ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ 24002
ΤΗΛ.2724071016
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Το Ελληνικό Αλφαβητάριο (1771-1981) και το Ελληνικό Αναγνωστικό
Το Ελληνικό Αλφαβητάριο και το Ελληνικό Αναγνωστικό μας προσκαλούν να ταξιδέψουμε στα θρανία της παιδικότητάς μας και να θυμηθούμε με νοσταλγία την αθωότητα των μαθητικών μας χρόνων, μέσα από τα πρώτα σχολικά μας βιβλία.
Ποιος από μας δε θυμάται το κέντημα των γραμμάτων κεφαλαίου και μικρού με τα ζωάκια που το ονομά τους άρχιζε από το αντίστοιχο γράμμα;
Ποιος από μας δε θυμάται όταν οι δασκάλα μας έλεγε το γράμμα και στην συνέχεια το επαναλάμβανε όλη η τάξη ;
Ποιος από μας δε θυμάται τους ψύλλους , τις ψείρες τα τσιμπούρια, τα συσσίτια με το γάλα σκόνη και το τυρί σαπουνέ και το κούρεμα με τη ψιλή;
Ποιος δε θυμάται τους σχολικούς κήπους, το νερό πού πίναμε από το πηγάδι του Σιάγκρη και τη γριά Τζουμάνενα να μας βάζει στη σειρά στα συσσίτια και στο πόσιμο νερό;
Πρόκειται για μια μελέτη- έρευνα-καταγραφή-διάσωση-προβολή των σχολικών Αλφαβηταρίων και Αναγνωστικών που υπάρχουν στις προθήκες του δημοτικού σχολείου Βαλύρας καθώς και στην προσωπική μου συλλογή.
Το πρώτο γνωστό ελληνικό αλφαβητάριο είναι το «Μέγα Αλφαβητάριον» που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1771.
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το οκτωήχι χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής.
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και την υιοθέτηση της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, για την πρώτη ανάγνωση χρησιμοποιήθηκαν κυρίως οι αναγνωστικές πινακίδες.
Με την κατάργηση της αλληλοδιδακτικής (1880) τα αλφαβητάρια αρχίζουν να εμπλουτίζονται με περισσότερες εικόνες και να παρουσιάζουν βελτιωμένες τεχνικές ανάγνωσης. Ωστόσο οι συγγραφείς τους συχνά χρησιμοποιούν λέξεις ακατάληπτες για τους μαθητές.
Στη σύνθεση των αλφαβηταρίων σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ευρωπαϊκές επιδράσεις, οι πολιτικές και οι ιδεολογικές επιλογές, οι αι εθνικές περιπέτειες, και η γλωσσική διαμάχη.
Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη των αλφαβηταρίων του 20ού αιώνα θεωρείται το «Αλφαβητάρι με τον Ήλιο» (ονομασία που του έδωσαν οι μικροί μαθητές), καρπός της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1917. Τα αλφαβητάρια που εκδόθηκαν από τότε, σχεδόν στο σύνολό τους, έχουν αυτό ως πρότυπο.
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το οκτωήχι χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής.
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και την υιοθέτηση της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, για την πρώτη ανάγνωση χρησιμοποιήθηκαν κυρίως οι αναγνωστικές πινακίδες.
Με την κατάργηση της αλληλοδιδακτικής (1880) τα αλφαβητάρια αρχίζουν να εμπλουτίζονται με περισσότερες εικόνες και να παρουσιάζουν βελτιωμένες τεχνικές ανάγνωσης. Ωστόσο οι συγγραφείς τους συχνά χρησιμοποιούν λέξεις ακατάληπτες για τους μαθητές.
Στη σύνθεση των αλφαβηταρίων σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ευρωπαϊκές επιδράσεις, οι πολιτικές και οι ιδεολογικές επιλογές, οι αι εθνικές περιπέτειες, και η γλωσσική διαμάχη.
Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη των αλφαβηταρίων του 20ού αιώνα θεωρείται το «Αλφαβητάρι με τον Ήλιο» (ονομασία που του έδωσαν οι μικροί μαθητές), καρπός της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1917. Τα αλφαβητάρια που εκδόθηκαν από τότε, σχεδόν στο σύνολό τους, έχουν αυτό ως πρότυπο.
Η μεταρρύθμιση του 1917-1920 εισάγει την καθομιλουμένη γλώσσα στην εκπαίδευση κάνοντας δεκτές τις θέσεις του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Αμέσως συγγράφονται νέα αναγνωστικά υπό συντακτική επιτροπή: Ανδρεάδης, Δελμούζος, Τριανταφυλλίδης, Νιρβάνας, Παπαντωνίου.
Το "Αλφαβητάρι με τον Ήλιο" παίρνει τον τίτλο του από τους ίδιους τους μαθητές και αποτελεί σταθμό στην εκπαιδευτική ιστορία. Βάζοντας στο επίκεντρο το παιδί και τη δημιουργικότητά του, όπως άλλωστε η συμπεριφοριστική ψυχολογία και η παιδαγωγική της εποχής, το αλφαβητάρι έγινε πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των δασκάλων.
