ΧΑΛΕΒΙΔΙΟΝ* AΓΡΙΛΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

  Σύμφωνα με όσα υποστηρίζει ο αείμνηστος Αθανάσιος Πετρίδης, Σχολάρχης Θουρίας, στο Β’ φυλλάδιο των Μεσσηνιακών του, το οποίο φέρει το φιλόδοξο και πολλά υποσχόμενο τίτλο «Ανακάλυψις της Αρχαίας Πόλεως Αμφείας»,  και εκδόθηκε στην Καλαμάτα το έτος 1877, Βορειανατολικά της Καλαμάτας, υπήρχε Μεσαιωνική κωμόπολη (πόλισμα), που ονομαζόταν 

«Χαλεβίδιον».

 Η κωμόπολη αυτή, ήταν κτισμένη πάνω σε αρκετά ψηλό λόφο, πριν από το χωριό «Άγριλος», στα ριζά του βουνού «Συρόκα», σε απόσταση περίπου τριών τετάρτων πεζοπορίας από τα ερείπια της  αρχαίας «Θουρίας». Στην ανατολική πλευρά του λόφου υπάρχουν απότομοι γκρεμοί και βαθύ ρήγμα (βάραθρο), μέσω του οποίου διέρχεται χείμαρρος επονομαζόμενος «Ξερίλας», ο οποίος εκβάλλει στον ποταμό Πάμισο, στο Μεσσηνιακό κάμπο.

 Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι, την εποχή της συγγραφής του φυλλαδίου, πάνω στο λόφο αλλά και στα πλάγιά του, σώζονταν μόνον ερείπια. Ωστόσο, μπορούσε κάποιος να συμπεράνει ότι στην κορυφή του λόφου υπήρχε πύργος οχυρός και κάποιοι προμαχώνες (ταμπούρια), χάρη στα οποία οι κατέχοντες τη θέση είχαν τον απόλυτο έλεγχο του δημόσιου δρόμου, που περνούσε από τα ριζά του λόφου. Από το δρόμο αυτό διέρχονταν οι κάτοικοι των γύρω χωριών, όταν επρόκειτο να ανεβούν στη «Συρόκα» και την περιοχή της Πολιανής.

Από τη μελέτη των ερειπίων, που σώζονταν στην εποχή του, ο Πετρίδης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στο «Χαλεβίδιον» κατοικούσαν περισσότερες από τετρακόσιες οικογένειες. Τα σπίτια τους, κατά τη συνήθεια της εποχής, ήταν μικρά και ταπεινά και βρίσκονταν το ένα πολύ κοντά στο άλλο. Οι δρόμοι του πολίσματος ήταν πολύπλοκοι, στενοί και άθλιο. Από τους ναούς του διασώθηκε μόνον ένας. Πρόκειται για το ναό της Παναγίας της επονομαζόμενης «Χαλεβίδας», που σώζεται μέχρι τις μέρες μας, και ο οποίος, τα τελευταία χρόνια, αναστηλώθηκε από την υπεύθυνη αρχαιολογική Υπηρεσία της Μεσσηνίας. Ο συγγραφέας μας δίνει, επίσης,  την πληροφορία ότι ο ναός αυτός είχε επισκευαστεί και επί των ημερών του (στη δεκαετία του 1870), επειδή, σύμφωνα με μαρτυρίες των ντόπιων χωρικών, κατά την φοβερή επιδημική ασθένεια της μηνιγγίτιδας- που έπληξε την περιοχή και προξένησε μεγάλη δυστυχία σε πολλούς κατοίκους της, λόγω του μεγάλου αριθμού  θανάτων που προκάλεσε- η εικόνα της Παναγίας θαυματούργησε και έσωσε πολλούς από βέβαιο θάνατο.  Τα σχετικά με την επιδημική ασθένεια της μηνιγγίτιδας και τα καταστροφικά αποτελέσματά της, επιβεβαιώνονται και από δημοσιεύματα σε Καλαματιανές αλλά και σε Αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις παρακάτω:

 Εν τω χωρίω Γαρδίκη του δήμου Αμφείας 70 άνθρωποι εντός ολίγων μηνών απεβίωσαν ένεκα της επαράτου νόσου της μηνιγγίτιδος, ήτις όμως ήδη ευρίσκεται εις σπουδαίαν ύφεσιν. («Αυγή», 2 ιουνίου 1870, αρ. φ. 2673,σελ. 3-4).

Έν τινι χωρίω μικρώ των Καλαμών απεβίωσαν 70 χωρικοί υπό της νόσου μηνιγγίτιδος. Ευττυχώς εν Άθήναις έχομεν άκραν υγείαν και το θέρος είναι δροσερώτατον και υγιεινόν. («Παλιγγενεσία», 3 Ιουνίου 1870, αρ. φ. 1940).

Αναγιγνώσκομεν εις την «Ιθώμην» (των Καλαμών) από 30 Μαΐου: «Εν τω χωρίω Γαρδίκη του δήμου Αμφείας 70 άνθρωποι εντός ολίγων μηνών απεβίωσαν ένεκα της επαράτου νόσου της μηνιγγίτιδος, ήτις όμως ήδη ευρίσκεται εις σπουδαίαν ύφεσιν. («Αλήθεια» 2 Ιουνίου 1870, αρ. φ. 1145, σελ. 4).

 Η καταστρεπτική και θανατηφόρος νόσος  μηνιγγίτις ενέσκηψεν εις πλείστα μέρη της Μεσσηνίας, αποστέλλουσα  άπαντας  σχεδόν τους  προσβαλλομένους εις τον άδην. Η ιατρική ουδεμίαν αποτελεσματικήν θεραπείαν δύναται να χω(ο)ρηγήση εις τους ασθενείς. Εν τη πόλει μας επικρατεί επί δύω ήδη έτη. Ο υγρός καιρός ενισχύει την νόσον. Προσβάλλει δε τους κακώς διαιτωμένους. (Εφημ. «Πελοπόννησος», Μαρτίου 1870, αρ. φ. 261,262,263, σελ. 1). Η κωμόπολη Χαλεβίδιον, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, εκτεινόταν μέχρι  το ναό της Παναγίας. Όμως, τα ερείπια που υπήρχαν διάσπαρτα από τα σπίτια μέχρι το ναό, είχαν καταστραφεί από καιρό, από τους καλλιεργητές του λόφου, κατοίκους του χωριού «‘Άγριλος», που βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση.

 Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δε γνωρίζουμε πότε ήκμασε, γιατί και πότε καταστράφηκε  η κωμόπολη «Χαλεβίδιον». Ακόμη, δεν γνωρίζουμε πότε και γιατί  πήρε αυτή την ονομασία.  Μπορούμε, ωστόσο να εικάσουμε ότι, κατά τον Μεσαίωνα, το Χαλεβίδιον υπήρξε τόπος σημαντικός και αξιόλογος, αφού οι κάτοικοι των γύρω χωριών, Αγρίλου, Μάλινας, Γαρδικίου κλπ το αντιμετώπιζαν ως οιονεί πρωτεύουσα της περιοχής. Σύμφωνα, μάλιστα με κάποια παράδοση, που σωζόταν στην εποχή του συγγραφέα, διαιωνιζόταν η εσφαλμένη αντίληψη ότι στο λόφο του Χαλεβιδίου βρισκόταν η αρχαία πόλη Άμφεια, γνωστή από την ιστορία του Α΄ Μεσσηνιακού πολέμου.

*ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ.Περισσότερο πληροφοριακό υλικό στην ανάρτηση με τίτλο:Δευτερη βυζαντινή διαδρομή στην Άνω Μεσσηνία.