ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
ΤΚ 24002, ΤΗΛ. 2724071016
Νερό, πηγή, αρχή, μήτρα, όλων των δυνατοτήτων της ύπαρξης
Νερό, ένα από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης , ήταν από τη γέννηση του κόσμου σύμβολο κοσμογονικό με θεϊκές διαστάσεις αλλά και ανθρώπινες προσεγγίσεις. Το νερό ρέει, θεραπεύει, ξανανιώνει, εξαγνίζει, εξασφαλίζει την αιώνια ζωή. Μια διαφανής σταγόνα βροχής που έπεσε από τα σύννεφα και γονιμοποίησε τη μητέρα γη , οι νύμφες των πηγών, οι νεράιδες των ποταμών που έσμιξαν παράνομα με τον Πάνα και κυνηγήθηκαν με τον Απόλλωνα , που συντρόφεψαν τον ανθρώπινο νου στο φόβο του, στην ανάγκη του για εξηγήσεις πέρα από τα όρια. Το νερό άναρχα λοιπόν συνεχίζει την πορεία προς το άπειρο του φωτός και ζωής, διασχίζει την υδρόγειο σφαίρα του νου, της καρδιάς και του κορμιού μας και ζητά από μας ψιθυριστά να φτάσουμε βήμα το βήμα ως το τέρμα , ως την πηγή της νεότητας , το αθάνατο νερό.
Οι νύμφες των πηγών, των ποταμών, οι θρύλοι για τις λίμνες και οι θεοί των υδάτων απαντώνται σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Θεός καταστρέφει τον κόσμο στέλνοντας τον κατακλυσμό και σώζει τις ανθρώπινες ψυχές με τη βάπτιση. Το νερό ρέει, θεραπεύει, ξανανιώνει, εξαγνίζει, εξασφαλίζει την αιώνια ζωή.
Τα ¾ της γης είναι νερό, το 70% του ανθρώπινου σώματος αποτελείται από νερό, ο άνθρωπος ζει μόνο μερικές ημέρες χωρίς νερό.
Νερό, η πηγή κάθε πράγματος και κάθε ύπαρξης λένε οι Ινδοί και οι Ινδιάνοι στη Λίμα του Νέου Μεξικού , που πίστευαν ότι μια όμορφη γυναίκα δηλαδή η μητέρα γη γονιμοποιήθηκε από μια σταγόνα νερό που έπεσε από ένα σύννεφο.
ΒΑΛΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΝΕΣ
Τα βαλανεία ήταν λουτρικές εγκαταστάσεις δημόσιες ή οικιακές για την παροχή νερού υψηλής ή χαμηλής θερμοκρασίας (με ατμούς) σε χώρους κατάλληλους για τα ατμόλουτρα. Οι ατμοί εξέρχονταν από ειδικές εστίες των υπογείως κυκλοφορούντων υδάτων τα οποία θερμαίνονταν σε ιδιαίτερους χώρους. Μετά τη θέρμανση του σώματος των επισκεπτών γινόταν εντριβή.
Σε γειτονικό χώρο γινόταν λουτρό, όπως σήμερα, για καταιονισμό του νερού και χρήση απορρυπαντικού. Κατά τη λεγόμενη κλασική εποχή και κατά τη ρωμαιοκρατία ο λουσθείς αναπαυόταν σε άλλο χώρο πίνοντας ποτό δροσιστικό. Ο χώρος αυτός επεκτάθηκε αργότερα σε δραστηριότητες πέρα από τον κύριο σκοπό της αρχικής κατασκευής του.
Ο Ησίοδος γράφει στο βιβλίο του «Έργα και ημέραι» ότι «εύ τε λοεσσαμένη τέρενα χρόα και λιπ’ελαίω / χρισαμένη μυχίη καταλέξεται ένθοδι οίκου / ήματι χειμερίω» ήτοι «αφού λούσει το τρυφερό κορμί της και αλειφτεί καλά με λάδι, στα εσωτερικά του σπιτιού αναπαύεται τις ημέρες του χειμώνα».
Η μετάβαση των χθεσινών προγόνων μας στα βαλανεία δεν είχε μοναδικό σκοπό την καθαριότητα του σώματος μόνο αλλά και την κοπή των μαλλιών και των νυχιών. Με τη πάροδο όμως του χρόνου απέκτησαν τα κέντρα αυτά κοσμική μορφή, και μεταβλήθηκαν σε μικροεντευκτήρια, όπου οι «βαλανεύτριες» , ως οι χθεσινοί κουρείς, κατά την παροχή των υπηρεσιών των «σχολήν άγοντες πολυπραγμονούσιν». Τόση ήταν η πολυλογία τους ώστε ο Πλάτωνας έγραψε στην «Πολιτεία» ότι «ώσπερ ημών καταντλήσας κατά των ώτων αθρόον και πολύν τον λόγον».
Εν τούτοις η αγάπη και η καταφυγή στα λουτρά δεν ήταν πάντοτε επιτρεπτή στη κοινή γνώμη των Αθηναίων, και των άλλων Ελλήνων, ιδιαιτέρως των Σπαρτιατών διότι (η κοινή γνώμη) διέκειτο δυσμενώς προς τη χρήση των λουτρών ως ένδειξη μαλθακότητας.
Ο χώρος στον οποίο λαμβανόταν το λουτρό από το νερό θερμοκρασίας 20, 30, 40 βαθμών λεγόταν « λουτρών ή ασάμινθος». Το ορειχάλκινο σκεύος που θέρμαινε τα νερά λεγόταν «λουτροχόρος ή λοετροχόος ή εμπυρητής» ο δε τρίποδας που στηριζόταν «πυριαστήριο».
Ο επιχειρηματίας λεγόταν «βαλανεύς ή βαλανευτής», ο σημερινός λουτράρης. Ο υπηρέτης του βαλανείου λεγόταν «παραχύτης» και είναι εκείνος που έλουζε τους προσερχομένους κ.λ.π. Τα λουτρικά, τα καταβαλλόμενα δηλαδή χρήματα, λεγόντουσαν « ρύμματα».
Τα βαλανεία δημιουργήθηκαν μάλλον κατά την τελευταία π.χ. χιλιετία με την αύξηση του αριθμού των μονίμων ή μη κατοίκων, κατασκευάζονταν κυρίως στις εισόδους της πόλης. Στις περιπτώσεις όμως που οι λουτρικές εγκαταστάσεις ήταν ασύμφοροι, κάποια κρηνική κατασκευή ή ακόμα και εκείνη της Κλεψύδρας, όπως λέγει ο Αριστοφάνης, έλυσε το πρόβλημα της ευπρεπούς εμφάνισης.
Κατά πληροφορία του Ησιόδου η μετάβαση στα λουτρά ήταν πανάρχαια συνήθεια την οποία οι δεισιδαίμονες, και οι μετ’ αυστηρότητος κρίνοντες προσπάθησαν να ματαιώσουν. Ισχυρότατο πλήγμα επέφερε ο χριστιανισμός που πολέμησε κάθε συνήθεια των εθνικών. Έτσι η λήθυκος, το αθηναϊκό αριστούργημα όπου φυλάσσονταν έλαια και αρώματα για το λουτρό, έπαψε να παρατίθεται και στους νεκρούς, στον τελευταίο χαιρετισμό τους. Το «συλλούεσθαι» ανδρών και γυναικών, θεωρείται από τους πρώτους πατέρες ως απρεπές.
Το χαμάμ της Πάτρας (με τουρκικό όνομα θερμά λουτρά και στη βυζαντινή –ρωμαϊκή εποχή με το όνομα βαλανείον) ,βρίσκεται στην οδό Μπουκαούρη 29 στην άνω πόλη κοντά στο κάστρο. Χτίστηκε γύρω το 1500 και από τότε μέχρι σήμερα λειτουργεί συνεχώς. Το χαμάμ χαρίζει υγεία και καθαριότητα σε πολλούς πατρινούς που το επισκέπτονται ,απολαμβάνοντας γυμνοί το θερμόλουτρο και λειτουργεί ξεχωριστές μέρες για άντρες και γυναίκες. αφού προηγουμένως έχουν εξεταστεί από γιατρό γιατί η μεγάλη θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει καρδιολογικά προβλήματα. Τα ρωμαϊκά Λουτρά στην Άνθεια Μεσσηνίας, τα λουτρά έξω από το κάστρο της Κυπαρισσίας και τα λουτρά μέσα στο κάστρο της Μεθώνης θα πρέπει να προστατευτούν, επισκευαστούν, διασωθούν και προβληθούν, όπως και τα διάφορα πηγάδια κρήνες και βρύσες. Τέλος του Τζούμη η βρύση θα πρέπει να ξαναφτιαχτεί, και να θυμίζει το παλιό καλό παρελθόν της περιοχής.
Κρήνες ή Βρύσες
Οι κρήνες είναι ορθογώνιες συνήθως κλειστές δεξαμενές με μια κύρια όψη από την οποία ρέει το νερό, κατασκευάζονται σε δημόσιους χώρους αλλά και σε αυλές σπιτιών, κυρίως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Κρήνες υπάρχουν στις βυζαντινές πόλεις από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, σύμφωνα με συγγραφείς της εποχής. Ωστόσο, λίγα γνωρίζουμε για τη μορφή τους, καθώς τα σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα είναι ελάχιστα. Φαίνεται ότι συνηθίζεται ένα είδος «συντριβανιού», η φιάλη, ανοιχτή δηλαδή, ημισφαιρική συνήθως λεκάνη, στην οποία το νερό ρέει από μεταλλικό κάθετο στέλεχος με κρουνούς, το στροβίλιον. Παράλληλα χρησιμοποιούνται και απλούστερης κατασκευής ανοιχτές δεξαμενές.
Αφιερώνεται η ανάρτηση αυτή σε όλους τους άγνωστους κατασκευαστές που με κόπο και μεράκι έφτιαξαν αυτές τις κατασκευές και τις φωτογραφίσαμε στις διάφορες περιηγήσεις μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου