Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, ο Θείος Υιός της Μεσσηνιακής Γης

         Η Βαλύρα Μεσσηνίας και όχι μόνο, μεταπολεμικά, με την ευλογία του Θεού, παρουσίασε μεγάλη καρποφορία και έφερε στο φως  εύοσμα  ρόδα, όπως τον σεβασμιώτατο πατέρα Ευστάθιο, Μητροπολίτη της Μονεμβασίας και Σπάρτης και τους αιδεσιμότατους πατέρες , Κων/νο , ιερέα στους Αγίους Ταξιάρχες στη Καλαμάτα, Αθανάσιο, ιερέα στον ναό της Αναλήψεως στη Καλαμάτα, Κων/νο, ιερέα στον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο στη Μεσσηνία  και Ιωάννη, ιερέα στον Άγιο Αθανάσιο της Βαλύρας, όπως μας πληροφορεί ο καθηγητής Ιωάννης Λύρας, μέσα από το πολύτιμο ιστορικό του αρχείο για τη Βαλύρα.    Πάνω όμως από όλα τα εύοσμα άνθη της Μεσσηνίας,  στέκεται επί του Σταυρού, ως ήλιος  της δικαιοσύνης νοητός, αδιαμφισβήτητα ο  άγιος πατέρας και μέγας δάσκαλος, ο θείος υιός της Μεσσηνιακής γης, ο  μακαριστός και πεφωτισμένος Αρχιμανδρίτης, Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος.

      Ο πατήρ Επιφάνιος γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου, 1930 στο χωριό Βουρνάζι ,σημερινή Καλοβρύση Μεσσηνίας και ήταν το πρώτο παιδί ,ανάμεσα σε έξι αδέλφια, της οικογένειας Ιωάννου και Γεωργίας Θεοδωρόπουλου. Το όνομά του ήταν Ετεοκλής. Από τη παιδική του ηλικία διακρινόταν για την αγάπη του προς τον Θεό , ήταν ευλαβής, ευγενικός και πολύ οξυδερκής. Ολοκλήρωσε επιτυχώς το Δημοτικό και  το Γυμνάσιο στη Καλαμάτα και πέρασε από τους πρώτους στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, το 1949. Αφού αρίστευσε και τελείωσε  τη Θεολογική Σχολή,  εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μόνιμα και με τη βοήθεια της θείας του  προσέφερε  θεάρεστο φιλανθρωπικό , ποιμαντικό, διδακτικό και συγγραφικό έργο. Διακόνησε για τριάντα συνεχή έτη στον Σύλλογο Τρεις Ιεράρχαι στην Αθήνα. Χειροτονήθηκε διάκονος το 1956 και πρεσβύτερος το 1961.Παρέμεινε ένας άμισθος κληρικός, αφιερωμένος με πολύ ζήλο στον Κύριο Ιησού Χριστό και στην Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση. Οδήγησε πολύ κόσμο στην οδό της σωτηρίας με πίστη, αγάπη, αυταπάρνηση και θεία σοφία. Ίδρυσε την υπέροχη και πολύ καλά οργανωμένη Μονή της Κεχαριτωμένης στη Τροιζήνα.  Τα συγγράμματα του πατρός Επιφανίου καταμαρτυρούν το ύψος και το ήθος αυτής της ταπεινής και παράλληλα λόγιας προσωπικότητας, αφιερωμένης με τη ψυχή , το νου και το σώμα στα έργα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και στις  πρεσβείες της Θεοτόκου. Τα βιβλία του είναι πρωτότυπα και αποτελούν σημαντική συμβολή στην Ορθόδοξη Θεολογία. Είχε το χάρισμα της υπέροχης μνήμης, ήταν μία ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια και άριστος χειριστής της Ελληνικής γλώσσας.

        Πρωτογνώρισα τον “παππούλη” Επιφάνιο  στο τέλος της πρώτης Δημοτικού, το σωτήριον έτος

 1965, όταν ο πατέρας μου θέλησε να με συνετίσει με μία επίσκεψη στο υπό διαμόρφωση κτήμα του  πατρός Επιφανίου ,στο χωριό  Βουρνάζι .Ο πατήρ Επιφάνιος είχε κατέβει από την Αθήνα και είχε αφήσει πίσω τη θεία του για να φροντίζει   αρκετούς  φοιτητές της θεολογικής σχολής που έτρεφε και δίδασκε αφιλοκερδώς, ο ομολογουμένως  άγιος πατέρας και μέγας  δάσκαλος. Όταν κατέβαινε στο χωριό, τηλεφωνούσε στον πατέρα μου Ηλία , που ήταν σχεδόν συνομήλικοι και φίλοι. Ο πατέρας μου ήταν τρία χρόνια μικρότερος από τον πατέρα Επιφάνιο και τον επισκεπτόταν  ανελλιπώς, όταν δεχόταν τηλεφώνημά του. Συνήθως, προσέφεραν δώρα  ο ένας στον άλλο.  Ο πατήρ Επιφάνιος μας έστελνε ωφέλιμα  βιβλία και κάποια από τα βιβλία   και συγγράμματά του, που   ο πατέρας μου τα διάβαζε και ανέλυε με μεγάλη ευχαρίστηση. Θυμάμαι το βιβλίο του πατρός Επιφανίου, “Η Μασωνία υπό το Φως της Αληθείας”  που ταξίδευε ένα καλοκαίρι μεταξύ Βουρναζίου και Βαλύρας, όταν  ο πατήρ Επιφάνιος ήταν στο χωριό του. Στη συνέχεια,  συζητούσαν οι δυο τους εκτενώς για τα γραφόμενα.  Ο πατέρας μου, αν και είχε περισσότερο μηχανολογικές και ιστορικές γνώσεις, διέθετε υψηλή νοημοσύνη και αναλυτική σκέψη , ήταν πολύ επικοινωνιακός και χαιρόταν ιδιαίτερα να συζητάει με τον πατέρα Επιφάνιο ,για ώρες. Προσπαθώ να θυμηθώ χαρακτηριστικές φράσεις, αλλά ήμουν πολύ μικρή  για να  περιγράψω ακριβώς τον τρόπο, δηλαδή πώς ένας  άριστος θεολόγος νουθετούσε έναν μηχανολόγο. Μία ημέρα βρήκα κάτι αντίστοιχο στο διαδίκτυο, γέλασα και δάκρυσα. Σας το παραθέτω:

Είπε ο πατήρ Επιφάνιος, ως πεφωτισμένος θεολόγος και θείος Αριστοτέλης, σχετικά με τη δημιουργία του Σύμπαντος:

“Κάποτε στο εξωτερικό, σε μία παρέα επιστημόνων έλεγαν μερικοί πώς έγινε το σύμπαν τυχαία, με την αέναο κίνηση των σωματιδίων της ύλης. Ένας πιστός επιστήμονας τους λέει:

Θα σας πω μία ιστορία που συνέβη προ ημερών. Είχα πάει σ΄ ένα φιλικό σπίτι και έπαιζαν ζάρια. Ένας φίλος ρίχνει τα ζάρια  έξι. Τα ρίχνει και δεύτερη φορά  έξι. Τα ρίχνει και τέταρτη, εκατόν πενήντα φορές και όλο έβγαιναν εξάρια. Του λένε οι άλλοι: Ή αυτό το οποίο μας λες είναι ψέμα ή τα ζάρια ήταν κατασκευασμένα. Μπορεί να είχαν λίγο μολύβι απ΄ το ένα μέρος και να γέρνανε. Α! λέει, ή είναι ψέμα αυτό που λέω ή ήταν κατασκευασμένα τα ζάρια. Αυτά τα απειροπληθή ζάρια του σύμπαντος, που εκατομμύρια και δισεκατομμύρια φορές πέφτουν εξάρες, δηλαδή έχουν αρμονία και δεν συγκρούονται, αφού αυτό δεν είναι ψέμα, άρα είναι κατασκευασμένα. Κάποιος τα έφτιαξε και δεν είναι αποτέλεσμα τύχης”!

Η διαχρονική φιλία  του θεολόγου και του μηχανικού κράτησε τόσο, όσο ο πατήρ Επιφάνιος άντεχε, λόγω υγείας,  να επισκέπτεται το χωριό του  και βέβαια επικράτησε ο θεολόγος, αφού ο μηχανικός άρχισε να γράφει ποιήματα, θρησκευτικού περιεχομένου, με στίχους όπως  αυτό που έγραψε ο πατέρας μου Ηλίας ,το 1985:

Λάμψη εικόνας μεσ΄τη σκέψη

Μέσα στα άδυτα της φύσης

δεν θα μπορέσεις για να δεις

πού κατοικούνε οι  άγγελοι

στο πανηγύρι της σιωπής.

                -

Λίγοι είναι οι άνθρωποι που ξέρουν

οι αγιασμένοι στην ψυχή

ίσως με τον Προφήτη Ηλία

να διατηρούνε επαφή.

 

Η απώλεια του πατρός Επιφανίου ήταν πολύ αισθητή στη ψυχολογία του πατέρα μου, που τη βίωσε σαν να του ψαλίδισαν τα φτερά, όταν έμαθε ότι   αποδήμησε  εις Κύριον ο  Άγιος Πατέρας,  τη Παρασκευή 10 Νοεμβρίου, 1989.  Συχνά ευχόταν σε μένα και τις δύο μικρότερες αδελφές μου   “να μάθετε σωστά γράμματα , να είστε καλές και να γίνετε χρήσιμες στη κοινωνία, όπως ο παππούλης Επιφάνιος”.

   Την ημέρα της γνωριμίας μας με τον “παππούλη”,κουβαλούσα επάνω μου  ένα παιδικό αμάρτημα. Πάνω από δέκα μέρες με παρακαλούσαν οι γονείς μου για να ζητήσω συγνώμη από τον  θείο της μητέρας μου. Αυτό που είχε συμβεί ήταν ότι σε έναν γάμο στη Βαλύρα, που παρευρεθήκαμε η οικογένεια μου και οι συγγενείς της μητέρας μου, ο  παππούς Κώστας είπε με σοβαρότητα,  πειράζοντας με, ότι στη συνέχεια αυτός θα παντρευτεί εμένα και δεν  θα με ρωτήσει καθόλου αν τον θέλω! Όλοι άρχισαν  να γελούν κι εγώ τον αποκάλεσα μεγάλο  βλάκα και έφυγα μακριά.  Ξαφνικά κοκάλωσαν οι γονείς μου με την  αντίδρασή μου, γιατί ήμουν πολύ ευγενικό παιδί κατά τα άλλα. Οι θείες μου είπαν ότι πλάκα μου έκανε, αλλά αυτός δεν μίλησε καθόλου. Ο πατέρας μου   ζήτησε να πω συγνώμη, αλλά δεν  αντέδρασα καθόλου. Αυτό συνεχίστηκε για δέκα   ημέρες, μέχρι που ο εξ ουρανού “παππούλης” κατέβηκε στο χωριό και έλυσε το πρόβλημά μου.

Όταν συναντηθήκαμε, αφού ασπάστηκα τη δεξιά του χείρα, με ρώτησε πώς τα πήγα στο σχολείο. Χάρηκε που του είπα ότι προβιβάστηκα με άριστα, 10 και τόνο, αλλά στη συνέχεια ο πατέρας μου του εξήγησε το πρόβλημά μου.

-Πρέπει να τον συγχωρήσεις τον παππού, πλάκα σου έκανε, μου είπε.

-Δεν θέλω να τον συγχωρήσω, απάντησα, γιατί αν τον συγχωρήσω θα το ξανακάνει και θα γελάνε όλοι μαζί μου.

Τότε ο πατήρ Επιφάνιος έκανε νόημα στον πατέρα μου, με πήρε από το χέρι και μου είπε:

-Έλα να σου δείξω το κτήμα.

Αφού περπατήσαμε λίγο στο κτήμα, θέλεις να δεις το εκκλησάκι που έχουμε φτιάξει εδώ, με ρώτησε.

-Ναι, απάντησα.

Αφού μπήκαμε μέσα στο εκκλησάκι, που ήταν ασβεστωμένο, διακοσμημένο με εικόνες και καντήλι και μόλις χωρούσε δύο άτομα, μου έδειξε τον Εσταυρωμένο και μου είπε:

-Τον Χριστό τον έβρισαν, τον χτύπησαν, έσχισαν τα ιμάτιά του, τον κάρφωσαν πάνω στον Σταυρό και όλους τους συγχώρησε. Δεν άφησε το Σατανά να μπει με τη κακία μέσα του κι ας  αιμορραγούσε.

Πρέπει να διαλέξεις τι θέλεις, ή θα συγχωρήσεις και θα είσαι με τον Χριστό ή θα κοιμάσαι με τον Σατανά και τη κακία το βράδυ στη  σκέψη σου και κάποια μέρα θα αρρωστήσεις πολύ, γιατί ο Σατανάς και η κακία αρρωσταίνουν τον άνθρωπο. Πες ειλικρινά στο Χριστούλη τι θέλεις.

-Να είμαι με τον Χριστό, απάντησα κλαίγοντας. Έτσι επήλθε η κάθαρση μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ οι γονείς μου πάλευαν μάταια για δέκα συνεχείς ημέρες.

-Τον συγχώρησε είπε στον πατέρα μου, και πού να δεις τι δώρα ετοιμάζω και θα  της  δώσω του χρόνου το καλοκαίρι και τον παραπάνω χρόνο ,είπε ο πατήρ Επιφάνιος. Κι όντως, τήρησε την υπόσχεσή του. Όταν εκδόθηκε η Μεγάλη Εβδομάς και ο Ακάθιστος Ύμνος στη συνέχεια, μου τα έστειλε   με τον πατέρα μου.

      Ο πατήρ Επιφάνιος, με τη βοήθεια της αγαπημένης του θείας, προσέφερε σπουδαίο έργο, βοήθησε φοιτητές, νέους με προβλήματα, φτωχούς, πάσχοντες, παράλληλα έκλεβε χρόνο για να διδάσκει τους φοιτητές της Θεολογικής Σχολής και να ολοκληρώσει τα θεόπνευστα βιβλία και συγγράμματά του. Μας άφησε κληρονομιά μοναδικά έργα, που έχουν διαχρονικά και επαναληπτικά    εκδώσει  τόσο η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, όσο και το Ιερό Ησυχαστήριο Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος,  εκεί που αναπαύεται και θεϊκά επιστατεί ο  άγιος πατέρας και μέγας  δάσκαλος. Τόσο η Μεγάλη Εβδομάς ,που   εκδόθηκε το 1967 και ο Ακάθιστος Ύμνος το 1969 ,  έχουν επανεκδοθεί περισσότερες από δεκατρείς φορές και δεν λείπουν από πολλά Χριστιανικά σπίτια και ιδρύματα πανελλαδικά, ιδιαίτερα στη Μεσσηνία. Ο τρόπος παρουσίασης και ερμηνείας των ύμνων είναι μοναδικός και περιζήτητος. Ιδιαίτερα,  η εισαγωγή στον Ακάθιστο Ύμνο είναι τόσο περιεκτική και κατανοητή, ώστε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα ο αναγνώστης αποκτά βασική γνώση όχι μόνο  όσον αφορά το περιεχόμενο του Ύμνου, αλλά και τη λογική δομή του, συγκριτικά με άλλους κανόνες, ωδές, ειρμούς και τροπάρια που ψάλλονται στην εκκλησία. Είναι εμφανές ότι ήθελε να χαρούμε,  όπως αντίστοιχα χαιρόταν κι  εκείνος, καταγράφοντας το θεόπνευστο οικοδόμημα ,  πάνω στο οποίο στηρίζεται η σύνθεση του καλύτερου ύμνου της εκκλησίας μας.

 Κάθε χρόνο, οδεύοντας προς τη θεία Ανάσταση, τον θυμόμαστε ιδιαίτερα τις Παρασκευές των νηστειών και τη Μεγάλη Παρασκευή, άλλωστε κι εκείνος Παρασκευή αποδήμησε εις Κύριον και συνεχίζει να μας διδάσκει υπενθυμίζοντας μας ότι :

Τι είναι ο Ακάθιστος Ύμνος, όπως μας εξηγεί ο πατήρ Επιφάνιος:

Είναι κοντάκιον. Κοντάκιον λεγόταν παλιά ένας ολόκληρος ύμνος. Η ονομασία προέρχεται από το κοντό ξύλο, στο οποίο τύλιγαν τη μεμβράνη που περιείχε τον ύμνο.

Το πρώτο τροπάριο λέγεται προοίμιον ή κουκούλιον. Ο Ακάθιστος Ύμνος περιλαμβάνει ένα προοίμιο.

Το προοίμιον είναι “Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα Νικητήρια”. Καθιερώθηκε το 626, όταν πολιορκήθηκε η Κων/πολη από τους Πέρσες και Αβάρους. ¨Όλοι είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στη Θεοτόκο και προστάτιδα της Πόλης. Όντως, την 7η και 8η Αυγούστου, μετά από πολιορκία αρκετών μηνών, ένας ανεμοστρόβιλος κατέστρεψε το στόλο τους , έλυσαν την πολιορκία και έφυγαν άπρακτοι. Το παλιότερο προοίμιον ήταν “ Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει”.

Μετά το προοίμιον, τα τροπάρια που ακολουθούν λέγονται οίκοι, γιατί μοιάζουν σαν ένα σύνολο οικοδομημάτων, που είναι αφιερωμένα στον τιμώμενο Άγιο, στη Θεοτόκο στη δεδομένη περίπτωση. Ο Ακάθιστος Ύμνος περιέχει 24 οίκους, όσα και τα γράμματα του ελληνικού αλφάβητου.

Το εφύμνιον είναι η τελευταία λέξη ή φράση του ύμνου την οποία επαναλάμβανε ο λαός. Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει δύο εφύμνια, το “Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε” που απαντάται στους περιττούς (μονούς) οίκους ( 1,3,5,7,9,11,13,15,17,19,21,23) και το “Αλληλούϊα” στους άρτιους (ζυγούς) οίκους (2,4,6,8,10,12,14,16,18,20,22,24).

Ο Ακάθιστος Ύμνος  ψάλλεται μετά από τον κανόνα που τον συνοδεύει. Ο κανόνας είναι ένας μακρύς ύμνος που αποτελείται από ωδές, που ο αριθμός τους δεν υπερβαίνει τις εννέα αντίστοιχες ωδές της Αγίας Γραφής ,που ψάλλονται στην εκκλησία. Για παράδειγμα, η πρώτη βιβλική ωδή αναφέρεται στον Θεό που αποφάσισε να ελευθερώσει τους Ισραηλίτες που ήταν δούλοι στην Αίγυπτο. Ο Κανόνας του Ακάθιστου Ύμνου περιέχει  8 ωδές.

Η ωδή αποτελείται από τον ειρμό (στροφή) και τρία ή  τέσσερα τροπάρια που ακολουθούν.

Ο ειρμός  είναι η πρώτη στροφή κάθε ωδής, σύμφωνα με την οποία ρυθμίζονται τα τροπάρια που ακολουθούν. Γι αυτό ονομάζονται τροπάρια, γιατί τρέπονται μουσικά, μετρικά και   ακολουθούν τονικά τον ειρμό. Ο κανόνας του Ακάθιστου Ύμνου περιέχει όπως είπαμε 8 ωδές και αντίστοιχα 8 ειρμούς , έναν ανά ωδή και συνολικά 37 τροπάρια για τις 8 ωδές.

Το πρώτο γράμμα  όχι των ειρμών, αλλά των  τροπαρίων κατά σειρά ,μας δίνει μία φράση. Αυτή είναι η ακροστιχίδα του  κανόνα που μας φανερώνει συνήθως ποιος τον έγραψε και για ποιο λόγο.

Η ακροστιχίδα του κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου είναι: ΧΑΡΑΣ ΔΟΧΕΙΟΝ ΣΥ ΠΡΕΠΕΙ ΧΑΙΡΕΙΝ ΜΟΝΗ.ΙΩΣΗΦ. Δηλαδή τα 37 πρώτα γράμματα των τροπαρίων του κανόνα δομούν αυτή τη φράση. Οι ειρμοί δεν ανήκουν στον υμνογράφο Ιωσήφ, που καταγόταν από τη Σικελία και   έγραφε ύμνους τον 8ο αιώνα. Προέρχονται από τον Κανόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

 

      Περιληπτικά, οι ποιητές των κανόνων πρώτα κατασκευάζουν τον ειρμό( α΄στροφή της ωδής) και με βάση τον ειρμό  γράφουν τα τροπάρια. Όταν ολοκληρώνουν τη  πρώτη ωδή  συνεχίζουν στη δεύτερη με τον ίδιο τρόπο. Οι κανόνες που περιέχουν μόνο δύο ωδές λέγονται διώδια,  οι τρεις τριώδια,  οι τέσσερις ωδές τετραώδια κλπ. Οι υμνογράφοι συνήθως χρησιμοποιούν φράσεις που λαμβάνουν αντίστοιχα από τις εννέα βιβλικές ωδές, όπως για παράδειγμα “ότι δεδόξασται” της α΄΄ βιβλικής ωδής κλπ.

Τα τροπάρια, ανάλογα με τη χρήση τους ονομάζονται:

Αντίφωνα, γιατί ψάλλονταν αντιφωνικά μεταξύ δύο ψαλτών ή χορών.

Απολυτίκια, γιατί ψάλλονται κατά τον Εσπερινό μετά το “Νυν απολύεις” και προ της απολύσεως,δηλαδή λήξης της ακολουθίας και αφορούν τους εορτάζοντες αγίους.

Απόστιχα ιδιόμελα, λέγονται όσα ψάλλονται με ιδιάζουσα μουσική.

Εξαποστειλάρια, ονομάζονται ορισμένα τροπάρια, γιατί ένα από αυτά, στην ωδή που ανήκουν, αρχίζει με την φράση του ψαλμού (42,3) “Εξαπόστειλον το Φως Σου”.

Ευλογητάρια, λέγονται όταν προηγείται ο ψαλμικός στίχος “Ευλογητός εί Κύριε, δίδαξον με τα δικαιώματά Σου”.

Θεοτοκία, λέγονται τα τροπάρια που υμνούν τη Θεοτόκο.

Καθίσματα, ονομάζονταν αυτά που ψάλλονταν μετά την ανάγνωση ορισμένων ψαλμών και μπορούσαν να καθίσουν οι πιστοί.

Καταβασίαι, λέγονται οι ειρμοί που ψάλλονται μετά από τους κανόνες. Παλαιότερα οι ψάλτες κατέβαιναν από τα στασίδια τους και έψαλλαν στο κέντρο του  ναού.

Στιχηρά,  είναι τα τροπάρια που ψάλλονται αφού προηγηθούν μεμονωμένοι στίχοι από τους ψαλμούς.

Στιχηρά απόστιχα ή απόστιχα,  ονομάζονται όσα ψάλλονται στους τελευταίους στίχους των ψαλμών και οι ψαλμοί ψάλλονται ολόκληροι.

Στιχηρά ιδιόμελα, λέγονται τα στιχηρά που ψάλλονται με ιδιάζουσα μουσική.

Στιχηρά των αίνων ή αίνοι  είναι τα τροπάρια που συνοδεύουν τους στίχους “Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον. Αινείτε τον Κύριον εκ των Ουρανών.

Υπακοή ,λέγεται το τροπάριο που παλαιότερα ψαλλόταν από ολόκληρο το χορό, αφού ο διάκονος έψαλλε τους πρώτους στίχους. Η ονομασία προέρχεται από το υπακούω, με την έννοια του υποφωνώ, δηλαδή απαντώ σε άλλον ψάλλοντας  .

     Κατά τις πέντε εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (εβδομάδες των νηστειών) ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος  κάθε Παρασκευή, μαζί με τον κανόνα που αρχίζει με τον ειρμό “Ανοίξω το στόμα μου” . Ψάλλονται και τα δύο περίπου στο μέσον του Μικρού Απόδειπνου. Προηγείται ο κανόνας και ακολουθεί ο Ακάθιστος Ύμνος. Κάθε εβδομάδα ψάλλονται μόνο συγκεκριμένοι οίκοι του Ακάθιστου Ύμνου όπως:

Α΄ Εβδομάδα :  Οι οίκοι Α-Ζ   (1-6)

Β΄ Εβδομάδα :  Οι οίκοι Η-Μ  (7-12)

Γ΄ Εβδομάδα :  Οι οίκοι Ν-Σ   (13-18)

Δ΄ Εβδομάδα :  Οι οίκοι Τ-Ω   (19-24)

Ε΄ Εβδομάδα :  Ψάλλεται όλος ο  Ακάθιστος Ύμνος.

Ο Ακάθιστος Ύμνος , στο πρώτο ήμισυ αρχίζει με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, αναφέρεται στην επίσκεψη της Παρθένου στην Ελισάβετ, στις υποψίες του Ιωσήφ, στη προσκύνηση του Χριστού από τους ποιμένες και τους μάγους, στη φυγή του Κυρίου στην Αίγυπτο και στην Υπαπαντή του Κυρίου. Στο δεύτερο ήμισυ γίνεται λόγος για τη σάρκωση του Κυρίου, τη θέωση των ανθρώπων και τη θεομητορική αξία της Παναγίας.

Ο πατήρ Επιφάνιος θεωρούσε σημαντικό να γνωρίζουμε επίσης τους ακόλουθους ορισμούς:

Εκτενής (ικεσία) ή μεγάλη συναπτή λέγεται η σειρά των δεήσεων τις οποίες απαγγέλλει

ο ιερέας ,”Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν”.

Μικρά συναπτή ή αίτησις  είναι η σύντομος δέησις όπως “Έτι και έτι του Κυρίου δεηθώμεν”,  “της Παναγίας Αχράντου....”.

Προκείμενον ,λέγεται μικρός στίχος από τους ψαλμούς που προηγείται από τα αναγνώσματα της Π.Διαθήκης και των Αποστόλων.

Ώραι,  ονομάζονται σύντομες ακολουθίες που ψάλλονται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι ώρες αντιστοιχούν στην 6η π.μ., 9η π.μ.,12η μεσημβρινή και 3η μ.μ. Η ακολουθία των ωρών περιλαμβάνει ψαλμούς, ευχές και τροπάρια.

     Ο  θείος  υιός της Μεσσηνιακής γης μάς άνοιξε μία πόρτα στο νου και στη καρδιά για να δούμε και να βιώσουμε τους ύμνους της Μ. Τεσσαρακοστής και Μ. Εβδομάδος σε όλο τους το μεγαλείο. Η οργανωμένη σκέψη του, η πρόνοια του  δασκάλου, η ανιδιοτελής προσφορά και αγάπη του πατέρα προς το   τέκνο, συνθέτουν το πρότυπο ενός αγίου των νεωτέρων χρόνων. Με σιγουριά και ευχαρίστηση, με βαθιά κατανόηση, μας οδηγεί εντός του θείου οικοδομήματος ,για  να απολαύσουμε τη θεόπνευστη ερμηνεία του Ακάθιστου Ύμνου και του Κανόνα του ,χωρίς έπαρση, με απόλυτο σεβασμό, ταπείνωση , πίστη, αγάπη και δέος ψυχής, εμπρός στο μεγαλείο της μητέρας του Φωτός , που είναι πύρινος στύλος, θεία σκέπη, είναι Μήτηρ Θεού.

 

Χαίρε συ, που είσαι οδηγός σωφροσύνης για τους πιστούς

Χαίρε συ, που είσαι η χαρά και ευφροσύνη όλων των γενεών.

Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.

 

     Θεωρώ το γεγονός ότι ο πατήρ Επιφάνιος δεν έχει ακόμη καταταγεί στους αγίους της εκκλησίας μας, εκτός από εκκλησιαστικούς λόγους, είναι ίσως γιατί η ταπεινή ψυχή του  παρακαλεί μετά δακρύων τον Κύριο να μην τύχει τέτοιας εύνοιας, γιατί είναι αμαρτωλή! Δεν ήθελε να τον τιμούν και να τον δοξάζουν, γιατί ποτέ δεν θεώρησε τον εαυτό του άξιο για κάτι τέτοιο. Μέσα του έτρεφε περισσότερο έναν Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος παρά έναν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Και τα δύο τα σεβόταν, όμως η φυσική του κλίση ήταν αυτή του μοναχού. Όταν του δόθηκε η δυνατότητα να χειροτονηθεί  Επίσκοπος, το αρνήθηκε κάθετα. Όχι από   ιδιοτέλεια ή κάποιο σύμπλεγμα κατωτερότητας. Ως μεγαλοφυής, οργανωτικός και αποτελεσματικός στους στόχους του, διαπίστωνε μεγάλη ανεπάρκεια στον εαυτό του για την επιτυχή ανταπόκριση σε αυτό το  λειτούργημα. Για να ήταν πραγματικά αποτελεσματικός και ικανοποιημένος, θα έπρεπε να πολλαπλασιάσει τον εαυτό  “ επί τοις χιλίοις”. Η ασθενική του φύση, τα χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας του, το πενιχρό του εισόδημα που δεν επαρκούσε για τους φιλανθρωπικούς του σκοπούς και οι υποχρεώσεις , που είχε ήδη  αναλάβει για αρκετά χρόνια, ήταν οι βασικοί παράγοντες  που συνέτειναν στην αρνητική απόφασή του. Ήταν νοητικά και συναισθηματικά δύσκολο να αφήσει όλα αυτά στα οποία επένδυσε για μια ζωή και να ασχοληθεί με καινούργια. Δεν ήθελε να οδεύσει προς στόχους σχετικής αποτελεσματικότητας και αναγκαστικής ανεπάρκειας. Συνήθιζε να λέγει: “Θέλω να πεθάνω πρεσβύτερος. Μου είναι πολύ που είμαι και πρεσβύτερος”.

      Παρέμεινε προσεκτικός, πολύ αποτελεσματικός, διαρκώς σε εγρήγορση, συνεχώς εργαζόμενος , αν και ήταν ασθενής (με μόνο τέσσερις ώρες ύπνο σε σταθερή βάση και νηστεία), αφιερωμένος στο κόσμο και το περιβάλλον που έχτισε με αγάπη, χωρίς να σκέπτεται το σωματικό πόνο, τη νοητική κόπωση και να αναζητά τη χαρά της ανάπαυσης. Η ευχαρίστησή του ήταν αυτή του διδόναι και  όχι του λαμβάνειν, ήταν η άνθιση της σποράς σε εύφορο έδαφος. Άλλωστε αυτή ήταν, όπως   τη βίωσε στα παιδικά του χρόνια η  Μεσσηνιακή ανατροφή, όπως του τη μετέδωσαν οι γονείς του : “Παιδί μου να μάθεις γράμματα και να γίνεις ένας καλός και χρήσιμος άνθρωπος  στη κοινωνία”.Τα θεάρεστα πνευματικά του δώρα προς τον συνάνθρωπο , διαπιστώνοντας την αποτελεσματικότητα που είχαν, τον γέμιζαν ευτυχία και δόξαζε τον Ύψιστο που έτυχε μίας τέτοιας ευκαιρίας ,σε αυτή τη ζωή.

     Ο πεφωτισμένος Ιερομόναχος, που ζούσε στο κόσμο αποκομμένος από τις κοσμικές επιθυμίες, μετά από δυσβάσταχτες σωματικές ταλαιπωρίες, με βαθιά πίστη και ψυχική γαλήνη αποδήμησε εις Κύριον, διαγράφοντας μία φωτεινή γραμμή στον ορίζοντα, γι αυτούς που θέλουν να τον συναντήσουν. Πλήθος πενθούντος λαού παρευρέθηκε στην εξόδιο ακολουθία  στον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσοσπηλαιωτίσσης Αθηνών. Κι αυτοί που δεν παρευρέθηκαν, δεν θρήνησαν τον πατέρα Επιφάνιο, αλλά ως ευεργετημένοι από Εκείνον έκλαψαν για τους εαυτούς τους  και τις συνέπειες μιας τόσο μεγάλης απώλειας.

-Ο πατήρ Επιφάνιος Ανέστη!

-Αληθώς Ανέστη!

 

Ιδού πώς ερμήνευσε τον ειρμό της 5ης ωδής του κανόνος του Ακάθιστου Ύμνου, ο  άγιος διδάσκαλος:

 

      Όλα τα δημιουργήματα έμειναν εκστατικά, βλέποντα την μεγάλην θείαν δόξαν, εις την οποίαν έφθασες ω Παρθένε, συ, που δεν έλαβες πείραν γάμου (είναι δε μεγάλη η δόξα σου) διότι ηξιώθης να δεχτής εις την κοιλίαν σου τον Θεόν, που εξουσιάζει τα πάντα και εγέννησες Υιόν, ο οποίος δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος (αφού ο Θεός ,υπήρχε και θα υπάρχει πάντοτε).

Ο Υιός σου Αυτός, δίνει ως βραβείον, εις εκείνους που με πίστιν σε υμνούν, την σωτηρίαν.

 

 

 Χαίρε λατρεμένε πατέρα μας Επιφάνιε,

 

Το Άγιον Πνεύμα ελάλησεν εντός μου:

 

“Της γνώσεως Κυρίου απαύγασμα,

των ρόδων των αμάραντων

φωνή εγκαρτερήσεως

καρδία απαστράπτουσα

και νους πεφωτισμένος,

Πατρός Επιφανίου θείον ανάστημα”.