Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΕΩΣ ΔΗΜΟΥ ΙΘΩΜΗΣ ΣΕ 4 ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

  Η Ελλάδα είναι  ένα απέραντο  παγκόσμιο μουσείο  και είναι ο τόπος που ενώνει ανθρώπους ,ιδέες  και πολιτισμούς. Ένα μέρος του αποτελεί και ο Δήμος Ιθώμης που περιέχει την Αρχαία Μεσσήνη που είναι τόπος πολιτισμού και αθλητισμού. Ο τουρισμός είναι το κύριο προϊόν του  ακαθάριστου εθνικού μας προϊόντος το οποίο δεν κινδυνεύει από την παγκοσμιοποίηση επειδή από τα πανάρχαια χρόνια διαθέτει ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, ιστορία, πολιτισμό, παραδοσιακή φιλοξενία και εξαιρετικά προϊόντα .

Εκείνο το οποίο είναι να προσπαθήσουμε όλοι μαζί να βελτιώσουμε τις επιδόσεις μας σε υποδομές υπηρεσίες και εμπειρίες  μέσα από διάφορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες για την προβολή και ανάπτυξη της περιοχής μας

  Ο Δήμος Ιθώμης του νομού Μεσσηνίας είναι τόπος γεμάτος διάσπαρτα μνημεία. Με ζήλο, αγάπη, περιέργεια, περιπέτεια, έρωτα, πάθος και ενθουσιασμό κάναμε αυτή την έρευνα-μελέτη. Δυστυχώς διαπιστώσαμε ότι πολλά από αυτά είναι ερειπωμένα, ακρωτηριασμένα, αφανή (τα έχουν σκεπάσει τα δέντρα και οι θάμνοι), κακοσυντηρημένα, ασβεστωμένα ,παραποιημένα και μελετώντας παράλληλα την αρχαία ελληνική γραμματεία και ιστορία, προσπαθούμε να μην χαθεί η μνήμη τους ,αλλά να γίνει η διάσωση και γνώση της ιστορίας τους από την αρχαιότητα μέχρι το Βυζάντιο. Η επιτόπου μελέτη –έρευνα των σωζόμενων, ερειπωμένων και κατεστραμμένων αρχαίων μνημείων γίνεται με σύντομη περιγραφή και τοπογραφικά διαγράμματα-χάρτες, ώστε στη συνέχεια να παραλάβουν τη σκυτάλη οι ειδικοί για να γίνει στη συνέχεια η συντήρηση, αναπαλαίωση και αποκατάσταση από τους αρμόδιους.,

  Στο δήμο Ιθώμης τα χριστιανικά και άλλου είδους μνημεία βρίσκονται σε αξιοθρήνητη κατάσταση και θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (ΥΠ.ΠΟ., ΕΦΟΡΕΙΕΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΔΗΜΟ, ΦΟΡΕΙΣ και ΙΔΙΩΤΕΣ) για την κτιριακή περίσωση, αναπαλαίωση, ανακατασκευή των κακοσυντηρημένων μνημείων, επειδή αποτελούν αρχαιολογικό θησαυρό της αρχαίας- ρωμαϊκής και βυζαντινής τέχνης. Πολλά μικρά εκκλησάκια δεν έχουν καν μελετηθεί συστηματικά και επιστημονικά .Έχουν γίνει ορισμένα γνωστά κατά αραιά χρονικά διαστήματα από εργασίες που δεν έχουν επιστημονική τεκμηρίωση και αλλά ούτε καν αναφέρονται στη βιβλιογραφία ή άλλα αναφέρονται χωρίς καν να υπάρχουν, γιατί κανείς δεν φρόντισε να τα επισκεφτεί και να σώσει. Σκοπός της παρούσας μελέτης-έρευνας –καταγραφής ,είναι να δημοσιοποιηθούν και στη συνέχεια να μελετηθούν από ειδικούς πολυεπιστημονικά- διεπιστημονικά ,για να προβληθούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό .

                                                                       1.    ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ –ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ και ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ο πολιτισμός σαν κινητήρια δύναμη ,στην σύγχρονη κοινωνία και οικονομία εξασφαλίζει ταυτότητα, αυτοπεποίθηση και κοινωνική αποδοχή. Παράλληλα δημιουργεί θέσεις εργασίας και απασχόλησης είτε άμεσα ,είτε έμμεσα στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα παραγωγής. Η περιοχή μας με τουριστική διαφήμιση, έργα πολιτιστικής ανάπτυξης και έργα επίλυσης δημοτικών προβλημάτων των δημοτικών διαμερισμάτων , θα πετύχει την πολιτιστική της αναβάθμιση και αειφόρο ανάπτυξη. Για την επίτευξη των στόχων αυτών σημαντικό ρόλο κατέχουν τα έργα υποδομής, οι υπηρεσίες και οι κατάλληλες εμπειρίες. Ο σχεδιασμός των έργων στοχεύει στο να αποκτηθεί ένας βιώσιμος εξοπλισμός της περιοχής που θα της επιτρέψει να εξελίσσεται σε μητροπολιτικό πολιτιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, με παρεμβάσεις που εντάσσονται στον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό.  Σήμερα ο αρχαιολογικός μας χώρος είναι χωρίς σύγχρονο εξοπλισμό και χωρίς καμιά σημαντική παρουσία στη ζωή των κατοίκων της , γιατί κανένας φορέας δεν έχει αναλάβει την προβολή του , οι ανασκαφές αναστηλώσεις προχωρούν με βήμα χελώνας και δεν υπάρχει αργαστή συνεργασία Δήμου κατοίκων και καθηγητή που κάνει τις ανασκαφές ,χωρίς να δίνει κανένας αναφορά. Το υπάρχον μουσείο είναι δείγμα μουσείου σε σχέση με το υλικό που στοιβάζεται κάτω στις αποθήκες, οι δε χώροι εκδηλώσεων  είναι λίγοι και κακώς εξοπλισμένοι π.χ. προαύλειοι χώροι σχολείων και γήπεδα.

  Οι δυνατοί χώροι για τον πολιτισμό-ψυχαγωγία-εμπόριο, με στόχο τις κερδοσκοπικές λειτουργίες που θα ασκούν οι ιδιώτες και μη επιχειρηματίες να συντηρούν τα έξοδα λειτουργίας των συγκροτημάτων που είναι τα ακόλουθα.

*ΚΕΝΤΡΟ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ(για τηλεμάθεια-τηλεεκπαίδευση-δικτυότοπο)

*ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

*ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

*ΧΩΡΟΙ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ-ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ-ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

*ΧΩΡΟΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ

*ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ

 Οι επιπτώσεις σε σωστές βάσεις  και η εν τη ενώσει η ισχύς θα επιφέρει την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.

  

2.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ (Ο χώρος και η Ιστορία της)

   Η Αρχαία Μεσσήνη ήταν μια από τις μεγαλουπόλεις της Αρχαίας Ελλάδας. Αυτό αποδεικνύεται από  τα  σωζόμενα  αρχαία  μνημεία της.  και παρότι έπαθαν ζημιές από τον Αλάριχο , (βασιλιά των Ουτσιγότθων) , ΟρλωΦ και Ιμπραήμ  ,τις καταστροφικές δυνάμεις της φύσης και την αδιαφορία του ανθρώπου ,αυτά αντιστέκονται στη φθορά και διαμαρτύρονται λέγοντας ότι έχουν παρουσία. Τα τεμένη   έπαθαν τις μεγαλύτερες καταστροφές.  Ο Αλάριχος δεν κατέστρεψε τη Θήβα και Αθήνα  επειδή τις θεωρούσε ιερές πόλεις. Άλλαξε πολλών πόλεων τα ονόματα και ο ποταμός Πάμισος ονομάστηκε Πιρνάτσας Η Αρχαία Μεσσήνη αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ, όπου οι ανασκαφές –αναστηλώσεις  έχουν αποκαλύψει ένα μόνο τμήμα του ιστορικού πολεοδομικού συγκροτήματος. Ο  αρχαιολογικός χώρος της έχει έκταση 4.000 στρεμμάτων ,περικλείεται από οχύρωση 9 χιλιομέτρων  και τα τείχη περικλείουν ολόκληρη την αρχαία πόλη , την ακρόπολη και το σύγχρονο οικισμό, το χωριό Μαυρομμάτι  ή Μαυρομμάτη ή Μαυροματιαίς (μετονομάστηκε Αρχαία Μεσσήνη πρόσφατα) ,χτισμένο στο κέντρο της περιφέρειας των τειχών και τον οικισμό  Αρσινόη (Σιμίζα).

  Η ανασκαφή της Αρχαίας Μεσσήνης διαρκεί πάνω από 100 χρόνια και συνεχίζεται εδώ και μερικά χρόνια από τον καθηγητή  κύριο Πέτρο Θέμελη. και αποτελεί σπουδαίο πολιτιστικό ενδιαφέρον για όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Με τις ανασκαφές βρέθηκαν σημαντικά μνημεία  αρχιτεκτονικής και των άλλων τεχνών. Το πολεοδομικό της σύστημα χαρακτηρίζει αρκετές ελληνιστικές πόλεις με εξέχον στοιχείο τη μνημειακή οχύρωσή της που βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση. Αξιοσημείωτα και μεγαλοπρεπή είναι τα μεγάλα δημόσια κτιριακά συγκροτήματα καλλιτεχνικοί θησαυροί, και αρχαιολογικά ανθρωπολογικά δημιουργήματα που μας δίνουν οι νέες ανασκαφές. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον παρότι οι πυρκαγιές του 1981 και 1999  το κατέστρεψαν.  Παρουσιάζεται αμφιθεατρικά με τα τείχη και τους πύργους, περιβάλλοντας μοναστήρια ,παλιά σπίτια, την πηγή Κλεψύδρα, τα όμορφα  χρώματα - αρώματα της χλωρίδας και τα χρώματα-ήχους της πανίδας της περιοχής.  Στον κάθε επισκέπτη γίνεται  διακίνηση ευχάριστων συναισθημάτων με τουριστικές –ορειβατικές-πεζοπορικές ξεναγικές διαδρομές. Εφ όσον γίνουν οι κατάλληλες απαραίτητες υποδομές –υπηρεσίες και δρομολογηθούν οι διαδικασίες  μπορεί ο αρχαιολογικός αυτός χώρος να γίνει τόπος οργάνωσης φεστιβάλ  και μήτιγκ κάθε είδους-μιας και διαθέτει θέατρο. ασκληπιείο,  στάδιο και γυμναστήριο, όπως γίνεται και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα. 

