ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: ΕΘΙΜΟ ΑΠΟ ΤΟ 1821.TΑ ΜΑΣΚΟΥΛΑ ΤΟΥ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΥΡΑΣ.

Τετάρτη 12 Απριλίου 2017

ΕΘΙΜΟ ΑΠΟ ΤΟ 1821.TΑ ΜΑΣΚΟΥΛΑ ΤΟΥ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΥΡΑΣ.

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

H κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας έχει ξεχωριστή τελετουργική σημασία αρχίζοντας με τα βάγια και το το Ωσαννά, στο Άρον - Άρον Σταύρωσον Αυτόν και την Ανάσταση.Τροπάριο Κασσιανής, Μύρο, Μυστικός Δείπνος, Σταύρωση, Επιτάφιος, Ανάσταση, Τσούγκρισμα αυγών..
Με τη χθεσινή ανάρτηση του εθίμου του βάγιου στη Ζάκυνθο, σήμερα βάζουμε το έθιμο με τα μάσκουλα του ενοριακού ναού αγίου Αθανασίου Βαλύρας, από το 1821.
Χτες γιορτή του Μύρου της Μεγάλης εβδομάδος, πήγα στον ενοριακό ναό της Βαλύρας ζητώντας τα κλειδιά της αποθήκης του ναού, από τον Παπαγιάννη, για να φωτογραφίσω τα μάσκουλα, που μας θυμίζουν έντονα παιδικά συναισθήματα..

Μαζί με το συμμαθητή μου Θόδωρο Σπηλιώτη, αδελφό του μητροπολίτη Μονεμβασιάς-Σπάρτης, ψάχναμε χωρίς αποτέλεσμα.
Ο Θοδωρής έφυγε, γιατί είχε δουλειά, ξαναπήγα πάλι στον Παπαγιάννη και μου είπε, ότι είναι στην αποθήκη. Ύστερα από πολύ ψάξιμο τα βρήκα, τα καθάρισα και τα φωτογράφισα. Είναι περασμένα με μπογιά η οποία θα πρέπει να φύγει με διαβρωτικό και να επανέλθουν στο αρχικό τους χρώμα. Είναι πολύ βαριά και ασήκωτα,φτιαγμένα από χυτοσίδηρο, χυτά σε καμίνι.

Ο Ενοριακός ναός της Βαλύρας Άγιος Αθανάσιος είχε 3 μάσκουλα, μοναδικά στην Ελλάδα, τα οποία γέμιζαν με τριμμένο κεραμίδι και μπαρούτι Δημητσάνας. Βάζοντας το φυτίλι στο κάτω μέρος, σε ένα μικρό άνοιγμα του έβαζαν φωτιά. ;Έχω δει άλλο ένα στην Πλατανιώτισα Αιγίου, στο οποίο έχουν τοποθετήσει ένα σταυρό και αποτελέι τη βάση στηριξής του. Είναι τελείως διαφορετικό από τα δικά μας.Τρεις φορές το χρόνο των παιδικών μας χρόνων τα έσκαγαν και έκαναν ισχυρό κρότο ανήμερα της Ανάστασης, της εορτής του Αγίου Αθανασίου, και στο πανηγύρι μας της Αγίας Τριάδος, στην Αγία Τριάδα, κάθε χρόνο .

Ένα έθιμο που πρέπει να επανέλθει. Δυστυχώς το ένα χάθηκε και θα πρέπει να βρεθεί. Τα έσκαγαν με τη σειρά οι :Παντελής Λεβέντης, Χρίστος Ντουραμάκος (Γκούμας), Ντίνος Σκαρμέας και τελευταίος ο Δημήτρης Μπατάλιας. Έχουμε φωτογραφικό υλικό για τους τρεις τελευταίους. όποιος έχει φωτογραφικό υλικό του Παντελή Λεβέντη, να μας το δώσει να το σκανάρουμε και του επιστρέφουμε τη φωτογραφία πίσω.

Ιστορικά στη περίοδο της Τουρκοκρατίας για να αφινιάζουν τα άλογα των τούρκων, και να γλυτώνουν οι Έλληνες από τους Τούρκους που τους καταπίεζαν, τα έσκαγαν. Κάνοντας τον κρότο ,αλίχταγαν τα σκυλιά, φοβόντουσαν τα άλογα των Τούρκων, αφίνιαζαν , πρόγκαγαν, και φοβισμένα το έβαζαν στα πόδια, δεν πλησίαζαν τους Έλληνες και έτσι γλίτωναν, από τις διάφορες καταπιέσεις .Πολλές φορές οι αναβάτες με τις απότομες κινήσεις των αλόγων , έχαναν την ισορροπία τους έπεφταν από το άλογο , και αντί για θύτες γινόντουσαν θύματα, ,γιατί τους συλλάμβαναν οι Έλληνες Όταν τα έσκαγαν, αμέσως τα ξαναγέμιζαν και επαναλαμβάνονταν, για να μην πλησιάσουν στο χωριό και κάνουν αυτά που είχαν στο μυαλό τους, οι Τούρκοι κατακτητές.
Δυστυχώς οι προηγούμενοι που έσκαγαν τα μάσκουλα, δεν άφησαν αντικαταστάτες και τώρα προσπαθούμε να βρούμε κάποιους ειδικούς, για να επανέλθει το έθιμο. Πιτσιρικάς με το συχωρεμένο το Στέλιο το Μπλέκο, μας έστειλε ο Μπατάλιας να βρούμε κεραμίδια, τα κοπανάγαμε για να γίνουν σκόνη και μετά τη χρησιμοποποιούσε για το γέμισμα των μάσκουλων. Ήταν για μας μεγάλη χαρά, που ακούγαμε τρεις φορές το χρόνο , να σκάνε τα μάσκουλα.Θα προσπαθήσουμε να βρούμε μπαρούτι Δημητσάνας ,φυτίλι και ειδικό για να γίνει η επανεκκίνηση του εθίμου αυτού που χάθηκε.
Υπάρχει το πρωτόκολλο παραλαβής και παράδοσης των ναών της Βαλύρας του πατέρα μου Δημήτρη Λύρα. που ήταν επίτροπος για περίπου 30 χρόνια και ο αδελφός του Παναγιώτης είχε δωρήσει τους πολυελαίους στον Άγιο Αθανάσιο..Επίσης ο παππούλης μου Αθανάσιος ήταν και αυτός επίτροπος.
Για περισσότερες πληροφορίες το 2011 έχουμε αναρτήσει τους ιερούς ναούς Βαλύρας και ιερείς, από το 1821 μέχρι σήμερα.