ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ 4, ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ,

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

 Στο τρίγωνο Μαθητής-Διδασκαλία- Δάσκαλος , απαιτούνται:

Ο σωστός σχεδιασμός του διδακτικού υλικού, ο σαφής καθορισμός στόχων, και απαντήσεις σε ερωτήματα όπως ποιες έννοιες και με ποια σειρά θα διδαχθούν και τέλος η αισθητοποίηση της πληροφορίας να κάνει πιο κατανοητή, διασκεδαστική, πεπτική και αφομοιωτική τη γνώση και μάθηση.

       Το μάθημα όταν γίνεται με παρατήρηση και δράση προσφέρει στο διδάσκοντα μεγαλύτερο βαθμό εποπτείας και ελέγχου των μαθητών της τάξης.

       Μια διδακτική ενότητα πρέπει να περιέχει στόχους, σκοπούς, διαδικασίες διδασκαλίας και διδακτικής, δραστηριότητες μαθητών – πείραμα αν είναι δυνατόν – και τέλος αξιολόγηση.

       Η πιο γνωστή ταξινόμηση και ανάλυση των διδακτικών στόχων έχει γίνει από τον Αμερικανό Bloom για τη γνωστική περιοχή και για άλλους ο συναισθηματικός, ψυχοκινητικός, ηθικός, οικονομικός τομέας κ.λ.π..

       Διδακτικοί στόχοι: Γνώση, Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση.

Η αισθητοποίηση δύσκολων όρων – εννοιών – λειτουργιών, με τη χρήση καινοτόμων μορφών διδασκαλίας (υπολογιστής μέθοδος οριγκάμι, βιωματική μάθηση με δράσεις, δραστηριότητες, θεατρικά δρώμενα) κάνει πιο γρήγορη την κατάκτηση και αφομοίωση της γνώσης με το τρίπτυχο.

Φτιάχνω, παίζω  και Μαθαίνω

Βλέπω και Θυμάμαι

Αποχτώ Δεξιότητες

: Η βιολογία , με γνωστικό αντικείμενο τη ζωή, είναι η πλέον ανθρωποκεντρική επιστήμη των θετικών επιστημών.

Μοντέλα- Προσομοιώσεις- Εικονική πραγματικότητα

Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι:

Μεγάλη οικονομία και απόδοση σκέψης.

Απουσία διαφωνίας γιατί έχουν μεγάλη απλότητα και ευχέρεια απορρόφησης όταν διδάσκονται σωστά.

Αποτελούν αποτελεσματική και ισχυρή εκγύμναση του νου και του πολλαπλασιάζουν την ικανότητα του. .

Τα χαρακτηριστικά των μοντέλων είναι η ακριβής, σαφής, απλή, πλήρης, σύντομη διατύπωση. Όργανά τους είναι ο Λόγος ,το σύμβολο, μαθηματικός τύπος,  και το σχήμα. Ένα μοντέλο- σύμβολο- σχήμα-μαθηματικός τύπος συμπυκνώνουν εκατομμύρια περιπτώσεων κατηγοριών και αντικειμένων φυσικών και πνευματικών. Τα μοντέλα με την απλότητα πυκνότητα και συντομία χαρίζουν στον άνθρωπο οικονομία χρόνου και κόπου. Απαιτείται μόνο λίγος χρόνος για την αρχική κατανόηση και στη συνέχεια η εφαρμογή και επανάληψη γίνεται με ευχάριστο τρόπο. Εκεί που χρειάζεται κάποιος να εκφράσει δύσκολες έννοιες και όρους και για μεγάλο χρονικό διάστημα με τη χρήση των μοντέλων αρκεί μόνο λίγος χρόνος, δηλαδή τα μοντέλα εξοικονομούν κόπο και χρόνο και η βραχυχρόνια μνήμη γίνεται μακροχρόνια.
 Στη φύση οι νόμοι  εφαρμόζονται κατά τον πιο αθόρυβο, σοφότερο και απλούστερο τρόπο. Οι νόμοι αυτοί προϋπάρχουν από καταβολής κόσμου και οι επιστήμονες μελετώντας τη φύση διδάσκονται, αντιγράφουν, και μένουν έκθαμβοι. Διαβαίνομε εν μέσο μυστηρίων και διαβιούμε εν μέσο θαυμάτων. Ένα από πολλά θαύματα της φύσης είναι η καλλιτεχνική της μαγεία. Θαύμα-μυστήριο η ζωή. Δεν ορίζεται, αλλά περιγράφεται ,από τις ιδιοτητές της. Το κύτταρο είναι η δομική και λειτουργική μονάδα της ζωής στους μονοκύτταρους και πολυκύτταρους οργανισμούς.  Για να το γνωρίζουμε πρέπει να μάθουμε τη δομή του και χημική του σύσταση. Προσλαμβάνει νεκρή ύλη και την μεταμορφώνει σε ζωντανή, γιατί λειτουργεί αθόρυβα ένα χημικό εργαστήριο.  Η ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ  είναι η ιδιότητα να ρυθμίζει το εσωτερικό του περιβάλλον, ώστε να διατηρείται σε σταθερή κατάσταση, μέσο των μηχανισμών ρύθμισης που διαθέτει, και σε επίπεδο ιστών, οργάνων, οργανικών συστημάτων. Η διαταραχή της ομοιόστασης προκαλεί την ασθένεια. Ο ανθρώπινος οργανισμός δομείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα και προέρχεται από τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου ,από ένα σπερματοζωάριο. Στα χρωμοσώματα και γονίδια εκτελούνται οι μυστηριώδεις λειτουργίες της ζωής με τη βοήθεια του γενετικού κώδικα. Το κύτταρο πετυχαίνει την αυτοκατασκευή του, αποκατάσταση βλαβών, ομοιόσταση, διαφοροποίηση. Το θαύμα της ζωής, και της αρμονίας της τάξης.

 Βιοεπιμεριστικοί τελεστές.

Βίος +επιμερισμός (διαχωρισμός) που δεν είναι τίποτε άλλο από το γνωστό διαχωρισμό των χαρακτηριστικών, από γενιά σε γενιά

Τελεστής, τέλεση, τέλος, που σημαίνει σκοπός ή αποτέλεσμα.  Η έννοια τελεστής είναι έννοια γενική και πολυδυναμική. Σημαίνει κάποιο αόριστο σύμβολο, γενικό που δρα σε καθορισμένες συναρτήσεις και δημιουργεί καινούργιες. Οι μαθηματικοί τελεστές που έχουν εφεύρει υπακούουν στη δική τους άλγεβρα, η οποία διαφέρει από αυτή που ξέρουμε. Θα ήταν παραλειψή μου αν δεν ανέφερα και τον επιστημονικά καταρτισμένο συνάδελφο χημικό Ανδρέα Ανδρικόπουλο. Σε αυτόν οφείλεται η αρχική ιδέα, το όνομα της μεθόδου και σε εμένα η υλοποίηση της εργασίας ο έλεγχος της αξιοπιστίας, η επεκτασή της και η τελική της θεώρηση.

Ίσως πλησιάζει η στιγμή να εγκαταλείψουμε την κλασική εμπειρική σκέψη και στην βιολογία, όπως έγινε μέχρι τώρα με άλλες επιστήμες. Γνώμη μας είναι ότι πολύ σύντομα η βιολογία θα μπει σε θεωρητικό φορμαλισμό. Θα διατυπωθούν νέες  θεωρίες, θα γίνουν νέες προβλέψεις. Στο τέλος θα κληθεί όπως πάντα το πείραμα να επαληθεύσει τι προστάζει η ΦΥΣΗ.

Μια αρχή λοιπόν σε όλα αυτά αποτελεί η εργασία μας. «Δείχνει έναν καινούργιο δρόμο αναζήτησης με εντελώς καινούργια εργαλεία σκέψης». Είναι το πρώτο βήμα, μια πρώτη απόπειρα, για να μπει η ΓΕΝΕΤΙΚΗ σε μια ΑΥΣΤΗΡΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ… Ίσως υπάρξει και συνέχεια… και τούτο διότι  «Ο ΘΕΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ», όχι μόνον δεν έπαψε να «ΓΕΩΜΕΤΡΕΙ» αλλά φρόντισε να στολίσει τη φύση με ένδυμα πολυποίκιλα όμορφο και «χιτώνα» μαθηματικό… που δεν φαίνεται ίσως με την πρώτη ματιά, φαίνεται όμως ξεκάθαρα σ’ όποιον αποπειραθεί να ανασκαλέψει τους ΝΟΜΟΥΣ της… Αυτή η εργασία λοιπόν είναι ο δείκτης ενός καινούργιου δρόμου αναζήτησης, με καινούργια εργαλεία σκέψης  ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΤΗΝ ΚΑΝΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ η έννοια «ΤΕΛΕΣΤΗΣ».

Η βιολογία είναι η επιστήμη της ζωής (βίος=ζωή +λογία=διήγηση, έρευνα, ερμηνεία). Έχει ένα ευρύ φάσμα επιστημών, επιστημονικών πεδίων  και ειδικοτήτων που μελετούν τη δομή, χημική σύσταση, λειτουργία των έμβιων όντων, από τους ιούς μέχρι τους ανώτερους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς ,και τον άνθρωπο.

Η ανθρώπινη λογική από τον πρωτόγονο άνθρωπο μέχρι σήμερα έχει αναπτυχθεί και εξελιχθεί αλλά παραμένει ακόμη ανεπαρκή να συλλάβει και να λύσει τα προβλήματά μας και με τη βοήθεια των μοντέλων και μαθηματικών θα συμπληρωθεί, επεκταθεί και ενισχυθεί.

Η Ελλάδα με το πλούσιο φυσικό περιβάλλον ,το λαμπερό ήλιο, τον καθαρό ουρανό και τη μεσογειακή διατροφή ευνοεί τη σκέψη και τη συζήτηση. Από τον ελληνικό πολιτισμό πήραν πολλά στοιχεία οι άλλοι πολιτισμοί γιατί οι Έλληνες έχουν ευαίσθητη αντίληψη είναι περισσότερο ανήσυχοι, αισιόδοξοι και πάντα δημιουργούν.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Ο χώρος, ο χρόνος και τα φαινόμενα, είναι έννοιες αλληλένδετες όπου η κάθε μια προϋποθέτει και συμπληρώνει την άλλη σε οποιοδήποτε θέμα αναζήτησης από τον άνθρωπο με τις επιστήμες που δημιούργησε .

Η μελέτη του χώρου, προϋποθέτει την ύπαρξη χρόνου με μέσο σύνδεσης τα φαινόμενα. Το ίδιο ισχύει όταν μελετάμε και τις δυο άλλες έννοιες.

Ο χώρος είναι συγκεκριμένη θέση του σύμπαντος, ο χρόνος δείχνει πορεία εξέλιξης, τα φαινόμενα είναι διαδικασίες που συμβαίνουν στο συγκεκριμένο χρονοχώρο με μια ντετερμινιστική εντελέχεια (εν τέλος έχει, Αριστοτελικός όρος ).

Τα ερωτήματα τι, γιατί, πως, πόσο, πότε πού, καλύπτουν τις παραπάνω έννοιες στη λύση προβλημάτων για την καλυτέρευση των συνθηκών της ζωής στο πλανήτη γη .

---

Παίρνοντας σαν δεδομένο ότι πρώτα φτιάχτηκε ο χώρος π.χ. ο πλανήτης γη στο ηλιακό μας σύστημα ταυτόχρονα μελετάμε και το χρόνο με τη ραδιοχρονολόγηση των πετρωμάτων ή των απολιθωμάτων (γεωλογικοί αιώνες) και τα φαινόμενα βλέποντας τη πορεία προέλευσης και εξέλιξης της ζωής των οργανισμών. 

Οι επιστήμες.......έχουν μακρύ δρόμο .............για τη κατάκτηση της αλήθειας.................

 Η μεθοδολογία της κάθε επιστήμης

 Η κάθε επιστήμη ακολουθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, προκείμενου ν’ανακαλύψει την αλήθεια των φαινομένων που σχετίζονται με το σύμπαν και τα φαινόμενα της ζωής. Η μεθοδολογία αυτή περιλαμβάνει:

1 Παρατήρηση. Είναι η καταγραφή μιας πληροφορίας

2 Πείραμα. Είναι μια πρακτική διαδικασία

3 Μεταβλητή. Είναι ένας παράγοντας που αλλάζει

4 Σταθερά. Είναι ένας παράγοντας που δεν αλλάζει

5 Υπόθεση. Είναι η ερμηνεία που ελέγχεται με παρατήρηση και πείραμα

6 Θεωρία. Είναι η ερμηνεία που ταιριάζει με επιστημονικές παρατηρήσεις

7 Νόμος Είναι η ερμηνεία που επαληθεύεται πάντοτε

8 Απόδειξη. Είναι ο επιστημονικός συλλογισμός που βεβαιώνει την

αλήθεια μιας πρότασης .

Η μεθοδολογία της βιολογίας

 Στη βιόσφαιρα του πλανήτη γη γίνονται συνεχώς φαινόμενα φυσικά, χημικά, ανθρώπινα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των οργανισμών. Η βιολογία είναι κλάδος των φυσικών επιστημών η οποία μελετά τα έμβια όντα. Ο όρος βιολογία δημιουργήθηκε από το Λαμάρκ και είναι στερνοπαίδι άλλων επιστημών, γιατί σαν γενική επιστήμη στηρίζεται στις γνώσεις ανατομίας, φυσιολογίας, κυτταρολογίας, βιοχημείας, φυσικής, χημείας, μαθηματικών κ.λ.π.

 Η κάθε επιστήμη για την κατανόηση του χρόνου, του χώρου των φαινομένων θέτει τα ερωτήματα τί, πότε, πού, πόσο, γιατί, κάνει υποθέσεις, παρατηρήσεις, Πειράματα, συγκεντρώνει δεδομένα από άλλες επιστήμες ώστε να προσεγγίσει και ανακαλύψει τα διάφορα ερωτήματα που μελετά. Ο άνθρωπος με την εξέλιξη προφορικού λόγου και εργαλείων ανέπτυξε στον εγκέφαλό τους τις διανοητικές του ιδιότητες και έγινε κυρίαρχος στον πλανήτη γη αναζητώντας την υπέρβαση, το Θεό, το μη επιστητό και είναι ο μόνος οργανισμός που προσάρμοσε τα γονιδιά του στο περιβάλλον φυσικό και ανθρωπογενές.

 Η απόκτηση γνώσης προκειμένου να εναρμονιστεί η ζωή του ανθρώπου με τις μεγάλες δυνάμεις του φυσικού κόσμου και με τις υπερβατικές δυνάμεις που όλοι οι πολιτισμοί αισθάνονταν, πίσω από το φυσικό κόσμο. Οι άνθρωποι ήθελαν να γνωρίζουν πως λειτουργεί η φύση, όχι για να την ελέγχουν και εξουσιάζουν, αλλά για να ζουν αρμονικά με τις εναλλαγές της.

Θα πρέπει όλοι να ανακαλύψουμε και ενεργοποιήσουμε τον ήλιο που κρύβεται μέσα μας για να μας φωτίζει το μυαλό, να μας ζεσταίνει την ψυχή και με την ακτινοβολία που εκπέμπει να μπορούμε να επικοινωνούμε με τη φύση, το Θεό και τους συνανθρώπους μας με δημιουργικές δραστηριότητες, αγάπη, αλήθεια και ειλικρίνεια, πλουτίζοντας συναισθηματικά τη ψυχή μας έτσι ώστε το αγίασμα να εξουδετερώνει πάντοτε τις οποιεσδήποτε μικρότητες και κακίες, αντιμετωπίζοντας έτσι τις καταστάσεις, με ηρεμία, διάλογο και κριτική, ώστε να παίρνουμε σωστές αποφάσεις μεταλλάσσοντας τις ζήλιες σε υγιή συναισθήματα

Στην πρόοδο της επιστήμης υπάρχουν στάδια κατανόησης και στάδια εξέλιξης της γνώσης. Με τη γνώση επικοινωνούμε καλύτερα με τον εαυτό μας και τους άλλους και λύνουμε προβλήματα. Καθένα από αυτά φέρει τη δική του κοσμοθεωρία, το δικό του παράδειγμα. Σχηματίζονται κυβερνήσεις, καταρτίζονται συντάγματα, καθιερώνονται θεσμοί και διαμορφώνεται η εκπαιδευτική διαδικασία. Από τη γνώση ξεκινάμε να χτίζουμε νέα ολογράμματα και να δημιουργούμε νέες πραγματικότητες. Γινόμαστε δημιουργοί. Προετοιμάζουμε χημικά το σώμα μας, σκέψη προς σκέψη,, για να αποκτήσουμε εμπειρίες και αλλαγές, όχι μόνο σε προσωπικό , αλλά και κοινωνικό επίπεδο και οι εθισμοί καταλύονται με την αλλαγή, με την εξέλιξη, να βρούμε την ευχαρίστηση και να αποφύγουμε τον πόνο και υπάρχουν απεριόριστες δυνατότητες για αλλαγή.

Οι καινοτόμες μορφές διδασκαλίας έχουν δοκιμαστεί και παρουσιαστεί από το Τρίτο Γυμνάσιο Πατρών με μαθητές πολλά διαφορετικά θεατρικά δρώμενα, σε διαφορετικές τάξεις και διαφορετικές χρονιές ,από  διάφορες θεματικές ενότητες της βιολογίας με ευχάριστες κριτικές, από μαθητές,  γονείς, εκπαιδευτικούς, και από ανώτερα στελέχη της εκπαίδευσης του εξωτερικού, στο  χώρο του σχολείου, σε παιδαγωγικά συνέδρια και σε 2 τοπικά κανάλια της Πάτρας .  Ειδικά οι μαθητές  που συμμετείχαν σε θεατρικά δρώμενα ένιωθαν μεγάλη χαρά, γιατί μάθαιναν  βιωματικά δύσκολες έννοιες, όρους, λειτουργίες της βιολογίας.  Με τη βιωματική αυτή μάθηση, η κατάκτηση της γνώσης γίνεται αρκετά εύκολη. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και από τις αξιολογήσεις πού γίνονταν κάθε φορά, από τους ίδιους τους μαθητές, σε διαφορετικές χρονιές από διαφορετικούς μαθητές και με διαφορετικές θεματικές ενότητες της βιολογίας. Το 1998 παρουσιάσαμε στο θέατρο  ΑΠΟΛΛΩΝ της Πάτρας, στην πλατεία Γεωργίου, στο πατραϊκό κοινό και μοιράστηκε το έντυπο με τίτλο:

SOS.ΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟ, του οποίου η χρηματοδότηση έγινε από το δήμο Πατρέων, επί δημαρχίας Ανδρέα Καράβολα και αντιδημάρχου πολιτιστικών, Νίκου Τζανάκου.

Το οικολογικό παχνίδι με τον Πολύκαρπο εντάσσεται στα προγράμματα Π.Ε., αγωγής υγείας, αγωγής του καταναλωτή και πολιτιστικών. Έχει στόχο να αποκτηθούν γνώσεις, ψυχοκινητικές δεξιότητες, συναισθηματικές στάσεις και σκοπό τη μελέτη και έρευνα κοινωνικών, οικολογικών, πολιτιστικών προβλημάτων, ώστε να συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων και τελικά στη λύση προβλημάτων.

      ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Μελετά τη δομή, φυσιολογία, παθολογία του ανθρώπινου οργανισμού.

ΩΣ ΕΜΕΓΑΛΥΝΘΗ ΤΑ ΕΡΓΑ ΣΟΥ ΚΥΡΙΕ,ΠΑΝΤΑ ΕΝ ΣΟΦΙΑ ΕΠΟΙΗΣΑΣ.

Τυχαία στο διαδίκτυο είδα σε ιστοσελίδα την εισήγηση που είχα παρουσιάσει  στο συνέδριο της Μυτιλήνης, την οποία και αναρτώ.

 

Υ\Σ.ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ.
 1.Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ.
 2.ΜΙΑ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ.
 3.ΒΙΟΛΟΓΙΑ-ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ-ΧΗΜΕΙΑ-ΔΙΑΤΡΟΦΗ-ΥΓΕΙΑ. 
4.ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ.ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Γ. ΛΥΚΕΙΟΥ.14Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2000,ΣΕΛΙΔΕΣ 460-466.