Μάχη του Ελαιώνα του Κούντουρα - Μάχη της Βαλύρας;

                                                      Ας αναπτύξουμε μια νέα θεωρία.

                                                             ΤΟΥ ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΤΣΑΠΟΓΑ,  

 Είναι πραγματικότης, το ότι η ευρύτερη περιοχή της Βαλύρας, αλλά και το ίδιο αυτό μεγάλο χωριό, βαστάν ιστορία από πολλούς αιώνες, κάτι που άλλως φανερώνεται και από τις πολλές βυζαντινές εκκλησιές που εκεί τριγύρω συναντώνται. Η νεοτέρα προέλευση του ονόματος του ανωτέρω χωριού, έχει εξηγηθεί πολύ πειστικά από τον ακούραστο ντόπιο ιστοριοδίφη-συγγραφέα και βιολόγο κ. Γιάννη Λύρα και όποιος αναγνώστης το επιθυμεί, μπορεί να ανατρέξει στην παρούσα ιστοσελίδα, ώστε να την γνωρίσει.
Προσωπικά ωστόσο, ως ταπεινός αναδιφητής και συγγραφέας των περί της εν Ελλάδι Φραγκοκρατίας  ιστορικών ζητημάτων, σκέφθηκα κι αποφάσισα να αναπτύξω σε ελάχιστες γραμμές από ετούτο το διαδικτυακό «βήμα» το οποίο μου δίδεται με προθυμίαν από τον ιδιοκτήτη του, κάποιους συλλογισμούς μου σχετικούς με την προέλευση και τη σημασία της παλαιάς ονομασίας της Βαλύρας «Τζεφερεμίνι», της αρρήκτου (όπως νομίζω) συνδέσεώς της με μια εκ των κρισιμοτέρων πολεμικών συγκρούσεων που συνέβησαν εις την αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους σταυροφόρους περιόδου, εις τον τόπο του Μορέως.

 Εις την αυτήν πολεμική σύρραξιν (έγινε την Άνοιξη του 1205), η οποία έμεινε στην ιστορία ως «Η Μάχη στον Ελαιώνα του Κούντουρα», έλαβε μέρος μια μετρία εις τον αριθμό, της τάξεως των 500 έως 700 μαχητών, αλλά αρίστως αρματωμένη και εκπαιδευμένη εις την τέχνη του πολέμου, μερίς των Φράγκων εισβολέων στην Πελοπόννησο, υπό την αρχηγεία των Γουλιέλμου Σαμπλίττη (Οι Ρωμιοί τον εκαλούσανε «Καμπανέση» εξαιτίας της καταγωγής του από την Καμπανία της Γαλλίας) και Γοδεφρείδου Α’ Βιλλεαρδουίνου (επίσης καταγόμενου από την ίδια αυτή περιοχή της Φράντσιας), ενάντια στον «ρωμαίικο» στρατό, τον υποκινούμενον από τον Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ Κομνηνό και τον Μεσσήνιο άρχοντα Μιχαήλ Καντακουζηνό, έναν στρατό που απαρτιζόταν από 4000 έως 5000 χιλιάδες άνδρες (Έλληνες ως επί το πλείστον αλλά και Σλάβους). Το τοπίο της μάχης γνωρίζουμε από τις πηγές -δυστυχώς δίχως λεπτομέρειες- ότι ήταν ο Μεσσηνιακός Κάμπος. Τα τεκταινόμενα της μάχης, είναι γνωστά. Οι Φράγκοι, μ’ όλο που, ως είπαμε ήσαν ολιγότεροι, εθέρισαν με περισσή ευκολία τον πολυπληθέστερο στρατό των βυζαντινών και οι λιγοστοί εκ των τελευταίων που απέμειναν ζώντες, ετράπησαν εις φυγήν.

Τα ανωτέρω (πολύ γνωστά) λοιπόν διά την ιστορίαν. Ας δούμε τώρα, γιατί είναι τόσο πιθανό, ως νομίζω, η περιοχή της Βαλύρας να σχετίζεται με το, άδηλο ακόμη, πεδίο της μάχης που περιέγραψα.

Όπως προανέφερα, ο εις εκ των δύο αρχηγών του Φραγκικού στρατού, ήταν ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος. Ο μεσαιωνικός τούτος άνδρας, με την αναγγελία της επιστροφής του αρχαίου φίλου και συμπολεμιστή του Γουλιέλμου Σαμπλίττη εις την Καμπανίαν (εις την οποίαν τελικώς δεν κατάφερε να φτάσει, καθώς αρρώστησε εις το ταξίδι του και απεβίωσε στην Απουλία), ανακηρύχτηκε ευθύς «Πρίγκιπας της Αχαϊας, ήτοι του Μορέως». Το κύριο όνομά του,«Geoffroi» (προφέρεται «Ζουφγουά»), όπως γνωρίζουμε από το Χρονικόν του Μορέως, προφερόταν από τους Έλληνες ως «Ντζεφρές». Ιδού πως μας το λέγει το Χρονικό:

μισὶρ Ντζεφρὲ τὸν ἔλεγαν, ντὲ Βιλαρντουῆ τὸ ἐπίκλην.

Έτσι λοιπόν, θα προβώ εις το τόλμημα το οποίο λέγει ότι: Το παλαιό όνομα της Βαλύρας «Τζεφερεμίνι», είναι διόλου απίθανο να προέρχεται από τις εξής δυο λέξεις:

α) Ντζεφρέ (το κύριο όνομα του Βιλλεαρδουίνου ελληνιστί) που αναγραμματίστηκε, άγνωστο πότε, σε Τζεφερέ, και

β) Μένος, λέξη, που ως γνωστόν σημαίνει «θυμός», «δύναμις», «ισχύς», καθώς όμως και «ανδρεία της ψυχής» αλλά και «μαχητική ορμή». «Ντζεφρέ(ς)» λοιπόν, και «Μένος», είναι δυο λέξεις που, πιθανόν να συνέπλεαν για πολλά έτη εις την περιοχή της Βαλύρας (ίσως και λίγο πιο έξω)και οι οποίες, άρρηκτα δεμένες (προφορικά τουλάχιστον) μεταξύ τους, πιθανότατα εσήμαιναν την ανδρεία της ψυχής και το μαχητικό κλέος που επέδειξε ο εις εκ των δυο αρχηγών των σταυροφόρων εις την «Μάχην του Ελαιώνα του Κούντουρα» ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος. Το γιατί όμως η παλαιά ονομασία της Βαλύρας είναι Τζεφερεμίνι και όχι Ντζεφρεμένο(ς) λ.χ., ή Τζεφρεμένο(ς) ή Τζεφερεμένο(ς), τούτο νομίζω πως είναι ένα ερώτημα που απαντιέται από την ίδια την ιστορία, μιας και η Βαλύρα κατά τα χρόνια της Β’ Ενετοκρατίας, μόνον άγνωστη δεν θα ήταν εις τους Βενετσιάνους (όπως και, αν όχι όλα, τα περισσότερα χωριά της περιοχής του κάμπου της Μεσσηνίας) εις τους οποίους θα πρέπει να οφείλεται (τουλάχιστον) η κατάληξη –ίνι (ας μη λησμονούμε άλλωστε ότι από τους Ενετούς δόθηκε και η ονομασία «Vulcano», ήτοι, ηφαίστειον, εις το όρος της Ιθώμης).  Κάπως έτσι λοιπόν δείχνει να προέκυψε το όνομα «Τζεφερεμίνι».

