ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΡΟΥΤΑ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΡΟΥΤΑ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

ΚΑΣΤΑΝΟ-ΜΗΛΟ-ΑΧΛΑΔΙ-ΣΚΟΥΡΙΚΙ-ΤΖΙΤΖΙΦΟ,ΤΑ ΦΡΟΥΤΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Eίχαμε αναρτήσει τους ξηρούς καρπούς του Φθινοπώρου, συνεχίζουμε με τα φρούτα και θα κλείσουμε σε νέα ανάρτηση με τα ρόδια ,κυδώνια και βατόμουρα.Στη συνέχεια θα περιγράψουμε το ρύζι, το οποίο καταναλώτεται, από το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου πληθυσμού της γης.
Στην Ελλάδα ο καστανάς είναι από τα πιο παλιά και παραδοσιακά επαγγέλματα και η εικόνα ενός ανθρώπου με μία μικρή ψησταριά με το όνομα φουφού, να ψήνει κάστανα το χειμώνα στους δρόμους των μεγάλων πόλεων έχει μείνει κλασική. Καστανιές βρίσκονται κυρίως στη Θεσσαλία, Μακεδονία και στις ορεινές περιοχές της Κρήτης και της Λέσβου. Ονομαστές ποικιλίες είναι τα κάστανα Πηλίου και Κρήτης.

Στην ΄Αρνα Λακωνίας, Καστάνιτσα Αρκαδίας, Άνω Χώρα Ναυπακτίας, Λιβάδι δήμου Θέρμης και Ξουρίχτι Πηλίου, κοντά στην Τσαγκαράδα, έχει καθιερωθεί η γιορτή του κάστανου και τσίπουρου, στο τέλος του Οκτωβρίου-αρχές Νοεμβρίου.

Υπάρχουν επίσης στην Άλωνα Φλώρινας, Κέρτεζη Καλαβρύτων και Εμπόριο Κοζάνης, δάσος από καστανιές (καστανόδασος)που θα πρέπει το ελληνικό κράτος να προστατεύσει, γιατί κινδυνεύουν. Το καστανόδασος του Εμπορίου και Κέρτεζης το έχω επισκεφθεί, και αξίζει τον κόπο για τους φυσιολάτρες να το επισκεφτούν και να απολαύσουν τη μαγεία της φύσης.

Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο:	Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη:	Φηγώδη (Fagales)
Οικογένεια:	Φηγοειδή (Fagaceae
Γένος:	*Καστανέα* *(Castanea)*

Το κάστανο, είναι καρπός της Καστανιάς. Βρίσκεται μέσα σε ξυλώδες περίβλημα που έχει αγκάθια εξωτερικά και ανοίγει όταν οι καρποί ωριμάσουν.

Ανάλογα με το είδος, μέσα στο περίβλημα υπάρχουν συνήθως 2-3 καρποί και σε άλλα μόνο ένας.

Το μέγεθος του κάστανου σχετίζεται με την υγρασία, την ποικιλία και τη σύσταση του εδάφους.

Τα νωπά κάστανα περιέχουν 50% νερό, 45% υδατάνθρακες και 5% φυτικό έλαιο. Τρώγονται ψητά ή βραστά, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική, στη μαγειρική σε διάφορες συνταγές και γίνονται και αλεύρι, κυρίως σε διάφορες περιοχές της Ασίας.

Κύριες περιοχές που ευδοκιμεί το κάστανο στην Ελλάδα είναι κυρίως στη, Μακεδονία ( όρος Πάικο στη Γρίβα και Θεσσαλία όμως καλλιεργείται και στις ορεινές περιοχές της Κρήτης.

Είναι ξηρός καρπός, αλλά καθόλου δεν του φαίνεται. Πρώτον, γιατί το βρώσιμο τμήμα του είναι μαλακό και δεύτερον, γιατί χαρακτηρίζεται από υψηλή περιεκτικότητα σε άμυλο (διπλάσια από της πατάτας), μοιάζοντας περισσότερο με δημητριακό όσον αφορά στα διατροφικά του στοιχεία. Όπως και να έχει, το κάστανο είναι ο αγαπημένος καρπός του χειμώνα και γίνεται απολαυστικός με διάφορους τρόπους. Η διαιτολόγος-διατροφολόγος Έλλη Ρούσσου μας λέει όλες τις λεπτομέρειες.

Το κάστανο παρουσιάζει φαρμακευτικές και άλλες ιδιότητες. Περιέχει 48% νερό και πολλά ορυκτά άλατα, ενώ αποτελεί καλή πηγή πρωτεϊνών (περιέχει απαραίτητα αμινοξέα που δεν συνθέτει από μόνος του ο οργανισμός) και υδατανθράκων (45%, με μορφή κυρίως αμύλου). Επιπλέον, περιέχει βιταμίνες Β1 και Β2, απαραίτητες για την μετατροπή των τροφών σε ενέργεια και για την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, όπως επίσης βιταμίνη C (ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα) και φολλικό οξύ (απαραίτητο για την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων). Ακόμα, το κάστανο έχει καλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο (για τη μεταβίβαση των νευρικών ερεθισμάτων και την ενίσχυση των οστών και των δοντιών), μαγνήσιο (με αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, απαραίτητο για την υγεία των μαλλιών), φώσφορο (για τα οστά και την όραση), σίδηρο, νάτριο και κάλιο.

Πλήρης τροφή

Το κάστανο, ωμό ή ψητό, αποτελεί μια πλήρη τροφή, ιδανική για παιδιά στην ανάπτυξη και για αθλητές, λόγω των προαναφερθέντων θρεπτικών συστατικών του και κυρίως λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε υδατάνθρακες που αποτελούν πολύ καλή πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Βοηθάει επίσης όσους αναρρώνουν από διάφορες ασθένειες, όπως η έντονη διάρροια, λόγω της βιταμίνης C που ενισχύει το ανοσοποιητικό και του φολικού οξέος που είναι απαραίτητο για την δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Κάνει καλό στην καρδιά

Το κάστανο είναι γνωστό για την προστατευτική του δράση στο καρδιαγγειακό και τη συμβολή του στην καλή λειτουργία του εντέρου, ως υποκατάστατο δημητριακών. Αποτελεί δε μια άριστη πηγή καλίου, που είναι απαραίτητο για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της καρδιακής συστολής και της υδατικής ισορροπίας του οργανισμού.

Προσοχή στην ποσότητα

Επειδή όμως τα κάστανα έχουν αρκετές θερμίδες (370 τα 100 γρ.), χρειάζεται προσοχή. Η υπερβολική κατανάλωσή τους συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους αλλά και της κακής (LDL) χοληστερόλης. Ενδεικτικά, 2-3 μικρά καθαρισμένα κάστανα έχουν 80 θερμίδες.

Ψητά ή βραστά;

Είναι το ίδιο υγιεινά με όποιον τρόπο κι αν καταναλωθούν. Καλό είναι πριν τα ψήσεις ή τα βράσεις, να τα χαράξεις με ένα κοφτερό μαχαίρι στην κάτω πλευρά, ώστε να ψηθεί καλύτερα το εσωτερικό τους. Στον φούρνο ψήνονται στους 210o C για 20-25 λεπτά. Περίπου τον ίδιο χρόνο χρειάζονται και για να βράσουν. Τα κάστανα χρησιμοποιούνται επίσης στη ζαχαροπλαστική και στη μαγειρική, ενώ γίνονται και αλεύρι, κυρίως σε περιοχές της Ασίας.

Χρήσιμες συμβουλές

Όταν αγοράζεις φρέσκα κάστανα, φρόντισε να έχουν λείο και γυαλιστερό φλοιό χωρίς στίγματα.

Να επιλέγεις καρπούς που έχουν βάρος και είναι σφιχτοί.

Τα κάστανα διατηρούνται καλύτερα στο ψυγείο, μέσα σε πλαστική σακούλα, από την οποία θα αφαιρέσεις όσο το δυνατόν περισσότερο αέρα.

Μπορούν να διατηρηθούν στην κατάψυξη μέχρι και 2 μήνες.

Το μήλο είναι φρούτο, καρπός του δέντρου μηλιά (επιστ.: Μηλέα η ήμερος, λατ. Malus domestica) της οικογένειας των Ροδοειδών (Rosaceae). Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα και ευρύτατα καλλιεργούμενα φρούτα. Το δέντρο είναι φυλλοβόλο και φτάνει τα 5-12 μέτρα ύψος με φύλλα που έχουν ελλειψοειδές σχήμα και μυτερή άκρη. Ανθίζει την άνοιξη με άσπρα άνθη (ελαφρά ροζ στην αρχή), 2.5-3.5 cm σε διάμετρο, με πέντε πέταλα. Τα φρούτα ωριμάζουν το φθινόπωρο, και συνήθως έχουν διάμετρο 5-9 cm (και σπάνια μέχρι και 15 cm).

Θρεπτική αξία

Το μήλο βοηθά στην πέψη καθώς και στην καύση του λίπους. Έχοντας πολύ λίγες θερμίδες βοηθά τον οργανισμό να διατηρηθεί υγιής. Είναι καλό να καταναλώνεται μετά από κάποιο γεύμα γιατί έχοντας πολύτιμες θρεπτικές ουσίες βοηθά στο μεταβολισμό του οργανισμού και την γρηγορότερη πέψη.

Η αχλαδιά ή απιδιά είναι οπωροφόρο δέντρο και ανήκει στην τάξη Ροδώδη και στην οικογένεια των Ροδοειδών και καλλιεργείται δε σε όλες τις εύκρατες χώρες.

Κατάγεται από τις περιοχές γύρω από την Κασπία θάλασσα και βρέθηκε στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια. Στην Ευρώπη καλλιεργείται από το 17ο αιώνα.

Η αχλαδιά έχει άνθη λευκόχρωμα ή είναι απαλού ρόδινου χρώματος και μοιάζουν με αυτά της μηλιάς. Οι καλλιεργούμενες αχλαδιές πολλαπλασιάζονται με σπόρο και στη συνέχεια με εμβολιασμό.Το πιο ανθεκτικό δέντρο για εμβολιασμό είναι η γκορτσιά ή Αγκορτσιά της οποίθας τα αχλάδια είναι πολύ νόστιμα και ωριμάζουν, όταν μπαίνει ο χειμώνας. Παλιά τα μαζεύαμε και τα βάζαμε μέσα σε άχυρα, για να ωριμάσουν και τα τρώγαμε ή τα δίναμε στα οικόσιτα ζώα.Από 4 μέχρι 7 χρόνια μετά τη φύτευση αρχίζει η ικανοποιητική απόδοση του δέντρου.

Η αχλαδιά καλλιεργείται για το νόστιμο καρπό της το αχλάδι. Είναι εξαιρετικά ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί να αντέξει και στους –20 βαθμούς αλλά πριν αρχίσει η άνθιση. Όταν οι καρποί δέσουν τότε η ανθεκτικότητα του δέντρου στο κρύο πέφτει και φτάνει στους –2 βαθμούς.

Το έδαφος πρέπει να είναι ελαφρύ και δροσερό ενώ αργιλώδη εδάφη είναι απαγορευτικά στην ανάπτυξη του δέντρου. Συνήθως σε ένα στρέμμα μπορούν να φυτευτούν 15-25 δέντρα αλλά σε μη ζωηρές ποικιλίες μπορούμε να δούμε και 100 δέντρα ανά στρέμμα. Όταν δεν υπάρχει αρκετή υγρασία ή ικανοποιητικός αριθμός βροχοπτώσεων τότε χρειάζεται πότισμα γιατί το δέντρο είναι ευαίσθητο στην ξηρασία.

Στην Ελλάδα η συστηματική καλλιέργεια της αχλαδιάς γίνεται κυρίως στη Μακεδονία (περίπου το 40% της εγχώριας παραγωγής) ,στην Πελοπόννησο (το 27% της παραγωγής) στη Δυτική Στερεά και στη Θεσσαλία.

Τα σκουρίκια ή σχουρούχια είναι δέντρα που ευδοκιμούν στην περιοχή της Αλαγονίας του Ταϋγέτου. Παράγουν μικρούς στρογγυλούς καρπούς , διπλάσιοι σε μέγεθος από ένα άλλο είδος φυτού το τζίτζιφο, οι οποίοι έχουν το χρώμα κίτρινο. Όταν είναι άγουροι και θέλει κάποιος να τους δοκιμάσει έχουν πολύ στυφή γεύση. Ωριμάζουν όταν πάρουν το καφέ χρώμα ,λιώνουν στο στόμα και έχουν μια γεύση μεταξύ λωτού και αγκορτσιού. Είναι ένα πολύ γευστικό φρούτο το οποίο πωλούν στη λαϊκή αγορά της Καλαμάτας, άνθρωποι που τα μαζεύουν από την περιοχή της Αλαγονίας. Αυτοί που θέλουν να δοκιμάσουν διαφορετικές γεύσεις, τέλη Σεπτέμβρη με αρχάς Οκτώβρη να επισκεφθούν την περιοχή της Αλαγονίας, ή τη λαϊκή αγορά της Καλαμάτας , για να προμηθευτούν τα σκουρίκια ή σκουρούχια.

Τα τζιτζίφια είναι δέντρα που παράγουν μικρούς καρπούς και όταν μαυρίσουν είναι ώριμοι για φαγητό. Είναι το αγαπημένο φρούτο των πουλιών και παλιά τη στήναμε κάτω από τα δέντρα αυτά και με το λάστιχο τα σκοτώναμε εξασφαλίζοντας το φαγητό μας και το χαρτζιλίκι μας.

Τώρα τα σκουρίκια και τζιτζίφια είναι άγνωστα σε πολλούς, γιατί απαξιώθηκε το μεγαλύτερο σούπερ μάρκετ, που λέγεται φύση με τη χλωρίδα της και την πανίδα της. Ο Ταΰγετος είναι ένα κομμάτι της Ελλάδος με την πιο πλούσια χλωρίδα, και κάθε χρόνο οι μελετητές βρίσκουν και καινούργια είδη, όπως μας ανακοίνωσαν οι ειδικοί μελετητές ,στο όγδοο συνέδριο των βιοεπιστημόνων , που έγινε στο συνεδριακό και πολιτιστικό κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών. Τη φετινή χρονιά ανακάλυψαν 14 καινούργια είδη.