Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2016

ΤΡΙΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΣΕ 4 ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΛΥΡΑ-ΛΑΜΠΑΙΝΑ-ΒΟΥΡΝΑΖΙ-ΑΝΔΡΟΥΣΑ-ΜΑΓΓΑΝΙΑΚΟ-ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ-ΖΕΡΜΠΙΣΙΑ-ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ-ΑΡΣΙΝΟΗ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΒΟΥΛΚΑΝΟΥ
51-59. Άγιος Κωνσταντίνος, άγιος Βλάσσης, Βαλτοκκλησιά, Παναίτσα, προφήτης Ηλίας, αγία Παρασκευή, Αγιάννης, άγιος Πέτρος, Βαλύρα.
Στη διαδρομή Μελιγαλά- Σκάλα-  Αρχαία Μεσσήνη  συναντάμε μετά τη Σκάλα το χωριό Βαλύρα, έδρα του δήμου Ιθώμης. 300 μέτρα μετά την είσοδο του χωριού ,δεξιά,  υπήρχε ο ναός του αγίου Κωνσταντίνου ο οποίος ήταν μονόκλιτος.
Καταστράφηκε και δεν υπάρχουν ίχνη του. Περνώντας την πλατεία του χωριού στρίβουμε αμέσως δεξιά, και στα 300 μέτρα στρίβουμε αριστερά, που μας οδηγεί στο εκκλησάκι άγιος Νικόλαος , ο οποίος έχει καεί 2 φορές και δεν θυμίζει τίποτε το βυζαντινό, επειδή έχει σοφατιστεί. Τον αναφέρει ο περιηγητής Πουκεβίλ, γιατί τα παλιά χρόνια ήταν εκεί χάνια και πέρασμα. Επιστρέφοντας πίσω και πηγαίνοντας προς Μεσσήνη πρίν τη γέφυρα στρίβουμε αριστερά. Στο ελαιοτριβείο των αδελφών Χαραλαμπόπουλοι ,απέναντι υπάρχει ο άγιος Βλάσσης με τον καλύτερο κεραμοπλαστικό διάκοσμο σ’ όλη τη Μεσσηνία. Γυρνώντας πίσω και περνώντας τη γέφυρα, στρίβουμε αμέσως δεξιά και στα 50 μέτρα συνεχίζουμε δεξιά το χωματόδρομο. Στα 100 μέτρα είναι η Παναίτσα που δίπλα της είναι αρχαίο πηγάδι. Παλιά πριν το 1936 λεγόταν Ιωάννης Χρυσόστομος γιατί οι Βαλυραίοι έφτιαξαν πριν το γεφύρι μπεζεστένι και γινόταν εμποροπανήγυρη κάθε Σεπτέμβρη, το οποίο αργότερα με παρέμβαση των κατοίκων του Μελιγαλά καταργήθηκε, γιατί τις ίδιες ημέρες έκαναν και αυτοί εμποροπανήγυρη. Συνεχίζοντας ευθεία στα 800 μέτρα συναντάμε το Γοργόρεμα, που δίπλα του είναι ο ναός της αγίας Παρασκευής, ο οποίος χρειάζεται επισκευή. 300 μέτρα πριν στα υψώματα δυτικά υπάρχουν τα απομεινάρια του προφήτη Ηλία. Γυρνώντας πίσω και πηγαίνοντας προς Βουλκάνο την  πρώτη στάνη που συναντάμε στρίβουμε στο χωματόδρομο αριστερά και στα 650 μέτρα συναντάμε τον Αγιάννη Ριγανά, ο οποίος είναι και αυτός ασβεστωμένος και έχει οπτική επαφή με την Παναίτσα, στο Καμάρι. Νότια στα 300 μέτρα υπάρχει ο ερειπωμένος ναός στη θέση Σέλικο και δίπλα είναι καλντερίμι που οδηγεί στο μοναστήρι. Μετά το γήπεδο της Βαλύρας υπάρχει τεχνητός λόφος με πεύκα και υπάρχουν απομεινάρια της Βαλτοκκλησιάς.
60-63. Αγιος Πέτρος, Άγιος Βλάσσης, Αγία Μαρίνα ερειπωμένος ναός στο Κλημέντι, Λάμπαινα. Στη διαδρομή Βαλύρα Βουλκάνο στη διασταύρωση με το χωρίο Λάμπαινα στρίβουμε προς Λάμπαινα. Στα 300 μέτρα στρίβουμε αριστερά στο χωματόδρομο και στα 850 μέτρα συναντάμε τον ερειπωμένο ναό άγιο Πέτρο. Συνεχίζοντας πίσω την επιστροφή προς Λάμπαινα συναντάμε την αγία Μαρίνα, 800 μέτρα από το τέλος του χωριού, την παλιά βρύση του χωριού, και τον άγιο Βλάσση,700 μέτρα από τη διαδρομή Βαλύρα Μεσσήνη. Οι 2 ναοί απέχουν μεταξύτους απόσταση 400 μέτρα , συνεχίζοντας το χωματόδρομο από τον ένα στον άλλο. Στη διαδρομή Λάμπαινα Αρχαία Μεσσήνη, στη θέση Κλημέντι υπάρχει ερειπωμένος ναός κάτω από μια ξυλοκερατιά, σε ένα ύψωμα.
64-73. Αγιος Νικόλαος –Γεώργιος, Παλιά Επισκοπή, Ανάργυροι, Σαμαρίνα, αγία Παρασκευή, αγιος Λάζαρος, αρχαίος ναός, τείχισμα Αριστοδήμειο- Αγριλιά, Ανδρούσα, Μαγγανιακό. Συνεχίζοντας τη διαδρομή Λάμπαινα Μεσσήνη συναντάμε στο 1 χιλιόμετρο το χωριό Αριστοδήμιο. Στη διασταύρωση στρίβουμε δεξιά και στα 300 μέτρα πάλι στρίβουμε δεξιά, σε απόσταση 500 μέτρων στρίβουμε αριστερά στον χωματόδρομο στα 250 μέτρα και συναντάμε το εκκλησάκι άγιο Νικόλαο. Γυρνώντας πίσω στη διασταύρωση πηγαίνουμε προς Ανδρούσα και στα 3 χιλιόμετρα συναντάμε του αγίους Αναργύρους με πλατάνια και πηγή. Φτάνοντας στο χωριό Ανδρούσα συναντάμε στην είσοδο του χωριού το κοιμητήριο. Εκεί  υπάρχει ο άγιος Γεώργιος. Δίπλα βρίσκεται το κάστρο της Ανδρούσας και  ερείπια από την παλιά επισκοπή, που λειτούργησε σαν σχολείο δημοτικό-γυμνάσιο-λύκειο. Βγαίνοντας από το χωριό Ανδρούσα με κατεύθυνση προς Αρχαία Μεσσήνη, έξω από την πόλη συναντάμε το παλιό υδραγωγείο και σε 3 περίπου χιλιόμετρα υπάρχει πινακίδα που σε οδηγεί στη Σαμαρίνα. Βόρεια υπάρχουν τα ερείπια της αγίας Παρασκευής και παραπάνω ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Λαζάρου. Δυτικά της Σαμαρίνας υπάρχει αρχαία δεξαμενή και νότια αρχαίο πηγάδι. Συνεχίζοντας τη διαδρομή φτάνουμε στο χωριό  Μαγγανιακό. Ανατολικά της πλατείας υπάρχει ένας πύργος και ερειπωμένος ναός, και δυτικά του χωριού υπάρχει αρχαίο κάστρο. Απέναντι στον Ψωριάρη υπάρχει αρχαίο τείχισμα και αρχαίος ναός του Ήλιου.
Στη φραγκοκρατία ήταν μόνιμος στρατός φράγκων ιπποτών και το 1308 έγινε έδρα επισκοπής πατριάρχης ήταν ο ανδρουσιανής καταγωγής Αθανάσιος. Οι άγιο Απόστολοι Καλαμάτας, η Σαμαρίνα και το Αντρομομονάστηρο,  ανακαινίστηκαν, από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β Παλαιολόγο με δικά του  έξοδα. Ο ναός του κοιμητηρίου Άγιος Γεώργιος έχει γοτθικά χαρακτηριστικά. Νότια της Ανδρούσας βρίσκεται το χωριό Σπιτάλι που είχαν εγκατασταθεί οι φραγκοκαλόγεροι και υπάρχουν απομεινάρια του νοσοκομείου που είχαν δημιουργήσει.
74-5. Ανδρομονάστηρο- Λαζαρος, Πετράλωνα. Συνεχίζοντας τη διαδρομή φτάνουμε στο χωριό Πετράλωνα, Βγαίνοντας από το χωριό στρίβουμε δεξιά και στα 1000 μέτρα βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής ναός το Ανδρομονάστηρο. Το μεγαλόπρεπο αυτό κτίσμακαι ανατολικά του το αρχαίο μονότοξο γεφύρι χρειάζονται άμεσα αποκατάσταση, πριν καταρρεύσουν. Σχετίζεται άμεσα με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β Παλαιολόγο και τον πατριάρχη Κων\λεως Αθανάσιο, καταγόμενο από Ανδρουσα.  Ο ναός τα κελιά και οι πύργοι βρίσκονται σε πλήρη εγκατάλειψη. Παλιά όλη η περιοχή γιόρταζε ,στις 6 Αυγούστου, με τηγανητό βακαλάο και τομάτα έθιμο που τώρα έχει εκλείψει, κάτω από τη σκιά των πλατανιών και το δροσερό νερό της βρύσης που αναβλύζει από το ιερό. Από την πηγή αυτή υδρεύονται τα γειτονικά χωριά και η Ανδρούσα 
Δυτικά στα 50 μέτρα υπάρχει ο δίπατος ναός άγιος Λάζαρος που ήταν κοιμητήριο.
76-7. Άγιος Σπυρίδωνας- Νικολάος, Ζερμπίσια. Στα διαδρομή Αρχαία Μεσσήνη-Ζερμπίσια, συναντάμε στη διασταύρωση την προτομή του χιλίαρχου Κορμά και πριν το χωριό στη βρύση στρίβουμε δεξιά στο χωματόδρομο. Στα 100 μέτρα υπάρχει ο ναός του αγίου Νικολάου. Επιστρέφοντας πίσω και φτάνοντας στο κοιμητήριο του χωριού βρίσκεται ο άγιος Σπυρίδωνας ο οποίος επισκευάστηκε με την υπόδειξη της 26ης ΕΒΑ Καλαμάτας. Στη διαδρομή προς Μελιγαλά υπάρχουν τα απομεινάρια του εργοστασίου επεξεργασίας πυρολουσίτη-μαγγανίου, το οποίο ανατινάχτηκε από τους αντάρτες το 1944
78-87. Στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης και στο χωριό Αρχαία Μεσσήνη υπάρχουν η μεγάλη βασιλική, η Ροτόντα, τα 2 φραγκοκκλήσια , το βυζαντινό κτίριο,παλαιοχριστιανικός ναός,  χριστιανικός οικισμός και στο χωριό η Κλησα Κούκε, Κλήσα Πόρτη, Αγιάννης Ριγανάς, Κοιμητήριο Άγιος Νικόλαος. Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει το κοιμητήριο και ο ναός του αγίου Νικολάου. Νότια του ναού υπάρχει εντοιχισμένη επιγραφή ,εσωτερικά υπάρχουν κίονες και στο κεραμοπλαστικό διάκοσμο υπάρχουν μεγάλοι σταυροί που μοιάζουν με τους σταυρούς του άγίου Χαραλάμπου ,στον Άγριλο. Αμέσως στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, βορεινά υπάρχει η Κλήσα Κούκε και μετά την Αρκαδική Πύλη στα 1200 μέτρα δεξιά του δρόμου δυτικά στα 150 μέτρα,  υπάρχει η Κλήσα Πόρτη. Στην πλατεία του χωριού πάνω από την πηγή Κλεψύδρα υπάρχει ο Αγιάννης Ριγανάς.
 88-93 Στις 2 κορυφές του Βουλκάνου υπάρχουν το Καθολικό της μονής Βουλκάνου, στη θέση Μπέτσι ερειπωμένος ναός που καλύπτεται από δέντρα και στην κορυφή Εύα ο αρχαίος ναός του Βάκχου,  ο άγιος Βασίλειος ,οι Άγιοι Θεόδωροι και στην πλαγιά το Κάτω Μοναστήρι του Βουλκάνου. Γιορτάζουν στις 15 Αυγούστου και στις 19 Σεπτεμβρίου γίνεται η μεταφορά της εικόνας από το Πάνω Μοναστήρι, στη Μεσσήνη. Στο Βουλκάνο υπήρχαν οι 3 αρβανίτικοι οικισμοί Μπέτσι, Γκολέμι και Τζέμι.Τα χωριά αναφέρονται σε ονάματα αγωνιστών του 1821 που είχαν κάνει αίτηση για αριστεία (βλέπε Οδοιπορικό του Δήμου Ιθώμης, Γιάννη Δ. Λύρα 2005, σελίδες 19,23,26,87). Δεν υπάρχει καμιά έρευνα- μελέτη-καταγραφή για τα 3 αρβανίτικα χωριά.
Το καθολικό της μονής Βουλκάνου είναι το αξιολογότερο μνημείο της Μεσσηνίας. Κτίστηκε το 725 μ.χ. με υλικά της ακρόπολης και του τεμένους του Ιθωμάτα Δία, της Αρχαίας Μεσσήνης του όρους Ιθώμη, επί βασιλείας του αυτοκράτορα Λέων Γ Ίσαυρου (717-741).  Λειτούργησε ως το 1625 μ.χ.  γιατί μεταφέρθηκε στους πρόποδες του όρους, που κτίστηκε το νέο μοναστήρι. Γιορτάζουν τα 2 μοναστήρια στις 15 Αυγούστου και στις 20 Σεπτεμβρίου γίνεται λιτάνευση και μεταφορά της εικόνας από το Πάνω μοναστήρι στο μετόχι, στη Μεσσήνη με πλήθος κόσμου , από όλη τη Μεσσηνία και τις γύρω περιοχές. Το καθολικό του πάνω μοναστηριού έχει πλούσιες τοιχογραφίες που έγιναν από τους ναυπλιώτες αδελφούς Μόσχου το 1600. Το βάθρο της αγίας τράπεζας είναι αρχαίος κίονας με δυσανάγνωστες επιγραφές.  Υπάρχουν 2 φωτανάματα και τα παράθυρα στα κελιά  έχουν γοτθικά χαρακτηριστικά. Το μοναστήρι έχει πανοραματική θέα που σε αποζημιώνει, ειδικά τη νύχτα, βλέποντας κυκλικά τα χωριά της Μεσσηνίας, το Μεσσηνιακό Κόλπο, την Ζάκυνθο και Κεφαλονιά.
Το κάτω μοναστήρι συμμετείχε ενεργά πριν και μετά την επανάσταση του 1821, γιατί ήταν καταφύγιο αγωνιστών- πολεμιστών  και στήριξε οικονομικά τον αγώνα. Το πλήρωσε ακριβά με την καταστροφή του,  από τον Ιμπραήμ. Δυστυχώς οι τοπικές αρχές και η μητρόπολη δεν σεβάστηκαν τα καλντερίμια του (έχει μείνει ένα κομμάτι κοντά στο σκουπιδότοπο), τσιμεντώθηκε το πλακόστρωτο του Κάτω μοναστηριού, καταστράφηκε η Αρκαδική Πύλη, παραμένοντας ακόμη το γιατί.
Το 1992 στις περιβαλλοντικές εκδηλώσεις του σχολείου ,στην Πάτρα γνώρισα το γκραβουρίστα Γιώργο Τσονακίδη. Αποφασίσαμε από το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς να σχεδιάσουμε τα 2 μοναστήρια, τους ναούς στο Μυστρά,  το κάστρο της Κυπαρισσίας και την μονή Αικατερίνης, στο Σινά. Το 1995 έγινε η παρουσίαση τους στο χώρο του Κάτω μοναστηριού, την ημέρα που γιορτάζει.
Το συγκριτικό πλεονέκτημα του Δήμου Ιθώμης με την ολοκλήρωση των έργων του αρχαιολογικού χώρου, τους αρχαίους και βυζαντινούς ναούς, τα μοναστήρια και τη Σαμαρίνα, δίνει στο Δήμο Ιθώμης τη δυνατότητα να γίνονται ποιοτικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες όλο το χρόνο, μιας και ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στο ΑΕΠ με ποσοστο20%. Στο αφανισμένο χωριό Μπέτσι υπήρχε βυζαντινός ναός με τα υλικά του οποίου χτίστηκε το νέο μοναστήρι του αγίου Γεωργίου του  Τροπαιοφόρου. Πριν 10 χρόνια ο παλιός μαθητής μου Γεώργιος Καλογερόπουλος ,καταγωγή από το Νεοχώριο έιδε πολλές φορές σε ονειρά του τον άγιο Γεώργιο  και το όραμα  έγινε πραγματικότητα. Βρίσκεται σε λόφο πάνω από το χωριό, γενέτειρα της Μαρία Κάλλας και στο ποτάμι υπάρχει η  εννεάστοη αρχαιότερη γέφυρα στην Ελλάδα, σε λειτουργία. Στην τοπική εφημερίδα της Μεσσηνίας «Μεσσηνιακός Λόγος» στις 3-9-2009 σελίδες 17-8, περιγράφει το χρονικό κατασκευής του νέου μοναστηριού.
95-100. Μετά την αρχαία Μεσσήνη συναντάμε το χωριό Αρσινόη με τους βυζαντινούς  ναούς  αγία Μαρίνα, άγιο Γεώργιο, άγιο Δημήτριο, άγιο Νικόλαο, προφήτη Ηλία και άγιο Πέτρο δίπλα σε πηγή.

Είναι ερευνητική  εργασία πρωτογενούς υλικού που συνιστά αντικείμενο έρευνας από ειδικούς και  με σκοπό τη διοργάνωση σεμιναρίων ,συνεδρίων, εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διαλέξεων και εκδηλώσεων, με στόχο τη βιωματική  μάθηση και γνώση.
Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε το 2000, τιμήθηκε και βραβεύτηκε από το υπουργείο πολιτισμού  και μέρος της εργασίας του παρουσιάστηκε στα δυο πανελλήνια συνέδρια, το 2008 στην Αθήνα στο Γκάζι που το διοργάνωσε η Ένωση Ελλήνων Φυσικών και το 2010 στο τέταρτο συνέδριο Μεσσηνιακών σπουδών, στην Καλαμάτα.






















































































Δεν υπάρχουν σχόλια: