Από την Γεωργική ανισότητα στην Γεωργία ποιότητας.

Στις παλιές γεωργικές κοινωνίες , η τροφή αποτελούσε αποθηκευμένη αξία, συναλλαγματικό μέσο και δείκτη πλούτου. Στις σύγχρονες , αστικές, τον ρόλο αυτό τον έχει αναλάβει το χρήμα, που αποτελεί πιο εύχρηστη μορφή πλούτου, γιατι αποθηκεύεται εύκολα και ανταλλάσσεται άμεσα στο μπακάλικο ή στο σούπερ μάρκετ με τρόφιμα. Η έκφραση ‘ βγάζω το ψωμί μου’ είναι ακόμη επίκαιρη σε πολλές γλώσσες. Ακόμη , όταν κάποιος μας κάνει το τραπέζι , είμαστε υποχρεωμένοι να του το ανταποδώσουμε με ένα τραπέζι ίσης αξίας . Βέβαια μη ξεχνάμε ότι η δεξίωση είναι πάντα τρόπος να περάσουν στους καλεσμένους πολλά νοήματα. Καθώς οι κοινωνίες πλούτιζαν απομακρύνονταν από τη γή. Αυτό πολλές φορές επειδή το αντιλαμβάνονταν έντονα , εξέφραζαν την επιθυμία να αποκτήσουν επαφή πάλι με το αγροτικό παρελθόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην προεπαναστατική Γαλλία, η Μαρία Αντουανέτα είχε βάλει να φτιάξουν ένα αγρόκτημα στις Βερσαλλίες , όπου πήγαινε με τις φίλες της ντυμένες βοσκοπούλες να αρμέξουν. Και σήμερα όμως πολλοί πολίτες σε πολλές δυτικές χώρες , καλλιεργούν λαχανικά σε μικρά χωράφια , κυρίως από χόμπυ, γιατί όπως λένε προσφέρει φυγή από το σύγχρονο κόσμο. 

Σήμερα η Ελλάδα έχει αυτάρκεια σε αρκετά αγαθά όπως κοτόπουλα, λάδι, τυρί, ψάρια, φρούτα, ντομάτες αλλά και έλλειψη σε βασικά που εισάγει όπως μαλακό στάρι για ψωμί, κρέας και γάλα. Είναι το τίμημα και η συνέπεια να μιμηθούμε, κακώς κατά τη γνώμη μου, τον τρόπο ζωής των πλουσίων, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στη χώρα, κυρίως μετα το 1981. Το τροφικό πλεόνασμα μας που προέκυψε με δάνεια και κάκιστο σχεδιασμό ως κοινωνία οδήγησε μέσα σε 10 χρόνια σε μια Ελληνική κοινωνία που δεν μπορεί να καλύψει πια τα ελλείμματα της . Σήμερα οι πλουσιότερες κοινωνίες, είναι αυτές που το μικρότερο ποσοστό πληθυσμού εργάζεται στην παραγωγή. Πριν 30 χρόνια στη Ελλάδα είχαμε το 30% του πληθυσμού στην πρωτογενή παραγωγή και το 12% του ΑΕΠ από αυτή. Σήμερα το 12% του πληθυσμού και το 3,5% του ΑΕΠ. Γίναμε πλούσιοι γρήγορα? Μπορούμε να ξαναγίνουμε κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες, για να μην είμαστε φτωχοί? Γιατι διαβάζω συχνά να ξαναγυρίσουμε στην παραγωγή. Ναι πρέπει να ξαναγυρίσουμε στην παραγωγή. Ποια παραγωγή όμως? Σιτάρι, καλαμπόκι και ντομάτα η κάτι άλλο? 

Η Ελλάδα παράγει πρωτογενή παραγωγή αξίας 7 δίς. Εξάγει τρόφιμα αξίας 6 δίς. Μέσα στην κρίση είχε 3,4 δις το 2012 εξαγωγές τροφίμων, 5,1 δίς το 2014. Και εισαγωγές βέβαια αξίας 5 δίς, με 2,7 γαλακτοκομικά. Απαράδεκτο η χώρα με την δυνατότητα της Ελλάδας να εισάγει τέτοιες ποσότητες γαλακτοκομικά προϊόντα. Ο κλάδος των τροφίμων ήταν ο μόνος που άντεξε μέσα στην κρίση. Και μπορεί να βοηθήσει τη χώρα να προχωρήσει. Η Ελλάδα , σαν μια περιοχή πρωτογενούς παραγωγής, δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με όρους μαζικής φτηνής, παραγωγής, γιατί το μεγεθός της δεν επιτρέπει την μετάβαση σε τέτοιου είδους εκμεταλλεύσεις. Το πλεονεκτημά της (υπήρξε και οφείλει να συνεχίσει να υπάρχει) ήταν οι μικρές παραγωγές που με κόπο, μεράκι και σεβασμό στον άνθρωπο μπορούσε να αντλήσει από το χώμα της. Η Ελληνική γη και οι ανθρωποί της απόλυτα συμφιλιωμένοι με το κοινό τους μέλλον μπορούν να παράγουν καταπληκτικά προϊόντα. Σαφέστατα οι συνέργειες τέτοιων μικρών παραγωγών μπορούν να δώσουν το απαραίτητο μέγεθος εξωστρέφειας, χωρίς όμως να υποτιμούμε τις διατροφικές ανάγκες της ίδιας της χώρας.

Ποια είναι λοιπόν η τύχη της Ελληνικής Γεωργίας? Σαφώς και δεν μπορούμε να επιστρέψουμε εκεί όπου η γεωργική παραγωγή αποτελούσε συναλλαγματική αξία. Μπορούμε όμως και οφείλουμε να κάνουμε δύο βασικά πράγματα: 1) Τα Ελληνικά προϊόντα είτε θα χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή καινοτόμων, μοναδικών τροφίμων, ελκυστικών στον καταναλωτή, ικανών να εξαχθούν στην παγκόσμια αγορά είτε 2) θα εξαχθούν ως έχουν, ως μοναδικά ελληνικά προϊόντα, ύστερα από μία βασική επεξεργασία (όπως καθαρισμός), και κατάλληλα συσκευασμένα με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές. Με τον τρόπο αυτό θα δούμε τις εξαγωγές να εκτινάσσονται στα 10 δις σε 2-3 χρόνια. Ο οδικός χάρτης είναι καταγεγραμμένος. Εδώ βρισκόμαστε τώρα.

Δημήτρης Κουρέτας

Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

22 Μαίου 2018