στην οποία, από τον καρπό της ελιάς βγαίνει το λάδι. Η τεχνολογία εξαγωγής του λαδιού, από τον ελαιόκαρπο, συνεχώς εξελίσσεται, ανάλογα με την χρονολογική εποχή και τη χρήση τεχνολογίας - τεχνογνωσίας. Οι ιμάντες, ο μοχλός, το μαγκάνι, η σφήνα, η ανέμη, ο τροχός, ο οδοντωτός τροχός, ο υδροτροχός (φτερωτή), η τροχαλία, το υδραυλικό πιεστήριο, η φυγόκεντρος δύναμη, ο ηλεκτρισμός, η μηχανή εσωτερικής καύσης, η γεννήτρια και ο κινητήρας, ήταν οι άμεσες εφαρμογές για την εξαγωγή του λαδιού, στις εγκαταστάσεις που λέγονται λιοτρίβια. Στην αρχαιότητα, η παραγωγή του λαδιού, γινόταν με το πάτημα των ελιών, όπως κι ο μούστος από το πάτημα των σταφυλιών. Αργότερα γίνεται στον ελαιόμυλο με τη χρήση λιθαριών (μυλόπετρες ή Μηλόπετρες ή από κατασκευάζονται από το υλικό που λέγεται μπορτσουλάνα) και ανάλογα με το μέγεθος, επιφάνεια, ταχύτητα σύνθλιψης ελαιοκάρπου, και τον τρόπο κινησής τους αυξανόταν η παραγωγικότητα απόδοσης, σε λάδι.
Η καραγκιόζα, ήταν ένα είδος χειροκίνητου ελαιοπιεστηρίου στα Επτάνησα, που βασιζόταν η εξαγωγή του λαδιού στην χρήση του μοχλού. Το υπομόχλιο ήταν μεταξύ δύναμης και αντίστασης. Ήταν ένα οριζόντιο δοκάρι μεγάλου μήκους που έμπαινε σε μια τρύπα (υπομόχλιο) για να είναι σταθερό. Κατέληγε στα κοφίνια που είχαν τον ελαιοπολτό (αντίσταση) και με τη χειρωνακτική δύναμη του ανθρώπου προκαλούσε πίεση για να βγει το λάδι. Ήταν μεγάλη ανακάλυψη η χρήση της τεχνικής αυτής, και υπάρχει στη Λιθακιά Ζακύνθου αυτό το είδος ελαιοπιεστηρίου, σε εστιατόριο, θυμίζοντας τις παλιές καλές εποχές.
Τα πρώτα βιομηχανοποιημένα χειροκίνητα χυτοσιδηρά πιεστήρια είχαν ενσωματωμένα: Πλάντρα, κοχλία, μανέλλα ή ρόδα, χειρολαβή και βάση. Η μανέλλα ήταν μια τρύπα ενσωματωμένη στην πλάντρα που έμπαινε ένα τετραγωνικός η κυκλικός κορμός από κυπαρίσσι ή άλλο δέντρο, και με τη μυϊκή δύναμη ανθρώπων ή ζώου γινόταν η πίεση των τσαντίλων, για να βγει το λάδι. Από το "μάννα μου έλα" πήρε το όνομα "μανέλλα" και αργότερα αντικαταστάθηκε από το σύνθημα ήταν "βίρα - μάϊνα". Η πλάντρα ήταν μια επιφάνεια που πίεζε τα τσαντίλια που είχαν τον ελαιοπολτό.Στη συνέχεια της εξέλιξης ακολουθεί ο συνδυασμός λιθαριών - πιεστηρίου.