ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΟΙ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ
Για όσους γεννηθήκανε και μοχθούμε σ’ αυτό τον τόπο η «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» αποτελεί Ουσιαστική
Έκφραση του εθνικού προσώπου. Γι’ αυτό η διάσωση και προβολή στο ιστορικό,
κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι, είναι υπόθεση όλων μας.
Κάθε μέρα πασχίζουμε για μια γνήσια ανθρώπινη ζωή και αισθανόμαστε
δεμένοι πάντα με το παρελθόν. Οι προγονικές μας ρίζες αποτελούν το πλαίσιο
αυτής της ποιότητας ζωής.
Μέσα από τη «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» ζουν οι μνήμες, οι χαρές, οι λύπες, ο κύκλος
της ζωής, οι δραστηριότητες των απλών ανθρώπων στο σχολείο, στην ταβέρνα, στο
καφενείο, στο χωράφι. Δεν λείπουν οι οικογενειακές και προσωπικές στιγμές με τα
προσφιλή μας πρόσωπα, μέσα από τις οποίες δένουμε το παρελθόν, το παρόν και το
μέλλον.
Υπάρχουν ακόμη διάσπαρτα οικογενειακά κειμήλια, συλλογές, λευκώματα,
τα οποία θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν, να γίνουν κοινό κτήμα όλων μας.
Η Βαλύρα, το μικρό χωριό της Μεσσηνίας, στην οποία αναφερόμαστε,
διαθέτει πλούσια ιστορία και μνήμη. Η αγάπη μας προς αυτήν μας οδήγησε στη
συλλογή αυτού του υλικού, η έκδοση του οποίου αποτελεί για μας χρέος τιμής και
σεβασμού.
Παρουσιάζουμε ένα βασικό υλικό, του οποίου η κάθε θεματική ενότητα
μπορεί να γίνει πληρέστερη στο μέλλον, με την προσθήκη νέων φωτογραφιών.
Α. Ο Οραματιστής Παπαφλέσσας
Το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα για την παιδεία, για τη μόρφωση του λαού
και τη διαπαιδαγώγησή του μας είναι γνωστά από πολλά έγγραφα που έχουμε στη
διάθεσή μας και θα αναφερθούμε σε τέσσερα από αυτά.
- Από το 1818 όταν βρισκόταν στη πόλη ρίχνει την ιδέα για την ίδρυση
σχολείου στη γενέτειρά του στη Πολιανή για τη λειτουργία του οποίου υπόσχεται
να στέλνει 1000 γρόσια το χρόνο και "διδάσκαλο έμπειρο..."
Έγραφε στους Πολιανίτες
"...Αίτιον του εξευγενισμού της ανθρωπότητας δεν είναι άλλο ειμί
η παιδεία, την οποία ως προίκα ο ποιητής μας Θεός εχάρισεν εις ημάς δια να
ακούομεν το λογικό μας και να αντιμαχώμεθα εις όλους τους αισθητούς εχθρούς των
συμφερόντων της ψυχής και του σώματός μας
*Λόγιος Ερμής φύλλο 10, 15 Μαΐου 1820,
σελίδα 304-305.
-Και πιο κάτω έγραφε:
Όθεν αγαπητοί μου συμπατριώται σας παρακινώ να φροντίσετε και εσείς να
αποκτήσουμε εις την πολιτεία μας, ένα εργαστήριο της παιδείας, ένα σχολείο
δηλαδή Ελληνικό, εις τον οποίον θα διδάσκονται τα τέκνα της πατρίδας μας και
των πέριξ τα θεία και ιερά ταύτα μαθήματα και θεοπαράδοτα λόγια...
**Επιτομή της Αναγεννηθείσης Ελλάδος τόμος Α σελίδα 83. Στη Πολιανή
στα 1821 λειτουργούσε σχολείο.
-Αμέσως μετά τη σύσταση της Πελοποννησιακή Γερουσία στη Μονή Καλτεζών
ο Παπαφλέσσας εξελέγη αντιπρόεδρος (ενώ ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήταν
πρόεδρος) και ανέλαβε τη γενική εφορία της παιδείας. Ιδρύει το Απρίλιο του 1822
το πρώτο επίσημο κρατικό σχολείο στην Τρίπολη που συνεστήθη στην Ελεύθερη
Ελλάδα, στο σπίτι του Δεφτέρ Κεχαγιά, με δάσκαλο το κατόπιν ιεροκήρυκα στη
Μεσσηνία και αλλού, Δανιήλ Γεωργόπουλο.
Σε μια άλλη προκηρυξή του τονίζει για τα αγαθά αποτελέσματα από τη
μόρφωση του λαού: ... Πατριώται... Η παιδεία είναι τόσο αναγκαία στον άνθρωπο
για την ανάπτυξη του λογικού στον άνθρωπο όσο είναι αναγκαία η τροφή για τη
συντήρηση της Ζωής του. Είναι δε αναντίρρητο ότι αυτός ο υπέρτατος δημιουργός
του παντός πλάσας τον άνθρωπο νου και επιστήμης δεκτικό, και δους σε αυτόν την
εξαιρετική δύναμη του τελειοποιείστε, απαιτεί αφεύκτως του λογικού την καλλιέργεια,
καθότι δι΄αυτής ημπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος τα προς τον ποιητή του, προς τον
πλησίον του προς εαυτόν του καθήκοντα...
Μην αμελήσετε την παιδεία των αγαπητών σας τέκνων, αρρένων τε και
θηλέων. Μην αγωνίζεσθε για να τους αφήσετε κληρονομιά χρημάτων, αλλά δαπανήσετε
μετά χαράς τα ευαπόβλητα χρήματα δια να τους προμηθεύσετε τον αληθή και άσυλο
θησαυρό της παιδείας και να τα αποκαταστήσετε άξια τέκνα της Ελλάδας, και
ωφέλιμα εις τον εαυτόν των και τους ομοίως των...
***Εφημερίδα Αθηνών, Πρωινός Ταχυδρόμος αρ. φ. 65 615 1865 σελ. 2-3
- Με την ευκαιρία σύστασης σχολείου, στη Καλαμάτα, πρώτη προσωρινή
πρωτεύουσα της Ελλάδας ετόνιζε:
«Η Πελοποννησιακή Γερουσία μ’
όλους τους πολυμερίμνους και κατεπείγουσας ανάγκας της Πατρίδας έλαβε
πατριωτική κηδεμονία για την αγωγή της νεολαίας προθυμούμενη να συστήσει
σχολείο στη Καλαμάτα ανάλογο της παρούσας περιστάσεως δια του διορισμένου επί
τούτο εφόρου αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα του και γερουσιαστού
προσκαλεί δε άξιους διδασκάλους για να διδάξουν για της Λαγγαστερίου Μεθόδου τα
κοινά γράμματα, Ελληνικά, Μαθηματικά και προσκαλεί δε και τη φιλομαθή νεολαία
απ΄όλη τη Πελοπόννησο να συντρέξει εδώ για να διδαχθεί αμισθί, κηρύττουσα ότι ο
κάθε μαθητής δεν θα ξοδεύει άλλο τι παρά δια τα βιβλία του και την υποτροφία
του. Διατάττει δε τους γονείς να μην παραμελήσουν το ιερό χρέος τους αλλά να
φροντίζουν επιμόνως για την παιδεία των τέκνων των.
****Ελληνική δημιουργία φύλλο 27.
Όμως δεν περιορίστηκε ως εκεί το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα. Γιατί τότε
δεν θα απέδιδε όσα περίμενε από τις ενέργειές του. Θέλησε να έχη ενεργότερη ανάμιξη στη λειτουργία των
σχολείων πού στο μεταξύ είχαν ιδρυθεί, με την φροντίδα του ως ανωτάτου εφόρου της Παιδείας. Ήθελε να
παρακολουθεί την λειτουργία τους, να ελέγχει τους δασκάλους αν είχαν απόδοση
στο έργο τους, αν ήσαν κατάλληλοι, ηθικοί, δραστήριοι, καταρτισμένοι για το
έργο πού τους είχε ν’ ανατεθεί. Έτσι αποφάσισε και διώρισεν επιθεωρητή, πού θα
περιόδευε στην ελεύθερη Ελλάδα και θα του υπέβαλε σχετική έκθεση για ό,τι θα
έβλεπε επιτοπίως. Και ως επιθεωρητή διόρισε τον πιο κατάλληλο για τη
σπουδαιότατη αύτη αποστολή άνθρωπο. Τον γνωστό κληρικό και δάσκαλο Γρηγόριο
Κωνσταντά. Ο διορισμός του Κωνσταντά από τον Παπαφλέσσα έγινε στις 27 Αυγούστου
1824. Πότε απεφασίσθη να περιόδευση ο Κωνσταντάς δεν μας είναι γνωστό ακριβώς.
Στις 2 Φεβρουαρίου 1825 όμως ο Παπαφλέσσας ως υπουργός των Εσωτερικών και
υπέρτατος έφορος της Παιδείας απέστειλε την πιο κάτω εγκύκλιο "προς
απαντάς τους έπαρχους και δημογέροντας", με την οποία τους ενημέρωνε ότι
"διετάχθη να περιόδευση ο γενικός έφορος της εκπαιδεύσεως Γρηγόριος
Κωνσταντάς", για να επιθεώρηση και μεταρρύθμιση όσα τα σχολεία, όσα
λειτουργούσαν στην ελεύθερη επικράτεια.
Ταυτόχρονα ο Παπαφλέσσας κοινοποίησε και στον Κωνσταντά -οδηγίες «περί
των χρεών και καθηκόντων του εφόρου της Παιδείας". Με το έγγραφο αυτό,
μπορούμε να ειπούμε ότι ο Παπαφλέσσας έθετε τις ορθές βάσεις της εκπαιδεύσεως,
άλλα και τις βάσεις για την ίδρυση Μουσείων για τη συγκέντρωση των αρχαιοτήτων,
που, διάσπαρτες δω και εκεί, αποτελούσαν εύκολη λεία των "θαμιζόντων"
στην χώρα μας ξένων. Και πέραν απ' αυτά
έθετε ·και τις βάσεις για τη δημιουργία της Λαογραφίας, αφού στα καθήκοντα και την αποστολή των δασκάλων
όριζε και την συλλογή των τοπωνυμίων και την καταγραφή τους.
Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παπαφλέσσα
τα καθήκοντα του εφόρου ήσαν τα
εξής:
Αον) Να περιέλθει και επισκεφθεί
αυτοπροσώπως όσα των σχολείων συγχωρούν οι περιστάσεις και με τον καιρόν
και όλα όσα είναι δυνατόν.
Βον) Εν τοσούτο δε να πληροφορηθή πόσα σχολεία ευρίσκονται προς το
παρόν εις την Ελληνική επικράτεια τόσον της Αλληλοδιδακτικής μεθόδου, όσον και
αλλά, και που το καθ' εν και να ιδεάσει την Διοίκησιν.
Γον) Να φροντίσει να πληροφορηθή περί των είς αυτά διδασκόντων
διδασκάλων και της αυτών διαγωγής και Ικανότητος και περί των μαθημάτων οπού
παραδίδονται εις κάθε σχολείων και περί
της τάξεως και μεθόδου της παραδόσεως και να εισάξη (οπού λείπει) μέθοδο των
απλούστερων, εύκολωτέραν και έπιτηδειωτέραν
να επιταχύνει την επίδοσιν των νέων, και
εις άλλας με (ν) μαθήσεις, εξαιρέτως όμως είς την της Ελληνικής γλώσσης, δια να
μην κατατρίβωσιν εις αυτήν οι νέοι
κοινωφελώς τον πολύτιμον καιρόν της
ηλικίας των.
Δον) Να λάβει πρόνοιαν μετά των επιτρόπων των σχολείων δια να διορίζονται
παντού διδάσκαλοι τίμιοι, χρηστοήθεις, ενάρετοι, επιμελείς, θεοσεβείς,
σώφρονες, ώστε να δίδουν καλόν παράδειγμα και να εμφυτεύσουν την αρετή και τον
αληθή πατριωτισμό εις τους νέους, και προκομμένους όσον ενδέχεται έκαστος εις
το είδος του, δια να μην καταργείται ο τόπος και παραλύει ή νεότης.
Εον) Να συνεννοηθεί με τους επιτρόπους και διδασκάλους των σχολείων
και να επιμεληθεί μετ' αυτών, ώστε και τα οντά σχολεία να μεταβληθώσιν εις το
κρεϊτ-τον και οπού δεν υπάρχουσι και ο τόπος είναι ικανός να συστήσει, να
συστηθώσι και Αλληλοδιδακτικά και άλλα, ανάλογα με την δύναμιν και κατάστασιν
του τόπον.
ΣΤον) Να ερευνήσει να μάθη οποίους και πόθεν έχει τους πόρους και τας
προσόδους παν σχολείο και αν αυτοί εξοδεύονται εις τας κυρίας και καθ' αυτό
χρείας του σχολείου, ή αναλίσκονται εις μάτην και να ειδοποίηση την Διοίκησιν.
Ζον) Να έχη επιστολικό συνάλλαγμα με τους διδασκάλους και επιτρόπους
των σχολείων δια να ειδοποιείται από καιρόν εις καιρόν περί της καταστάσεως
εκάστου σχολείου, της προόδου των μαθήσεων και όσα αλλά αφορώσιν την βελτίωσιν
των σχολείων.
Ηον) Να συνεπιμεληθή με τους επιτρόπους των σχολείων να προβλεφθώσι τα
σχολεία με τα αναγκαία εις χρήσιν αυτών βιβλία και να πλουτισθώσιν οπού είναι
δυνατόν και με 6ι6λιοθήκας ανάλογους με τας δυνάμεις και την κατάστασιν εκάστου
τόπου.
Θον) Να δώσει παραγγελία εις τους κατά τόπους
έπαρχους και δημογέροντας, εις τους επιτρόπους και διδασκάλους των σχολείων δια να συνάξουν τας
αρχαιότητας, όπου κατά
καιρούς ευρίσκονται εις κάθε
τόπον, νομίσματα, δηλαδή,
αγάλματα, επιγραφές και ό,τι άλλο λείψανο Αρχαιότητος και να τα
αποταμιεύσουν εις τα σχολεία, δια
να απόκτηση με
τον καιρόν πάν σχολείο το Μουσείο
του, πράγμα αναγκαιότατον δια την ιστορία,
δια την ανακάλυψιν των αρχαίων ονομάτων των πόλεων, και
τόπων, δια την γνώρισιν
της δεξιότητας των προγόνων μας, και
δια την υπόληψιν των οποίων δικαίως
έχουσιν εις τα τοιαύτα τα σοφά της
Ευρώπης έθνη, τα όποια μας
μέμφονται διότι τα
χαρίζομε ή τα πωλούμε
τιμήματος εις τους θυμίζοντας εις
την Ελλάδα περιηγητές των.
Ιον) Να καθυποβάλη εις την Διοίκησιν σχέδιο της τάξεως των Ελληνικών
μαθημάτων, της μεθόδου της παραδόσεως, της διαρκείας ει δυνατόν, εκάστου
μαθήματος, μάλιστα της Ελληνικής γλώσσης, δια να μην είναι απεριόριστος ή περί
αυτήν σπονδή και καταναλίσκεται εις μάτην ο πολυτιμότερος καιρός της νεότητας,
το όποιον θεωρηθέν, επικριθέν και επικυρωθέν παρά της Διοικήσεως, να διαδοθεί
εις τα σχολεία της Επικρατείας και να ακολουθείται έως να ευρεθεί καλύτερον.
Παράλληλα ο Παπαφλέσσας ως υπουργός καθόριζε και τα δικαιώματα του
Κωνσταντά και τις υποχρεώσεις των κατά τόπους αρχών ως έξης:
Δικαιώματα του αυτού.
Αον) Να λαμβάνει παρά της Διοικήσεως την αναγκαία συνδρομή εις το να
διευθετώνται κατά το δέον τα αφορώντα την εκπαίδευσιν της νεολαίας.
Βον) Να εισακούηται με τους επιτρόπους των σχολείων εις όσα ήθελε
προβάλλει προς βελτίωσιν των σχολείων.
Γον) Να πείθονται οι διδάσκαλοι εις όσα εύλογα και ωφέλιμα ήθελε
προτείνει εις αυτούς προς μεταρρύθμισιν και βελτίωσιν των σχολικών πραγμάτων.
Δον) Οι επίτροποι και διδάσκαλοι των σχολείων εις επίσκεψιν των οποίων
ήθελε έλθει να δείχνωσιν εις αυτόν την αναγκαία δεξίωσιν, εν όσο διατρίβει παρ'
αυτοίς και ευκολία δια να μεταβαίνει εκείθεν εις άλλα σχολεία.
Εον) Οι έπαρχοι να τω
δίδωσι χείρα βοηθείας εις
έκτέλεσιν των χρεών του. Εν
Ναυπλίω 10: Φεβρουαρίου
1825
Ο Υπουργός των
Εσωτερικών
(Τ.Σ.) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ
Ό Γενικός Γραμματεύς
Γεώργιος Γλαράκης" (Βιβλιοθήκη Μηλεών Πηλίου, Α/13.
ΔΙΠΛΟ ΤΣΙΓΚΕΛΙ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΩΣ ΚΡΕΜΑΝΤΑΛΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου