ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΕΦΑΛΑ, ΑΠΟ ΔΥΡΡΑΧΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

 Ημέρες κι έργα  του Καπετάν Παναγιώτη Κεφάλα

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΕΦΑΛΑ

Στο Δυρράχι Αρκαδίας, τιμήθηκε ο οπλαρχηγός Παναγιώτης Κεφάλας, που θυσιάστηκε στο Μανιάκι μαζί με τον Παπαφλέσσα, Κορμά και άλλους οπλαρχηγούς και στρατιώτες, πολεμώντας τον Ιμπραήμ, στις 17-5-2015, στη γενετειρά του, το Δυρράχι Αρκαδίας. Πήρα τον απόγονο Ιωνά Κεφάλα από Λάμπαινα και 3 κούτες βιβλία τα οποία επανέκδωσε ο λαμπαινέος  πανεπιστημιακός  ορθοπεδικός γιατρός Γιώργος  Μπαλτόπουλος με τους 2 γιούς του, και τα οποία χορήγησε ο Ιωνάς δωρεάν στους παρευρισκομένους.΄Γνωρίστηκαν οι απόγονοι, φωτογραφήθηκαν και έγινε ανταλλαγή τηλεφώνων για επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ τους.
 Η εκδήλωση έγινε σε ανάρτηση στην ιστοσελίδα μου στις 22-5- 2015 με τίτλο: Αφιέρωμα στον οπλαρχηγό Παναγιώτη Κεφάλα.
Έχουμε 2 ακόμη αναρτήσεις που υπάρχουν στο διαδίκτυο και μπορεί κάποιος να τις μελετήσει,αποθηκεύσει, χρησιμοποιήσει για την ερευνά του, με τίτλους:
1.Ο ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΣ 19-9-2010 και
2.Η ΒΑΛΥΡΑ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821,24-3-2010.
Υπάρχουν επίσης στο διαδίκτυο αρκετές αναρτήσεις με διάφορους τίτλους που αναφέρονται στον οπλαρχηγό Παναγιώτη Κεφάλα.

Ο ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΣ, ΣΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ.
 

 
 ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΕΦΑΛΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ. 17-5-2015
  ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ 17-5-2015 

Φέτος στην Πανόρμου, στις 8-1, μια μέρα μετά τη γιορτή μου, συναντήθηκα με τον συνονόματο απογονό του οπλαρχηγού Παναγιώτη Κεφάλα, και μου παρέδωσε πληροφοριακό  υλικό  16 σελίδων, που είναι ένα μικρό αφιέρωμα με πολύ καλή-διάρθρωση,και εύχαριστο στο διάβασα , για τον προγονό του Οπλαρχηγό Παναγιώτη Κεφάλα. 
Όποιος μαθαίνει την ιστορία του μακραίνει τη ζωή του, ιστορικά και βιολογικά.

Παράλληλα ο ΟΤΕ τιμώντας τους ηρωες του 1821 έχει  εκδώσει  2 τηλεκάρτες  του Δυρραχίου Αρκαδίας του  τέως δήμου Φαλαισίας, νυν Μεγαλόπολης.

Η πρώτη τηλεκάρτα, είναι έκδοσης 03/97 σε 782.000 αντίτυπα κι απεικονίζει σε μακρινό πλάνο το χωριό Δυρράχι από τη μια πλευρά, και την Μονή Ρεκίτσας με το άγαλμα του Παπαφλέσσα, από την άλλη πλευρά.
 

Η δεύτερη τηλεκάρτα,είναι έκδοσης 05/02 σε 600.000 αντίτυπα κι απεικονίζει ένα ακόμα πλάνο του χωριού κι από την άλλη πλευρά το άγαλμα του Στρατηγού Παναγιώτη Κεφάλα. 
 

Σε 5 συνέχειες θα αναρτήσουμε το πόνημα του απόγονου συνονόματου Παναγιώτη Κεφάλα και μπορεί κάποιος να βρεί αρκετό πληροφοριακό υλικό στο διαδίκτυο, για τον οπλαρχηγό Παναγιώτη Κεφάλα, ειδικά γιατί η ελληνική σημαία  που έχει χρώματα Λευκό-Γαλάζιο και  ήταν ιδέα των Κεφάλα-Παπαφλέσσα.
Τιμούμε σε 5 αναρτήσεις τη μνήμη του οπλαρχηγού, πόνημα του συνονόματου απογόνου του.
 Η έρευνα-μελέτη-καταγραφή συνεχίζεται, από τον ίδιο σε συνεργασία με μένα, απογόνους συγγενείς, ιστορικούς, ερευνητές, ΓΑΚ,, μητρώα κ.λ.π. με σκοπό την έκδοση βιβλίου, αφιερωμένο σε έναν από τους πρωτεργάτες ήρωες του 1821.

Ημέρες κι έργα  του Καπετάν Παναγιώτη Κεφάλα
 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ.
ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΕΦΑΛΑ

Λίγες μέρες μετά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, έξι χιλιάδες εξεγερμένοι Έλληνες είχαν συγκεντρωθεί στην Καρύταινα δημιουργώντας ένα ισχυρό – κατά τα φαινόμενα -επαναστατικό στρατόπεδο. Όταν, όμως, ο πολέμαρχος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, τους ανακοίνωσε ότι πλησιάζουν στην περιοχή τουρκικές δυνάμεις, τότε όλοι τους διασκορπίστηκαν πανικόβλητοι προς τα βουνά και στις σπηλιές της περιοχής. Οι ελάχιστοι οπλαρχηγοί που παρέμεναν στον χώρο – κι αυτοί εγκαταλειμμένοι από τους άντρες τους  – παρακινούσαν τον Κολοκοτρώνη (που προσπαθώντας να συγκρατήσει τους δικούς του βρέθηκε ξαρμάτωτος) να τους ακολουθήσει σε φυγή σωτηρίας. Ο αποκαρδιωμένος   Κολοκοτρώνης κατευθύνθηκε προς την Πιάνα της Αρκαδίας συνοδευόμενος από έναν και μοναδικό οπλίτη, έναν Μανιάτη, που του τον παραχώρησε ο Παπαφλέσσας,  για να «μην τον φάγει ο λύκος». (1)

Πολλοί  από τους φυγάδες ήταν Καρυτινοί, Μανιάτες, Μικρομανιάτες και Λεονταρίτες (από τον Βόρειο Ταΰγετο), οι οποίοι θεωρούνταν «οι πιο γενναίοι λαοί της Πελοποννήσου» (1) αλλά κι αυτοί ακόμα κατέχονταν από μεγάλο φόβο. Οι οπλαρχηγοί τους όμως είχαν το χάρισμα της υπομονής και εμψύχωναν συνεχώς τους άντρες τους επιμένοντας ότι μετά τις ήττες θα προκύψουν μεγάλες νίκες. Μέσα στον γενικό πανικό έδειχναν στοιχεία γενναιότητας και στρατολογούσαν ακούραστα νέους αγωνιστές. (1).

Ο Κολοκοτρώνης - διαπιστώνοντας ότι οι εξεγερμένοι δεν ήταν ακόμα σε θέση να αντιμετωπίσου τους Τούρκους σε ανοικτό πεδίο  - τους  προέτρεπε να φτιάχνουν ταμπούρια. Μια μέρα φτάνοντας στο στρατόπεδο του καπετάν Κεφάλα του  είχε φωνάξει  χαρακτηριστικά:

“Τι κάνεις εφτού, Κεφάλα; Τι σκιάζεστε τους μουρτάτες και λακάτε σαν λαγοί!  Ταμπούρια φκιάστε και βαρήτε τους από μέσα όταν ματάρθουν». Ο Κεφάλας συμφώνησε λέγοντας «Καλό Αρχηγέ καλό, έτσι θα κάμουμε» και πρόσταξε τους άντρες του να προετοιμαστούν για ανάλογο τρόπο μάχης (2). 

ΣΤΟ ΒΑΛΤΕΤΣΙ

Δυο μόλις μήνες μετά την εξευτελιστική διάλυση του στρατοπέδου της Καρύταινας παρουσιάστηκε η ανάγκη αναχαίτισης ενός ισχυρότατου και έμπειρου οθωμανικού στρατού που  αποβιβάστηκε στην Πάτρα υπό την ηγεσία του Μουσταφάμπεη Κεχαγιά. Ο Κολοκοτρώνης επεξεργάστηκε τα σχέδια αντιμετώπισης του (1) και το πλάνο που επέλεξε θυμίζει το «αγγλοπρωσικό» που εφαρμόστηκε στο Βατερλώ κατά του στρατού του Ναπολέοντα. Ο πολυάριθμος στρατός του Μουσταφάμπεη, που είχε εμπροσθοφυλακή ισχυρότατο κι εμπειροπόλεμο τουρκαλβανικό σώμα υπό την ηγεσία του Μπαρδουνιώτη Ρουμπή,  έπρεπε να καθηλωθεί στο Βαλτέτσι απέναντι στα πιο επίλεκτα ελληνικά σώματα, τα οποία θα παρέμεναν στις θέσεις άμυνας αποκρούοντας όλες τις επιθέσεις των εχθρών ενώ οι υπόλοιπες – και συνεχώς διογκούμενες από ενισχύσεις – ελληνικές φάλαγγες θα αποδυνάμωναν τους Τούρκους πλευροκοπώντας τους στο βαθμό που επέτρεπαν οι  περιστάσεις. (1)  Όλο το σχέδιο βασιζόταν στην απαραίτητη προϋπόθεση ότι  οι οπλαρχηγοί που θα κατελάμβαναν με τους άντρες τους οχυρές θέσεις στο Βαλτέτσι θα παρέμεναν εκεί  ανυποχώρητοι μέχρι την τελική έκβαση της μάχης.

Και οι οπλαρχηγοί αυτοί, που θα σήκωναν το κύριο βάρος της εχθρικής κρούσης  βρέθηκαν,   κι ανέλαβαν με τους άντρες τους – 880 από τους πιο έμπειρους πολεμιστές  – να κρατήσουν ψηλά τα επαναστατικά λάβαρα για όσο διάστημα χρειαστεί. Κάτω από την αρχηγία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη επανδρώθηκαν 4 λιθόκτιστοι προμαχώνες και μετατράπηκε σε οχυρό η στέγη και το καμπαναριό της εκκλησίας του χωριού. (1) & (3) Οι οπλαρχηγοί ήσαν ο Ηλίας Μαυρομιχάλης, οι Φλεσαίοι, ο Σιόρης, ο Ευμορφόπουλος, ο Τσαλαφατίνος, ο Κατσανός κι οι αδελφοί Μπουραίοι, ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης, ο Παπατσώνης, ο Κεφάλας, ο  Μητροπέτροβας (1) & (4).  Οι τέσσερεις τελευταίοι οπλαρχηγοί, που συμμετείχαν με το ισχυρότερο σώμα (350 άνδρες), έπιασαν τον πιο καίριο προμαχώνα, (1), όπου ο Κεφάλας με τον τότε 76χρονο Μητροπέτροβα με τους άντρες τους κατέλαβαν το κατώτερο μέρος «όπου εδούλευε η καβαλλαρία των Τούρκων κι αυτό εδέχθη όλην την Τουρκικήν φωτιάν». (5). Σε αυτούς τους προμαχώνες στυλώθηκε ακλόνητη σαν θεριεμένη βελανιδιά η ελληνική παράταξη  απέναντι στα αλλεπάλληλα μανιασμένα κύματα επιθέσεων  του στρατού των Μουσταφάμπεη και  Ρουμπή. Όταν κόπασαν οι επιθέσεις, αργά την νύχτα μπήκαν κρυφά μέσα στο χωριό ο Κολοκοτρώνης με τον Πλαπούτα για να εμψυχώσουν τους επαναστάτες. Ταυτόχρονα, ο οπλαρχηγός Πέτρος Μπαρμπιτσιώτης με 17 γενναίους άντρες παίρνει την πρωτοβουλία να διασχίσει μέσα στο σκοτάδι τις θέσεις του εχθρού και να έρθει συμπαραστάτης στους ηρωικούς υπερασπιστές του Βαλτετσίου, που την πρώτη μέρα πολεμούσαν 16 ολόκληρες ώρες. Τα χαράματα καταφτάνει από τα Βέρβενα ο Γιατράκος με τους άντρες του και δυναμώνει όλο το αμυντικό συγκρότημα. (1)

 Την επόμενη μέρα όταν ξανάρχισε η μάχη, οι Έλληνες έχουν «το πάνω χέρι» και οι κλεισμένοι στα ταμπούρια αγωνιστές  -  υπό τις βροντόφωνες ιαχές του  Κολοκοτρώνη «ούλοι καταπάνω τους» - ξεχύνονται πάνω στους Τούρκους που σπεύδουν  αλαφιασμένοι και σε πλήρη διάλυση να σωθούν  στην Τριπολιτσά.     (2).    

 Για να αντιληφθούμε πως κατόρθωσε να συγκροτήσει ο καπετάν Κεφάλας ένα από τα πιο αξιόμαχα σώματα αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, πρέπει να κάνουμε μια σχετική αναδρομή.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ

Ο Παναγιώτης Κεφάλας(*), γιος του ιερέα Ιωάννη Κεφάλα («Παπαοικονόμου»)   γεννήθηκε   προς τα τέλη του 18^ου αιώνα στο Δυρράχι (της τότε επαρχίας Εμπλακίων του Βόρειου Ταϋγέτου). Στον σύντομο βίο του (δεν πρόλαβε να συμπληρώσει 40 χρόνια ζωής) κατόρθωσε να συνδέσει άμεσα το όνομα του με μια σειρά αγώνων, επιτευγμάτων και περιστατικών που είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην επαναστατική Ελλάδα. Ο πατέρας του είχε συμμετάσχει στην αποτυχημένη εξέγερση του 1770 (Ορλωφικά) και αργότερα συνέδραμε τον αγωνιστή Αναγνώστη Ι. Κολοκοτρώνη κατά το διάστημα παραμονής του τελευταίου στον γειτονικό Άκοβο (6)  σε συνεργασία με τον Γεωργάκη Μεταξά. Ο Αναγνώστης φονεύτηκε αργότερα –το 1787 – κατά την διάρκεια μάχης που δόθηκε μεταξύ των αντρών του και υπέρτερου σώματος Τουρκαλβανών στην περιφέρεια του Δυρραχίου. (7) Επίσης, μετά την αποτυχημένη ελληνική εξέγερση (Ορλωφικά) και την εισβολή δεκάδων χιλιάδων Τουρκαλβανών στην Πελοπόννησο – ο κλεφταρχηγός Γιαννάκης Ρούσσης (+1786) επιτέθηκε σε ομάδα Αλβανών,  που είχαν εισβάλει στο Δυρράχι, και φόνευσε 35 από αυτούς, οι οποίοι βασάνιζαν κάποιους κατοίκους του χωριού («ρίχνοντας τους καυτό λάδι στο στήθος και απαιτώντας τους δυναστικά να τους καταβάλουν χρήματα») (8)  Ήταν η εποχή που οι ίδιοι οι Τούρκοι έβρισκαν ανυπόφορη πια την παρουσία στον Μωριά των αλβανικών ληστοσυμμοριών (που είχαν φτάσει σε τέτοιο βαθμό αναρχίας, ώστε να ληστεύουν και να σκοτώνουν και αυτούς τους Τούρκους) (7)   και για τον λόγο αυτόν δεν παρεμπόδισαν την δράση των ντόπιων Ελλήνων κλεφταρματωλών που κινήθηκαν για την εξόντωση τους. Λίγο αργότερα, το 1777, ο οπλαρχηγός Ματζάρης, συνεπικουρούμενος από τον - νεαρό τότε – Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, θα δώσει νικηφόρα μάχη κατά των  Τούρκων στη Μονή Ρεκίτσας Δυρραχίου, κατά την οποίαν σκοτώθηκαν 27 Τούρκοι και 9 Έλληνες (9)  . Όλα αυτά τα γεγονότα είχαν επηρεάσει την ψυχοσύνθεση των μελών της οικογενείας του Παπαγιάννη Κεφάλα, και οι μεταγενέστερες εξελίξεις επαληθεύουν την επίδραση.  Ο μετέπειτα ήρωας της Επανάστασης είχε σταλεί για  εκπαίδευση στη Μονή Βουλκάνου Μεσσηνίας, από την οποίαν επέστρεψε στο Δυρράχι όταν έφτασε σε ηλικία 16 ετών. (6)

Στη συνέχεια, ο Κεφάλας δραστηριοποιείται στην ευρύτερη περιοχή Δυρραχίου υπέρ του απελευθερωτικού αγώνα υποστηρίζοντας ανοικτά – από κοινού με τους Κολοκοτρωναίους, τον Μητροπέτροβα, τον Γιαννάκη Μέλλιο, τον Αναγνωσταρά και άλλους – τον Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, ο οποίος είχε καταστεί ο διασημότερος κλεφταρματωλός της Πελοποννήσου.  (9) Οι γνώσεις που απέκτησε ο Κεφάλας στη Μονή Βουλκάνου, η εμπειρία του από τη συνεργασία με τους κλεφταρματωλούς  και η έντονη προσωπικότητα του συντέλεσαν ώστε να αναγνωριστεί από τους συγγενείς του και άλλους συντοπίτες του, που διαπνέονταν από αισθήματα αντίστασης στην οθωμανική τυραννία, ως αρχηγός τους. (6)

Η διογκούμενη, χρόνο με τον χρόνο, ανάπτυξη των δυνάμεων των Ελλήνων κλεφταρματωλών, που στην αρχή κινήθηκαν για την εκδίωξη από τον Μωριά των αλβανικών συμμοριών, ανησύχησε τον τότε Τούρκο ηγεμόνα της Πελοποννήσου, τον Οσμάν Πασά, ο οποίος αποφάσισε να προβεί σε  μεγάλης κλίμακας επιχείρηση για την καταδίωξη και εξόντωση των κλεφταρματωλών της περιφέρειας του.   Στις αρχές Ιανουαρίου 1805,  πολλοί Έλληνες προεστοί κι Επίσκοποι ενημερωμένοι για τις προθέσεις του Οσμάν Πασά  οργάνωσαν μυστική συνεδρίαση στη Μονή Βουλκάνου και με ομόφωνη απόφαση ξεκίνησαν να ειδοποιούν τους κλεφταρχηγούς για τον κίνδυνο που τους απειλούσε. Πολύ σύντομα, ισχυρές τουρκικές δυνάμεις άρχισαν να σαρώνουν τις περιοχές όπου παρουσιαζόταν έντονη παρουσία  ανυπότακτων Ελλήνων με αποτέλεσμα πολλοί Έλληνες οπλαρχηγοί να βρεθούν εγκλωβισμένοι κι αρκετοί από αυτούς να πέσουν μαχόμενοι.  Τον Φεβρουάριο του 1805 κατέφυγε καταδιωκόμενο στα Φουρτσαλοκάμαρα (Θουρία) της Μεσσηνίας ένα μεγάλο ελληνικό σώμα αγωνιστών   με γενικό αρχηγό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αρχηγούς τους  Αναγνωσταρά και Γιαννάκη Μέλιο  και με υπαρχηγούς τους Νικηταρά, Μητροπέτροβα, Κεφάλα Γκρίντζαλη, Σιώρη, και Ντούφα. Όλοι αυτοί οι Έλληνες περικυκλώθηκαν εκεί  από πολυπληθέστερες τουρκαλβανικές δυνάμεις και μέσα σε ένα δριμύτατο χειμώνα υπέφεραν από έλλειψη τροφίμων και πολεμοφοδίων, Για τον λόγο αυτόν, οι αρχηγοί τους αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν ορμητική έξοδο διασχίζοντας μαχόμενοι το εχθρικό στρατόπεδο. Το τολμηρό εγχείρημα τους επέτρεψε  να διαφύγουν – με βαριές απώλειες - προς την Λακωνία και την Τριφυλία. Σε εκείνα τα μέρη οι καταπονημένοι αγωνιστές βρήκαν φιλοξενία από τους ισχυρούς προύχοντες (Μαυρομιχαλαίους, Κουμουνδουράκηδες, Καπετανάκηδες, Γρηγοριάδη & Μούρτζινο). Όσοι αγωνιστές δεν κατάφεραν να διασπάσουν τον τουρκικό κλοιό και συνελήφθηκαν αιχμάλωτοι,  βρήκαν φρικιαστικό θάνατο στην Τριπολιτσά, όπου μεταφέρθηκαν και βασανίστηκαν). Πολλοί από εκείνους που διέφυγαν καταφεύγοντας  αρχικά στη Λακωνία πέρασαν στη συνέχεια με πλοιάρια από το Γύθειο στα Κύθηρα, τα οποία την εποχή εκείνη κατέχονταν από τους Ρώσους και κατατάχθηκαν σαν μισθοφόροι στον ρωσικό στρατό. Το 1807 οι Γάλλοι κατέλαβαν τα Επτάνησα αναγκάζοντας τους Ρώσους να αποχωρήσουν. Την επόμενη χρονιά οι Κολοκοτρώνης, Μέλιος, Κεφάλας, Πετμεζάς και Αναγνωσταράς βρίσκονται στην Ζάκυνθο (7). Εκεί ήδη είχε υπηρετήσει θητεία ο Κολοκοτρώνης και νωρίτερα από αυτόν (κατά την ρωσική κατοχή) - σαν επικεφαλής ελληνικού τάγματος  –  ο Αναγνωσταράς (6) & (10). Στο νησί αυτό κατέφθασαν σταδιακά κι αρκετοί άλλοι έλληνες αγωνιστές και σχηματίστηκαν με αυτούς τα λεγόμενα Πελοποννησιακά τάγματα υπό την ηγεσία των Αναγνωσταρά και Θ. Κολοκοτρώνη. Παρά τις εναλλαγές στη διοίκηση της, η Ζάκυνθος παρέμενε από χρόνια ένα καταφύγιο για τους κατατρεγμένους Έλληνες αγωνιστές.  Στα τάγματα αυτά υπηρέτησαν ως αξιωματικοί και  ο Μέλιος, ο Κεφάλας και ο Ν. Πετιμεζάς (7) & (6). 

Στα τέλη του 1809 ο Κεφάλας επιστρέφει στην γενέτειρα του (6) ενώ ο Κολοκοτρώνης θα παραμείνει στη Ζάκυνθο και θα προαχθεί μέχρι του βαθμού του ταγματάρχη του πεζικού.(7)  Για κάποιο διάστημα ο Κεφάλας θα δουλέψει σε μύλο της περιοχής αλλά η σκέψη για αναδιοργάνωση  ομάδας επαναστατών  θα τον συναρπάσει και σε λίγα χρόνια θα την κάνει πράξη. Το 1815 ο Παναγιώτης Κεφάλας θα προχωρήσει σε νέα ανοικτή ρήξη με τους δυνάστες και θα επιτεθεί στην περιοχή Κουβαρά σε απόσπασμα Τούρκων, που είχε βγει στην περιοχή του για είσπραξη του κεφαλικού φόρου.  Η ένταση της δράσης της μικρής αλλά κι ευκίνητης ομάδας του – των «Κεφαλαίων» – δεν μένει απαρατήρητη από τους Τούρκους, οι οποίοι απειλούσαν ότι θα προβούν σε σκληρά αντίποινα στην περιοχή. Προς αποτροπή σφαγής άμαχου πληθυσμού, η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού τους εξώθησε τους Κεφαλαίους να εγκαταλείψουν τον τόπο. Όμως, αργότερα θα συμφιλιωθούν οι δυο πλευρές και οι Κεφαλαίοι θα επιστρέψουν στο χωριό. (11)

Το 1817 οι Δυρραχίτες του καπετάν Κεφάλα ενισχυμένοι από τον Παναγή Κολοβό, τον Νικήτα Φλέσσα και άλλους υπερασπίζονται την γειτονική τους Μονή Ρεκίτσας, όπου ο Παπαφλέσσας ξεκίνησε ανοικτή ρήξη με τον Τούρκο αγά του Λεονταρίου. Μολονότι, οι Έλληνες πολέμησαν γενναία, αναγκάστηκαν τελικά να αποσυρθούν. (2) Την χρονιά αυτή οι Τούρκοι πήραν εξοντωτικά μέτρα κατά των ανυπότακτων κλεφτών, που ανέστειλαν τις δραστηριότητες τους. Ο Κεφάλας, που ήδη συνεργαζόταν στον προεπαναστατικό αγώνα με τον Αναγνωσταρά,  μυήθηκε από τον Παπαφλέσσα στην Φιλική Εταιρία το 1819 και άρχισε πάλι τον κλεφτοπόλεμο κατά του κατακτητή παραμένοντας στην ευρύτερη περιοχή. (2) & (11) και οργανώνοντας επαναστατικά σώματα από άντρες της περιοχής του .Αρκαδικού Ταυγέτου, περιοχής που τότε λεγόταν Σαμπάζικο (Δυρράχι, Ακοβος, Λεφτίνι, Καμάρα, Νηχώρι κ.α). Οι Σαμπαζιώτες εκμεταλλεύονταν τα πανηγύρια για να ενδυναμώσουν τις σχέσεις τους συνδυάζοντας την κουβέντα, την διδασκαλία και την δυνατότητα πολεμικής προπαρασκευής. (11).

Πριν ακόμα εκραγεί η επανάσταση, οι Τούρκοι της περιφερείας του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα διάφορα χωριά και να σπεύσουν στα κέντρα Λεονταρίου και Καλαμάτας κι έτσι η ενδιάμεση περιφέρεια απελευθερώθηκε πρόωρα (6) .Χαρακτηριστική απόδειξη του γεγονότος αυτού είναι η έκθεση των προκρίτων της Πελοποννήσου προς τον Καποδίστρια για την αναλογία τουρκικού κι ελληνικού πληθυσμού ανά περιφέρεια. Σε γενικό σύνολο 513.000 κατοίκων, οι 42.000 ήταν Τούρκοι και οι 471.000 Έλληνες. Αναλογία τουρκικού πληθυσμού κατά τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης υπήρχε σε όλες τις επαρχίες  με χαρακτηριστική εξαίρεση τις επαρχίες Μάνης (30.000 κάτοικοι), Μικρομάνης (2.000 κάτοικοι), Εμπλάκικων (περιφέρειας 15.000 κατοίκων, και  προκαθορισμένου τόπου στρατολόγησης αγωνιστών του καπετάν Κεφάλα (13) και Άγιου Πέτρου (10.000 κάτοικοι)., οι οποίες δεν συμπεριλάμβαναν  τουρκικό στοιχείο ανάμεσα τους (1).

Την ίδια χρονιά – 1819 -το σώμα του καπετάν Κεφάλα εξοντώνει κοντά στη Σιλίμνα Αρκαδίας τον Τούρκο Μεχμέτ Αβδαλή και δέκα συνοδούς του ενώ το 1820 – με ορμητήριο την Αβία Μεσσηνίας – παρενοχλεί τους Τούρκους της Καλαμάτας (6).

ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Στις 10 Μαρτίου 1821 ο Νικηταράς κι ο Κεφάλας φτάνουν στην Καρδαμύλη, όπου υποστηρίζουν την εκφόρτωση 100 φορτίων πυρομαχικών, τα οποία φρόντισαν να μεταφέρουν εκεί οι Φιλικοί Εταίροι της Σμύρνης. (6)  Στις 22 Μαρτίου, ενόψει της επικείμενης κατάληψης της Καλαμάτας, οι Νικηταράς και Κεφάλας φροντίζουν να αποκόψουν την προς Βορρά επικοινωνία της πόλης για να καταστήσουν αδύνατη τη διαφυγή του διοικητή της Σουλεϊμάν αγά Αρναούτογλου και των αντρών του προς την Τρίπολη. (12)  Στις 23 Μαρτίου 1821 το σώμα των  Σαμπαζιωτών (οι Δυρραχίτες του καπετάν Κεφάλα και οι Πολιανίτες του καπετάν Νικήτα Φλέσσα – πλαισιωμένοι με Λεφτινιώτες υπό τον Κολοβό και Ακοβίτες υπό τον Μεταξά) – μπαίνει πανηγυρικά μέσα στην Καλαμάτα μαζί με τα σώματα του Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Παπατσώνη, Δαγρέ, Μητροπέτροβα και κυρίως με τους Μανιάτες, που έχουν επικεφαλής τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τον Μούρτζινο, τον Γιατράκο, τον Καπετανάκη και άλλους οπλαρχηγούς.  Του σώματος των Σαμπαζιωτών προηγείται ο γιγαντόσωμος Δυρραχίτης ιερέας – κι αργότερα χιλίαρχος - Παπατούρτας που προχωρεί με καμάρι σηκώνοντας έναν τεράστιο Σταυρό. (2) & (12)

Μετά την κατάληψη της Καλαμάτας, δημιουργήθηκε εκεί επαναστατική επιτροπή που ονομάστηκε Μεσσηνιακή Γερουσία. Η Γερουσία αποφάσισε να προχωρήσουν στο εσωτερικό της Πελοποννήσου οι Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς και Κεφάλας ενώ οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί να ξεκινήσουν να πολιορκούν τα μεσσηνιακά κάστρα (12).

Ο Κεφάλας συμμετέχει σε αγώνες εκκαθαρίσεων εχθρικών θέσεων στις επαρχίες Ανδρίτσαινας, Κυπαρισσίας και Καρύταινας και κατόπιν διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην νικηφόρα μάχη στο Βαλτέτσι. Ακαταπόνητος ο Καπετάν Κεφάλας  συνεχίζει με επιχειρήσεις στα Τρίκορφα, τον Άγιο Βλάση και την Κόρινθο και κατόπιν – τον Αύγουστο του 1821 – καταλαμβάνει  μαζί με τους Νικηταρά, Νικόλαο Πετιμεζά, Πάνο Κολοκοτρώνη και τους  Ηλία και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη τα στενά της Μεγαρίδας, για να αποτρέψουν εισβολή στην Πελοπόννησο του στρατού των Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ που προέλαυναν στη Στερεά Ελλάδα. (3) & (13)

(*)  Διασώθηκε προφορική μαρτυρία ότι το αρχικό επώνυμο της οικογενείας του ήρωα μας υπήρξε το «Παπαγιαννόπουλος». (7) Το επώνυμο αυτό, λίγο πριν την έκρηξη της Επανάστασης του 1821,  έπεσε σε αχρηστία και αντικαταστάθηκε από το «Κεφάλας», που προέρχεται από τον δυσφημιστικό χαρακτηρισμό «ξεροκέφαλος».

«Κεφάλα», λοιπόν, εμφάνιζε μια παλιά παράδοση, ότι απεκάλεσε τον ανυπότακτο  γιο της –και μετέπειτα Καπετάνιο - η μητέρα του, μόλις εκείνος πήρε την απόφαση να «βγει στο κλαρί»  (καθώς μια τέτοια ενέργεια  θεωρούνταν τότε σαν αυτοκτονική ξεροκεφαλιά). Όταν, όμως,  αυτός κι οι συγγενείς που τον ακολούθησαν,  καθιερώθηκαν στην γενική συνείδηση σαν προστάτες των συμπατριωτών τους από τους τυράννους, τότε – συνεχίζει η παράδοση – το όνομα Κεφαλαίοι έγινε αναδρομικά σημείο αναφοράς κι επώνυμο για όλα τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας του πρωτοπόρου αγωνιστή

ΠΗΓΕΣ

(1)  Χαριλάου Τρικούπη:  Ιστορία της ελληνικής Επαναστάσεως

(2)  Κουραφογιαννάκη:  Αφήγηση γεγονότων της επανάστασης του 1821

(3)  Διονυσίου Κόκκινου:  Η Ελληνική Επανάστασις

(4)  Μιχαήλ Οικονόμου: Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας

(5)  Φωτάκου Xρυσανθακόπουλου: Απομνημονεύματα για την Επανάσταση του 1821

(6)  Ιερομ. Ιωνά Κεφάλα:  Οι Κεφαλαίοι

(7)  Αθανάσιος Γρηγοριάδης: Ιστορικαί Αλήθειαι

(8)  Αμβρόσιος Φραντζής:  Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσας Ελλάδος

(9)  Τάκης Κανδηλώρος:  Ο αρματωλισμός της Πελοποννήσου 1500-1821

(10)     Θεοδώρου Κολοκοτρώνη: Άπαντα

(11)     Θεοδώρου Κ.Μαυροειδή: Ιστορία του Δυρραχίου και της περιφερείας του

(12)     Ιστορία Ελληνικού Έθνους/ Εκδοτική Αθηνών

(13)     Κυβερνητικά έγγραφα (Μινιστέριο Εσωτερικών & Πολεμικού (15 & 23/4/1823)

   

Στη μνήμη του καθηγητή Θεόδωρου Κ. Μαυροειδή,

                 του ιερομ. Ιωνά Κεφάλα και των μελών

                 της οικογ. Παπα-Δημήτρη Παν. Κεφάλα,

                 που φρόντισαν να κρατήσουν ζωντανή

                 την ανάμνηση των έργων του Ήρωα  

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