ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Τα αρχιτεκτονικά μνημεία της Βαλύρας που πρέπει να επισκευαστούν, συντηρηθούν, και προβληθούν είναι:
1. ΤΑ 2 ΓΕΦΥΡΙΑ ΣΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟΖΟΥΜΕΝΑΣ.
2.
ΔΕΣΗ, ΑΥΛΑΚΙ, ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ.
3. ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΑΝΑΙΤΣΑ ΚΑΙ ΑΓΙΟΒΛΑΣΣΗΣ.
4. Η ΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΤΖΑΦΕΡ ΑΓΑ ΠΟΥ ΕΜΕΝΕ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΕΜΙΣΤΡΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΛΕΟΝ.
5. Ο ΕΝΤΟΙΧΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΥΡΑΣ ΚΑΙ
6. Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΕΤΡΙΝΩΝ ΣΠΙΤΙΩΝ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ.
-Τα 2 γεφύρια το ένα στον χειμωνιάτικο νερόμυλο και το άλλο ακριβώς πάνω από τον Κάκκαβο δείχνουν σιωπηλά την παρουσία τους.Έχουν καταγραφεί και θα εκτυπωθούν σε βιβλίο, όπως και τα μονότοξα γεφύρια της περιοχής μας, από τον υπεύθυνο τεκμηρίωσης Γεφυριών Θεόδωρο Χαμάκο
-Η δέση το αυλάκι και οι νερόμυλοι
πρόσφεραν στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 και οι προηγούμενη γενια και η
δική μου τους αφήσαμε να καταστραφούν. Θα παρουσιάσουμε επίσημα έγγραφα για
τους νερόμυλους από τα αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας και τις Εθνικές
γαίες, και να τιμήσουμε τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.Εχουν καταγραφεί από τη διeθνή οργάνωση TIMS
-Οι 2 βυζαντινές εκκλησίες έχουν δημοσιευτεί το 2002 στην εφημερίδα σημαία της Καλαμάτας το 2002 Φεβρουάριος Μάρτιος από το συνάδελφο Γιώργο Γιακουμή και από τους Δημητροκάλλη και Χαράλαμπο-Λασκαρίνα Μπούρα, τους οποίους είχα φιλοξενήσει ,και οι τότε εκλεγμένες τοπικές αρχές όπως και οι νυν δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον.
-Η οικία του Τζαφέρ Αγά, τα διπλανά αρχοντικά σπίτια του Σωτηρόπουλου με την αρχιτεκτονική εξώπορτα με καμάρα, το λιοτρίβι τώρα έχουν γίνει οικόπεδα και μας το θυμίζουν οι φωτογραφίες που έχω στην κατοχή μου.
-το 1986 έγινε ο σεισμός της Καλαμάτας κάνοντας ζημιά και στον ενοριακό ναό της Βαλύρας. Αποκολλήθηκε ο κεραμικός λίθος θεμελίωσης του ναού που γράφει τα ονόματα των 4 τότε επιτρόπων, τους 2 τέκτονες από τα Κικαλέικα Λαγκαδίων και το έτος θεμελίωσης του ναού το 1829. Οι τότε επίτροποι, ιερείς, ιεροψάλτες δεν του έδωσαν καθόλου σημασία. Το πώς βρέθηκε στα χέρι μου είναι μια πονεμένη ιστορία. Οι παππούλης και πατέρας μου ήταν επίτροποι στην εκκλησία και ο εγγονός μετά από 36 χρόνια θα εντοιχίσει τον κεραμικό λίθο θεμελίωσης του ναού στη θέση που του ανήκει.
Ο σεβασμιότατος Μεσσηνίας με τον οποίο είχα συνάντηση μου πρότεινε να εντοιχιστεί και να γίνει η δοξολογία στην εορτή του Αγίου Αθανασίου ,στις 18 Ιανουαρίου. Βρήκα ειδική σε συντήρηση έργων τέχνης που θα γυαλίσει τον κεραμικό λίθο, και θα τονίσει με μαύρο χρώμα τα ονόματα των επιτρόπων ,μαστόρων, και χρονολογία θεμελίωσης του ναού.
Τέλος η συντήρηση και επισκευή των κτιρίων Τσάμη ,Τσαγκάρη, Πουλόγιαννη και ορισμένων άλλων πρέπει από την τοπική αρχή να αναλάβουν πρωτοβουλία.
Σε επόμενες αναρτήσεις θα περιγράψουμε τους διάφορους συλλόγους της Βαλύρας με τα έργα και τις ημέρες τους.
ΠΑΝΩ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΓΕΦΥΡΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ ΜΥΛΟ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΤΑ ΑΖΗΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΩ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΚΚΑΒΟ
Η ΔΕΣΗ ΤΗΣ ΒΑΛΥΡΑΣ
ΓΑΚ .ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΑΙΕΣ. 3 ΕΓΓΡΑΦΑ
Φ3069, 1837
Φ3071, 1839
Η ΓΚΡΑΒΟΥΡΑ ΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΤΣΩΝΗ ΠΟΥ ΔΩΡΙΣΕ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΑΣΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟ
ΜΑΓΓΑΝΟΠΗΓΑΔΟ ΝΟΡΙΑ.
ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 15Γ. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ ΤΗΣ ΒΑΛΥΡΑΣ ΣΤΟΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821
[Πώληση Εθνικού Υδρόμυλου και χρήση υδάτων | Τζεφερεμήνι (σημερινή Βαλύρα) Μεσσηνίας, 1846]
* Σπάνια πληροφορία για το εθιμικό δίκαιο χρήσης των υδάτων μεταξύ των υδρόμυλων και των αρδευόμενων εκτάσεων. Στη Βουλή του 1846 φθάνει αναφορά των κατοίκων του οικισμού για συνέχιση χρήσης των υδάτων προς άρδευση κατά την θερινή περίοδο μετά την πώληση εθνικού υδρόμυλου, καθώς από 17 Σεπτεμβρίου έως 1 Μαρτίου η χρήση των υδάτων γινόταν αποκλειστικά για τις ανάγκες των υδρόμυλων. | Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής κατά την Δευτέραν Σύνοδον της Πρώτης Βουλευτικής Περιόδου, 1846.
Η δέση και το
αυλάκι των νερόμυλων της Βαλύρας κατά τον αείμνηστο ακαδημαϊκό Πανάγο
Αθανάσιο ήταν έργο ρωμαϊκής εποχής , κάτω από το Κάκαβο, στο ποτάμι της
Μαυροζούμενας. Όλο το αυλάκι με τα παρακλάδια του ήταν χωμάτινα κανάλια
με φυσική ροή και με κλίση 3%.
Με τα νερά των αυλακιών λειτουργούσαν οι 4 μύλοι και
υπήρχαν διορισμένοι υδρονομείς, από την κοινότητα που διαχειρίζονταν τα νερά. Ο
κύριος αγωγός του αυλακιού με τα παρακλάδια του υπερβαίνουν τα 60 χιλιόμετρα.
Ποτιζόταν σχεδόν όλος ο κάμπος από του Πουλόγιαννη μέχρι τη Βαλτοκκλησιά,
από το Παρασπόρι μέχρι τις Γανιές και από τα Μούλκια-Ποτιστικά Άγιο Νικόλαο.
Όσοι είχαν υψομετρική διαφορά πότιζαν με
λάτζες , κουβάδες, βενζινομηχανές, πετρελαιομηχανές και χειροκίνητα ή
ιπποκίνητα μαγγανοπήγαδα. Υπάρχουν αντίστοιχες φωτογραφίες για ενημέρωση.
Το 1945 οι Γεώργιος Φίλιος και Γιάννης Λύρας ,μυλωνάδες ,με καταγωγή από το Δυρράχι Αρκαδίας, αγόρασαν το μύλο από το Δημοσθένη Πουλόπουλο και επειδή είχαν πολύ δουλειά ,έφερε και τον αδελφό του Δημήτρη Φίλιο ,από Καλαμάτα.
Όταν υπήρχε πολύ δουλειά δούλευαν και τα δυο λιθάρια , για να εξυπηρετηθούν οι πελάτες. Στις 26 Οκτωβρίου το 1947 έπεσε καταρρακτώδη βροχή και έπνιξε το Γιώρη ,τη γυναίκα του Ευγενία και το παιδί του Στάθη ,που ήταν 2 χρονών, που είχε βαφτίσει ο Κώστας Φεφόπουλος. Την άλλη μέρα βρήκαν σε 1000 μέτρα απόσταση από το μύλο το αντρόγυνο και μετά από μια βδομάδα βρήκαν το παιδί φαγωμένο σε διάφορα μέρη του σωματός του. Ξαναφτιάχτηκε ο μύλος ,το νερό πήρε η κοινότητα και το κτίριο είναι ακόμη ιδιοκτησίας Φίλιου-Λύρα. Ο αδελφός του Δημήτριος Φίλιος έχει παιδιά Γιάννη και Αλέξανδρο.
Η κοινότητα Βαλύρας είχε κανονισμό ύδρευσης των κτημάτων με 16 άρθρα, και κανονισμό λειτουργίας των νερόμυλων. Τώρα δυστυχώς το αυλάκι με τις καμάρες του, τη δέση του , τους νερόμυλους είναι εγκαταλελειμμένα και έχουν καταστραφεί από τις δυνάμεις της φύσης και τις παρεμβάσεις και αδιαφορία των τοπικών εκλεγμένων αρχών και εφορειών αρχαιοτήτων.
Οι γυναίκες κάθε Σάββατο, στο αυλάκι του χωριού, στο πηγάδι, ή στο σπίτι (που είχαν μαζέψει βρόχινο νερό σε τζάρες ή βαρέλια) είχαν τις κακαβόστρες και πάνω σε πέτρες ή σιδεροστιές, είχαν τα καζάνια που ζέσταιναν το νερό με ξύλα. Πάνω στο καζάνι έβαζαν ένα καλάθι γεμάτο με στάχτη (αλυσίβα), που ήταν τοποθετημένη μέσα σε λινάτσα και έριχναν το νερό για να μαλακώσει, επειδή η στάχτη κρατούσε τα άλατα (η στάχτη δρούσε σαν φίλτρο). Έβαζαν στο νερό του καζανιού και διάφορα αρωματικά φυτά και με το λουλάκι στο ξέβγαλμα, η μπουγάδα μοσχομύριζε.
Μετά τη μπουγάδα, οι οικογένειες που ήταν σχεδόν όλες πολύτεκνες, έπλεναν στη σκάφη τα μικρά παιδιά τα οποία έκλαιγαν, γιατί η ποτάσα έτσουζε τα μάτια και ηρεμούσαν όταν αμέσως μετά το μπάνιο, απολάμβαναν το φρέσκο καψαλητό ψωμί, που μόλις είχε βγει από το φούρνο, με λάδι αλάτι και ρίγανη.
Οι νοικοκυρές κάθε Σάββατο έκαναν υποχρεωτικά αυτές τις 3 δουλειές, εκτός των άλλων που είχαν σχέση με ζώα, κτήματα, η κοινωνικές υποχρεώσεις.
1. Από το αρχείο της κοινότητας Βαλύρα
ΤΟΜΟΣ 6ος
8-6-1930 evs 21-5-1934
13.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΘΕΡΙΝΟΥ ΜΥΛΟΥ ΒΑΛΥΡΑΣ ΑΠΟ 14-5 ΕΩΣ 14-9-1934
36.ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΥΔΡΟΝΟΜΕΑ
37.ΑΓΟΡΑ ΘΕΡΙΝΟΥ ΜΥΛΟΥ
45.ΑΠΟΔΟΣΗ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΓΕΦΥΡΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΩΜΑΤΩΝ-ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΡΑΝΙΚΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΧΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΟΣΟ ΑΡΔΕΥΤΙΚΩΝ ΤΕΛΩΝ ΑΝΑ ΣΤΡEΜΜΑ.
ΤΟΜΟΣ 7ος
24 -5-1934 ΕΩΣ 6-9-38
24.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΤΛΙΑΣ ΓΙΑ ΑΡΔΕΥΣΗ –ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΜΥΛΟΥ Π.Σ .ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
25.ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΤΗΣ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΥΔΡΟΜΥΛΟΥ
26.ΙΔΡΥΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ
ΤΟΜΟΣ 8ος ΑΠΟ 8-9-1938 ΕΩΣ 28-3-1943
17.Ανανέωση θητείας του υδρονομέα Β. Μανιάτη.
ΤΟΜΟΣ 9ος 1943-1945
14.Διορισμός υδρονομέων
53.Έκδοση αγρονομικής διάταξης με 16 άρθρα. Αριθμός θέσεων και αμοιβή υδρονομέων.
ΤΟΜΟΣ 10ος 1946-1950
1. Διορισμός υδρονομέων
8.Καθορισμός θέσεων υδρονομέων και αρδευτικών τελών
12.Τέλη αρδευομένων γαιών
4.Διορισμός υδρονομέων.
ΤΟΜΟΣ 11ος 4-6-1950 ΕΩΣ 4-2-1953
6. ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΕ ΟΡΥΖΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΡΔΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΥΛΑΚΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
28.ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΓΕΦΥΡΑΣ
38. ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΖΩΩΝ
45. ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΕΛΩΝ ΑΔΡΕΥΣΗΣ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-ΕΝΟΙΚΙΑΣΗ ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙΟΥ
ΤΟΜΟΣ 12ος
16.ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΑ ΕΡΓΑ ΥΔΡΑΥΛΑΚΟΣ
20. ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΓΗΣ
37.ΣΤΕΓΑΣΗ ΑΓΡΟΤΟΛΕΣΧΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΗΜΑ ΑΓΓ.ΧΗΡΑ ΛΥΡΑ 220 ΔΡΑΧΜΕΣ ΜΗΝΙΑΙΩΣ 2-10 55.
ΤΟΜΟΣ 13ος
21-12-1958 ΕΩΣ 26-3-61
32.ΟΝΟΜΑΤΟΘΕΣΙΑ ΟΔΩΝ –ΕΙΚΟΣΙ ΟΝΟΜΑΤΑ
38.ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΓΙΟΥ ΦΛΩΡΟΥ
50.ΕΚΛΟΓΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΑΓΙΟ ΦΛΩΡΟ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ
1925-1931
103.Κατασκευή γέφυρας
1931-1937
8.Υδραυλικό ταμείο Παμμίσου, ανόρυξη υδραύλακος
34.Ανέγερση μπεζεστενίου στη Βαλύρα δίπλα στη γέφυρα και το ποτάμι.
1937-1942
Ορκωμοσία υδρονομέα Β. Μανιάτη
2. 2. ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΒΑΛΥΡΑ
Φύλο 4 Νοσταλγία
………θέλω να γυρίσω όλο το χωριό ,πάντα ο δρόμος έχει ακόμη λάσπες και τα τραίνα σταμάτησαν να σφυρίζουν .Το σχολείο στέκει μελαγχολικό .πιο πάνω ο Άγιος Δημήτρης, το Μπιζάνι, και πιο κει τα ποτιστικά ,ο νερόμυλος με την όμορφη λιμνούλα που κάναμε τα καλοκαίρια κρυφά από τους γονείς μπάνιο .
Το 1893 περατώθηκε η σιδερένια γέφυρα του ποταμού Βαλύρα ή Πίρνακα η Μαυροζούμενα
Φύλλο εφημερίδας Βαλύρα 88-89
Αναμνήσεις και συγκινήσεις
Ο θεατρικός σύλλογος Βαλύρας το 1920
…. Κατασκευάσαμε 3 γεφύρια για διάβαση πεζών και τη διάνοιξη αύλακος από τον κεντρικό αλευρόμυλο προς τον παλιόμυλο. Έτσι διοχετεύεται μεγαλύτερη ποσότητα νερού για τη λειτουργία του νερόμυλου και το πότισμα των μπαξέδων και των χέρσων κτημάτων. Έτσι το Τζεφερεμίνη πλημμύριζε ακόμα και στους δρόμους νερό. Λίγα μέτρα από το γεφύρι φτιάξαμε βρύση και οι διαβάτες έπιναν νερό (ήταν η βρύση Δαβίλλα που την πρόλαβα και εγώ).
Ο θεατρικός σύλλογος είχε σκοπό να ανακατασκευάσει και το κεραμοποιείο ιδιοκτησία Θεοδώρου Στ. Καρύδη με σκοπό να κατασκευάζουν τούβλα, κεραμίδια και σωλήνες που ήταν πριν από τη βρύση.
Το θεατρικό σύλλογο αποτελούσαν οι :
Αναστάσιος Π. Κοντοπανάγος
Σπύρος Β. Χριστάκης
Δημήτριος Αν. Σιάγκρης
Αθανάσιος Στ. Μαυροειδής
Μίμης Αθ. Φειδάς
Γεώργιος Στ. Δημόπουλος
Κωνσταντίνος Πολιτόπουλος
Δημήτριος Μιχ. Τσιάμης
Αθανάσιος Δ. Καρύδης
Γεώργιος Αγγελόπουλος
Ιωάννης Ν. Μπόβης
Λευκή Βασ. Λινάρδου
Ουρανία Δημ. Κοντοραή και ένας ράπτης από την Καλαμάτα με την κόρη του Ναυσικά εγκατεστημένοι στην οικία Σταματοπούλου. Ένα από τα σπουδαιότερα έργα ήταν η Γκόλφω. Μια ανάμνηση που έλουζε το φως της αγάπης και τα συναισθήματα μας θέρμαιναν την καρδιά.
Φύλλο 130-131
Ο Ανδρέας Τσώνης δώρισε στο σεβασμιότατο ένα μικρό ενθύμιο από το χωριό μας. Μια γκραβούρα με το νερόμυλο όπως ήταν πριν το 1947 που καταστράφηκε από την πλημμύρα.
Φύλλο 112-113 λαογραφικά σύμμεικτα.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αλλά και μέχρι το 1975 λειτουργούσαν στη Βαλύρα 2 νερόμυλοι .Ο ένας ο μεγάλος του Πουλόπουλου που ήταν κοντά στο σημερινό γεφύρι και στο δρόμο που πάει προς το μοναστήρι του Βουρκάνου τον πήρε το ποτάμι, το 1947 . Άλεθε στους χειμερινούς μήνες .Ο άλλος προς τις σιδηροδρομικές γραμμές στου Βίγκου με ωραίες καμάρες που άλεθε τους καλοκαιρινούς μήνες. Στη συνέχεια το νερό πότιζε τα κτήματα και τον κάμπο του χωριού έχοντας συνολικό μήκος καναλιών περίπου 60 χιλιόμετρα. Το αυλάκι κάθε καλοκαίρι το άνοιγαν με προσωπική εργασία των κατοίκων του χωριού γιατί το χειμώνα γέμιζε από τα νερά της βροχής. Η δουλειά αυτή είχε πολύ κόπο γιατί το αυλάκι είχε μεγάλο μήκος και πολλοί με διάφορες δικαιολογίες απέφευγαν την αγγαρεία. Ένας βαλυραίος ο Ντουραμάκος μια χρονιά κρύφτηκε στη Βαλτοκλησιά αλλά, κάποιος τον είδε και τον μαρτύρησε στον αγά του χωριού .Θύμωσε ο αγάς και έστειλε έναν τούρκο να πάει να τον βρει και να τον κουβαλήσει και να τον πάει καβάλα στο <ΚΑΚΑΒΙ>, εκεί που ήτανε και οι άλλοι βαλυραίοι, που έφτιαχναν το μυλαύλακο. Έτσι και έγινε. Ο πονηρός Ντουραμάκος πλήρωσε την πονηριά του. Έφερε τον τούρκο καβάλα στις πλάτες του μέχρι το <ΚΑΚΑΒΙ>
ΦΩΤΗΣ Κ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΛΙΓΑΛΑ27-5-1973
3. «Βαλύρα» λέξη μαγική τερπνή και ζηλεμένη
ιστορική και θελκτική με τέχνη ευθυασμένη
κι΄ από την αρχαία εποχή εις τα χαρτιά γραμμένη
και κοσμοξακουσμένη.
ΟΆμφιτος αριστερά και Χάραδρος επίσης
Λευκτραχαΐας δεξιά από τα βουνά της δύσης
και Λευκασίας αγκαλιά γιατί έτσι θέλει η φύσις.
Ω τι κακο! τι συμφορά! πάει η λύρα πάει
το Θάμυρι του φουκαρά
το ρεύμα την τραβάει
όποιος δεν σεβει τα ιερά
θεός τον τιμωράει.
Έτσι γεννήθηκε αρχικά
η φράση «πάει η λυρα»
και εσχηματίσθη αρχικώς
εις την λέξιν Παλύρα
και εποιήθη τελικά το όνομα Βαλύρα.
Τέσσερις στίχοι από του 30, του ποιήματος του Ιωνά Κεφάλα, με τίτλο «Πως προήλθε το όνομα του ποταμού και του χωριού Βαλύρα», που το έγραψε εν Λεζίω «Λάμπαινα» Ιθώμης το 1939.
Φύλλο 101. Ο Μαυροζούμενας εκπέμπει SOS
Κάθε χρόνο συμβαίνει μια εγκληματική καταστροφή της αλόγιστης άντλησης νερού από ανθρώπους που το μεταφέρουν σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και χιλιόμετρα.
Δυστυχώς αχρηστέψαμε τη δέση, χαλάσαμε το αυλάκι και τους νερόμυλους, και που μπορούσε να μας προστατεύσει από τη βιβλική καταστροφή που προκάλεσε η πύρινη λαίλαπα στα χωριά της Ιθώμης, τα έτη 1981 και 1991.
4. ΜΟΥΛΚΙΑ - ΒΑΤΟΥΦΙΑ - ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ
H Οθωμανική νομοθεσία θεωρεί μούλκια κυρίως τα κτήματα πλήρους κυριότητας που βρίσκονται σε κατοικημένες περιοχές (δηλαδή όλα τα κτίρια ,οικόπεδα και αγροτικές εκτάσεις). Αυτά τα μούλκια είναι γνωστά ως «γνήσια» σύμφωνα με τον ιερό νόμο. Ήταν δυνατόν να μοιραστούν στους υπάρχοντες κληρονόμους, να πουληθούν, να δωριθούν ή να γίνει βακούφι(ευαγές ίδρυμα). Σύμφωνα με το νόμο στους κατόχους μουλκιών ανήκε επίσημα όχι μόνο η δεκάτη και το χαράτσι αλλά και η ψιλή κυριότητα. Κατά τον ιερό έπρεπε
Να γίνει αγοραπωλησία, στην οποία, υποχρεωτικά το ένα συμβαλλόμενο μέλος να είναι η οικονομική υπηρεσία της αυτοκρατορίας. "Μη γνήσιο" είναι το μούλκι επειδή η αποκτησή του δεν ακολουθούσε τις υπαγορεύσεις του ιερού νόμου και παραχωρείται υπό μορφή δωρεάς.
Τα δικαιώματα του κατόχου μουλκιού πιστοποιούνται με ένα επίσημο έγγραφο γνωστό ως Τεμλικναμέ ή Μουλκναμέ για την έκδοση του οποίου ακολουθείται ειδική διαδικασία. Ο καδής, στου οποίου βρισκόταν η γη που επρόκειτο να γίνει η μούλκι ύστερα από εντολή της κεντρικής διοίκησης χάραζε τα ακριβή όρια των χωριών και των μεζράδων που αναφέρονταν στο διάταγμα, στηριζόμενος στις μαρτυρίες των κατοίκων τους. Η αναφορά που έστελνε ο καδής στην πρωτεύουσα χρήσιμευε ως βάση για την έκδοση του μουλκναμέ (πιστοποιητικό κυριότητας ιδιοκτησίας)
Κάτοχοι μουλκίων ήταν:
1. Μέλη της δυναστείας
2. Βεζύρηδες(μούλκια βεζύρηδων)
3. Ανώτατοι στρατιωτικοί και διοικητικοί υπάλληλοι
4. Άρχοντες των ηγεμονιών της Μικράς Ασίας
5. Γαζήδες (ηγέτες στη περίοδο κατακτήσεων)
6. Αξιωματούχοι της υψηλής πύλης και των σουλτανικών φρουρών
7. Το ιερατείο
Τα μούλκια διακρίνονται σε μεγάλα και μικρά ασήμαντης έκτασης. Τα δεύτερα αποτελούνταν από ένα χωριό ή ένα μεζρά ή ένα τσιφλίκι και είχαν παραχωρηθεί από τους πρώτους σουλτάνους ως αντάλαγμα για προσφορά υπηρεσιών, θρησκευτικού συνήθως χαρακτήρα.(Μεζράδες ήταν η διαδικασία δημιουργίας χωριού με ιδρυτές μέλη του μουσουλμανικού ιερατείου δερβίσηδες, οικιστές) Οι κάτοχοι μουλκιών, λόγο της προνομιούχου θέσης τους είχαν τη δυνατότητα να αυξάνουν τον αριθμό του υποτελούς πληθυσμού στις γαίες τους
Oι ποταμοί και τα αρδευτικά κανάλια περιλαμβάνονται στα μούλκια και τα βακούφια. Σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο, το νερό και οι πηγές μπορούσαν να αποτελέσουν στοιχείο ιδιοκτησίας και, κατά συνέπεια, προϊόν ανταλλαγής ,πώλησης, μετατροπής σε bakoyfi. Οι κανόνες αυτοί ίσχυαν και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία όπου ο υποτελής πληθυσμός κατέβαλλε συχνά "τέλη ύδρευσης" στον φεουδάρχη όταν οι καλλιέργειες απαιτούσαν ardeysh. Επίσης αποτελούσαν μέρος των βακουφιών οι ποταμοί που κινούσαν τους νερόμυλους ή πότιζαν τους ορυζώνες. Οι κάτοχοι μουλκιών και βακουφιών θεωρούνταν οικονομικοί ανεξάρτητοι γιατί καρπώνονταν σημαντικό μέρος της προσόδου που προορίζονταν για την οικονομική υπηρεσία της αυτοκρατορίας γιατί δεν καθόριζε η κεντρική εξουσία το εισόδημα του φεουδάρχη και επομένως του έδινε την ευκαιρία να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο δυνατό εισόδημα από την εκμετάλλευση της γης του. Για τον λόγο αυτό προσπαθούσε να αυξήσει τον πληθυσμό που κατοικούσε στις γαίες τους.
Οι γαίες των μουλκιών παραχωρούνται για δύο κυρίως λόγους:
Να ανταμειφθούν τα μέλη της κυρίαρχης τάξης για υπηρεσίες που είχαν προσφέρει.
Δίνονταν κίνητρα στους κατόχους μουλκιών για να εποικήσουν τις εύφορες γαίες που είχαν ερημωθεί κατά τους πολέμους. Σε μερικές πηγές αναφέρεται ρητά ότι αυτός ήταν ο σκοπός για τον οποίο παραχωρούνταν τα μούλκια.
5. Στις 16, 29\3\2016 6,11\4\2016 10,18\5\2016 επισκέφτηκα τα ΓΑΚ Αθηνών, για να μελετήσω τους νερόμυλους Μεσσηνίας. Για όποιον μελετητή-ερευνητή θέλει να μελετήσει τους νερόμυλους θα πρέπει να γνωρίζει από πριν τα εξής:
Ο γενικός τίτλος είναι: ΕΘΝΙΚΑ ΚΤΗΜΑΤΑ 1833-1869.
Για τη νομαρχία Μεσσηνίας είναι οι φάκελοι 3067-3095, δηλαδή συνολικά 29 φάκελοι αρχίζοντας από το έτος 1835.
Η υπάλληλος μου παρέδωσε τους 5 φάκελους για μελέτη, γιατί αυτό είναι το ανώτατο όριο.
