ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Με το Δημήτρη Χρονόπουλο γνωριστήκαμε στην Πάτρα και είμαστε ενεργά μέλη στο σύλλογο Μεσσηνίων Πάτρας , συμμετέχοντας στις διάφορες εκδηλώσεις του συλλόγου. Με 2 διαφορετικές εισηγήσεις ομιλίες, τιμήσαμε τους Μεσσήνιους Ήρωες του 1821, στο κατάμεστο θέατρο Απόλλων Πατρών και στην αίθουσα εκδηλώσεων της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας Πατρών .
Μετά από χρόνια επικοινωνήσαμε και μου έστειλε το πλούσιο έργο του το οποίο κράτησε μερικά χρόνια, για να μην χαθεί το παραδοσιακό λεξιλόγιο της εποχής του.
Αγαπητέ Δημήτρη συγχαρητήρια και το καλοκαίρι στο Ζευγολατιό, να τα πούμε από κοντά.
1.Παραδοσιακό Λεξιλόγιο (Σύμβολα » κ.=κάποιος,-α,-ο)
Αβανιά= ψευδής
κατηγορία------
αβέρτα= ανοιχτά
αγανός=αραιός, όχι
κρουστός------
αγουρίδες=άγουρα
σταφύλια
.
το αγώγι=αμοιβή για
μεταφερόμενο φορτίο αγωγιάτικο=το
κόστος της μεταφοράς, το ποσό της αμοιβής
ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΕΗ 1964
αδράχτι=μικρό ξύλο όπου
τυλίγεται το κλωσμένο νήμα
ακόνι=σκληρή ή λεία πέτρα, για τρόχισμα κοπτικών εργαλείων ακουμπέτι=παρ’όλα
αυτά-------
απολειφάδι=μικρό υπόλειμμα
σαπουνιού
αποσκερό=απόσκιο,
μέρος με σκιά-------
αποσπερού=απόψε
αποστασιά=η ανάπαυλα αγρού
(άσπαρτο για ένα έτος) αργαλειός ή λάκκος=εργαλείο
όπου γίνεται η ύφανση
ασίκης,-κικο=λεβέντης,
παληκάρι
σιο------------αχαΐρευτος=απρόκοπος
αχρόνιαγος= που
δεν έχει συμπληρώσει το 1ο έτος της ηλικίας του απλυτοβεδούρα=ειρωνικά βρωμιάρα, ρυπαρή
Β βαλλαντώνω=στενοχωρώ
,κουράζομαι σωματικά και αισθηματικά βαρυγκομάω=αγανακτώ δυσφορώ εναντίον
κ. βασταγούρα,-ρι=γαϊδούρα,-ρι---------------------
βαστάμενος=ο εύπορος
βελέντζα=μάλλινη χόντρη
υφαντή και χνουδωτή κουβέρτα βέλιουρας=λίγο
χοντρό ,σκληρό φυτό(1 μέτρο),για ζωωτροφή
βεργάδι ή βετούλι=κατσίκι ενός
έτους-----------
βίκος=κτηνοτροφικό φυτό
βεργαστό ή Φρουτζιάτο=καλύβι
επάνω σε δένδρο βερζεβούλης=δαίμων,
πονηρός, σατανικός-------
βίτσα=λεπτό, ευλύγιστο ραβδί,
βέργα
βούζα ή μπασκαφούτα=μεγ.
Βάτραχος σκούρος με λευκό υπογάστριο(δαγκώνει τις .προβατίνες στο μαστό και
ψωφούν)--------------βουρλίζομαι=γίνομαι έξαλλος
βουτσί=μικρό βαγένι 100 κιλών
,‘’γίνομαι βουτσί’’=μεθάω βυσταρούδι=νήπιο
τρεφόμενο με θηλασμό
Γ γαλαζόπετρα=θειικός
χαλκός για
ράντισμα-----------------
γαλάρι=βυζανιάρικο αρνί
γαλάρα=προβατίνα ή κατσίκα
που κάνει πολύ γάλα-----------γαρδέλι=καρδερίνα
γαλατσίδα=φυτό με γαλακτώδη χυμό--------------
γιουρούσι=εξόρμηση, έφοδος, επίθεση
γιούκος=στοίβα
κλινοσκεπασμάτων, ταπήτων κ.λ.π.(και
για προίκα) γιορτάνι=περιδέραιο
από χρυσά ,αργυρά νομίσματα
γκανιάζω=διψώ
υπερβολικά--------------
γκεσέμι=τράγος ή κριάρι που
οδηγεί το κοπάδι
γκιόσα=γηρασμένη προβατίνα
που δεν γεννά πιά/γυναίκα κακοφτιαγμένη, στριμμένη
γκιώνης=μικρή
κουκουβάγια, αποδημ. πτηνό, με ανοιχτόχρ. φτερά, και μονότονη φωνή
γκορτσιά=άγρια αχλαδιά---------------------
γλάρα=γαλήνη /τάση για
ύπνο
γουδί=ξυλ. κοίλο σκεύος
για κοπάνισμα υλικών μαγ.’’το γουδί το γουδοχέρι= άσκοπη κουραστ. επανάληψη
Δ δαμάλι= μοσχάρι στο 2ο έτος-- -----------
διάσελο=μονοπάτι μεταξύ δύο
βουνών
δανεικαριά=τρώμε ή πίνουμε
με το ίδιο σκεύος/προσφορά εργασίας ο ένας στον άλλο και τανάπαλι
διάζομαι=τοποθετώ το
νήμα που θ’αποτελέσει το στημόνι στα καλάμια της διάστρας και μετά στις .φούρκες. Το διάσημο του πανιού είναι δύσκολο και χρειάζονται 4 γυναίκες ταυτόχρονα. διασίδι=το νήμα που χρησιμοποιήσαμε ανωτέρω σαν
υφαντικό ιστό, και θ’αποτελέσει το στημόνι. . διβολίζω=οργώνω (χωράφι)για 2η φορά, στο
ίδιο έτος αντίθετα, για την καταστροφή ζιζανίων.
δικράνι=ράβδος διχαλωτή (απολήγει
σε 3 μυτερά ξύλα),για το λίχνισμα σιτηρών κ .λ.
δρασκελιά= το άνοιγμα των
ποδιών στο βηματισμό/η απόσταση που διανύει κ. με ένα βήμα
δρούγα=η άτρακτος, το αδράχτι(χωρίς σφοντίλι) για γνέσιμο της τουλούπας που έχει
η ρόκα .
Ε εδιάκα = επήγα
εδωπά = εδώ
κοντά
εμπατή (η)=ο διάδρομος του
σπιτιού, η είσοδος---------ερμαδιακός=έρημος, προσηγορία αγανατήσεως Ζ
ζαγάρι = σκυλί κυνηγετικό/
άτακτο παιδί-----------
ζαλιά=φόρτωμα στη ράχη ζακόνι=έξις, συνήθεια,
έθιμο.’ ’κάθε τόπος και τσακόνι, κάθε γειτονιά και χούι
ζάπι= (κάνω ζάπι)= καταφέρνω-------------------ζαβλακώνω=ζαλίζω,
αδιαθετώ
ζεύγλες=λαιμαριές
αλόγου (για ζέψιμο)----
ζεύω(ζευγνύω)=συνδέω τη
ζεύγλα στο αλέρτι ή κάρο
ζέχνω ή ζέβω=όζω, βρωμάω----------------------------
ζούδι=μικρό ζώο/ανάγωγος άνθρωπος ..
ζεμπερέκι=σύρτης της
πόρτας----------------
ζερβός= αριστερός
ζητούνι=κοντό
ένδυμα μικρών παιδιών----
ζουμπάς=κυφός, καμπούρης,
κοντός άνθρωπος .
ζυγούρι / βεργάδι=χρονιάρικο
αρνί/κατσίκι--------ζυγώνω=πλησιάζω, προσεγγίζω
.
H
Ήρα = ζιζάνιο των
σιτηρών
Θ θημωνιά=σωρός από θερισμένα στάχια σιταριού
σε δέματα θεριακωμένος=που
μοιάζει με θεριό/μεγαλωμένος
θεριακλής,-κλου = ο/η εθιστής
σε κάτι (κάπνισμα, ποτό κ.λ.)------------θράσιος=αδικοχαμένος θηλύκια=κουμπότρυπες/ειδ.
εργαλεία που συγκρατούν δέσμη χειρογράφων
θράκα =πολλά αναμμένα
κάρβουνα ή χοντρά ξύλα,που στο τέλος γίνονται χόβολη θρούμπα=ώριμος καρπός
ελιάς που πέφτει από το δένδρο/καρπός ελιάς αρωματισμένος με θρούμπι θρέμπελο=καμένα ολοσχερώς, καταστροφή από βίαια άτομα ή καιρικά
φαινόμενα
Ι
ίγγλα= ζώνη που
δένεται το σαμάρι στην κοιλιά---(κολάνι= ζώνη που περνιέται κάτω από την ουρά)
ιράμι= μάλλινο χρωματιστό
χαλί, που στρώνεται στο πάτωμα
Κ καγιανάς= ομελέτα με
αυγά +ντομάτες-------
καζάντι= προκοπή ---------
καλιγώνω= πεταλώνω
καμούσι = σώσμα κρασιού
-------
κατρούτσο=δοχείο που
σερβίρεται κρασί , χωρητικ.100 λίτρ .
καούνι= πεπόνι-----------------------
καραμούντζα= πνευστό όργανο με
οξύ διαπεραστικό ήχο καρμοίρης= φιλάργυρος, τσιφούτης--------
καρούλα= το φούσκωμα
ερεθισμένης επιδερμίδας
κασόνι= ξύλινο κιβώτιο για
φύλαξη σίτου, σταφίδας------
καταχωνιάζω= κρύβω καλά
κατσαπλιάς= αντάρτης------
κελαρίζω= ηχώ
ευχάριστα π.χ. ήχος νερού που κυλάει στο
αυλάκι .κερατένιος= ο δύσκολος , ο δυσχερής-------------------
κλάπα= συνδετήρας
σανίδων ή λαμών
κεψέ= μεγάλη τρυπητή
κουτάλα που μαζεύουν τη μυζήθρα από το τυρόγαλο
κιλίμι= κεντητό υφαντό
ρούχο--------------------
κλαδευτήρι= ψαλίδι για την
κοπή των κλάδων
κρησάρα ή κλησάρα=κόσκινο
με λεπτή ή αραιά ύφανση
ψιλή ή χοντρή)
κογιονάρω (cogionare)=κοροϊδεύω,
εμπαίζω------------
κοκεύω=σκοπεύω,
σημαδεύω ----------------
κολλέγας =φίλος, κολλητός
.
κο(υ)λαντρίζω= χειρίζομαι επιδέξια, γαλιφίζω-------------
κονάκι=μέρος (σπίτι)
διαβίωσης
κονιάζω=πηγαίνω
απρόσκλητος στο σπίτι κ.-------------κοντακιανός=γει κονταυγή=χάραμα-------------
κόντης (ιταλ.conte), κοντέσα
=πρόσωπο που ντύνεται καλαίσθητα κορκοσούρης=κουτσομπόλης, συκοφάντης--------------κούρβουλο=.κορύτος=κομμένο
κούτσουρο(σκαμένο κοίλο στη μέση της τομής),για θέση τροφής ή νερού για χοίρ. ή
κότες
κοτάω=αποτολμώ-------
κοφίνι =καλάθι -----------
κουτουράδα =ενέργεια χωρίς
σκέψη
κουτούκι=υπόγεια ταβέρνα
(με βαρελίσιο κρασί) -----
κουτρούλι=σωρός σκαμμένου
εδάφους (χώμα) .κοψιά=όψη,
φυσιογνωμία---------
κρένω=απαντώ--------
κολοπιλάλα=ευκοιλιότης, διάρροια . Λ λαγάρι=μούστος
κατεύθειαν από το λινό (καθαρός, χωρίς τσίπουρα)------λάγιος=μαύρος (αρνί)
λαγαρίζω=ξεκαθαρίζω, απαλλάσσω
από ξένες ουσίες-----λαγγεύει(μάτι)=κάνει σπαστικές κινήσεις ..
λαΐνα ή λαΐνι=μικρό πυθάρι
για αποθήκευση λίπους ή λαδιού
λαιμαργιά=δερμάτινο
περιαυχαίνιο που ζευγνύεται το υποζύγιο στο άροτρο
.,
λάτα=τενεκεδ.
Δοχείο(μέτρο βάρους) χωρητικότητας 11 οκάδες(14,102 κιλά)
λακάω=τρέχω, διαφεύγω
-------
λακριντί=κουβεντολόι--------
λεφούσι=πλήθος ατάκτων,
όχλος
λούρα=βέργα,
βίτσα--------------
λιγουρεύω=έχω μεγάλη επιθυμία για κάτι
ληνός=μικρή δεξαμενή που πατιόνται τα σταφύλια για να βγει ο
μούστος, πατητήρι
λιοπύρι=αφόρητη
ζέστη--------
λουμώνω=μαζεύομαι, δεν
αντιδρώ, κρύβομαι
λουμωχτός=προσποιητά ήσυχος,
κρυψίνους----
λυσσιακό=μεγαλομανία
(λύσσα)που έχει για κάτι
.
Μ
μαγάρα=βρωμιά, ακαθαρσίες /αισχρός
άνθρ. ,κακοήθης, μιαρός μαλτέζα=σοϊλίτικη
γίδα με μακρυά αυτιά και βγάζει πολύ γάλα
μαγουλίθρα=παρωτίτις--------
μάγκανο=καβγάς,
γκρίνια------
μανάρι=καλοθρεμμένο
αρνί
μ(π)αντανία= υφαντό
κλινοσκέπασμα χνουδωτό----------
μάτα= ξανά
μαρτίνα= οικόσιτη γίδα ή
προβατίνα---
μαρκαλώ/βατεύω= σεξ.επαφή
ζώων/ορνίθων
μασιά=εργαλείο σε
σχήμα λαβίδας για άναμμα φωτιάς---
μασούρι= λεπτό καλάμι που
τυλίγεται νήμα
μελεούνι=πλήθος
άπειρος----------
μισίνα= μεταξωτό μαντίλι
τσέπης
μισιακό= αυτό που ανήκει σε δύο (2) πρόσωπα-------
μόλογο= κοινή σκανδαλώδης
συζήτηση, σχόλιο
μιτάρι= εξάρτ.αργαλιού που
μετακινεί τα νήματα του στημονιού για να περνάει μέσα απ’αυτά η σαϊτα
μουρζιά= αγκορτσιά--------
μορόζα= μετρέσα ------
μουθρούνια= το σκυθρωπό
πρόσωπο, μούτρα
μπαμπέσης= πανούργος ,κατεργάρης,
δόλιος, άνθρωπος που δεν έχει μπέσα--------
μπέμπελι= ιλαρά
μπανταβός= ανόητος, μωρός, επιπόλαιος------------------
μπεζεβένης= κατεργάρης
μπελερίνα=πλεκτό,
τριγωνικό, διπλό γυναικείο σάλι--------------
μπουρμπούλι= κρέας
βραστό
μπερ(ε)κέτια= πλούτος
αγαθών/όμορφα, υπέροχα-------
μπούσουλας= ναυτ. Πυξίδα .
μπόλια= γυν. Μαντήλι, φακιόλι,
τσεμπέρι/πετσέτα/το περιτόναιο ζώου
μπουχίζω= καταβρέχω-----------
μωρόχαβλος= νωθρός, οκνηρός,
ανόητος
.
Ν νάκα=
κούνια------
νέμα= νήμα-------νισάφι=
έλεος, αρκετά, φθάνει
νιτερέσο= οικον. ωφέλεια, συμφέρον----------
νταβάς= αβαθές μεταλλικό
μαγειρ. Σκεύος , ταψί
νταβαντούρια=
φασαρία ,αταξία από πολλούς, σαματάς, ντόρος ,καβγάς
ντελικανής=
παράτολμος, παλληκαράς-----
ντερέκι= ψηλός και λεπτός,
ψηλέας
ντε(ρ)μεντέρ= καλά και
σώνει---------
ντερμπεντέρης= άνθρωπος
λεβέντης, ανοιχτόκαρδος
ντορβάς=
μικρό υφασμάτινος σάκος που βάζουν την τροφή ζώων π.χ. ίππου
ντράβαλα= φασαρία, βάσανα,
περιπέτεια----------
ντραμουζάνα= μεγάλη γυάλινη
φιάλη .
Ξ
ξακρίζω= κόβω τις άκρες
υφάσμ./παίρνω κ. παράμερα για να του μιλήσω, ξεμοναχιάζω .
ξαμώνω=πλησιάζω κ., βάζω
σκοπό, απειλώ, ορμώ----
ξεκληρίζω= αφανίζω μία
οικογένεια, γενιά ξεϊγγλωτος= υποζύγιο(η ίγγλα) που το σάγμα δεν είναι καλά βαλμένο/άνθρ.
που δεν κινείται αρμονικά ξελάκκωμα=
άνοιγμα λάκκων γύρο από το κλήμα------
ξίγκι= λίπος --------
ξυλιάζω= παγώνω ξύκικο=
ελλιπές σε βάρος-------
ξωμάχος άνθρ. Που δουλεύει
στα χωράφια (έξω στην ύπαιθρο)
Ο οματιά=φαγητό
με έντερα χοιρινού ,γεμισμένα με βρασμένο σιτάρι, σταφίδα, γλυκάνισο, κοκ.
πιπεριά , ψιλοκομμένη φλούδα πορτοκαλιού κ.λ.—
όχτος= μικρό ύψωμα γης, για
συγκράτηση υδάτων ή όρια
όχεντρα= έχιδνα,
οχιά /μοχθηρή γυν., στρίγγλα, μέγαιρα
Π
παχνί=
η φάτνη των ζώων--------παιδοκομώ= ασχολούμαι με την ανατροφή μικρών
παιδιών
πανιάρα= μακριά ξύλινη ,λεπτή
ράβδος με δεμένο παλιό ύφασμα στο άλλο, άκρο για καθαρισμό του φούρνου
παρώνυμα= λέξεις που μοιάζουν
φωνητικά, αλλά διαφέρουν σημασιολογικά π.χ. η γενιά-τα γένια
πάτερο= μεγάλο ξύλινο δοκάρι
για υποστήριξη πατώματος-----
πατούσα= το πέλμα του
ποδιού.
πεδούκλωμα=ειδική πέδηση των
ζώων για να μην φεύγουν μακριά, ή για
ειδικό βηματισμό (γιωργάδα)
περικοπά= ομαλή πορεία που
αποφεύγονται ανωφέρειες ή κατωφέρειες
πιλάλα= τρέξιμο ------
πίγουλη= φίδες σούπα------
πινάτα= πύλινο οικιακό σκεύος
σαν σουπιέρα
πινακωτή= εργαλείο παλ.
Νοικοκυρών με 6 ξύλ. θήκες, για τοποθέτηση της ζύμης πριν μπει στο φούρνο
πίπιζα= ξύλ. πνευστό μουσικό
όργανο με οξύ ήχο------πούντα= πνευμονία------πουρνό= πρωί-πρωί
προγκάω=διώχνω (κυρ. ζώα)απότομα
με φωνές και θόρυβο/αποδοκιμάζω, χλευάζω με κραυγές
προσφά(γ)ι= ότι τρώει κανείς
με ψωμί-----------
πύρα= θέρμανση από αναμμένη
φωτιά .
Ρ
ρεμπελιό= βίος αργός /
εξέγερση έναντι εξουσίας--------
ρεντίκουλο= περίγελος
ρέμπελος=
αργόσχολος/επαναστάτης, αντάρτης , ρεμπεσκιές-------
ρετσεβούτα= κατσάδα
πόγα= μισθός υπηρέτου
----------
ρόκα= υφαντουργικό εργαλείο
για γνέσιμο Σ
σακοράφαβελόνι για ραφή
σάκων-----
σβάρνα= γεωργ. εργαλείο για
σπάσιμο σβώλων στο χωράφι
σβουνιά= διάλυμα κόπρου των
βοοειδων---------
σγούβω= σκύβω
σέμπρια= η σύμβαση για
μοιρασιά εισοδημάτων από αλλότρια κτήματα σεργούνι=
περίγελος, χλεύη--------
σαπέρα= μακριά, πέρα---------
σιούτα= γίδα χωρίς κέρατα
σιδερωστιά=σιδερένιος
τρίποδας, που τοποθετείται στην εστία για μαγείρεμα φαγητού σε χύτρα
σκλήθρα= παρασχίδα ξύλου
(τρυπάει το δέρμα),σχίζα, πελεκούδι ------σκουράντζος= ρέγγα .
(σ)κορκοφίγγι= σαν μυζήθρα
(γίνεται αφού βράσουμε το 1ο γάλα μετά τη γέννα της προβατίνας)
σκρόφα= γουρούνα/βρισιά για
χοντρή, αγενή και σκληρή γυναίκα, που στερείται άνθρ. ευαισθησίας
σούμπιτος= ολόκληρος-----
σπέτσα= κοκ. πιπεριά------
σπολλάτη= εύγε, να μας
ζήσεις/(ειρ.) μπράβο
στειλιάρι= ξύλ. ράβδος για
γεωργ. Εργαλεία (πτύο ,αξίνα)/άνθρωπος αγροίκος, ανεπίδεκτος μαθήσεως
στρέφα= αυτή(π.χ. γίδα) που
δεν γεννά-------στουπί= καθόλου-------στρατηλάτης= διαβάτης
στυγερός= στύλος στο μέσον
αλωνιού, για αλώνισμα αλόγων/αυτός που προκαλεί απέχθεια, δολοφόνος στρούγγα= ποιμνιοστάσιο-------
συγκέσι= συνοικέσιο--------
σφάχτης= πόνος,σουβλιά . Τ
ταγάρι= υφαντό, κεντημένο
σακίδιο---------
ταλανίζω= ταλαιπωρώ------
ταμάμ= ακριβώς
ταμπουλάς= αποπληξία,
συμφόρηση------tabula rasa=άγραφο χαρτί-----τάχαμ=δήθεν
τέζα=σε πλήρη ακινησία, τεντωμένος,
νεκρός-------
τέμπλα=μακρά ράβδος για το
τίναγμα της ελιάς
τζάμπα=δωρεάν, άνευ
λόγου--------
τσάπα,τσαπί=αξίνα-----
τσουράπι=χοντρή μάλλινη
κάλτσα
τουλούμι=ασκός από κατσικίσιο
δέρμα------
τουλουμοτύρι=τυρί διατηρημένο
σε ασκί . τράμπα=ανταλλαγή
ζώων-------
τριφτάδες=χειροποίητο
ζυμαρικό------
τσαμπάσης=ζωέμπορας
τσαλαφός=επιπόλαιος,
ανόητος------
τσαντίλα=σακούλα από
αραιύφαντο ύφασμα (αποθ. τυριού) τσαπέλα=ξηρό σύκο, ορμαθός ξηρών σύκων------
τσιγαρίδα=ξεροτηγανισμένο κομμάτι
χοιρινού με λίπος
.
τσίτσα ή τσιότρα=ξύλ. φορητό
δοχείο κρασιού σαν φιάλη
Φ
φακιόλι= τσεμπέρι, γυν. κεφαλόδεσμος------
φελί= τεμάχιο, φέτα
βακαλιάρου, πορτοκαλιού κ.λ.
φάσκελο= μούντζα-------
φέρμελη= γιλέκο μεταξοκεντημένο------
φίλεμα= τρατάρισμα
φορτσέρι= μπαούλο που
φυλάσσονται είδη προίκας--------φουσκί= κόπρος ζώων(λίπασμα) .
φούρκα διχαλωτός πάσσαλος, δικράνι,/θυμός,
οργή, κρεμάλα-----
φύρα= ελάττωση βάρους
φούρλα- στροφή 360 μοιρών, γυροβολιά,(στρατ.
μεταβολή)
Χ
χαβάνι= μεταλ. κοίλο σκεύος
για κοπάνισμα ξηρών καρπών στη μαγειρική------χάβω= καταπίνω
χαγιάτι=ξύλ. εξώστης----
χαϊμαλί= στολίδι που κρεμούν
στο λαιμό για φύλαξη από κακό .χαΐρι=
προκοπή--------
χαλούπωμα= αρχή της
νύχτας---------
χαμπέρι= νέο, είδηση
χλεμπόνα= υπερώριμο
αγγούρι------
χαντρολαίμι=
περιδέραιο--------
χειμωνικό= πεπόνι
χαράτσι= κεφαλ. Φόρος που
πλήρωναν οι μη μουσουλμάνοι επι Τουρκοκρατίας
χορίδι= ασβέστη---------
χούι= ελάττωμα, κακή
συνήθεια--------χουνέρι= πάθημα Ψ
ψάνα= ψημένα στάχια σιταριού------
ψαρής= άσπρο άλογο--------
ψόφος= δυνατό κρύο .
ψυχοχάρτι ,συγχωροχάρτι=
χαρτί που γράφονται τα ονόματα των νεκρών για μνημόνευση από ιερέα
2.Παραδοσιακές
ΦΡΑΣΕΙΣ
Κάνει αμπέλια= βρίσκει τρόπο
να ξεφύγει--------
παίρνω τα πάνω μου=
δυναμώνω
θα τα πούμε τα γιαμάνικα= θα
εξηγηθούμε, θα λογαριαστούμε
Τον έχει καβάλα στο σβέρκο= έχει κακή διάθεση----
έφαγ’ ένα κόρακα= έφαγε πάρα
πολύ
Δεν πατά ο Κώστας σε σάπια
σανίδα= κάνει καλή εκτίμηση των πραγμάτων
Τούρθ’ο ουρανός σφοντύλι= δεινοπάθησε
ανεπάντεχα
Τά βγαλε στο σφυρί η Λάμπραινα= τα πούλησε
ούλα----
Θα του βάλω γυαλιά=θα τον
επισκιάσω
Κούνια που τον κούναγε= έχεις
άδικο, περιμένεις αδύνατα πράγματα Γίναμε μαλλιά
κουβάρια= μάλωσαν σοβαρά-----
Γίναμε από δεκαοχτώ χωριά=γίναμε
εχθροί
Βάλτον κόπανο να κλάψει=έγινε
ζημιά ανάξια λόγου
Κουτσάθηκε
η γίδα άπ’ταυτί=δεν έπαθε σοβαρή ζημιά------------
Φουσκώνει
ασκιά=ροχαλίζει
Τον ζώσανε τα φίδια=τον
φάγανε οι υποψίες------
Είδε πράσινους αγγ΄ρλους= έφαγε ξύλο
Δεν ξέρω από πού κρατάει η
σκούφια του= η καταγωγή του
Έφτασε
στου παπά το κουτάλι=παρ’ ολίγο να πεθάνει-----
Πιάσε ψίλους στ’ άχυρα= ματαιοπονία
Φούρνος να μην καπνίσει, Δεν
του καίγεται καρφί= είναι αδιάφορος
Βρέχει με το τουλούμι= ραγδαία βροχή---------
Φέρτα να τα’ αρμέξουμε= τα
ίδια και τα ίδια
Έχασε τ’αυγά και τα καλάθια=
βρίσκεται σε αμηχανία-----
Τον πήρε δίπλα=
κοιμήθηκε
Κάτσε γύρευε και Νικολό
καρτέρι= δεν βρίσκεις άκρη
Δεν λυκώνει το μάτι του=δεν συγκινείται ,δεν δειλιάζει----
Δεν μου γεμίζει το μάτι=άνευ
εμπιστοσύνης .
Δεν δίνει τη θέρμη του= είναι
φιλάργυρος-------Βρήκαμε μαλιά να ξάνουμε=βρήκαμε ασχολίες .
Παλιά
μου τέχνη κόσκινο= είναι αδιόρθωτος----
Έφαγε τα λυσιακά του=μετήλθε
κάθε μέσο
Άραθα, μάραθα, κουκιά μαγειρεμένα=ανοησίες------
Έγινε μπουχός= εξαφανίστηκε αμέσως .
3.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
1) Πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό ,μα πάει και δεν
γυρίζει
2)
Όπου ακούς πολλά κεράσια, βάσταγε μικρό καλάθι----
3) Γυναίκα από σόϊ και σκυλί
από μαντρί
4) Εγλυκάθει η γριά στο μέλι,
θα φάει και το κουτάλι----
5) Η γριά το μεσοχείμωνο, ξυλάγγουρο
γυρεύει
6) Δόσμου κυρά τον άντρα σου,
κι’έσυ κρατάς τον κόπανο—
7) Κόρακας κοράκου, μάτι δεν
βγάζει
8) Εδώ ο κόσμος χάνεται, και
η γριά ξεροχτενίζεται----
9) Του τεμπέλη τ’άλογο ,ο
Θεός το τρέφει
10) Καιρός φέρνει τα λάχανα ,
καιρός τα παραπούλια---
11) Γάϊδαρο τσιγκλάς, πορδές
να περιμένεις
12) Δούλευε όσο μπορείς κι ’όσα
ο Θεός σου δώσει-----
13) Βαράει το σαμάρι για ν’ ακούσει
ο γάϊδαρος
14) Από μικρό κι από μουρλό
μαθαίνεις την αλήθεια---
15) Αγάπαγε το φίλο σου, με
τα ελαττώματα του
16) Συμπέθεροι και κουμπάροι,
πρώτο χρόνο έχουν τη χάρη---
17) Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει
18) Άσχημο παιδί στη γένα, όμορφο
παιδί στη ρούγα-----
19) Να σε κάψω λάδι, να σ’ αλείψω
μέλι
20) Πότε ο Γιάννης δεν
μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί ----
21) Το σκυλί, εκεί που τρώει
γαυγίζει
22) Του παιδιού μου το παιδί,
τα ’όχω δυο φορές παιδί---
23) Όποιος καεί στο χυλό, φυσά
και το γιαούρτι
24) Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός
ο κώλος τη Λαμπρή----
25) Τα στερνά νικάν’ τα πρώτα
26) Να είχαν οι γέροι δύναμη,
να είχαν τα νιάτα γνώση----
27) Πήγε για μαμή και γύρισε
λεχώνα
28) Αλλού τα κακαρίσματα ,κι
αλλού γεννούν οι κότες-----
29) Από τα μετρημένα τρώει ο
λύκος
30) Μ ’όποιο δάσκαλο
καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις---
31) Πίσω έχει η αχλάδα την
ουρά
32) Απ’ έξω από το σπίτι μου,
κι ας είναι ο αδελφός μου—
33) Στο τέλος ξυρίζουν το
γαμπρό
34) Βάζει κι αυτή τον άντρα
με τους πραματευτάδες----
35)Κάλιο γαϊδουρόδενε, παρά
γαϊδουρογύρευε
36) Ετσούλισε ο τεντζερής και
βρήκε το καπάκι---
37) Πρέπει να το έχει η κούτρα
σου κατεβάζει ψείρες
38) Όποιος είναι έξω από το
χορό, πολλά τραγούδια ξέρει----
39) Έχασε το πέταλο για το καρφί
40) Για σε τα λέω πεθερά, για
να τα ακούει η νύφη----
41)Ο λόγος σου με χόρτασε και
το φαΐ σου φάτο
42) Μη σε γελάσει ο Μάρτης το
πρωί και χάσεις την ημέρα—---
43) Αλί που δεν έχει νύχια να
ξυστεί
44) Σκατόψυχος δεν όριζε ,για
την ψυχή του μοίραζε---
45) Το έξυπνο πουλ’ι πιάνεται
από τα τέσσερα
46) Τι κάνεις μπάρμπα? Κουκιά σπέρνω.----
47) Της καλομάνας το παιδί το
πρώτο είναι κορίτσι
48) Το σκυλί με το στανιό,
μαντρί δεν φυλάει---
49) Έπιασε το χέλι από την
ουρά
50) Κεφάλι χωρίς βάσανα
γράφτο για κολοκύθι---
51) Απ΄τη λεχώνα και τη μαμή
,χάθηκε το παιδί
52) Αξίζει η γεροντόκοτα
σαράντα πουλακίδες-----
53) Να πουλιότανε η γνώση να
αγοράζαμε καμπόση
54) Η αγάπη πύργους καταλεί και
κάστρα ρίχνει κάτω
55) Χορτάτη γάτα ,ποντικούς δεν
πιάνει
56) Ο χωργιάτης κι αν
πλουτίσει, το τσαρούχι δεν τα’ αφίνει-
57)Όποιος έχει τα γένια, έχει
και τα χτένια .
4. Αινίγματα
1) Άσπρος κάμπος μαύρα βίδια
(το βιβλίο)
2) Ένα ταψάκι βούτυρο ούλο
τον κόσμο αλείφεις(Ο ήλιος)
3) Χίλιοι μύριοι καλογέροι σ’ένα ράσο τυλιγμένοι (Το ρόδι)
4) Έχω ένα
βαρελάκι κι έχει δυο λογιών κρασάκι (το αυγό)
5)
Γαϊδουρίτσα φορτωμένη, σε σπηλίτσα πάει και μπαίνει (το κουτάλι με το
φαγητό)
6) Στραβούτσικος πατέρας, όμορφο παιδί, ζουρλό εγγόνι (κλήμα, σταφύλι ,κρασί)
7) Το φίδι τρώει τη θάλασσα, κι η θάλασσα το
φίδι (το λυχνάρι με το φυτίλι)
8) Του παππούλη μου τα γένια, με στη γη είναι
χωμένα. (το κρεμμύδι)
9) Ο γιος μου ο κοντό
Θόδωρος, με τα πολλά ζωνάρια (το βαρέλι)
10) Η θεία μου η
Κοντοθοδωρου με τ’άντερα στον κώλο (βελόνα και κλωστή)
11) Ψηλός-ψηλός καλόγηρος και
κόκαλα δεν έχει. (καπνός) 12)
Πάει-πάει και πίσω δεν τηράει. (το
ποτάμι)
Λεωνίδας Ανα. Αλεξόπουλος
Πάτρα,23/11/2017
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Δημήτρης
Χρονόπουλος γεννήθηκε τον Οκτώβριο του
1928, στο Ζευγολατιό Μεσσηνίας.
Αποφοίτησε το γυμνάσιο Μελιγαλά, συνεχίζει τις σπουδές του στα οικονομικά, τις
εγκαταλείπει, και υπηρετεί ως έφεδρος αξιωματικός.
Τον Ιανουάριο
του 1954 αναλαμβάνει προϊστάμενος του
Ε.Ε.Σ. , στο Αργοστόλι της Κεφαλληνίας, μέχρι τη λήξη του έτους (την εποχή των
σεισμών).
Το 1956
τοποθετήθηκε στη ΔΕΗ, στην Αθήνα, και τον Αύγουστο του 1959 μετατέθηκε στην
Πάτρα. Συνταξιοδοτήθηκε το 1983
φτάνοντας στον ανώτερο βαθμό της ιεραρχίας.
Είχε εκλεγεί
πρόεδρος του συλλόγου προσωπικού ΔΕΗ της περιφερείας Πελοποννήσου –Ηπείρου και
Νήσων από το 1961-1983, αντιπρόεδρος της ΠΟΠ-ΔΕΗ 1962-1983, και μέλος της
διοικήσεως ΓΣΣΕ, από το 1977-1981.
Όλες οι μεγάλες
τομές στη ΔΕΗ φέρουν τη δική του
σφραγίδα (ασφαλιστικό, κανονισμός ΔΕΗ, οργανικές θέσεις, συλλογικές συμβάσεις
κ.λ.π.).
Εκπροσώπησε τη
ΔΕΗ και τους εργαζόμενους σε διάφορα συνέδρια του εσωτερικού –εξωτερικού και
έλαβε τιμητικές διακρίσεις από τα εργατικά πολωνικά συνδικάτα το 1980, τιμητική
πλακέτα από το σύλλογο συνταξιούχων ΔΕΗ, το διοικητικό συμβούλιο της ΔΕΗ και ο
πανελλήνιος σύλλογος συνταξιούχων ΔΕΗ τον τίμησαν με ασημένια πλακέτα, για την προσφορά και το ήθος του.
Ως πρόεδρος του ΝΟΠ 1979-1984 δημιούργησε την
ακαδημία κολύμβησης με διάφορα αθλήματα,
και το 1980 ανέλαβε την οργάνωση του προολυμπιακού τουρνουά της Μόσχας στην
Πάτρα.
Από το 1948-1951
ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ενωτικής νεολαίας και από το 1954-56
ήταν αντιπρόεδρος της διοικήσεως του Ελληνικού Συναγερμού. Παρέμεινε πιστός στον
Παναγιώτη Κανελλόπουλο μέχρι την ημέρα του θανάτου του 11-9-1986.
Αρθρογραφούσε
σε πατρινές και αθηναϊκές εφημερίδες, συμμετείχε ενεργά στο σύλλογο Μεσσηνίων στην Πάτρα και έχει
διασώσει με το γραπτό του λόγο την
ιστορία και λαογραφία του χωριού του,
το Ζευγολατιό Μεσσηνίας.
Είναι παντρεμένος με την Ελένη Κατσίνη από Πάτρα και δισέγγονη του νομομαθούς Οικονομίδη Δημήτρη και
απόκτησαν τα παιδιά Γεώργιο (υπάλληλος τραπέζης) και Φώτη (υπάλληλος Γενικής Γραμματείας Τύπου).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου