Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2022

Προεστός Ξύδης (Ξυδόπουλος), Αναγν. Τσαγκάρη, Αναστ. Σπυρόπουλον, Παν, Δουραμάκον, Κωνσταντήν Μπάκα , Αναγ. Καρτερολιώτην, Τσιλιβίτην, Βασ. Λινάρδο, δήμαρχο Δερρών

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ.ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Στα απομνημονεύματα του Κωνσταντή Λυμπερόπουλου των 90 σελίδων περιγράφει και στοιχεία για τη Βαλύρα. Μας  πληροφορεί  για τον προεστό Ξύδη (Ξυδόπουλο), Αναγνώστη Τσαγκάρη, Αναστάσιον Σπυρόπουλον, Πανάγον Δουραμάκον, Κωνσταντήν Μπάκα , Αναγνώστην Καρτερολιώτην, Τσιλιβίτην, και το Βασίλη Λινάρδο,δήμαρχο Δερρών που τον αποτελούσαν τα χωριά  Σκάλα και Βαλύρα.

Το βιβλίο των απομνημονευμάτων του Κωνσταντή Λυμπερόπουλου, έχει κωδικό 284 και  υπάρχει στη λαική βιβλιοθήκη Καλαμάτας. Ευχαριστώ την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης Ελένη Ζερβή, γιατί μελετώντας το, βρήκα αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία για το χωριό μου Βαλύρα, ταοποία και δημοσειέυω μαθαίνοντας την τοπική ιστορία.

 .Μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος μελετητής-ερευνητής να μελετήσει το βιβλίο αυτό γιατί έχει πολλά ιστορικά γεγονότα καταστάσεις για τα γύρω χωριά και το 1821 με τους διάφορους εμφυλίους των χωριών


«*Αν γάρ τά παρεληλυθότα μνημονεύης άμεινον περί των μελλόντων βουλεύσης>

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ   ΑΝΑΠΛΙΩΤΗΣ

Καλαμάτα   Ιανουάριος   1971

Ό συγγραφέας τών απομνημονευμάτων ήταν τό στερνοπούλι τοϋ περίφημου Αναγνώστη Λυμπεροπούλου ή Χασαμπασιώτη πού εΐχε τέσσερις γιους: Τό Γιωργά­κη, τον Ευστάθιο, τον Πανάγο και τον Κωνσταντή και μιά θυγατέρα, τή Γαρούφω. Ό πατέρας του εΐχε μυηθή άπό τον Παπαφλέσσα στή Φιλική Εταιρία. Λίγες μέρες προτού κηρυχτή επίσημα στήν Καλαμάτα ή Επανάστα­ση τοϋ 1821 στρατολόγησε κάπου εκατό οπλοφόρους ά­πό τά μεσσηνιακά χωριά Λέζι, Βουρνάζι, Χασάμπασα, Σιμίζα Μαυρομμάτι κι άλλα. Σχημάτισε έτσι ένοπλο τμήμα και μαζί μέ τό σώμα τοϋ Παπατσώνη μπλοκάρησε τήν 'Ανδροϋσα και βοήθησε στήν απελευθέρωση της άπό τον τουρκικό ζυγό. Στή συνέχεια, ακολουθώντας τούς Παπατσώνηδες, έξεστράτευσε κατά τής Τριπολιτσάς. Πήρε μέρος στήν πολιορκία τής Καρύταινας, στή μάχη τοϋ Βαλτετσίου, όπου τοϋ είχαν άνατεθή καθήκον­τα τσαούση (φροντιστή), στήν άλωση τής Τριπολιτσάς, στήν πολιορκία τοϋ Νιόκαστρου, στις μάχες στον "Αγιο Όνούφριο, όπου και πληγώθηκε, και τής Βέργας τ' Αρ­μυρού Καλαμάτας. Διετέλεσε πληρεξούσιος τής «εν Άστρει Εθνοσυνελεύσεως» και επί Κυβερνήτη Καποδί­στρια δημογέροντας Λεονταρίου. Επίσης: Επαρχιακός Σύμβουλος τοϋ τ. δήμου Βαλύρας τής επαρχίας Μεσσή­νης. Άπό τό βασιλιά 'Όθωνα εΐχε τιμηθή, γιά τις υπη­ρεσίες του, μέ τό εθνόσημο τών Αγωνιστών.

Γιά τήν οικογένεια τών Λυμπεροπουλέων ό μακαρί­της δικηγόρος και δημοσιογράφος Β. Κωστόπουλος μας δίνει τις ακόλουθες πληροφορίες:

«Ή οικογένεια αϋτη (Λυμπεροπουλέων) ώρμήθη έκ Ζαγάραινας, όρεινόν χωρίον τής Ιθώμης, μέ τό άρχικόν έπώνυμον «Κρόμπας», ύπό τό όποιον όνομα έπεσεν εν Μακεδονία κατά τον έκεΐ αγώνα, ό ανθυπολοχαγός Μαρίνος Λυμπερόπουλος—«Καπετάν Κρόμπας». Έγκατεστάθη δέ έν Χασάμπασα ('Αριστοδή μείον). Κατά τήν εϊσοδον τοϋ Ίμβραήμ εις Μεσσηνίαν, μετά τήν ίστορικήν μάχην τοϋ Μανιακίου ό πύργος τοϋ Λυμπεροπού­λου έχρησίμευσεν ως στρατηγεΐον (τοϋ) Ίμβραήμ, οπό­θεν διηύθυνεν τάς επιχειρήσεις του προς κατάληψιν τώνστενωπών Πολιανης και Τσακώνας ΐνα άνοιξη έλευθέραν δίοδον προς την Τρίπολιν.

»Ό Κωνσταντάκης Λυμπερόπουλος, απόφοιτος και αυτός της Σχολής Δημητσάνης, δια της μορφώσεως του και της ίσχυράς του τόλμης ανεδείχθη κατ[1] επανάληψιν βουλευτής, γερουσιαστής και πληρεξούσιος Μεσσήνης" επί μακρόν δε καΐ Δήμαρχος Ιθώμης. Ύπήρξεν δε οδτος ό ισχυρότερος αντίπαλος του Άλεξ. Κουμουνδούρου. Μάλιστα επί Κυβερνήσεως Βούλγαρη ήνάγκασε τον μεν Κουμουνδουρον να καταφυγή εις τήν Ζαρνάταν, τον δε Γ. Περρωτήν εις Ζάκυνθον.

»Τόν Κωνσταντάκην Λυμπερόπουλον διεδέχθη εν τή δημοτική εκλογή ό δευτερότοκος υιός του Μπέλλος Λυμπερόπουλος εκλεγόμενος συνεχώς Δήμαρχος Ιθώμης έπι 30 ετη, αποκληθείς δια τούτο «Γέρω Ίθωμάτας». Τον Δήμαρχον Λυμπερόπουλον διε­δέχθη ό Μιλτ. Λυμπερόπουλος, υπολοχαγός εκ του Σχο­λείου Ευελπίδων, υίός του Μπέλλου Λυμπεροπούλου, εκ­λεγείς βουλευτής τό ετος 1905 δια παμψηφίας σχεδόν. Ούτος λόγω πολλαπλών τραυμάτων πολέμου άπεβίωσεν ώς συνταγματάρχης εν Ελβετία εις νεαράν ήλικίαν ακόμη.

»Ή οικογένεια αυτή προσέφερεν αφειδώς τό αίμα της εις τους εθνικούς αγώνας, θυσιάσασα τά ωραιότερα στελέχη. Διεκρίνετο δε δια μεγάλην αγαθότητα και τά πλατειά ανθρωπιστικά αισθήματα της. Υπήρξε δε πραγ­ματικά πατριαρχική οικογένεια και αριστοκρατική εις τήν έμφάνισίν της» ([2])

Όρισμένες ανακρίβειες του Β. Κωστοπούλου, σχε­τικά με τή βιογράφηση του Κωνσταντή, διορθώνονται α­πό τις πληροφορίες πού μας δίνει ό ίδιος ό Κωνσταντής στ' απομνημονεύματα του.

Ό συγγραφέας, γιος του Αναγνώστη ή Λυμπερίου Λυμπεροπούλου ή Χασαμπασιώτη και της Ελένης θυγα­τέρας του Κωνσταντή Δαβιώτη, γεννήθηκε στις 15 Ό-κτωβρίου 1810. Τά πρώτα γράμματα διδάχθηκε, δπως ση­μειώνει ό ϊδιος, στο χωριό Ναζήρι: «...αφού[3] άποθήλασα ήρχισα τήν έκμάθησιν των κοινών γραμμάτων, αλλά που τότε σχολεία. Έπήγαινα δπου κάμνουν ζευγάρι οί αύτα­δελφοί μου Γεωργάκης και Ευστάθιος και ήκολούθουν πότε τον £να και πότε τον άλλον όπισθεν του αϋλακος του άλετρίου, με οδηγούσαν (διότι μισοήξευρον τό ψαλ­τήρι μαθόντες αυτό εις τον πατέρα μας) δπου δεν ήξευ-ρον. Τούτο ακολούθησε μέχρι τής επαναστάσεως 1821. Τότε εις Ναζήρι τής Εύας εφερον διδάσκαλον ενα κου-λόν και κουτσόν….

Ό δέ Σπΰρος έφόνευσε τόν προεστόν τότε τοΰ χωρίου Τζεφερεμίνι  13 Ξύδην (καί) κατέφυγεν είς Σμύρνην, όπου καί έκεί έφόνευσεν ένα Τοΰρκον άπό τούς Καρασουμεογλέους" έφονεύθη καί αυτός έκεΐ εντός τοΰ καφενείου όπου έφόνευσε άπό τόν ψυχουιόν τοΰ Όθωμανοΰ. Άλλ' είς Τζεφερεμίνι όταν άνεχώρησε άφησε καί έν θυγάτριον ονόματι Άννα, ή οποία ύπανδρεύθη είς τόν χωρίον Ζέζα 14 της  Οιχαλίας τόν Σταμάτην Ξιάρχον, άπό τούς όποιους κατάγονται oι έν Ζέζα Ξιαρχαΐοι.

 

Ή δέ Ζαχάρω υπανδρεύθη έν Τζεφερεμίνι τόν Λινάρδον καί απεβίω­σε άτεκνος. Ή δέ Μαρία υπανδρεύθη έν Τζεφερεμίνι τόν Άναγνώστην Τσαγκάρην, δι' οδ απέκτησε ένα υίόν ονόματι Πανάγον, αποκτήσαντα τεσσάρας υίούς θεόδωρον, Χρήστον, Δημήτριον καί Ίωάννην καί μίαν θυγατέρα ονό­ματι Μαγδάλων, υπανδρευθεΐσαν τόν έκ Τζεφερεμίνι Άναστάσιον Σπυρόπουλον" πρός τόν Πανάγον άπέκτησεν ή Μαρία καί τεσσάρας θυγατέρας Σοφίαν υπανδρευθεΐσαν τόν έκ Τζεφερεμίνι Πανάγον Δουραμάκον, Αίκατερίνην υπαν­δρευθεΐσαν τόν Κωνσταντήν Μπάκαν, ήτις δι' αύτοϋ απέκτησε μίαν θυγατέ­ρα ονόματι Μαγδάλω νυμφευθεΐσαν τόν Άναγνώστην Καρτερολιώτην άποκτή-σασα δι' αύτού δύο υίους Χρήστον καί Κωνσταντήν καί μίαν θυγατέρα. Ή δέ Νικολέττα υπανδρεύθη τόν έκ Τζεφερεμίνης Τζιλιβίτην έξ ών κατάγονται ο! Τζιλιβιταΐοι" ή δέ τετάρτη ένυμφεύθη τόν έκ Μπαλιάγα Νικόλαον Κουτζούλην. Ή Ελένη του Κωνσταντή Δαβιώτη ένυμφεύθη τόν Άναγνώστην ή Λυμπέριον Λυμπερόπουλον, έξ ών κατάγονται οί έν Χασάμπασια ήδη Λυμπεραΐοι, ών ενός έκαστου τακτικώς γέγραπται ή άποκατάστασις.

 

'Αλέξανδρον νυμφευθέντα (16) τήν έκ του χωρίου Τζεφερεμίνι θυγατέρα τοϋ Θωμά Μαυροειδή

Ό δέ Πανάγος ένυμφεύθη τό 1831 έτος τήν έκ Τζε­φερεμίνι θυγατέρα του Βασιλείου Λινάρδου, ονόματι Δεσποινήν, δι' ής απέκτησε έν μόνον τέκνον ονόματι Γαρούφον, όπερ απεβίωσε δέκα σχεδόν ετών καί ουδέν έτε­ρον, διό καί υιοθέτησε τόν άνεψιόν του Δημήτριον Κ. Λυμπερόπουλον υίόν μου. Αυτός (ό Πανάγος) απεβίω­σε τό 1861 έτος τόν Απρίλιον, ή δέ σύζυγος του τόν Σεπτέμβριον του 1863 έτους καί έκτοτε περιήλθεν ή κινητή καί ακίνητος περιουσία αυτού εις τήν κυριότητα του υιο­θετηθέντος Δημητρίου, ήτις υπερβαίνει ήδη τάς ογδόντα χιλιάδας δραχ. Αυτός (ό Πανάγος) δέ ήτον φίλεργος καί επιμελής ν' αποκτά κτήματα, (20) φιλοσυγγενής, μειλίχιος άλλά καί παλληκαρας σφόδρα.

 

 

Καρτερολιώτη Μαγδάλω σύζ. Αναγνώστη (τό γένος Μπάκα) 17

Καρτερολιώτης Αναγνώστης 17

Καρτερολιώτης Κωνσταντής Αναγνώστη 17

Καρτερολιώτης Χρήστος Αναγνώστη 17

Λινάρδος Βασίλειος 20

Μαυροειδής Θωμάς 19

Τζαγκάρης Αναγνώστης 17 Τζαγκάρης

Τζιλιβότης 17

Τζιλιβότη Νίκολέχτα (τό γένος Τζαγκάρη) 17

 

1.        Πρόκειται Ισως γιά ένα μπαξέ λεμονοπορτοκαλιών πού λέγεται σήμερα Παράδεισος. Στό δψωμα τής τοποθεσίας αυτής βρίσκεται καί  τό «Σ π ί τ ι   τ ο 0   Ά γ α» (Λέζάγα).

2.        Λέγεται έτσι άπό τΙς πολλές άσφάκες—σφάκες (άσφάκα=έλελίφασκος, φασκομηλιά κλπ.), πού φυτρώνουν στήν περιοχή κοντά ατά «Λ ε-ζέϊκα   Χάνια» (Μικρόβουνο).

10.         Τζεφερεμίνι, τό: Ή Βαλύρα.

Κατσαραίϊκα τά: Χωριό (Κατζαροΰ) τής· "Ανω Μεσσηνίας, στήν περιοχή τοΰ δποίου βρίσκεται «τοΰ Μαργαρίτη τό Χάνι» (άπό τό επώνυμο Μαργαρίτης), δπως λέγεται καί σήμερα. Βρίσκεται αριστερά στό δημόσιο δρόμο Καλαμάτας—Αθήνας, στό σημείο πού εφάπτονται τά Μελιγαλαίϊκα καί τά Κατσαραίϊκα κτήματα

28.         Πρόκειται γιά τήν Πελοποννησιακή «Βλάχο—Επανάσταση» τοΰ 1834 πού κράτησε παραπάνω άπό μήνα (Ιούλιος—Αύγουστος 1834). Ό Μητροπέτροβας άπό τήν Γαράντζα (Άνω Μέλπεια Μεσσήνης) παλιός κλεφτο-καπετάνιος κι οπλαρχηγός στήν Επανάσταση τοΰ 1821, έλαβεν ενεργό ηγε­τικό μέρος σ' αυτή εναντίον τής Αντιβασιλείας καί τοΰ πολιτικού κοτσαμπα-σιδισμοΰ, πού πολεμούσε ανοικτά τούς παλιούς αγωνιστές. Αφορμή τής επα­ναστάσεως ή θανατική καταδίκη τών θ. Κολοκοτρώνη καί Δ. Πλαπούτα κι ο άγριος διωγμός τών Κολοκοτρωναίων άπό τήν Κυβέρνηση Κωλέττη—Μαυ­ροκορδάτου. Ό Μητροπέτροβας ήταν παλιός σύντροφος τοΰ περίφημου κλέ­φτη Ζαχαρία. Έβδομηνταχρονίτης τό 1821 έλαβε μέρος στήν Εθνεγερσία καί πολέμησε σάν λιοντάρι καί είχοαάχρονο παιδί τούς Τούρκους. Μέ υ­παρχηγό τόν Γ. Τζαμαλή κήρυξε στις 11 Ιουλίου τήν επανάσταση στή Γαράντζα—85 χρονών τότε. Βάδισε κατά τής Καλαμάτας, πού τήν υπε­ρασπίζονταν 1500 Βαβαροί μέ 15 τηλεβόλα ύπό τόν συνταγματάρχη Φέδερ. Πολιόρκησε τήν πόλη καί τύπωσε καί κυκλοφόρησε τήν παρακάτω προ­κήρυξη: «Λαέ τής Μεσσηνίας. Οί καλαμαράδες μέ τούς Βαυαρούς μάς κυ­βερνάνε καί μάς τυραγνάνε. Δέν άφίνουν τό βασιλιά μας ν' άνεβή στό θρό­νο καί γυρεύουν νά μάς χαλάσουν τή θρησκεία καί νά μάς κάμουν αλλό­θρησκους.  Εμπρός,  λοιπόν, νά ξεκολλήσουμε τίς βδέλλες  αυτές  άπό  τή ράχη μας, πού μας πίνουν το αίμα μας, νά βάλουμε το βασιλιά στο θρονί, νά βγή ο Πλαπούτας καΐ ο Κολοκοτρώνης από τή φυλακή, καΐ νά φτηνήνη ή ζωή. "Οποιος δέν θέλει ν' άκολουθήση, τον περιμένει φούρκα και πα­λούκι».

Οί σκοποί τής επαναστάσεως κ' οί προθέσεις τών αρχηγών της συνο­ψίζονται σέ κατάθεση τοΰ Μητροπέτροβα ενώπιον του Κανέλλου Δεληγιάν­νη, όπου απάντησε σέ σχετικές ερωτήσεις του έτσι:

«1) Νά ρίξουν τήν Αντι­βασιλεία καΐ νά ενθρονίσουν τόν Βασιλέα.

 2) Νά διορίσουν άλλους Υπουρ­γούς.

3) Νά διώξουν έν γένει τούς Φαναριώτας.

 4) Νά καθιδρύσουν τά διαλυθέντα μοναστήρια.

 5) Νά δίδουν 10ο) ο έν γένει στους δημητριακούς καρ­πούς.

6) Νά καταργήσουν τόν φορον τών ποιμνίων δλων καΐ νά πληρώνουν διά τά πρόβατα   μόνον 4 λεπτά τό έν.

 7) Νά δίδουν είς μέν τάς ιδιοκτήτους αμπέλους 40 λεπτά τό στρέμμα, είς δέ τάς έθνικάς 120.

8) Νά τοις δοθώ-οιν οί στρατιωτικοί βαθμοί.

 9) Ν' άποδοθώσιν είς τους στρατιωτικούς δοα έχουν λαμβάνειν άπό έκδουλεύσεις.

10) Νά μείνη ελεύθερος ή υλοτομία είς έκαστον άνεμποδίστως.

 11) Νά έβγη άπό τήν φυλακήν δ Κολοκοτρώνης και δ ίίλαπούτας και

12) Νά βαπτισθή ό Βασιλεύς».

«Τόν ήρώτησα, συνεχίζει ό Κ. Δεληγιάννης, τί έμελλον νά κάμουν, άν ο Βασιλεύς δέν έδέχετο τά ζητήματα αυτά. Μέ άπεκρίθη δτι ειχον σκοπόν νά διώξουν τόν Βασιλέα καΐ νά συστήσουν μίαν πολυειδή Έπιτροπήν, συγκειμένην άπό γεωργούς, ποιμένας, στρατιωτικούς, εμπόρους και άπό δ-λας σχεδόν τάς βιομηχάνους τάξεις τών ανθρώπων, διά νά διοίκηση αυτή τό έθνος*.

Συναρχηγός τοΰ Μητροπρέτροδα στήν επανάσταση, κατά τή Μεσσηνία— Τριφυλία ήταν ό γαμβρός του Γιαννούλης Γκρίτζαλης. Γι* αυτόν γράφει ο Τσέλαλης: «Ό Γιαννάκης Γκρίτζαλης, περίφημος γιά τή λεβεντιά, τήν άξιωσύνη του καί τήν παληκαριά του κλεφταρματολός, πολέμησε ηρωικά, αρχηγός τών Τριφυλίων. άπό τήν άρχή μέχρι τό τέλος τού αγώνος. Στενός καί πιστός φίλος τοΰ Πλαπούτα καί τοΰ Κολοκοτρώνη, έγινε τό 1823 χι-λίαρχος, τό 1824 κατεδικάσθη σέ θάνατο, έφυλακίσθη στήν "Ύδρα, πολέ­μησε μέ πείσμα τόν Ίμβραήμ κι' έπί Κυβερνήτη έγινε αξιωματικός τής Φάλαγγος. Άπό τό 1832 πήρε μέρος στις πολιτικές διαμάχες κι' αντιπα­θούσε τούς Βαυαρούς. Ή αντιπάθεια του έγινε θανάσιμο μϊσος μέ τή σύλ­ληψη, τή δίκη καί τήν καταδίκη τοΰ Κολοκοτρώνη καί Πλαπούτα» (Άγησ. Τσέλαλης, δ.π.π., σ. 573—589).

Μετά τήν καταστολή τής ανταρσίας άπό τούς κυβερνητικούς (Βαβαρός Σμάτς, Γρίβας κλπ.) ό Μητροπέτροβας κατάφυγε στή Γαράντζα, όπου και παραδόθηκε στον Κάνέλλο Δεληγιάννη στίς 23—26 Αυγούστου 1834. Φυ­λακίσθηκε στό Νιόκαστρο. Καταδικάσθηκε άπό Στρατοδικείο σέ θάνατο μα­ζί μέ τό Γιαννάκη Γκρίτζαλη καί Αναστάσιο Τζαμαλή. 01 δύο τελευταίοι τουφεκίσθηκαν. Στό  Μητροπέτροβα δόθηκε χάρη. Ό "Οθωνας μετάτρεψε τήν ποινή του σέ ισόβια. Άπό τή φυλακή βγήκε μετά τήν άμνήστευση τής επαναστάσεως (25 Μαΐου 1835). Πέθανε τό 1838 στή Γαράντζα σέ ηλικία 93 χρόνων.



[1]Β. Κω ατόπου λος, Πολιτική Ιστορία τής Μεσσηνίας, έφημ. «θάρρος» Καλ., άρ. φ. 11378, 3 Σ6ρ. 1935.

[2]Β. Κω ατόπου λος, Πολιτική Ιστορία τής Μεσσηνίας, έφημ. «θάρρος» Καλ., άρ. φ. 11378, 3 Σ6ρ. 1935.

[3]Β. Κω ατόπου λος, Πολιτική Ιστορία τής Μεσσηνίας, έφημ. «θάρρος» Καλ., άρ. φ. 11378, 3 Σ6ρ. 1935.

Δεν υπάρχουν σχόλια: