ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΑ- ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ(1771-1881), ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

Σάββατο 4 Αυγούστου 2012

ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΑ- ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ(1771-1881), ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ 24002

ΤΗΛ.2724071016

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Το Ελληνικό Αλφαβητάριο (1771-1981) και το Ελληνικό Αναγνωστικό

Το Ελληνικό Αλφαβητάριο και το Ελληνικό Αναγνωστικό μας προσκαλούν να ταξιδέψουμε στα θρανία της παιδικότητάς μας και να θυμηθούμε με νοσταλγία την αθωότητα των μαθητικών μας χρόνων, μέσα από τα πρώτα σχολικά μας βιβλία.

Ποιος από μας δε θυμάται το κέντημα των γραμμάτων κεφαλαίου και μικρού με τα ζωάκια που το ονομά τους άρχιζε από το αντίστοιχο γράμμα;

Ποιος από μας δε θυμάται όταν οι δασκάλα μας έλεγε το γράμμα και στην συνέχεια το επαναλάμβανε όλη η τάξη ;

Ποιος από μας δε θυμάται τους ψύλλους , τις ψείρες τα τσιμπούρια, τα συσσίτια με το γάλα σκόνη και το τυρί σαπουνέ και το κούρεμα με τη ψιλή;

Ποιος δε θυμάται τους σχολικούς κήπους, το νερό πού πίναμε από το πηγάδι του Σιάγκρη και τη γριά Τζουμάνενα να μας βάζει στη σειρά στα συσσίτια και στο πόσιμο νερό;

Πρόκειται για μια μελέτη- έρευνα-καταγραφή-διάσωση-προβολή των σχολικών Αλφαβηταρίων και Αναγνωστικών που υπάρχουν στις προθήκες του δημοτικού σχολείου Βαλύρας καθώς και στην προσωπική μου συλλογή.

Το πρώτο γνωστό ελληνικό αλφαβητάριο είναι το «Μέγα Αλφαβητάριον» που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1771.
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το οκτωήχι χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής.
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και την υιοθέτηση της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, για την πρώτη ανάγνωση χρησιμοποιήθηκαν κυρίως οι αναγνωστικές πινακίδες.
Με την κατάργηση της αλληλοδιδακτικής (1880) τα αλφαβητάρια αρχίζουν να εμπλουτίζονται με περισσότερες εικόνες και να παρουσιάζουν βελτιωμένες τεχνικές ανάγνωσης. Ωστόσο οι συγγραφείς τους συχνά χρησιμοποιούν λέξεις ακατάληπτες για τους μαθητές.
Στη σύνθεση των αλφαβηταρίων σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ευρωπαϊκές επιδράσεις, οι πολιτικές και οι ιδεολογικές επιλογές, οι αι εθνικές περιπέτειες, και η γλωσσική διαμάχη.
Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη των αλφαβηταρίων του 20ού αιώνα θεωρείται το «Αλφαβητάρι με τον Ήλιο» (ονομασία που του έδωσαν οι μικροί μαθητές), καρπός της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1917. Τα αλφαβητάρια που εκδόθηκαν από τότε, σχεδόν στο σύνολό τους, έχουν αυτό ως πρότυπο.

Η μεταρρύθμιση του 1917-1920 εισάγει την καθομιλουμένη γλώσσα στην εκπαίδευση κάνοντας δεκτές τις θέσεις του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Αμέσως συγγράφονται νέα αναγνωστικά υπό συντακτική επιτροπή: Ανδρεάδης, Δελμούζος, Τριανταφυλλίδης, Νιρβάνας, Παπαντωνίου.

Το "Αλφαβητάρι με τον Ήλιο" παίρνει τον τίτλο του από τους ίδιους τους μαθητές και αποτελεί σταθμό στην εκπαιδευτική ιστορία. Βάζοντας στο επίκεντρο το παιδί και τη δημιουργικότητά του, όπως άλλωστε η συμπεριφοριστική ψυχολογία και η παιδαγωγική της εποχής, το αλφαβητάρι έγινε πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των δασκάλων.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα εισήγαγε κι άλλα αλφαβητάρια: το 1929, το 1939 και το 1955. Η εκπαίδευση κατήργησε τα αλφαβητάρια το 1982.

Τότε, για πρώτη φορά, τα διδακτικά βιβλία με τίτλο: "Η Γλώσσα μου" σε τέσσερα τεύχη για κάθε τάξη, (η πρώτη τάξη έχει δύο), και για κάθε τάξη υπάρχει το βιβλίο του δασκάλου.

Συγκρίνοντας- προσωπική μου άποψη- τα παλιά αλφαβητάρια και τα αναγνωστικά με τα βιβλία της γλώσσας , υπάρχουν πολλές διαφορές στο παιδαγωγικό, διδακτικό και γνωστικό αντικείμενο, χωρίς να μπαίνω σε λεπτομέρειες.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Η πρωτιά από το τέλος των ελληνικών πανεπιστημίων σε διεθνείς αξιολογήσεις δεν προβλημάτισε κανέναν. Όπως επίσης δεν στεναχώρησε κανέναν στα δημόσια σχολεία δεν μαθαίνουν γράμματα οι μαθητές, καθώς είναι ελάχιστος ο ωφέλιμος διδακτικός χρόνος και είναι χαοτικά όλα τα άλλα. Ο πολιτικός κόσμος που κόπτεται να διασώσει την οικονομία, ήταν αυτός που οδήγησε τη χώρα στο χρέος των 300 δις ευρώ και κατέστησε την Ελλάδα τραγική καρικατούρα δυτικού τύπου.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όχι μόνο συντηρεί και αναπαράγει ανισότητες, αλλά δεν είναι και ανταγωνιστικό τόσο στο πλαίσιο της Ε.Ε. όσο και στο διεθνή χώρο
.Ο παλιός συνάδελφος Θόδωρος Μυλωνάς , καθηγητής στο Τρίτο Γυμνάσιο Πατρών και μετέπειτα καθηγητής στο παιδαγωγικό τμήμα του πανεπιστήμιου της Πάτρας,έχει τεκμηριώσει επιστημονικά ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όχι μόνο συντηρεί ,αλλά και αναπαράγει ανισότητες, σε πονημά του.

Το σχολείο σήμερα μοιάζει συχνά με χώρο καταναγκαστικού έργου όπου λείπει η χαρά της μάθησης, της έρευνας, της ανακάλυψης και της δημιουργίας. Το σχολείο με το υπερφορτωμένο πρόγραμμα και το εξαντλητικό ωράριο περιορίζει το δημιουργικό και ελεύθερο χρόνο του μαθητή. Οι δάσκαλοι βλέπουν να περιορίζεται ο ρόλος τους σ'αυτόν του απλού διεκπεραιωτή εκπαιδευτικών εντολών και κατευθύνσεων, τρέχοντας να καλύψουν την ύλη του ενός και μοναδικού βιβλίου, που σε πολλές περιπτώσεις δεν το θεωρούν ικανοποιητικό, χωρίς εναλλακτικό εκπαιδευτικό υλικό, μέσα, νέες τεχνολογίες καθώς και επαρκή παιδαγωγική και επιστημονική καθοδήγηση και επιμόρφωση και βιώνουν ένα επαγγελματικό περιβάλλον από άγχος και αίσθημα απαξίωσης.

Η ¨ΔΥΝΑΜΗ¨ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ

Εμείς οι εκπαιδευτικοί έχουμε μια τρομακτική δύναμη και ευθύνη διότι επηρεάζουμε και καθορίζουμε τη ζωή των μαθητών μας.

Για να χτίσουμε καλύτερες σχέσεις με τους μαθητές μας στην τάξη πρέπει να είμαστε μέντορες και γητευτές και όχι πρόσωπα εξουσίας και να θεωρούμε το σχολείο και τη μάθηση κάτι το σημαντικό και ευχάριστο. Να διαθέτουμε καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας διδάσκοντας με διεπιστημονική- πολυεπιστημονική προσέγγιση και να συνδέει γεγονότα, ιδέες και έννοιες με μοντέλα-προσομοιώσεις (πηγές από βιβλία, επικαιρότητα, βιβλιοθήκες, διαδίκτυο).

Οι πληροφορίες και μεθεδολογίες να κάνουν τους μαθητές ενεργητικούς να γίνονται δάσκαλοι-ερευνητές να αποχτούν συναισθηματικές και γνωστικές δεξιότητες στο ομαδικό πνεύμα συνεργασίες με παιχνίδια, ευχάριστες δραστηριότητες. Το σχολείο πρέπει να διαμορφώσει όχι μόνο καλούς μαθητές αλλά και καλούς ανθρώπους , να είναι καταφύγιο όπου να παρέχονται στους μαθητές όλα τα εργαλεία για να τους βοηθήσουν να πετύχουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους και το σχολείο να συνδέεται με τη ζωή.

Τα λάθη των μαθητών δεν αποτελούν πρόβλημα εφ’ όσον μαθαίνουν από αυτά.

Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να’ ναι φορείς πολιτισμού, δια βίου μάθηση, παράδειγμα προς μίμηση και θετικών κοινωνικών σχέσεων.

Η επιλογή του θέματος, η πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης, οι στόχοι, σκοποί, οι δραστηριότητες ,σύνοψη, απορίες, θέματα για ενεργητική και αξιολόγηση για να επιτύχουμε στους μαθητές, την περιέργεια, κριτική σκέψη εκμάθηση δεξιοτήτων σωματική-ψυχική υγεία, ευεξία, διαχέεται από την πυραμίδα μάθησης (μαθησιακή διαδικασία) κατά Bloom.

Η ταξινόμηση του Bloom

Ο Benjamin Bloom ηγήθηκε μιας ομάδας εκπαιδευτικών ψυχολόγων στα μέσα του εικοστού αιώνα με σκοπό την ανάπτυξη της διανοητικής συμπεριφοράς που είναι που είναι σημαντική για μαθησιακή διαδικασία. Πενήντα χρόνια αργότερα, το έργο του λειτουργεί ακόμα ως βάση για την κατανόηση των διαφορετικών επιπέδων στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη της σχολικής ύλης.

Πεδία μάθησης

Γνωστική μάθηση

Επιτυγχάνεται μέσα από την ανάκληση γνώσεων, την κατανόηση, την οργάνωση, την επίλυση προβλημάτων, την εφαρμογή γνώσεων και την αξιολόγηση ιδεών.

Επίπεδα γνωστικής μάθησης

1)Γνώση

Ανάκληση συγκεκριμένων γεγονότων, ορισμών και θεωριών. Περιλαμβάνει δεξιότητες κατονομασίας, απαρίθμησης, αναγνώρισης, επανάληψης.

2)Αντίληψη

Ικανότητα να κατανοούμε την ύλη, να εξηγούμε ή να συνοψίζουμε, να ταξινομούμε, να συγκρίνουμε και να αντιπαραβάλουμε.

3)Εφαρμογή

Ικανότητα να χρησιμοποιούμε το υλικό που έχουμε διδαχθεί σε νέες και συγκεκριμένες καταστάσεις. Εφαρμογή κανόνων, μεθόδων, εννοιών, θεωριών και επίλυση προβλημάτων.

4)Ανάλυση

Ικανότητα να διασπάμε την ύλη στα συστατικά της μέρη, έτσι ώστε να γίνεται κατανοητή η δομή της. Δημιουργία σχέσεων μερών, εντοπισμός συνεπειών, πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων, αδήλωτες υποθέσεις.

5)Σύνθεση

Ικανότητα να συνθέτουμε διαφορετικά μέρη της γνώσης για να σχηματίσουμε ένα νέο σύνολο και να δημιουργήσουμε νέους τρόπους σκέψης.

6)Αξιολόγηση

Ικανότητα να κρίνουμε την αξία του θεαματικού αντικειμένου για ένα δεδομένο σκοπό, να αξιολογούμε τη λογική συνοχή με την οποία τα συμπεράσματα στηρίζονται σε δεδομένα, να αξιολογούμε διαφορετικά έργα ή θεωρίες για να στηρίζονται καλύτερα σε ορισμένα κριτήρια.

Συναισθηματική μάθηση

Στάση που δηλώνει αντίληψη, ενδιαφέρον, προσοχή, προβληματισμό, ευθύνη, ικανότητα να ακούμε και να ανταποκρινόμαστε. Αυτή η περιοχή συνδέεται με συναισθήματα, στάσεις, εκτίμηση, και αξίες.

Ψυχοκινητική μάθηση

Επιδεικνύεται από σωματικές δεξιότητες, συντονισμό, επιδεξιότητα, ικανότητα χειρισμού, χάρη και δύναμη.

Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

1.ΔΙΑΒΑΣΜΑ

2.ΑΚΟΥΣΜΑ ΛΕΞΕΩΝ

3.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ

4.ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ

5.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ

6.ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ

7.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ

8.ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

9.ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ

10.ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

11.ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

12.ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ 2 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ

10% ΟΣΩΝ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ

20% ΟΣΩΝ ΑΚΟΥΜΕ

50% ΟΣΩΝ ΑΚΟΥΜΕ ΚΑΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ

70% ΟΣΩΝ ΛΕΜΕ

90% ΟΣΩΝ ΛΕΜΕ ΚΑΙ ΚΑΝΟΥΜΕ

Τα 1-7 αποτελούν τη παθητική μάθηση και τα 8-12 αποτελούν την ενεργητική μάθηση

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

H προσωπικότητά μας δημιουργεί το κλίμα.

Η καθημερινή μας διάθεση φτιάχνει τον καιρό.

Κάνουμε τη ζωή των μαθητών θλιβερή ή χαρούμενη.

Γινόμαστε όργανα βασανισμού ή εργαλεία έμπνευσης.

Να ανοίγουμε ή να επουλώνουμε πληγές.

Να κάνουμε ένα παιδί να εξανθρωπιστεί ή να αποκτηνωθεί.

Να κλιμακώσουμε ή να αποκλιμακώσουμε προβλήματα.

Να κάνουμε το σχολείο σημαντικό, ευχάριστο και δημιουργικό.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Επιλογή θέματος

Πηγές (βιβλιοθήκη, σχολικά βιβλία , επικαιρότητα, διαδίκτυο)

Στόχος – Σκοπός

Να εξηγήσετε πώς συνδέεται το θέμα με άλλα,

Τι θέλουμε να μάθουμε

Δραστηριότητες

Σύντομη παρουσίαση

Φύλλα εργασίες

Εμπέδωση εννοιών με εργασίες – παρουσιάσεις

Σύνοψη

Τι μάθαμε, σύνδεση με προηγούμενα, απορίες, θέματα για εξερεύνηση

Μάθηση Διασκέδαση

Οπτικό-ακουστικό-κιναισθητικό (μαθαίνω κάνοντας μέσο της τέχνης, κατανόηση εννοιών εφαρμογή δεξιοτήτων)

Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις και δεξιότητες που θα τις χρησιμοποιήσουν στο πραγματικό τους κόσμο και όχι φραγμοί στην επικοινωνία και σε λόγια που πληγώνουν αλλά να προκαλούν ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης.

Η ιεραρχία αναγκών του Maslow

Αυτοπραγμάτωση

Αισθητική

Γνωστικές ανάγκες

Εκτίμηση

Φροντίδα και Αγάπη

Ασφάλεια

Φυσιολογικές ανάγκες

Εκπαιδευτικός Όμιλος

Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος αποτέλεσε σωματείο που ιδρύθηκε το 1910 στην Αθήνα από λογοτέχνες, εκπαιδευτικούς και πολιτευόμενους, με σκοπό την προσπάθεια αναμόρφωσης της ελληνικής εκπαίδευσης. Κατά την άποψή τους, η εκπαίδευση θα βελτιωνόταν αν εφαρμοζόταν η διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας κι αν καταπολεμείτο ο σχολαστικισμός.

Από το 1911, εξέδιδαν μερικά διδακτικά και εκπαιδευτικά βιβλία. Οι προσπάθειές τους στηρίχθηκαν στις εργασίες του Μαν. Τριανταφυλλίδη, του Αλέξανδρου Δελμούζου και του Δημητρίου Γληνού. Το 1917, η κυβέρνηση Βενιζέλου ζήτησε από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο να συνεργαστεί μαζί της για την εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Με νομοθετικό διάταγμα καθιερώθηκε η δημοτική γλώσσα στο δημοτικό σχολείο και γράφτηκαν νέα αναγνωστικά (Τα Ψηλά Βουνά), τα οποία αποσύρθηκαν το 1920, όταν έπεσε η κυβέρνηση Βενιζέλου και τερματίστηκε η μεταρρύθμιση. Άλλη προσπάθεια εφαρμογής της μεταρρύθμισης πραγματοποιήθηκε την περίοδο 1922-1925, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Οι όχι ταυτισμένες τάσεις και πολιτικές απόψεις των στελεχών του Εκπαιδευτικού Ομίλου, η ταύτιση της εφαρμογής του προγράμματός του με τις τύχες ενός πολιτικού κόμματος, αλλά κι η χροιά που προσέλαβε ο ίδιος ο Όμιλος ως κόμμα των διδασκάλων, οδήγησαν τελικά στη διάσπασή του το 1927 σε δυο τάσεις, που τις εκπροσωπούσαν ο Γληνός και ο Δελμούζος.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ(ΝΟΜΟΙ-ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ-ΑΝΤΙΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ)

1836.Με βασιλικό διάταγμα γίνεται η σύσταση βιβλιοπωλείου, εν τη βασιλική τυπογραφία.

1867,1880.Περί διδακτικών βιβλίων.

1887.Περί διδακτικών βιβλίων της μέσης και στοιχειώδους εκπαίδευσης.

1895. Περί διδακτικών βιβλίων της μέσης και δημοτικής εκπαίδευσης.

1921. Περί εισαγωγής των αναγνωστικών στα δημοτικά σχολεία, των καταλληλότερων, εκ των προ του 1917 εγκεκριμένων.

1937. Γίνεται η δημιουργία του ΟΕΣΒ και το 1962 μετονομάζεται σε ΟΕΔΒ.

1964. Με τη μεταρρύθμιση του 1964 καθιερώνεται η διανομή των σχολικών βιβλίων δωρεάν. Έζησα την αγωνία σαν μαθητής τα σχολικά βιβλία που αγοράζαμε ή κάναμε τράμπα, και σαν καθηγητής με τη λήξη της σχολικής να καίνε οι μαθητές τα βιβλία, ενώ θα έπρεπε να επιστρέφονται για χρήση ή ανακύκλωση, επειδή έχουν ένα κόστος για τον ελληνικό προϋπολογισμό.

Τα έτη 1954, 1964, Δικτατορία, 1976, 1981, 1997 γίνονται μεταρρυθμίσεις-αντιμεταρρυθμίσεις, χωρίς να υπάρχουν μεγάλες ποιοτικές και ποσοτικές αλλαγές, ώστε να ωφεληθεί η παιδεία και το μαθητικό δυναμικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

1.Ένθετο Καθημερινής ,επτά ημέρες, 7-2-1999

2. Νεοελληνικά Αλφαβητάρια1771-1981, Ευγενία Κεφαλληναίου, Παρασκήνιο , Αθήνα 1995