Παρόλα ταύτα όμως, είναι φυσιολογικό να εγείρεται το ερώτημα εις το νουν του σκεπτικιστή αναγνώστη ή ερευνητού, το οποίον λέγει εν ολίγοις ότι: Είναι αρκετά τα ανωτέρω στοιχεία για να στεριώσουν την άποψη ότι η περίφημη αυτή μάχη μεταξύ Φράγκων και Βυζαντινών στον κάμπο της Μεσσηνίας, γίνηκε εις την (συγκεκριμένη ή ευρύτερη) περιοχή του τόπου της Βαλύρας (όπως επιμένω να υποστηρίζω εις το αυτό άρθρο); Βεβαία απάντηση εις το τελευταίο αυτό ερώτημα, δεν είναι δυνατόν να δοθεί από τον γράφοντα. Μολαταύτα, φρονώ ότι έχουμε την δυνατότητα να καταδυθούμε ακόμη λίγο βαθύτερα, εις τα, όχι και τόσο απύθμενα (ως φαίνεται τελικώς) ύδατα των συλλογισμών μας, παραθέτοντας ευθύς τη φορά ετούτη, δυο ακόμη επιχειρήματα, που δεν είναι κάτι άλλο, παρά δυο από τα οικογενειακά ονόματα της περιοχής (το ένα μετά της σημασίας του), τα οποία έως και την εποχή μας, ηχούνε συχνότατα, ενώ, όπως με διαβεβαίωσε ο κ. Γιάννης Λύρας, είναι και καταγεγραμμένα εις τους εκλογικούς καταλόγους του σημερινού Δήμου Ιθώμης, εις την ευρύτερη δηλαδή περιοχή της Βαλύρας.

Τα δύο λοιπόν αυτά οικογενειακά ονόματα, είναι:

α)Μπατάλιας

β) Κουντούρης

Το όνομα «Μπατάλιας», προέρχεται από την ιταλική λέξη «Battaglia», που σημαίνει «Μάχη». Πιθανότατα οι Ενετοί λοιπόν, πληροφορούμενοι από τους εντόπιους για τα περί της θέσεως του πεδίου της παλαιάς μάχης του Ελαιώνα του Κούντουρα, να «βάπτισαν» το συγκεκριμένο πεδίο με την ονομασία Battaglia (Εδώ ανοίγω μια, ουσιώδη θεωρώ παρένθεση διά να σημειώσω ότι, δεν θα απέκλεια καθόλου, το οικογενειακό όνομα «Μπατάλιας», όσον αφορά την περιοχή την οποία εξετάζουμε τουλάχιστον,  να μας έρχεται και κατ’ ευθείαν από την εποχή της Φραγκοκρατίας και την προαναφερθείσα μάχη, ως «Bataille» που γαλλιστί θα ειπεί επίσης «μάχη».) Ποίο ήταν εκείνο το πεδίο; Προφανώς, δεν είμαι σε θέση να ειπώ με σιγουριά, τουτέστι «να δείξω με το δάκτυλο ακριβώς πού», καθότι δεν έχουν γίνει σκαφικές έρευνες εις την περιοχή που να έχουν φέρει εις το φως ευρήματα πολέμου της περιόδου των αρχών του 13^ου αιώνος. Εντούτοις, το γεγονός ότι, στην περιοχή που μας απασχόλησε σε αυτό το μικρό άρθρο, συναντάται ελαχίστως παραλλαγμένο το οικογενειακό όνομα «Κούντουρας» (Ως «Κουντούρης» σήμερα) , δε μου μένει άλλο τι, παρά να θεωρήσω ότι, η «Μάχη του Ελαιώνα του Κούντουρα» μεταξύ Φράγκων και Βυζαντινών, είναι πολύ πιθανό να έλαβε χώρα εις την περιοχή της εύφορης και πλουμισμένης με απέραντους ελαιώνες Βαλύρας, η οποία, άλλοτε, πρωτίστως ένεκα του κυρίου ονόματος του παλαιού σταυροφόρου Γοδεφρείδου Α’ Βιλλεαρδουίνου και της θαυμαστής γενναιότητας αυτού, καλούταν Τζεφερεμίνι.