ΜΑΘΗΤΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΒΑΛΥΡΑΣ

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Νιάτα, μαθητές του δημοτικού σχολείου Βαλύρας,φατσούλες χαμογελαστές, μπροστά από το φωτογραφικό φακό,  η εποχή της αθωότητας, χωρίς προβλήματα και προβληματισμούς. Τα χρόνια περνούν, οι μαθητές μαγαλώνουν, δημιουργούν οικογένειες και συμμετέχουν στο οποιοδήποτε  γίγνεσθαι εντός- εκτός  χωριού και εντός -εκτός Ελλάδος. Η μνήμη είναι εκείνη που με σωστή διετροφή, μας θυμίζει το πέρασμα του παρελθόντος μας, τα βιωματικά συναισθήματα και συγκινήσεις μας . Η ζωή μας, τόσο πολύ κοντά-τόσο πολύ μακριά, είναι εκείνη που θα πρέπει να τη γευόμαστε και χαιρόμαστε στην καθημερινοτητά μας , γιατί είναι ένα θείο δώρο με ασκητισμό, μυστυκισμό, ησυχασμό και προσευχή. Να έχουμε στόχους ,σκοπούς, αξίες, όράματα ,ηθική, και ιδανικά .Να ζούμε τη ζωή με δημιουργι
κές δραστηριότητες και να εστιάζουμε στη λύση του προβλήματος και όχι στο καθαυτό προβλήμα.

Έτυχε πολλούς από τους μαθητές  αυτούς, να τους έχω μαθητές, οταν πρωτοδιορίστηκα  στο γυμνάσιο Μελιγαλά, το 1976-79, ζώντας μαζί τους τις αγωνίες και τον αγώνα τους.

Τους εύχομαι να είναι υγιείς, δυνατοί, με αισιοδοξία και χαμόγελο, θετική ενέργεια και σκέψη. Η λύση των προβλημάτων εξαρτάται από εμάς , και δεν το βάζουμε κάτω.

Καλή Καθαρά Δευτέρα και η αμέσως ερχόμενη Παρασκευή είναι η έναρξη των Χαιρετισμών.

Διαπιστώνουμε την αρμονία και ισορροπία της φύσης, η οποία διατηρείται εσαεί την οποία αρμονία και ισορροπία θα πρέπει να έχουμε και εμείς μέσα μας, γιατί είμαστε περαστικοί, και κανείς δεν ήλθε για να μείνει.

Εύχομαι χαρούμενο καρναβάλλι, καλή Καθαρή Δευτέρα και η ζωή ακολουθεί τους νόμους της πορεία της.

ΠΡΩΤΗ ΣΕΙΡΑ  7  (ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΩ KAI ΑΠΟ ΔΕΞΙΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ)
ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΜΠΑΚΑΣ
…………………….

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΕΙΔΑΣ

ΕΥΑΝΘΙΑ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΥΚΟΥΛΑΣ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΛΕΥΚΗ ΜΑΚΡΗ

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ  8

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΠΟΤΗΣ

ΣΠΥΡΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΜΗ

ΕΛΕΝΗ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΚΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΞΥΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΑΛΙΚΟΥΡΑΣ

ΤΡΙΤΗ ΣΕΙΡΑ 10

 ΑΡΓΥΡΗΣ ΔΑΒΙΛΛΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΑ  ΓΚΟΜΕΣΗ

ΑΛΕΞΙΑ ΜΠΑΛΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΦΗ ΠΕΡΙΒΟΛΑΡΗ

ΜΑΓΔΑ  ΜΠΑΚΑ

ΧΡΥΣΟΘΕΜΗ ΜΕΛΙΣΣΟΥΡΓΟΥ

ΡΟΖΗ ΚΑΡΥΔΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΠΟΥΡΙΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΦΩΤΕΙΝΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΕΙΡΑ 8

ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΓΡΙΒΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΟΒΗΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΥΡΓΟΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΗΨΙΟΣ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΜΠΑΚΑ,ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΗΣ ΤΟΥ ΝΙΤΣΑΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΠΑΝΤΡΕΥΤΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΟΓΕΡΟΡΑΧΗ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΤΟΥΡΑΜΑΚΟΣ

 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΑΡΑΚΑΡΗΣ
ΔΑΣΚΑΛΑ Η ΕΛΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

   Είναι  γνωστή η  αποστροφή των απλών ανθρώπων  στη φωτογραφία, δηλαδή τη φωτογράφηση. Αποστρέφονταν και μισούσαν το διαβολικό όργανο, που μπορούσε να πλάθει ένα δεύτερο εαυτό τους και υποκαθιστούσε έτσι το Θεό, αλλά και αφαιρούσε από μέσα τους τη δύναμη τους, για να τη δώσει στο διαβολικό ομοίωμά τους.

       Ο άνθρωπος πλάστηκε καθ’ ομοίωση του Θεού, και την εικόνα του Θεού δεν είναι δυνατόν να την κρατήσει φυλακισμένη καμία μηχανή. Το πολύ - πολύ ο θείος καλλιτέχνης επιτρέπεται να τολμήσει, ενθουσιασμένος από την ουράνια παρακίνηση, να παραστήσει τα θεία ανθρώπινα γνωρίσματα τη στιγμή της ύψιστης μυσταγωγίας και με την υψηλότερη εντολή του πνεύματός του, χωρίς καμιά βοήθεια της μηχανής.      

       Η πιο ακριβής τεχνική μπορεί να δώσει στα δημιουργήματά της μια μαγική αξία, όπως δεν μπορεί πια να κατέχει για μας ένας ζωγραφικός πίνακας. Όση και αν είναι η τεχνική τελειότητα του φωτογράφου και οι υπολογισμοί στη στάση του μοντέλου του, ο θεατής της φωτογραφίας νιώθει την ακατανίκητη ανάγκη να γυρεύει σε μια τέτοια εικόνα της μικρή σπίθα της σύμπτωσης, εδώ και τώρα, με την οποία η πραγματικότητα έχει κατά κάποιο τρόπο  κάψει το χαρακτήρα της εικόνας ψάχνει να βρει την αφανή θέση, όπου έχει φωλιάσει το μέλλον μέσα στην πόζα του ενός λεπτού που έγινε μακρινό παρελθόν, και έχει φωλιάσει από την πρώτη στιγμή, ώστε εμείς τώρα, ρίχνοντας αναδρομικά τη ματιά μας, να το ανακαλύπτουμε. Είναι μια άλλη φύση αυτή που παρουσιάζεται μέσα από την κάμερα. Στη θέση ενός συνειδητά επηρεασμένου από τον άνθρωπο χώρου μπαίνει ένας χώρος ασυνείδητα επηρεασμένος.   

       Η φωτογραφία συμπεριλαμβάνει και ένα ποσοστό μαγείας και μυστηρίου. Το ποσοστό αυτό αυξομειώνεται, κατά περίπτωση. Μάζευα τις παλιές αυτές φωτογραφίες για δικιά μου προσωπική ευχαρίστηση. Μου άρεσε να τις κοιτάζω, να χαζεύω τα ρούχα των εικονιζόμενων, τον τρόπο που στέκονταν, τη διακόσμηση του χώρου, τα έπιπλα, τα φόντα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, οι τόσο σιωπηλοί μα συνάμα και τόσο εύγλωττοι, με γοήτευαν.       Η μία είναι η παράδοση , οι προγονικές φορεσιές τα πανηγύρια, τα έθιμα. Η άλλη είναι ο πόθος του «φτωχού εργάτη, μετανάστη, του καταφρονεμένου αγρότη να ξεφύγει από τη μιζέρια, να ξεκόψει από τον κόσμο του, να μπει στην καλή κοινωνία, να γίνει και αυτός καθωσπρέπει αστός». Και ύστερα η μετά το 1950 εποχή: «ένας άλλος κόσμος». Και παράλληλα πόλεμοι, ο εμφύλιος, πραξικοπήματα, δικτατορίες.       Στιγμιότυπα από την κατασκευή των  σιδηροδρομικών γραμμών και άλλων έργων, πορτραίτα τσιφλικάδων, μεγαλοαστών, ζευγάρια, οικογενειακές φωτογραφίες, κοινωνικές εκδηλώσεις, φτώχεια και πλούτος, πόλεμος και ειρήνη, έργα θεάρεστα και έργα αποτρόπαια, οικεία κακά που τα βλέπεις μνημειωμένα, αιωνισμένα, σταματημένα, ακίνητα και ανίκητα μέσα στο γεγονός της φωτογραφίας.

       Οι φωτογραφίες του γάμου. Τα ζευγάρια. Και γύρω ένα πλήθος κόσμου. Φωτογραφίες από θάνατο. Επάνω ο πεθαμένος μέσα στο σπίτι του, μέσα στο νεκροκρέβατο. Και γύρω πάλι, συγγενείς, φίλοι, γείτονες. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν μπροστά στην εκκλησία του χωριού, τη στιγμή που άρχιζε το ξόδι. Το φέρετρο, ο νεκρός en face, κοντός από την προοπτική, σαν να κοιμάται. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς που είναι γύρω ποζάρουν τώρα: σαν να έχουν αφήσει για μια στιγμή το νεκρό μόνο του, κι ας τον κρατάνε από το φέρετρο. Οι ίδιοι, τη στιγμή αυτή, έχουν κρατηθεί από το φακό. Και καθώς το φέρετρο είναι σκόπιμα, λίγο αναγερτό, μοιάζει να ποζάρει και ο νεκρός, μέσα από το φέρετρό του, μέσα από τον ύπνο του. Οι φωτογραφίες είναι  από  το χωριό Βαλύρα ,δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Ιθώμης Μεσσηνίας. Αλλά υπάρχει και η κηδεία του Γιάννη Κουβελάκη. Εδώ ο νεκρός που ξενυχτάνε οι γυναίκες μοιάζει να είναι  άρχοντας., και «η κηδεία ήταν και αυτή μία κοινωνική εκδήλωση, που συχνά ο φωτογραφικός φακός την αποθανάτιζε.»

       Λιγόστεψαν όμως με τον καιρό, ανάλογα με την περίφημη αστικοποίηση του πληθυσμού. Οι απλές εκείνες ψυχές δεν είχαν με τον θάνατο τα προβλήματα που έχουμε εμείς. Η σχέση του αστού με το θάνατο είναι περίπλοκη, είναι ακόμη μια αντανάκλαση της περιπλοκότητας και της πολυπλοκότητας της ίδιας, έτσι διαμορφωμένης, ύπαρξής του. Μπορεί να σκοτώνεται με τη μεγαλύτερη ευκολία στις εθνικές οδούς μ’ ένα θάνατο, που κατά βάση, τον έχει προσκαλέσει και «προκαλέσει» ο ίδιος, αλλά γενικά, «τρέμει το θάνατο». Η φωτογράφηση της κηδείας ως κοινωνικής εκδήλωσης είναι τεκμήριο μιας ανέφικτης σε εμάς σήμερα κοινωνικοποίησης, της εκκοσμίκευσης ενός μυστηρίου, στην υπηρεσία της οποίας έχει τεθεί το δισυπόστατο, νατουραλιστικό και μαγικό όργανο της φωτογραφικής μηχανής.      

       Αναζητώ τα αίτια της μοναδικής όπως την αισθάνομαι, γοητείας της φωτογραφίας. Ίσως οφείλεται στο παιχνίδι ανάμεσα στο φανερό – ιστορικό, αντικειμενικό – και το κρυφό - συναισθηματικό, ψυχικό, υποκειμενικά ρευστό – νόημα του φωτογραφικού ντοκουμέντου.

       Θα έλεγα ότι η πολύ ουσιαστική, πρωτότυπη και επιτυχημένη αυτή προσπάθεια μπορεί να συμπληρωθεί διδακτικά πολύ γόνιμα, αν παρακινήσουμε τους μαθητές μας, αφού μελετήσουν την ιστορία των φωτογραφιών, να ονειρευτούν και να στοχαστούν κιόλας πάνω σ’ αυτές. Πάνω στις γελαστές μορφές, που δεν γελούν πια. Πάνω στις γεμάτες σιγουριά και κατάφαση στη ζωή πόζες των προσώπων, που δεν ποζάρουν πια. Πάνω στους ανθρώπους που υπάρχουν στην πλατεία της φωτογραφίας, χωρίς πια να υπάρχουν στην πλατεία του χωριού. Πάνω στην πλατεία της φωτογραφίας που έγινε η σκιά ή το όνειρο της πλατείας του χωριού. Μήπως περάσουν έτσι οι μαθητές, μέσα από τη δοκιμασία και το μάθημα του χρόνου, σ’ έναν αισιόδοξο ανθρωπισμό: στην απόρριψη της αδικίας, της ιδιοτέλειας, της εγωπάθειας, της ανισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους, εν όψει της έσχατης ισότητας και δημοκρατίας της θνητότητάς μας.

       Όμως η διαλεκτική της φωτογραφίας η φωτογραφία ως πηγή ιστορίας και ως ερεθισμός αναπόλησης, είναι αυτό που κυριαρχεί πάντα.   Η φωτογραφία πρέπει να επιστρέψει στο πραγματικό καθήκον της, που είναι  να υπηρετεί τις επιστήμες και τις τέχνες.

       Πάνω από εκατόν  σαράντα χρόνια τώρα, από χέρι σε χέρι, από συρτάρι, σε συρτάρι, και από τόπο σε τόπο, οι τρυφερές αφιερώσεις, πίσω στις φωτογραφίες δεν μπόρεσαν να σταματήσουν κανένα θάνατο. Κι εκείνων που χάριζαν τη φωτογραφία τους κι εκείνων που τις λάβαιναν. Όμως δεν θα πρέπει να μας διαφύγει σε σχέση με αυτά πως η φωτογραφία καθαυτή απαθανατίζει το θάνατο. Επιζεί του θανάτου για να μας θυμίζει το θάνατο.

       Πρώτα, η σοβαρότητα στην έκφραση των προσώπων, σε όλες τις φωτογραφίες μια σοβαρότητα που όντως εντυπωσιάζει και αντανακλά την επισημότητα της στιγμής. Κι ύστερα το μέρος, όπου οι πληροφορητές της φύλαγαν τις φωτογραφίες, - στο συρτάρι ενός επίπλου μέσα στην κρεβατοκάμαρα ή κορνιζωμένες και κρεμασμένες στον τοίχο του ίδιου δωματίου – και ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν, μαρτυρούσαν τον σεβασμό τους γι’ αυτές, σεβασμό που αντανακλούσε το γεγονός πάλι, μιας αξιοσέβαστης τελετουργίας. Τόνισαν ότι η ομαδική γαμήλια φωτογράφηση «είναι το υποχρεωτικό συμπλήρωμα των μεγάλων τελετουργιών της οικογενειακής και συλλογικής ζωής επιτρέπει την διαιώνιση και την επισημοποίηση αυτών των κορυφαίων στιγμών της κοινωνικής ζωής, όπου η ομάδα επιβεβαιώνει την ενότητα της». Το ντοκουμέντο της φωτογραφίας, παρατηρούν οι ίδιοι, «εγγράφεται σε ένα τελετουργικό τυπικό, που αποσκοπεί στην επικύρωση της ένωσης δύο ομάδων μέσω της ενωσης δύο ατόμων».

       Η μελέτη μιας τέτοιας συγκεντρωμένης ομάδας σ’ ένα ορισμένο γεωγραφικό σημείο, με μια δεδομένη ευκαιρία, σε μια χρονική στιγμή που την προσδιορίζουν οικονομικοί, δημογραφικοί και κοινωνικοί λόγοι, δεν έχει νόημα και δεν βρίσκει το αληθινό ενδιαφέρον της, παρά μόνο όταν γίνουν γνωστοί οι δεσμοί της συγγένειας και της γειτονιάς. Έτσι ο απαραίτητος όρος για την επιτυχία της μελέτης είναι η ταύτιση των προσώπων της φωτογραφίας. Τις πληροφορίες που ζητάμε (και λάβαμε) τις κατατάσουμε σε δύο τύπους: γενικά χαρακτηριστικά της φωτογραφίας και των προσώπων στοιχεία σχετικά με τους δεσμούς ανάμεσα στα πρόσωπα της φωτογραφίας. Στην πρώτη περίπτωση μας  ενδιαφέρει ο τόπος, όπου έγινε η φωτογράφηση (π.χ. στο σπίτι των γονέων του γαμπρού, όπου γιορτάζεται ο γάμος), η φορεσιά των προσώπων (που φανερώνει όχι μόνο την εξέλιξη της μόδας – αν εξετάσουμε το υλικό χρονολογικά, - αλλά και την αύξουσα αστική επίδραση). Στην δεύτερη περίπτωση οι δεσμοί ανάμεσα στα φωτογραφισμένα πρόσωπα, μια πρώτη διάκριση γίνεται μεταξύ συγγενών και μη συγγενών.

      Εκείνο που θα θέλαμε να προσθέσουμε είναι πως η φωτογραφία, αν την κοιτάξουμε προσεκτικά, αλλά και με τη βοήθεια των πληροφοριών που παίρνουμε έξω από αυτή, αλλά μέσα από τον περίγυρό της, το contexte, όπως λέμε μας αποκαλύπτει και πτυχές που έχουν φωτογραφηθεί, αλλά είναι καταρχήν, αφανείς. Αφανείς στην πρώτη ή ανυποψίαστη ματιά, αλλά υπαρκτές.. Και οι αφανείς πλην όμως υπαρκτές, αυτές πλευρές – ή δομές – είναι πολύ περισσότερες και τακτικότερες στην παλαιά φωτογραφία γιατί αυτή απεικονίζει, φωτογραφίζει μια κοινωνία (της αγροτικής κοινότητας) που χαρακτηριζόταν από πολύ περισσότερες κοινότητες, από μια πιο πολύ αυστηρή, τυπική και στερεοτυπική οργάνωση και ευρυθμία. Έτσι περνάμε και σε ζητήματα μιας περισσότερο θεωρητικής ή και φιλοσοφικής λαογραφίας και ανθρωπολογίας.

      Διήγηση συγχρόνως διανοητική και συγκινησιακή, προσεγγίζουμε μερικά θέματα βάθους που σχετίζονται με την φωτογραφία: ο ακατάτακτος χαρακτήρας των φωτογραφιών του κόσμου, το φανταστικό των φωτογραφημένων αντικειμένων, οι σχέσεις τις φωτογραφίας με τον Χρόνο, τον Τόπο, το Θάνατο, την Τρέλα, τις δραστηριότητες των ανθρώπων, η διαφορά της φωτογραφίας από τον κινηματογράφο». 

  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

     Για τα πρώτα 100 χρόνια περίπου της φωτογραφίας, η παραγωγή ενός τελικού αντιτύπου, ήταν μέθοδος χρονοβόρα. Η διαδικασία επεξεργασίας και στεγνώματος του αρνητικού (τζάμι ή φιλμ) εμφανίζοντας το  με τη μέθοδο αυτή σε ένα κομμάτι από φωτοευαίσθητο χαρτί , η επεξεργασία και το στέγνωμα του αντιτύπου, απαιτεί σκοτεινό θάλαμο, υγρά, ικανότητες και χρόνο.

  Το 1947 με τη φωτογραφική μηχανή πολαρόιντ έκανε την παραγωγή ενός αντιτύπου σε ένα μόνο στάδιο  και σε χρόνο 60 δευτερόλεπτα

   Το 1950  έκαναν την εμφανισή τους τα έγχρωμα φιλμ και το 2000 οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές με νέους τεχνολογικούς όρους,  διαδικασίες,  χειρισμούς, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.           Σήμερα συνυπάρχουν όλες οι τεχνολογίες φωτογραφίας φωτογράφησης, εκτός από τη χρήση του αρνητικού που ήταν το τζάμι του οποίου η θέση του είναι τώρα  σε μουσειακούς χώρους. Η χρήση του σκάνερ και υπολογιστή, δίνουν τεράστιες δυνατότητες στην εκτύπωση, εμφάνιση, τροποποίηση και φωτομοντάζ μιας οποιασδήποτε φωτογραφίες στην οποία μπορείς να προσθέσεις – αφαιρέσεις ότι θέλεις.

  Φωτογραφία, φωτογραφικό χαρτί, σκοτεινός θάλαμος,  εμφάνιση, στερέωση, σταθεροποίηση, υγρά, ξήρανση, πλύσιμο, εκτύπωση, ρετούς, αναπαλαίωση, λευκαντικά, μέθοδοι εκτύπωσης, μεγέθη, ευαισθησία στο φως ανάλογα με τον καιρό και την ώρα, απόσταση,  ζουμάρισμα,  έγχρωμα-ασπρόμαυρα  φίλμς, φωτογραφική μηχανή, φίλτρα, φλας, διαφράγματα,  ταχύτητες κ.λ.π είναι ολόκληρη επιστήμη και χρειάζεται πολύ μελέτη.