Ο χώρος και το ανθρωπογενές περιβάλλον

Είναι μοναδικό σ όλη την Ελλάδα να  έχουν κτιστεί ο οικισμός Μαυρομμάτι και Αρσινόη (Σιμίζα)  μέσα σε αρχαιολογικό χώρο τα οποία λόγο των αρχαιοτήτων υφίστανται τις συνέπειες στους διάφορους τομείς δραστηριότητας οι οποίες σιγά-σιγά θα πρέπει να ρυθμιστούν από τις υπηρεσίες των εμπλεκομένων φορέων με τις αρμοδιότητες που διαθέτουν. Στην αγορά της πόλης υπήρχαν τα αγάλματα του Διός Σωτήρος Ποσειδώνος και Αφροδίτης Η πηγή Κλεψύδρα στο κέντρο του χωριού Μαυρομμάτι αποτελεί το κύριο αξιοθέατο του χωριού και βορινά υπάρχει το βυζαντινό κτίσμα του αγίου Ιωάννη  και στο κοιμητήριο το βυζαντινό κτίσμα άγιος Νικόλαος. Υπάρχουν επίσης οι βυζαντινοί ναοί Κλήσα Κούκε,  Κλήσα Πόρτη,  Φραγκοκκλήσι  και άλλοι 5 ναοί αγνώστου ονόματος, με αξιοζήλευτη ναοδομία. Οι οικισμοί Μαυρομμάτι –Σιμίζα μπορεί με την προβολή τους να  αποκτήσουν δυναμική με θετικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία η οποία θα βασιστεί :

*Στην ιστορία της αρχαίας Μεσσήνης (Μεσσηνιακοί πόλεμοι)

*Στον αρχαιολογικό χώρο.

*Στην Ακρόπολη-Τείχη-Πύργους

*Στα άγνωστα βυζαντινά μνημεία που είναι πάρα πολλά σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Ελλάδος

*Στο Μουσείο

*Στις γιορτές 15 Αυγούστου και 20 Σεπτεμβρίου που γίνονται προς τιμήν της Παναγίας.

*Στα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής

*Στους οικισμούς των διαμερισμάτων  Κοκχυλίου (Λακακούκια) και Χρυσότοπου (Χρύσοβα)  με τα παλιά παραδοσιακά σπίτια , όπου θα πρέπει να ενταχθούν σε Ευρωπαϊκά προγράμματα ,όπως έγινε και στην Ευρυτανία  που η τουριστική ανάπτυξη  εκεί βελτιώνεται συνεχώς.

  Για να γίνουν αυτά θα πρέπει  οι αρμόδιοι φορείς  να δρομολογήσουν την εκπαιδευτική λειτουργία του χώρου, την ανάγνωση της ιστορίας σε εικονική πραγματικότητα, να καθοριστούν οι θέσεις –στάσεις απόλαυσης – ανάπαυσης-μελέτης –φωτογράφησης μνημείων ,να χαραχτούν διαδρομές –μονοπάτια με κατάλληλο φωτισμό, χώροι στάθμευσης τροχοφόρων, περίφραξη του κυρίως αρχαιολογικού χώρου και επαναλειτουργία θεάτρου –σταδίου- γυμναστηρίου- αγοράς. και με ορμητήριο την Αρχαία Μεσσήνη να γίνουν διαδρομές στη γύρω περιοχή για κανό, καγιάκ, ανεμοπτερισμό, ορειβατικές διαδρομές με τα πόδια ή ζώα και γιατί όχι αγροτοτουρισμός και διαμονή σε εκπαιδευτικούς χώρους όπου να διδάσκεται η ιστορία –Ελληνική γλώσσα δημιουργία ιστοσελίδας ,ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και ότι δήποτε σχετίζεται με τις νέες τεχνολογίες.. Η εγκατάλειψη του όρους Εύα με το βυζαντινό κτίσμα του αγίου Βασιλείου  και Διονύσου, τις υπόγειες στοές ,τα λατομεία,  τα ίχνη τροχηλασίας και αμαξοτροχιών  , χαλιάς, ασβεστοκάμινο από το 369 Π.Χ., θα πρέπει να προσεχτεί ιδιαίτερα για να γίνει τουριστικό μονοπάτι και πόλος έλξης τουριστών, εφ όσον θέλουμε να  παει μπροστά ο τόπος μας, γιατί έχει εγκαταλειφτεί από την εποχή του 1970 που βγάζαμε μεροκάματο από την καλλιεργούμενη λεβάντα.

  Επί Παυσανίου η πόλη Μεσσήνη απαριθμούσε 10 επίσημους ναούς και 20 αγάλματα του γλύπτη Δαμοφώντα . Όλων των ναών σώζονται τα ερείπια σε διάφορα μέρη , σε μερικούς από αυτούς αναγέρθηκαν βυζαντινοί ναοί και αυτοί έπειτα καταστράφηκαν . Η σκαπάνη του καθηγητή Πέτρου  Θέμελη θα διώξει το σκοτάδι που επί αιώνες έκρυβε η αρχαία Μεσσήνη. Αμαξοτροχιές σώζονται άνωθεν του χωριού Μπέτσι ,Βόρεια της Ιθώμης που υπήρχε δρόμος προς Μεγαλόπολη. Άλλη οδός υπήρχε προς τις εκβολές του Παμίσου 80 σταδίων. Πολλά σημεία αμαξοτροχιών υπάρχουν στη θέση Κακοπέτρι Νότια και Δυτικά του όρους Εύα.

3.ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΙΘΩΜΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΟΡΩΝ ΔΗΜΩΝ-ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

Για να δρομολογηθεί και πραγματοποιηθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα η αειφόρος ανάπτυξη του δήμου ΙΘΩΜΗΣ Μεσσηνίας και των όμορων δήμων και κοινοτήτων,  αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση είναι η μελέτη –έρευνα –καταγραφή όλων των παραμέτρων και δεδομένων  του Φυσικού  Πολιτιστικού και Ανθρωπογενούς  περιβάλλοντος της περιοχής, την πορεία της μέσα στον χρόνο, την αξιολόγηση των στοιχείων που διαθέτει και τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα στοιχεία μπορούν να αξιοποιηθούν ως συγκριτικά πλεονεκτήματα αειφόρου ανάπτυξης για την περιοχή. Στη συνέχεια η προβολή τους με ετήσια “Έκθεση Πολιτιστικής Κληρονομιάς - Περιβαλλοντικής Δράσης - Αγροτοτουρισμού του Δήμου ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ”, είναι ένα γεγονός εικονικής αναπαράστασης ιδεών και προϊόντων, δρομολογώντας έτσι μια αναπτυξιακή και επιμορφωτική διαδικασία της τοπικής κοινωνίας, καθώς συμμετέχουν όλοι όσοι έχουν να παρουσιάσουν κάτι σημαντικό. Επίσης, καλούνται ειδικοί να μιλήσουν για θέματα τοπικής αειφόρου ανάπτυξης, δημιουργώντας ένα δίκτυο σχέσεων και δράσεων με ποιοτικούς στόχους για πρώτη φορά στην ιστορία της περιοχής μας..

       Έτσι στο επίπεδο του Δήμου μας χρειάζεται συνδυασμός οραματισμού, τεχνοκρατικής γνώσης και ορθολογικών πολιτικών αποφάσεων με οράματα, αξίες, ιδανικά, ρήξεις τομές και ανατροπές που οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν του το κάθε Δημοτικό Συμβούλιο ή η αναπτυξιακή εταιρεία της περιοχής που διαχειρίζεται ολοκληρωμένα προγράμματα,. για την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, η κοινοτική πρωτοβουλία Leader και άλλα προγράμματα.

       Το “Σχέδιο”, επίσης, αποσκοπεί στη διάκριση των ποιοτικών και ποσοτικών μακροπρόθεσμων στόχων έναντι μιας κοντόθωρης λογικής, που υπάρχει σε πολλούς Καποδιστριακούς Δήμους, και η οποία αναλώνεται μόνον στη διαχείριση της μίζερης καθημερινότητας, χωρίς προγραμματισμό και αναπτυξιακή πολιτική. Θέτει δηλαδή, το “Σχέδιο” οράματα, αξίες, ιδανικά και στρατηγικούς στόχους. Κατά συνέπεια η χάραξη της στρατηγικής του σχεδίου, εκτός απ’ την αναβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου, έχει σκοπό αφ’ ενός την συγκρότηση του υποκειμένου της τοπικής ανάπτυξης και αφ’ ετέρου την δημιουργία τεχνοκρατικής υποδομής, μεθολογικών εργαλείων και στελέχωσης, αλλά και φορέων υποβολής αναπτυξιακών προτάσεων και υλοποίησης έργων, είτε πρόκειται για τον Δήμο μας είτε για αναπτυξιακές εταιρείες, που υπάρχουν στην περιοχή μας. Υπάρχουν όμως        εμπόδια και  . Για παράδειγμα, οι πελατειακές πρακτικές, το άγχος της επανεκλογής με την εξυπηρέτηση μόνο της εκλογικής πελατείας και η καθήλωση της δημοτικής πρακτικής στην καθημερινότητα είναι παράγοντες που παρεμποδίζουν την τοπική ανάπτυξη. Έτσι, η στενότητα ανθρώπινων πόρων είναι παράγωγο της στενότητας των αντιλήψεων, που “βραχυκυκλώνει” τελικά την αναπτυξιακή διαδικασία. Αυτό το κλίμα μπορεί να ανατραπεί με την υιοθέτηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου ανάπτυξης, το οποίο ταυτόχρονα μπορεί να είναι και το αντίδοτο στον φαύλο κύκλο των δημοτικών πελατειακών σχέσεων, στον βαθμό που κάνει ορατές τις μακροπρόθεσμες προοπτικές και τις καθιστά άξιες στον δημοτικό διάλογο.

       Δεν έχουμε εδώ να αντιμετωπίσουμε μόνο το συχνό φαινόμενο τεχνοκρατικού ελλείμματος που συναντάμε συνήθως στους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), αλλά πρόκειται για ένα γενικότερο έλλειμμα συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας. Αυτό, για να καλυφθεί, προϋποθέτει λογικά και την ύπαρξη ενός τοπικού οράματος ανάπτυξης, υποστηριζόμενου από την τοπική κοινωνία, η οποία τελικά μπορεί να συμβάλλει μόνο μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες στην ενεργοποίηση των αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, εφόσον τις κατανοεί και επωφελείται από αυτές.

       Εάν θέλουμε να ορίσουμε μια αφετηρία για τις προτεραιότητες του “Σχεδίου”, πρέπει να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση της τοπικής απασχόλησης, την ενίσχυση του εισοδήματος και της τοπική αγοράς αλλά και την οικιστική ανάπτυξη και να καταλήξουμε σε άξονες προτεραιότητας, που είναι ο ορεινός τουρισμός, ο εκσυγχρονισμός και η ποιοτική αναβάθμιση της βιολογικής-οικολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας η αξιοποίηση των υδάτινων πόρων της περιοχής και η πολιτιστική αναβάθμιση. Εξάλλου, το έντυπο αυτό αναφέρεται αναλυτικά σε αυτούς τους άξονες και τους ορίζει ως επίκεντρο της δημοτικής πολιτικής.

       Για παράδειγμα η ανάδειξη του φυσικού πλούτου, των υδάτινων πόρων και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής απαιτεί χρόνο, μελέτη και συστηματική προβολή, και φυσικά δεν επαρκεί η προβολή δίχως παραδείγματα υλοποίησης συγκεκριμένων δράσεων, που μπορούν να λειτουργήσουν πιλοτικά προς μια αναπτυξιακή κατεύθυνση.

       Γι’ αυτό η “Έκθεση Πολιτιστικής Κληρονομιάς , Περιβαλλοντικής δράσης και Αγροτουρισμού του δήμου Ιθώμης Μεσσηνίας” αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα επικοινωνιακής δράσης για την προβολή της περιοχής. Πέραν όμως αυτού του παραδείγματος, προτείνεται ένα ολόκληρο επικοινωνιακό πρόγραμμα ανάδειξης του ιστορικού – πολιτιστικού τουρισμού και οικοτουρισμού. Έτσι το επικοινωνιακό πρόγραμμα είναι αναπόσπαστο μέρος προώθησης των αναπτυξιακών προτάσεων και παράλληλα προϋπόθεση για την αναπτυξιακή διέγερση της τοπικής κοινωνίας με όραμα την δημιουργία ενός ημιαστικού κέντρου με πολιτιστική ζωή.

       Η ανάπτυξη  της πνευματικής κίνησης απαιτεί με την σειρά της ανεπτυγμένη πολιτική και πολιτιστική επικοινωνία και αυτό δημιουργεί ένα επικοινωνιακό κόστος, το οποίο πρέπει να είναι διατεθειμένη να καλύψει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, θεσμικά και οικονομικά, για να πετύχει την αναπτυξιακή διέγερση της τοπικής κοινωνίας. Να μη γίνεται, δηλαδή, μίζερη σε νέες καινοτομικές ιδέες και δράσεις που μπορούν να αντλήσουν πόρους από άλλες πηγές χρηματοδότησης, πέρα από τα τακτικά έσοδα του Δήμου.

       Δεν μπορεί να υπάρξει ένας αειφόρος  αναπτυσσόμενος πολιτισμός δίχως τις ελάχιστες οικιστικές προϋποθέσεις του ημιαστικού κέντρου. Βεβαίως το INTERNET(Διαδίκτυο) σε πολλούς τομείς εκμηδενίζει τις αποστάσεις και ο πολιτισμός μεταφέρεται έμμεσα σήμερα και στην ύπαιθρο. Οι άλλοτε μειονεκτικές παραγωγικά από την φύση ορεινές περιοχές, οι οποίες σήμερα μπορούμε να πούμε ότι είναι μειονεκτικές μόνο στο ανθρώπινο περιβάλλον γνώσεων και δεξιοτήτων, μπορούν να γίνουν το ίδιο πλεονεκτικές στο επίπεδο της τηλεργασίας και τηλεμάθησης αλλά και περισσότερο πλεονεκτικές στην ψυχαγωγία και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Οι δράσεις που προτείνονται από τους ΟΤΑ είναι:

      * Να θέσει τους όρους ευθύνης της συμμετοχής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε αυτόν τον προγραμματισμό και την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση.

      * Να θέσει τις συνδυαστικές ενέργειες και προτεραιότητες των έργων που πρέπει να υλοποιηθούν μέσα σε ένα πενταετές πλάνο με την κοινωνία συμμέτοχο.

       *Να προτείνει λύσεις για να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα που υπάρχει σε φορείς υλοποίησης των προγραμμάτων.

      * Να υποδείξει τρόπους εξεύρεσης των κατάλληλων ανθρώπινων πόρων και δημιουργίας κινήτρων για να επενδύσουν οι επιχειρηματίες στην περιοχή.

       Οι βασικοί μακροπρόθεσμοι στόχοι του “Τοπικού Σχεδίου Ανάπτυξης ” είναι:

n   Δημιουργία ημιαστικού κέντρου στην έδρα του Δήμου

n   Ανάδειξη ιδιαίτερων οικιστικών και αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών.

n   Ανάδειξη και αξιοποίηση των πολιτιστικών, ιστορικών και φυσικών μνημείων της περιοχής για την πρόκληση τουριστικών δραστηριοτήτων.

n   Ανάδειξη οικοτόπων και φυσικών αξιοθέατων.

n   Ανάδειξη υπερτοπικών – διαδημοτικών δραστηριοτήτων υψηλής ελκυστικότητας με σημεία ιδιαίτερης επισκεψιμότητας(πηγές Παμίσου, Ανδρονικομονάστηρο, Σαμαρίνα, Ψωριάρης, Τρίκορφο, Κοντοβούνια, γεφύρι Μαυροζούμενας, αγία Θεοδώρα Βάστα κ.λ.π.).

n   Ανάπτυξη καινοτομιών στις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

n   Ανάπτυξη καινοτομικών δραστηριοτήτων στις βιολογικές καλλιέργειες γεωργίας -κτηνοτροφίας και ενασχόληση με τα φαρμακευτικά φυτά.

n   Ανάπτυξη συνεργασιών με όλους τους συλλογικούς φορείς του Δήμου και των γειτονικών Δήμων, όπου μπορεί να υπάρξει συνεργασία.

n  Η δημιουργία τουριστικής υποδομής (χώροι διαμονής, εστίασης, αναψυχής).

Άμεσοι στόχοι που σχετίζονται με την καθιέρωση και θέσπιση των μεγάλων επικοινωνιακών και πολιτιστικών γεγονότων είναι οι εξής:

1. Αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής στον τουρισμό, όπως η δημιουργία φυσικού πάρκου στους ποταμούς Πάμισο και Μαυροζούμενα, υποδομές για τον αθλητικό τουρισμό (kayak, rafting κ.τ.λ.).
2. Ενέργειες “διαχείρισης και προστασίας υδάτινων πόρων – έγγειες βελτιώσεις”.
3. Αξιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς (διάνοιξη ολυμπιακού μονοπατιού από την αρχαία Μεσσήνη  έως την Αρκαδία, Σπάρτη και  αρχαία Ολυμπία), μονές, γεφύρια, μύλοι κ.λ.π.
4. Δημιουργία βιολογικού πάρκου στην περιοχή Ποτιστικά , στη Βαλύρα, εκπόνηση πιλοτικού προγράμματος για την ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών – υποστηρικτικές ενέργειες βελτίωσης της κτηνοτροφίας στα ορεινά δημοτικά διαμερίσματα του δήμου Ιθώμης.
5. Δημιουργία των προϋποθέσεων για την οικιστική ανάπτυξη και αξιοποίηση των χρηματοδοτικών και των ανθρώπινων πόρων στην περιοχή γύρω από τους ποταμούς Πάμισο και Μαυροζούμενα.
6. Ενεργοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των παραδοσιακών συλλόγων, αλλά και σύσταση νέων συλλογικών μορφών οργάνωσης της τοπικής κοινωνίας.
7. Προσέλκυση περισσότερων απασχολουμένων  νέων στη λεκάνη της Μακαρίας πεδιάδας (όπως τα παλιά τα χρόνια της εποχής του ΄50) μέσω των υπαίθριων δραστηριοτήτων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας γι’ αυτούς.

 Προτάσεις

1.    Ανάδειξη οικοτόπων  ( φαράγγια, καταρράκτες, σημαντικές πηγές, δάση, παραδοσιακά μονοπάτια κ.α. )

2. Επαναλειτουργία αρχαίων μονοπατιών για πεζοπορία-περιήγηση-ξενάγηση.
3. Ανάδειξη παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του χώρου ( πέτρινα γεφύρια, μύλοι, νεροτριβές κ.α. )
4. Μονοπάτια πρόσβασης για το φυσικό canoe-kayak στον ποταμό Μαυροζούμενα τους χειμερινούς μήνες.
5. Ανάδειξη αρχαίων δρόμων και μονοπατιών στα “βήματα του Παυσανία” από την αρχαία Μεσσήνη την αρχαία Ολυμπία. Κατάλληλες παρεμβάσεις (καθαρισμός – διευθέτηση αρχαίου μονοπατιού, αξιοποίηση πηγών, δημιουργία ξενώνων, ίδρυση μουσείου ).
6. Ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων (Αρχαία Μεσσήνη) και βυζαντινών μνημείων της περιοχής και των όμορων δήμων- κοινοτήτων.
7. Βελτίωση του οδικού δικτύου .
8. Έργα υποδομής για την διαχείριση των υδάτινων πόρων των ποταμών, με σκοπό την ανάπτυξη της οικολογικής γεωργίας-κτηνοτροφίας και κατ΄επέκτασην των παραγώγων προϊόντων τους..
9. Ίδρυση υποστηρικτικού κέντρου βιολογικής γεωργίας – κτηνοτροφίας.
10. Μουσείο τοπικής ιστορίας και πολιτισμού.
11. Ολοκληρωμένες προτάσεις για το πρόγραμμα ορεινών όγκων και το πρόγραμμα Natura (προστασία δασών, πάρκα θηραμάτων, περάσματα, μονοπάτια, κ.α. )
12. Δημιουργία τράπεζας ιδεών για την ανάπτυξη της περιοχής μας.
13. Ανάδειξη των οικοτόπων του οροπεδίου Ιθώμης,, Ψωριάρη, Τρικόρφου , Κοντοβουνίων, των γύρω μονοπατιών, των πηγών και των μνημείων τοπικής ιστορίας και μυθολογίας.

4.ΑΓΡΟΤΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ –ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Με τον όρο «αγροτουρισμό» εννοούνται διάφορες τουριστικές δραστηριότητες μικρής κλίμακας, οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής που αναπτύσσονται σε αγροτικό χώρο από ανθρώπους που ασχολούνται με την γεωργία. Βασικός σκοπός του είναι να δώσει εναλλακτικές λύσεις στην απασχόληση των γεωργών και να βελτιώσει το εισόδημά τους, ενώ παράλληλα επιδιώκει την διαφύλαξη, την προβολή και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο αγροτικός κόσμος είναι η κοιτίδα της ελληνικής παράδοσης και μαζί με την όμορφη φύση αποτελούν την φυσιογνωμία της ελληνικής υπαίθρου. Σε συνδυασμό με το θρησκευτικό τουρισμό τα μοναστήρια πρέπει να αποτελούν ένα μεγάλο αναπτυξιακό έργο αξιοποίησης του χώρου και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Να έχουν ως κύριο αντικείμενο τη δημιουργία ξενώνων, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και την ανάπλαση των νερόμυλων και  νεροτριβών των μοναστηριών, με στόχο την προσέλκυση επισκεπτών σε ένα,  χώρο που βρίσκεται ακριβώς στους πρόποδες του όρους Ιθώμης στη περιοχή του παλιού χωριού Δανηλέϊκα κοντά στη Δέση και τη λίμνη Κάκαβο, κοντά στο λόφο της Τσούκας, όπου εκεί έγινε ο δεύτερος μεσσηνιακός πόλεμος (μάχη Δερρών).

5. ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ

Ο σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος  του Δήμου Ιθώμης Μεσσηνίας είναι αυτός της ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ. Πρόκειται για πόλη που αναπτύχθηκε ήδη από τους αρχαίους χρόνους και πολλοί μύθοι πλέκονται γύρω από αυτήν. Στο υψηλότερο επίπεδο ακμής ωστόσο έφτασε την ελληνιστική περίοδο από το  Θηβαίο Επαμεινώνδα το 369 π.χ..

       Ερείπια δημοσίων κτηρίων της εποχής και ναών είναι διάσπαρτα σε όλη την έκταση του σύγχρονου οικισμού, ενώ και πριν από την έναρξη της ανασκαφικής δραστηριότητας   έχουν ανακαλυφθεί επιγραφές, αγάλματα, αγαλματίδια, αγγεία, νομίσματα, ρωμαϊκοί τάφοι, πιστοποιώντας την εξέχουσα θέση αυτής της αρχαίας πόλης. Ο σύγχρονος επισκέπτης μπορεί να δει  τα  τείχη- πύργους της αρχαίας ακρόπολης, θεμέλια διαφόρων οικοδομημάτων, ίχνη αγωγών ύδρευσης  το αρχαίο θέατρο, γυμναστήριο, στάδιο, Ασκληπιείο, τάφο Μαιθηδών ,κρήνη Αρσινόη καθώς και ερείπια κτισμάτων της περιόδου της φραγκοκρατίας ίχνη αρχαίας τροχηλασίας, ασβεστοκάμινα, το ναό του Βάκχου στην κορυφή του όρους Εύα, το πάνω  μοναστήρι που έχει κτιστεί από τα υλικά του τέμενους του Ιθωμάτα Διός Σωτήρος, και πολλά άλλα διάσπαρτα μνημεία στα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου και στους όμορους δήμους-κοινότητες.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Μεσσήνης  αποτελεί εξάλλου ένα τμήμα του νοητού κύκλου που θα μπορούσε να χαραχτεί και που περιλαμβάνει τους αρχαιολογικούς χώρους που την περιστοιχίζουν σε ακτίνα 80 χλμ. Πρόκειται για τους αρχαιολογικούς χώρους, Πύλου- Κυπαρισσίας -Νέδας- Ολυμπίας –Επικούρειου Απόλλωνα-Αρκαδίας και Σπάρτης

       Η  μελέτη πρέπει να αναφέρεται στην περιγραφή της πληθυσμιακής, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης των νόμων και των ρυθμών των σχετικών μεταβολών του βάσει έγκυρων και πρόσφατων στοιχείων εμπεριστατωμένων μελετών, καθώς και στον εντοπισμό των βασικών δεικτών των όμορων νομών στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

       Το επόμενο μέρος αφορά στην καταγραφή, διάσωση, προβολή και ανάδειξη των ιστορικών μνημείων της περιοχής και της κατάστασης στην οποία βρίσκονται σήμερα, με ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσίαση του ιστορικού παρελθόντος των περιοχών και στη μυθολογική τους παράδοση. Επισημαίνεται λοιπόν η σπουδαιότητα του ρόλου που διαδραμάτισαν οι αρχαίες αυτές πόλεις στην αρχαιότητα και σε υστερότερους χρόνους, ακολουθώντας μια κοινή ιστορική πορεία, ώσπου να φτάσουν στο σημερινό στάδιο της παρακμής και της εγκατάλειψης. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μέσω αυτής της παρουσίασης οι εν λόγω περιοχές αναδεικνύονται σε περιοχές που μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον  (κυρίως τουριστικό), το οποίο εμφανίζεται μειωμένο με τις σημερινές συνθήκες. Η καταγραφή μάλιστα γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να χαράσσονται στο νου του αναγνώστη διαδρομές, τις οποίες κάλλιστα μπορεί να προγραμματίσει με το όχημά του.

       Ο κάθε άνθρωπος επομένως που ενδιαφέρεται για τις αρχαιότητες του τόπου μας και τις άγνωστες ομορφιές του, ο λάτρης της φύσης και του πολιτισμού, αλλά και ο προβληματιζόμενος για την εξέλιξη και την προοπτική αυτού του τόπου – ανεξάρτητα απ’ το αν κατάγεται από την εν λόγω περιοχή – είναι αυτός στον οποίο απευθύνεται το παρόν έντυπο.

       Με τον όρο ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων εννοούμε πρωταρχικά τη λειτουργική ενοποίηση αυτών των χώρων και όχι τη χωρική. Αυτό σημαίνει πως ο επισκέπτης, σε όποιον χώρο και αν βρεθεί, θα είναι σε θέση να έχει εικόνα ολόκληρης της αρχαιολογικής περιοχής. Αυτό καθίσταται δυνατό με έντυπο υλικό, με ηλεκτρονικό υλικό, με κέντρα πληροφόρησης, με ικανότητα μεταφοράς, κλπ.

       Ενοποίηση σημαίνει ακόμα με την διάρθρωση των χώρων και των εκθεμάτων να δημιουργείται η επιθυμία στον επισκέπτη να περιηγηθεί σε ολόκληρο τον χώρο και να του δίνονται προς τούτο όλα τα κατάλληλα μέσα, οι σχετικές πληροφορίες και οι δυνατότητες μεταφοράς.

       Πιο αναλυτικά στα πλαίσια της λειτουργικής ενοποίησης προβλέπεται η  δημιουργία υποδομών στις μεταφορές για επικοινωνιακή σύνδεση μεταξύ των , η δημιουργία τουριστικών περιπτέρων σε διάφορα προεπιλεγμένα μέρη, στα οποία θα δίνονται όλες οι σχετικές πληροφορίες για τους αρχαίους τόπου, τα ευρήματα, τις παραδόσεις, τις αποστάσεις, κλπ., και η διανομή έντυπου υλικού με σχετικό πληροφοριακό υλικό.

        Προβλέπονται ακόμα αναστηλώσεις, πραγματικές αλλά και ψηφιακές, αναπλάσεις μνημείων και χώρων και εικονικές αναπαραστάσεις, μη ηλεκτρονικές.

        Επιπλέον είναι απαραίτητες αισθητικές παρεμβάσεις, που συνίστανται σε καθαρισμό του περιβάλλοντος χώρου, σε λεύκανση μνημείων και προσθήκες, σε περιφράξεις και περιτειχίσματα.

       Όσον αφορά στις υποδομές, είναι αναγκαία η δημιουργία κινητών μονάδων πρωτοβάθμιας περίθαλψης, η δημιουργία σταθμών επιβίβασης και η δημιουργία σταθμών υγιεινής προσωπικής φροντίδας.

      Στον τομέα των παραγωγικών υπηρεσιών προβλέπεται η δημιουργία  μικρών μουσείων  και μουσειακών χώρων σε προεπιλεγμένες περιοχές με πρωτότυπα και ανάγλυφα ευρήματα, η κατασκευή μακετών αρχαίων περιοχών για δημιουργία ολοκληρωμένης εικόνας, η δημιουργία  βιβλιοθηκών σε ανάλογες περιοχές με πηγές, φωτογραφίες και έντυπο υλικό, η δημιουργία ερευνητικού και συνεδριακού κέντρου για μελετητές από όλο τον κόσμο και η συστηματική λειτουργία του, η δημιουργία ενός λαογραφικού μουσείου, στο οποίο θα εκτίθεται με ποικίλα μέσα η πορεία του ελληνισμού μέσα στους αιώνες, και η προβολή του αναπτυξιακού αρχαιολογικού πόλου από το διαδίκτυο.

      Τέλος οι λειτουργίες υποστήριξης περιλαμβάνουν την εγκατάσταση μικρών βιοτεχνιών σε επιλεγμένες περιοχές για παραγωγή τουριστικών ειδών, τη δημιουργία κέντρου πληροφόρησης για την αρχαιολογική διασπορά και την πολιτιστική κληρονομιά ολόκληρης της Πελοποννήσου, την δημιουργία εκθετηρίου σε προεπιλεγμένη περιοχή, στο οποίο θα εκτίθενται πολιτιστικές μονάδες ολόκληρης της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα, την εγκατάσταση μικρών οικολογικών μονάδων ξενοδοχεία για την φιλοξενία των τουριστών, συμβατών με τις αισθητικές παραμέτρους του περιβάλλοντος φυσικού και ιστορικού χώρου, τη δημιουργία ηλεκτρονικού πάρκου αρχαιολογικού τουρισμού, όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να μεταφέρεται μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας σε όλες τις ιστορικές φάσεις της ελληνικής πορείας, και τη δημιουργία αθλητικού μουσείου στην περιοχή της ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ, στο οποίο θα εκτίθενται σε φωτογραφικό ή ηλεκτρονικό υλικό όλοι οι διεξαχθέντες των Ιθωμαίων. Οι παραπάνω δραστηριότητες θα έχουν επιπτώσεις:

     Στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής, οι επιδράσεις θα είναι ευνοϊκές, γιατί θα δοθεί ώθηση στα αγροτικά παραδοσιακά προϊόντα, τα οποία θα είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο του προγράμματος του αγροτουρισμού.

     Στον τομέα της δευτερογενούς παραγωγής, η δημιουργία και η εγκατάσταση μικρών και άλλοτε οικόσιτων μονάδων παραγωγής τουριστικών προϊόντων θα αναζωπυρώσει τις οικονομικές δραστηριότητες.

     Στον τομέα των υπηρεσιών, θα εμφανισθούν τα θετικότερα αποτελέσματα, αφού οι κύριες δράσεις του επενδυτικού προγράμματος αφορούν στον τομέα του θεματικού τουρισμού.

Οι αναπτυξιακές διασπορές θα αναπτυχθούν επίσης προς ενίσχυση της απασχόλησης και της αντιμετώπισης της ανεργίας στην περιοχή, στην συγκράτηση του πληθυσμού και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής.