Νυνί δε Μένει Πίστις, Ελπίς ,και Αγάπη, τα Τρία Ταύτα, Μείζων δε Τούτων η Αγάπη

 

 

Αφιερωμένο σε όσους καλλιεργούν με Θεού Σοφία την Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη εντός τους

 

    Η Αγία Σοφία ήταν μία ευσεβής χήρα από αρχοντική οικογένεια στην Ιταλία, η οποία μετακόμισε στη Ρώμη με τις τρεις θυγατέρες της , την δωδεκάχρονη Πίστη, την δεκάχρονη Ελπίδα και την  Αγάπη, που ήταν εννέα ετών. Οι τρεις  κόρες της έλαβαν το όνομά τους από το χωρίον της Καινής Διαθήκης “νυνί δε μένει Πίστις, Ελπίς και Αγάπη, τα τρία ταύτα, μείζων δε τούτων η Αγάπη”(Α΄Κορ. 13,13).Στη Ρώμη η Αγία Σοφία έκτισε μία Χριστιανική εκκλησία και   εργάστηκε θεοσεβώς υπέρ των Χριστιανών. Όμως την κατηγόρησαν ότι δεν σέβεται τη νόμιμη θρησκεία του κράτους και έχει με τις δράσεις της διχάσει τους κατοίκους της Ρώμης ,δημιουργώντας τους διχόνοια μεταξύ τους. Τα τρία ανήλικα παιδιά μαρτύρησαν επί αυτοκράτορος Αδριανού, ο οποίος βασίλευσε κατά τα έτη 117-138. Η Αγία Σοφία παρέδωσε την ψυχή της στον Κύριο τρεις ημέρες μετά  το μαρτύριο των  θυγατέρων της. Η εκκλησία εορτάζει τις τέσσερες αγίες την 17η Σεπτεμβρίου.Τι είναι όμως η Πίστη, η Ελπίδα και η Αγάπη και γιατί συνυπάρχουν ως αρετές  θα δούμε στη συνέχεια, ακολουθώντας το φωτισμένο λόγο του Αγίου Ιωάννου Σιναϊτου, της Κλίμακος.

Τρία ανήλικα παιδιά στο βωμό του μαρτυρίου

      Η Σοφία, ως μητέρα δίδασκε  στις κόρες της τον ηθικό βίο, τον φόβο του Κυρίου και την καλλιέργεια του νου και της ψυχής ( Μεγ. Συν. τομ θ΄, σελ 413-424). Οι θυγατέρες της αποκτούσαν κάλλος ψυχής και ωραιότητα σώματος. Η δε φήμη τους εξαπλώθηκε στο περισσότερο μέρος της πόλης. Ο Αντίοχος, επιστάτης της πόλεως της Ρώμης διέβαλε τη Σοφία και τις θυγατέρες της για τις χριστιανικές τους δράσεις στον αυτοκράτορα ως καταφρονήτριες  των θεών και απειθείς στα βασιλικά προστάγματα. Ο Αδριανός με θηριώδη θυμό ζήτησε να παρουσιαστούν ενώπιον του δικαστηρίου. Ο  τύραννος με κολακείες προσπάθησε να   μεταπείσει τη Σοφία λέγοντάς της:

-Βλέπω σε σένα γυναίκα χαρίσματα αξιέπαινα τόσο στη φύση όσο και στη γνώμη. Δεν είναι μικρό αμάρτημα να καταφρονεί κάποιος τη πατροπαράδοτη θρησκεία και να μην υπολογίζει των βασιλέων τα προστάγματα. Τάραξες όλη τη Ρώμη. Βγήκε ο κόσμος σε διχόνοια και μάχη, διδάσκεις παρρησία, ότι οι θεοί μας δεν είναι θεοί αλλά μόνο ονόματα ξηρά. Ποια είναι η πατρίδα, το γένος, το όνομα και το σέβας σου;

Η Σοφία απάντησε:

-Η δική μου πατρίδα είναι η Ιταλία. Οι γεννήτορές μου χρημάτισαν από τους πρώτους άρχοντες της χώρας και ονομάζομαι Σοφία, όμως πάνω απ΄ όλα είμαι δούλη Χριστού, του αληθινού Θεού. Αφιερώθηκα σε Αυτόν από τη γέννησή μου , όπως και τα τέκνα μου και η αιτία που μας έφερε στη Ρώμη είναι για να ομολογήσουμε με παρρησία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τον αληθινό Θεό.

Ο δικαστής στράφηκε προς τις τρεις κόρες της Σοφίας με θυμό, θέλοντας να κάμψει την αντίσταση της Σοφίας μέσω των τέκνων της και όταν είδε ότι ακολουθούσαν κατά γράμμα την κατήχηση που τους είχε δώσει η μητέρα τους, ανέθεσε σε μία συγκλητική την Παλλαδία να τις  αναλάβει και να τις νουθετήσει για τρεις ημέρες και στη συνέχεια να ξαναπαρουσιαστούν στο δικαστήριο.

Η μητέρα τους τις δίδασκε μέχρι την τελευταία στιγμή λέγοντας:

-Προσέχετε τέκνα μου, μήπως ο πρόσκαιρος βάσανος σας κάνει να απαρνηθείτε τον Χριστό και νικήσει την αλήθεια. Να έχετε παρά το νεαρό της ηλικίας σας όλο το θάρρος στον Ιησού Χριστό και θα σας βοηθήσει με την εξ ύψους άμαχο αυτού δύναμη. Αν φυλάξετε έως τέλος ανίκητη την ομολογία σας στον Χριστό θα στεφανωθείτε παρά της δεξιάς του υψίστου με αμαράντινους στεφάνους, θα απολαύσετε την επουράνιο βασιλεία.

Οι τρεις κόρες   απάντησαν στη μητέρα τους ως εξής:

- Συ μεν σεβάσμια μητέρα, όπως  μας στήριξες με τις καλές σου νουθεσίες, έτσι να μας δυναμώσεις με τις ιερές ευχές σου, ο δε Δεσπότης Χριστός παρήγγειλε ότι οπότε  παρασταθείτε εμπρός στα κριτήρια των βασιλέων και των τυράννων, μη φροντίζετε  ούτε να προμελετάτε πώς ν΄ απολογηθείτε, εκείνος θέλει μας δώσει σοφία δια της οποίας να νικήσουμε την ανόητο σοφία και να κατατροπώσουμε των πεπλανημένων την ασέβεια.

Μετά από τρεις μέρες  ο δικαστής με κολακείες προσπάθησε να μεταπείσει τις ανήλικες θυγατέρες της Σοφίας. Εκείνες όμως ήταν αμετάπιστες και απάντησαν ως εξής:

-Ω δικαστά, ούτε τα ταξίματά σου καταδεχόμαστε, ούτε τις απειλές σου υπολογίζουμε. Τα αιώνια αγαθά επιθυμούμε και τον ουράνιον Νυμφίον επιποθούμε. Βασανίζοντάς μας μας χαροποιείς. Δεν υπάρχει γλυκύτερο πράγμα για τους Χριστιανούς να βασανίζονται για την αγάπη του Χριστού.

 Ο δικαστής σκέφτηκε να τις χωρίσει και έφερε τη Πίστη εμπρός του και της ζήτησε να θυσιάσει στην Αρτέμιδα. Η Πίστις απάντησε:

-Ω της απάτης, πώς σας απάτησε όλως διόλου ο σατανάς;”Εν πίστει ζω τα του υιού του Θεού του αγαπήσαντος με και παραδόντος εαυτόν υπέρ εμού (Γαλ.2,20).

Οι λόγοι της Πίστεως προκάλεσαν ακράτητο θυμό στον δικαστή.

Το μαρτύριο της ήταν να την γυμνώσουν και ραβδίσουν άσπλαχνα. Από την πληγή της ως θαύμα έτρεχε γάλα αντί για αίμα. Την άπλωσαν πάνω σε  καμμένη σχάρα και της έριξαν βραστή πίσσα με λάδι. Εκείνη όμως ήταν σαν να αναπαύεται σε δροσερό Παράδεισο. Τέλος την αποκεφάλισαν.

Οι αδελφές της έτρεξαν να την αποχαιρετήσουν και η μητέρα Σοφία ευχαρίστησε τον Κύριο που αξίωσε το τέκνο της να  δει θυσίαν άμωμον στον  Χριστό προσφερόμενο.

Στη συνέχεια πρόσταξε ο τύραννος να έλθει μπροστά του η Ελπίδα. Προσπάθησε να την μεταπείσει να θυσιάσει στην Αρτέμιδα. Όμως η Ελπίδα ήταν αμετάπειστη και απάντησε ως εξής:

-” Ηλπίκαμεν επί Θεώ ζώντι, ος έστι σωτήρ πάντων ανθρώπων, μάλιστα πιστών (Α΄Τιμοθ. 4, 10).

Ο δυσσεβής αυτοκράτορας ζήτησε να την απογυμνώσουν και μαστιγώσουν με ωμά βούνευρα. Την έριξαν σε κάμινο φοβερή αλλά ο Χριστός την προστάτευσε. Την κρέμασαν και την ξέσχισαν με σιδηρούς όνυχες, αλλά το πρόσωπό της έλαμπε σαν τον ήλιο. Την περιέλουσαν με κοχλάζουσα ρητίνη, αλλά το χάλκωμα διαλυόταν σαν κερί, η δε πίσσα και η ρητίνη ξεχύθηκε σαν ρεύμα και έκαψε πολλούς ειδωλολάτρες  .Ο τύραννος δεν πτοήθηκε εμπρός στο θαύμα και τέλος αποκεφάλισαν την Ελπίδα.

Στη συνέχεια έφερε εμπρός του την Αγάπη. Η αγάπη τον απέκρουσε με γενναίο φρόνημα λέγοντας:

-Η ύπαρξή μου είναι στραμμένη εις την αγάπη του Θεού και εις την υπομονήν του Χριστού (Β΄Θεσσ. 3,5).

Ο μιαρός τύραννος δεν μπορούσε να υποφέρει την παρρησία της Αγάπης.

Την απογύμνωσαν την κρέμασαν σε  ψηλό ξύλο και την μαστίγωσαν με ισχυρά λουριά. Στη συνέχεια επειδή όποιος πήγαινε να την αγγίξει παρέλυε το χέρι του, της ζήτησε ο τύραννος να μπει στην κάμινο και η Αγάπη πήδηξε μόνη της μέσα στο πυρ. Το πυρ ξεχύθηκε και έκαψε πολλούς ειδωλολάτρες και μέρος του σώματος του δικαστή. Η Αγάπη δεν πάθαινε τίποτα. Γύρω της παρουσιάστηκαν λευκοφόροι άγγελοι με απαστράπτουσα ωραιότητα. Ο τύραννος δαιμονίστηκε και ζήτησε να καρφώσουν όλο της το σώμα με μυτερά καρφιά. Την Αγάπη διεφύλαξε ο Κύριος σώα και αβλαβή και τέλος την αποκεφάλισαν.

Η Αγία Σοφία παρέλαβε τα τρία λείψανα και τα εναπόθεσε σε εκκλησία που είχε κτίσει η ίδια.

 Παρακάλεσε  τις κόρες της να παραλάβουν  την ψυχή της  λέγοντας:

- Ω θεία βλαστήματα της εμής γαστρός δέξασθε την μητέρα σας εκεί όπου τώρα  ευρίσκεσθε”.

Σε τρεις μέρες η αγία Σοφία έφυγε από τούτο τον μάταιο κόσμο και ενώθηκε με τις κόρες της, στην αιώνιο ζωή.Οι Χριστιανοί κατέθεσαν το λείψανό της μαζί με τα λείψανα των θυγατέρων της να συναγάλλονται στην ουράνιο βασιλεία αιωνίως εν Χριστώ, τον  οποίο αγάπησαν εξ όλης της ψυχής και της καρδίας τους  και υπέρ Αυτού θυσιάστηκαν.

 

Απολυτίκιον

 

“Σοφία εκθρέψασα κατά την κλήσιν σεμνή τας τρεις θυγατέρας σου, ταύτας προσάγεις Χριστού αθλήσας σκάμασιν όθεν τας άνω δόξης, συν αυταίς κοινωνούσα, πρέσβευε τω Σωτήρι καλλιμάρτυς Σοφία, δούναι τοι σε τιμώσι, χάριν και έλεος”.

 

Παρουσίαση της Εικόνας “ Η Αγία Σοφία μετά των Θυγατέρων της Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης.

 

Η συγκεκριμένη γκραβούρα βασίστηκε σε  γνωστή  αγιογραφία  της Αγίας Σοφίας και των τριών θυγατέρων της, πιθανώς Ρωσικής προελεύσεως. Όσον αφορά την διάταξη των προσώπων η Αγία Σοφία παρίσταται άνω, ως συνδετικός κρίκος  και προστατεύει  τις τρεις θυγατέρες της  .Κάτω, από δεξιά προς τα αριστερά είναι η Ελπίδα, η Πίστη και η Αγάπη όπως είναι γραμμένο στα φωτοστέφανά τους. Και οι τέσσερες αγίες κρατούν τον σταυρό του μαρτυρίου τους και το σύμβολο της ομολογίας της πίστεώς τους στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

Η Ελπίδα και η Αγάπη έχουν τεταμένη την αριστερή τους χείρα, που δηλώνει τον αρραβώνα τους με τον Νυμφίο  και την καθαρότητα της παρθενίας τους. Η Πίστη προστατεύει με το αριστερό της χέρι την αγνότητα της κοιλίας της, εντός της οποίας καλλιεργείται ο σπόρος της πίστεως. Η Αγία Σοφία κρατεί σταυρό στο δεξί της χέρι, και ανοιχτό ειλητάριο στο αριστερό  , το οποίο γράφει:

“Ιδού Εγώ και τα Παιδία μου”.Είναι ενδεδυμένη με πένθιμο φόρεμα μακρύ και μαφόριο. Και οι τρεις κόρες φέρουν λευκό μανδήλιο επί της κεφαλής τους ,   το οποίο τονίζει την κοσμιότητα της παρθενίας τους και λευκό κάλυμμα γύρω από τον λαιμό και τους ώμους τους, που δηλώνει τον τύπο του μαρτυρίου τους,  με αποκεφαλισμό. Τα ενδύματά τους αποτελούνται από φόρεμα και παιδικό μαφόριο, τυλιγμένο στους ώμους και γύρω από τη μέση τους. Προσθήκη  έγινε  στην εικόνα στο επάνω μέρος, όσον αφορά τη συγκεκριμένη γκραβούρα.     Μία θεία, πλήρους ζωής αψίδα   τοποθετήθηκε στη   κορυφή ,  στο φωτοστέφανο της Αγίας Σοφίας. Μέσα στην αψίδα, η οποία θυμίζει κινούμενο νοητό πεδίο του φωτός, έχουν τοποθετηθεί 144 σταυροί. Η αψίδα,    ως Αγία ζώνη ,σκεπάζει την Αγία Σοφία και τις κόρες της και δομεί τη στέγη  του ναού του φωτός και το τρίγωνο της Πατρικής αρχής. Εντός του θείου ναού  της Τριαδικής Θεότητος αγάλλονται ενωμένες και παρίστανται υπέρ ημών οι τέσσερες αγίες.

 

Η Πίστις, η Ελπίς και η Αγάπη κατά τον Άγιο Ιωάννη Σιναϊτη

 

      Δεν είναι τυχαίο ότι ο Άγιος Ιωάννης  ο Σιναϊτης επέλεξε την πίστη, ελπίδα και αγάπη, ως το τελευταίο, το τριακοστό σκαλοπάτι στη θεόπνευστη κλίμακά του (  Λογ. 30, α΄, σελ. 388 ).

Η πίστη γράφει ο θεοφώτιστος πατέρας είναι όπως η ακτίνα του Ηλίου, η ελπίδα όπως το φως αυτού που φωτίζει και λάμπει και η αγάπη όπως ο δίσκος και ο κύκλος του ηλίου. Και τα τρία συνυπάρχουν μαζί. Αν   κάποιος δεν αγαπά τον Θεό, τον αδελφό του    και τη σωτηρία του, δεν ωφελεί  η πίστη και ελπίδα. Και τα τρία μαζί είναι ένας ήλιος, ένα απαύγασμα και μια λαμπρότητα. Ο άνθρωπος με τη πίστη στηρίζει και θερμαίνει τη ψυχή  του κοντά στον  Θεό,   πιστεύει και πράττει αδίσταχτα τους λόγους του Θεού και φυλάει απαρασάλευτα τα θεία προστάγματα.

Η ελπίδα φέρνει τη ψυχή του ανθρώπου στην ελεημοσύνη  του  Θεού για να την επισκιάσει και να την  καθοδηγήσει ώστε να σπουδάσει τα έργα της πίστης με μεγάλη υπομονή. Η ελπίδα οδηγεί στην ουράνιο δόξα. Η αγάπη περιλαμβάνει όλες τις αρετές, αυγάζει και λάμπει μέσα στη καρδιά, ανάβει και φωτίζει τον νου και μεταβάλλει το σκότος σε φως.

Σχετικά με την αγάπη λέγει ο Άγιος Ιωάννης Σιναϊτης:

Όποιος θέλει να μιλήσει για την αγάπη, να λάβει υπόψη του ότι ομιλεί περί Θεού, περί των ενεργειών και της δόξης του και είναι σαν να προσπαθεί να πλεύσει σε φουρτουνιασμένο πέλαγος με ένα μικρό σκαφίδιο και πολύ βαρύ  φορτίο. Μόνο οι άγιοι  άγγελοι δύνανται να γνωρίζουν και να μιλούν περί αγάπης και εκείνοι κατά τον φωτισμό και την ενέργεια την οποία τους δίνει η θεία έλλαμψη. Ο Θεός είναι αγάπη και η αγάπη είναι είναι μία πηγή πλήρης πίστεως, υπομονής, μακροθυμίας, καρτερίας και μία βαθύτατη της ταπεινώσεως θάλασσα (Λογ. 30,β΄. σελ.389).Η αγάπη μειώνει τον φόβο προς τον Θεό. Ο άνθρωπος που δεν φοβάται τον Θεό ή είναι γεμάτος αγάπη και κάνει καλά έργα συνεχώς, ή έχει διαχωρίσει  τον εαυτό του από τον Θεό και πράττει το κακό άνευ τύψεων, με πλήρη απάθεια και αδιαφορία. Πάντως όσο ελαττώνεται η αγάπη τόσο η ψυχή γεμίζει από φόβο. Μακάριος είναι εκείνος που φοβάται τον Θεό καθώς φοβάται ο κατάδικος τον κριτή όπου μέλλει να τον καταδικάσει σε θάνατο. Η αγάπη είναι ένα βέλος που τρυπά τη καρδιά με πόνους δριμύτατους και σφοδρούς. Κάποιος έλεγε που τρυπήθηκε από τα βέλη της αγάπης,“εγώ καθεύδω και η καρδία μου αγρυπνεί”.Δηλαδή εγώ κοιμάμαι για την ανάγκη της φύσεως και η καρδιά μου αγρυπνεί από την πολλή αγάπη όπου έχει. Όταν η ψυχή φονεύσει τα ανήμερα θηρία, τους δαίμονες και τις κακίες της με την ταπείνωση, τρέχει με άσβεστο φλόγα στην αγκαλιά του Θεού για να θεραπεύσει τις πληγές της και να ελευθερωθεί. Λέγει ο ευλαβής άνθρωπος: “Εδίψησε η ψυχή μου προς τον  Θεό τον ισχυρό τον ζώντα”.Η καρδιά του ανθρώπου ευφραίνεται από την αγάπη του Θεού , χαίρει και λάμπει αυτής το  πρόσωπο. Όταν συνανακραθεί όλος ο άνθρωπος με τη θεία αγάπη, τότε το πρόσωπό του σαν καθρέφτης εμφανίζει την έσωθεν της ψυχής του γλυκύτητα και λαμπρότητα. Όσοι φθάσουν σε αυτό το σημείο ξεχνούν να φάνε και να αναπαυθούν. Γίνονται όμοιοι με τους αγγέλους, ούτε ασθενεί το σώμα τους γιατί το καθαρίζει η φλόγα της  αγάπης. Το ουράνιο πυρ τρέφει τη ψυχή και την αναβιβάζει προς τον Θεό. Η αληθινή αγάπη κάνει καθαρή τη ψυχή και όλος ο νους στρέφεται προς τον Θεό. Ο άνθρωπος μυσταγωγείται και διδάσκεται, φωτίζεται κρυφίως υπό της θείας χάριτος , γνωρίζει και ολοκληρώνει τα θεία προστάγματα. Ο Υιός του Θεού ο Ιησούς Χριστός καθαρίζει τη ψυχή στην οποία κατοικεί, θανατώνει την φαρμακερή επιθυμία και τα πάθη που  την νεκρώνουν. Η καθαρή παρθενία και η θερμή αγάπη αξίωσαν τον Ιωάννη Θεολόγο να θεολογήσει και να φανερώσει τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και την σάρκωση του Υιού του Θεού και να στηρίξει τους ορθόδοξους Χριστιανούς στην αλήθεια. Όποιος όμως δεν αγαπά τον αδελφό του δεν έχει παράλληλα αγάπη προς τον Θεό. Φαντάζεται ότι αγαπά τον Θεό, σαν αυτόν που νομίζει ότι τρέχει στον ύπνο του.

      Ο απόστολος Παύλος λέγει ότι από όλες τις αρετές πρέπει πρώτα ο άνθρωπος να έχει την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη και ότι η αγάπη είναι η  σημαντικότερη και υπερέχει όλων   γιατί χωρίς αυτή δεν μπορεί να δει ο άνθρωπος τον Κύριο (Α΄Κορ. 13,13). Είθε οι θείες αρετές, η πίστη, η ελπίδα   και η αγάπη να  ανθίζουν μέσα μας, καταπατώντας τα ζιζάνια των παθών μας.

 

 

 

Ο Θεός μαζί σας!

 

 

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

 

16/9/2021