Στις 16, 29\3\2016 6,11\4\2016 10,18\5\2016 επισκέφτηκα τα ΓΑΚ Αθηνών, για να μελετήσω τους νερόμυλους Μεσσηνίας. Για όποιον μελετητή-ερευνητή θέλει να μελετήσει τους νερόμυλους θα πρέπει να γνωρίζει από πριν τα εξής:
Ο γενικός τίτλος είναι: ΕΘΝΙΚΑ ΚΤΗΜΑΤΑ 1833-1869.
Για τη νομαρχία Μεσσηνίας είναι οι φάκελοι 3067-3095, δηλαδή συνολικά 29 φάκελοι αρχίζοντας από το έτος 1835.
Φ 3071, 1839.
Υπάρχουν έγγραφα μύλων για τα χωριά Σχοινόλακα, Χασάμπασα, Κυπαρισσία ,Τζαφερεμίνη.
Φ3068 , 1836
Φ3069, 1837
Φ3071, 1839
Φ 3073,1841.
Μύλος Πηδήματος, Κολοκοτρώνη
Ασλάναγα 3 τελευταίοι Φάκελοι, Γεώργιος Σταθόπουλος 5 στήλες επιθέτων ,από Ασλάναγα.
Φ 3074,1842.
Εύα, Χασάμπασα, Συκιά, από Δυρράχι, Βλαχάκης Λάμπρος.
Φ3085, 1853
Είναι ένα μεγάλο δισέλιδο έγγραφο με τίτλο: Επαρχία Καλαμών της Μεσσήνης. Έχει 11 στήλες που η κάθε μία αναφέρεται σε: Είδος κτήματος, που κείται (δήμος, χωριό, θέσις), όνομα του πρώην ιδιοκτήτη Οθωμανού, έκτασις, όνομα αγοραστού, αγοραία τιμή, αριθμός παραχωρητηρίου, θεωρήσεως συνεδρίου (αριθμός, χρονολογία ), εποχή της πληρωμής της πρώτης δόσης, αριθμός γραμματίων εισπρακτέων και παρατηρήσεις. Υπάρχουν 52 Πωλήσεις- Αγορές διάφορες. 1-3. Καλαμών Λεμονοπερίβολο Καλαμών, 4.Περιβόλιον Παμίσου, 5-6. Ανδανία , Αγριλόβουνον, Περιβόλιον, 7-35 Εύα , Ανδρούσα 30 ,συκοπερίβολο Κακή Σκάλα Θ.Ι. Κολοκοτρώνης 8,1213 στρέμματα, αγοραία τιμή 1725, αριθμός παραχωρητηρίου 245. 36-7, Αριστομένη Φιλιππάκι ,Μύλος, 38 Καλαμάτα ελαιοπερίβολο, 39 Συκοπερίβολο Ανδρούσα, 40-1 Αριστομένη Μύλος, 42 Μύλος υδροτριβή, Οιχαλίας Αλειτούργι, ποταμός Ξάστερος, Ζινί Μπικίρπασά 2.260 Κων\νος Λυμπερόπουλος τιμή 4130 δραχμές, παραχωρητήριο 993, θεώρηση συνεδρίου5373, πρώτη δόση 1844 -16\1, δόση 250 δραχμές, Υδρόμυλος Οιχαλίας Τζεφερεμίνι , άγιος Νικόλαος, Βακούφη, έκταση 1448 τ. μ. 54\100 Θεόδωρος Πουλόπουλος Κων\νος Δημητρακόπουλος, τιμή 13000, πληρωμή 27\1\1840, παρατηρήσεις .Τον υδρόμυλο τούτον αγόρασαν αμφότεροι και άρα…26 αγοραίας τιμής συνεψήφισαν τα φαλαγγιτικά των γραμμάτια εχρεώθηκαν από το ταμείο 2200 του υπολοίπου, χορηγήσαντες τας χρεωστικάς ομολογίας. Επλήρωσαν τις 5 δόσεις και οφείλουν τις υπόλοιπες άλλες 5, προτελευταίος φάκελος, φωτογραφίες 62-72.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου