Οπωσδήποτε οι αλλαγές καθώς μεγαλώνει κάποιος και παγιώνεται η προσωπικότητά του, γίνονται δύσκολα, αλλά ζωή χωρίς αλλαγές δεν είναι ζωή […] Ο ψυχοθεραπευτής Πατήρ Φιλόθεος Φάρος, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη με αφορμή το βιβλίο “Ούτε πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά”, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αρμός.
Η μέση ηλικία είναι μία υπόθεση που απασχολεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αλλά είναι και παραμελημένη. Δεν κυκλοφορούν, δηλαδή, πολλά βιβλία, ή βοηθήματα γι’ αυτή την ηλικία. Αυτοί ήταν οι λόγοι που μας έκαναν να αποφασίσουμε εγώ με τον Γιώργο Σιγαλό να προβούμε στην συγγραφή και στην έκδοση αυτού του δεύτερου βιβλίου, που αναπόφευκτα ασχολείται με κάποια βασικά θέματα που ασχολείται και το προηγούμενο, αλλά προσθέτονται καινούργιες διαστάσεις.
Τα βασικά θέματα της μέσης ηλικίας, είναι καταρχήν, ότι επέρχεται μία κάμψη των δυνάμεων του σώματος, και αναπόφευκτα υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί.

Το δεύτερο είναι ότι υπάρχει πιθανά μια ματαίωση στον επαγγελματικό χώρο. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που ξεκίνησε μια επαγγελματική σταδιοδρομία με κάποιον ενθουσιασμό, μετά από 20 χρόνια, αρχίζει πιθανά να αναρωτιέται αν άξιζε τον κόπο, αν ήταν κάτι με το οποίο ήθελε πραγματικά να περάσει το μισό της ζωής του.
Μετά, υπάρχει μια φάση για τους έγγαμους, που μοιάζει με τέλμα. Τα παιδιά τους βρίσκονται στην εφηβεία, και οι μεσήλικες γονείς αντιμετωπίζουν την επαναστατικότητα τους, η οποία τους ταλαιπωρεί γιατί δεν ξέρουν πολλές φορές πώς να την χειριστούν. Μοιάζει, δηλαδή, σαν μια περίοδος κρίσης για την οικογένεια, η είσοδος των παιδιών στην εφηβεία.
Ύστερα, υπάρχει και μία αίσθηση, ότι ο μεσήλικας δεν πολυασχολείται με το μέλλον. Ποιο είναι αυτό το μέλλον; Το μέλλον είναι τα γηρατειά κι ο θάνατος.
Κάποια από τα παραπάνω θέματα, λοιπόν, είναι τα βασικά που θέτει το βιβλίο. Ο τρόπος που αντιμετωπίζονται αυτά;
Η πλειονότητα των μεσήλικων κάνει αυτό που κάνουμε και εμείς με την κρίση: Ψάχνει να βρει κάποιον τρόπο να διατηρήσει τα πράγματα ως έχουν.
Συνήθως, δεν βλέπει ότι η μέση ηλικία και το άλλο μισό της ζωής, εκτός από τα μειονεκτήματα έχει και πλεονεκτήματα. Οπότε, προσπαθεί να διατηρήσει, αυτά που είχε στο πρώτο μισό της ζωής.
Αυτή όμως είναι μια μάταιη προσπάθεια, διότι δεν έχει προοπτική. Από την άλλη μεριά, όταν κάνει αυτό το πράγμα ο άνθρωπος -και γι αυτό νομίζω ότι είναι κρίσιμη η καμπή της μέσης ηλικίας-, χάνει μια συγκλονιστική ευκαιρία που έχει στη ζωή του.
Ο Γιουνγκ, που ασχολήθηκε με το δεύτερο μισό της ζωής, σε αντίθεση με τον Φρόυντ (ο οποίος ερεύνησε τον άνθρωπο κυρίως στο πρώτο μισό της ζωής του), λέει ότι: «Ο άνθρωπος στο πρώτο μισό της ζωής υπηρετεί τη φύση (δηλαδή, κάνει παιδιά, παντρεύεται, προσπαθεί να εξασφαλίσει τα προς το ζην). Όμως, στο δεύτερο μισό της ζωής, ο άνθρωπος καλείται να υπηρετήσει τον πολιτισμό.» […]
Κι όταν λέει πολιτισμό, εννοεί την εξερεύνηση του εσωτερικού του κόσμου. Και εγώ θα συμπλήρωνα και τις σχέσεις!
Διότι ο άνθρωπος στο πρώτο μισό της ζωής του, προσπαθώντας για τα εξωτερικά επιτεύγματα, παραμελεί και τον εσωτερικό του κόσμο και τις σχέσεις του, κάτι που είναι τραγικό.
Γιατί, κάθε άνθρωπος ολοκληρώνεται στην ένωση με τον άλλον άνθρωπο. Και όταν λέω ένωση, δεν εννοώ συζυγική μόνον. Όσες περισσότερες ουσιαστικές σχέσεις έχει ένας άνθρωπος, τόσο πλουσιότερος γίνεται.
Διότι ο άνθρωπος τι είναι; Είναι εκείνο που παίρνει από όλους τους άλλους, και το διαμορφώνει με τον δικό του τρόπο. Η δική του συμβολή δηλαδή, η ατομικότητά του, είναι ο τρόπος που διαμορφώνει, όλα αυτά που παίρνει από τους άλλους. Οπότε η παραμέληση των σχέσεων, σημαίνει και προσωπική φτώχεια του ανθρώπου και της προσωπικότητάς του.
Στο δεύτερο μισό της ζωής, λοιπόν, ακόμα και το γεγονός ότι η σωματική του ενέργεια έχει καμφθεί, είναι κάτι θετικό με την έννοια ότι του δίνει την δυνατότητα, την ευκαιρία, για κάποια ησυχία, η οποία είναι απαραίτητη γι’ αυτήν την εξερεύνηση του εσωτερικού του κόσμου.
Έτσι το τοποθετεί ο Γιουνγκ: «Στο δεύτερο μισό της ζωής, ο άνθρωπος ίσως έχει πολύ σημαντικότερες ευκαιρίες απ’ ότι έχει στο πρώτο».
Σ’ αυτό το βιβλίο, επίσης, αναφέρω ένα παράδειγμα: Τον έρωτα στη μέση ηλικία.
Επειδή, ο άνθρωπος μετά το αποκορύφωμα της ενεργητικότητάς του και της δύναμης, αντιμετωπίζει όπως είπα μία κάμψη της σωματικής του ενέργειας, αυτή την κάμψη την αισθάνεται και στο χώρο της σεξουαλικότητας. Κυρίως οι άντρες, που έχουν ζήσει την σεξουαλικότητά τους στο πρώτο μισό της ζωής σαν ένα άθλημα που αγωνίζονταν να αποδείξουν κάτι, όταν συμβεί αυτό, πανικοβάλλονται κυριολεκτικά, και τρέχουν σε ειδικούς για να ανακτήσουν τις χαμένες δυνάμεις τους.
Αντιδρώντας, όμως μ’ αυτόν τον τρόπο, όπως μια γυναίκα που κάνει λίφτινγκ, χάνει τη μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψει τον έρωτα για πρώτη φορά στη ζωή του. Χάνει την ευκαιρία, να ανακαλύψει τον έρωτα που δεν είναι μια υπόθεση σωματική, που δεν προσφέρεται για πρωταθλήματα, που είναι η ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνία και ένωση με τον άλλον άνθρωπο, που είναι τρυφερότητα, που είναι στοργή.
Αυτά όλα, στο πρώτο μισό της ζωής του ο άντρας κυρίως, αλλά και η γυναίκα με έναν κάπως διαφορετικό τρόπο, δεν έχει υποπτευθεί αυτή τη διάσταση του έρωτα.
Και η κάμψη της σωματικής ενέργειας που εμφανίζεται σαν αναπηρία ή σαν μειονέκτημα, είναι η ευκαιρία του, η πολύτιμη ευκαιρία του για να ανακαλύψει, τώρα πια, στα 40 ή στα 50, το πραγματικό έρωτα, που δεν τον έχει υποπτευθεί μέχρι αυτή τη στιγμή.
Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πως η εμμονή στη διατήρηση αυτών που συνέβαιναν στο πρώτο μισό της ζωής είναι τραγωδία για τον άνθρωπο στη μέση ηλικία, γιατί χάνει πραγματικά πολύτιμες ευκαιρίες.
Και ξέρετε, από το αν θα κάνει αυτή τη στροφή στη ζωή του, από τα εξωτερικά στα εσωτερικά, απ’ αυτό θα εξαρτηθεί η ποιότητα των γηρατειών του. Από αυτό θα εξαρτηθεί, εάν τα δέκα τελευταία χρόνια της ζωής του είναι μια κόλαση…
Ένα απ’ τα πράγματα που μπορεί να διαφύγει από την εμπειρία του μεσήλικα, είναι να καταλάβει ότι η ανάπτυξή του, δεν σταματάει στη μέση ηλικία. Κάθε άλλο! Εάν σταματήσει την εξέλιξή του, τότε θα φτάσει στα γηρατειά ένας άνθρωπος εγωκεντρικός, χωρίς ευαισθησία για τον άλλον, και μ’ αυτόν τον τρόπο θα δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο.
Δηλαδή,θα είναι δυσάρεστος στους άλλους, ενοχλητικός, οι άλλοι αναπόφευκτα θα τον αποφεύγουν και επειδή θα τον αποφεύγουν, θα αισθάνεται μια εσωτερική ερημιά και θα προσπαθεί να την καλύψει με κτητικότητα, με απαιτητικότητα, κάνοντας τη ζωή των νεώτερων ανθρώπων του περιβάλλοντός του πολύ δύσκολη. Και σαν συνέπεια ο κόσμος αυτός του περιβάλλοντός του, θα του γυρίζει την πλάτη.
Kρ.Π.: Και πώς μπορεί να ξεπεράσει κάποιος την κρίση της μέσης ηλικίας, ώστε να μη χάσει τις ευκαιρίες να εξελιχθεί εσωτερικά και στις σχέσεις τους με τους άλλους;
Οπωσδήποτε οι αλλαγές καθώς μεγαλώνει κάποιος, και παγιώνεται η προσωπικότητά του, γίνονται δύσκολα, αλλά ζωή χωρίς αλλαγές δεν είναι ζωή. Ότι δεν αλλάζει είναι νεκρό. Το ζωντανό με κάποιον τρόπο πάντα αλλάζει.
Γίνονται, όντως δύσκολα οι αλλαγές όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, αλλά πάντως δυνατότητα αλλαγών υπάρχει! Αλίμονο για τον άνθρωπο που δεν έχει την δυνατότητα να αλλάζει. Γιατί ο κόσμος γύρω του αλλάζει, κι αν είναι να ζει μέσα στον πραγματικό κόσμο είναι απαραίτητο να αλλάζει και εκείνος, αλλιώς μένει απέξω…