ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: Οι Κουτσούπες του Κατηχητικού

Τρίτη 27 Απριλίου 2021

Οι Κουτσούπες του Κατηχητικού

“ Ενθυμούμαι μετά παρρησίας”, εκείνες τις δύσκολες μέρες της φτώχειας και ανέχειας στο χωριό , που τις περνούσαν πολλά παιδιά με ένα ζευγάρι παπούτσια το χρόνο και με μία αλλαξιά ρούχα για το σχολείο, αλλά με το βιβλίο στο χέρι και γεμάτη την αίθουσα του κατηχητικού, ανελλιπώς κάθε εβδομάδα και για όλη τη σχολική χρονιά.

Είμαι ευγνώμων και ουδέποτε θα ξεχάσω τη συμμετοχή μου στα μαθήματα του Κατηχητικού Σχολείου, με τον πατέρα Κωνσταντίνο Σφήκα ,στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου Βαλύρας ,κατά την χρονική περίοδο 1965 έως 1969.Κρατώ στα χέρια μου το σήμα του κατηχητικού που μας έδωσε κατά την λήξη του κατηχητικού στην έκτη Δημοτικού, δώρο ζωής ,ο τότε διάκονος Κωνσταντίνος Σφήκας, ο παπά Κώστας μας , έτσι τον λέγαμε, πριν ακόμη χειροτονηθεί ιερέας και παλινδρομώ στην ηλικία της αθωότητας και προσμονής για ένα καλύτερο αύριο, “να αριστεύσω, να περάσω στις πανελλήνιες εξετάσεις, και να μπω στο πανεπιστήμιο”. Μέχρι εκεί έφτανε ο παιδικός νους μου.

Ο Κωνσταντίνος Σφήκας ήταν ένα ψηλό και ευπαρουσίαστο παλικάρι, που μόνο η παρουσία του ήταν αρκετή για να ησυχάσουμε όλοι ανεξαιρέτως και να ακούσουμε τι έχει να μας πει.

Η διδακτική του προσέγγιση ήταν προσαρμοσμένη στις ανάγκες της ηλικίας μας, φιλική και επιβλητική ταυτόχρονα, γεγονός που καθήλωνε και τους πιο άτακτους μαθητές, όπως τα αγόρια που πείραζαν ο ένας τον άλλο ασταμάτητα και τα κορίτσια που δεν μπορούσαν να πειθαρχήσουν και μιλούσαν συνεχώς η μία στο αυτί της άλλης. Ο λόγος του ήταν απλός, σαφής, καθαρός, κατανοητός και άγγιζε τις καρδιές μας. Ήταν ένας απτός Χριστός για μας ,που με τα παιδικά μας μάτια αναζητούσαμε τον Κύριο και αποκαλύφθηκε εμπρός μας. Δεν ήταν ο κηπουρός

της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής, ήταν ο δάσκαλος μας στο κατηχητικό. Γι αυτό ,όταν μας ρωτούσαν πώς είναι ο Χριστός, λέγαμε είναι ψηλός και μελαχροινός, σαν το παπά Κώστα.

Ο παπά Κώστας είχε την ικανότητα να διακρίνει τους επιμελείς μαθητές και να τους προβάλει ως παράδειγμα για μίμηση. Ο τρόπος του ήταν άκρως διακριτικός. Μας έδινε το λόγο να μιλήσουμε και μας βοηθούσε να παραδώσουμε τη σωστή απάντηση στους συμμαθητές μας. Μας γνώριζε όλους προσωπικά, την οικογένεια μας και τις δυσκολίες μας. Ήταν εύκαιρος για να ακούσει τα ερωτήματά μας και πάντα μας διευκόλυνε, όταν υπήρχε πρόβλημα σωματικής υγείας ή ψυχολογικής δυσκολίας. Αν κάποιος μαθητής δεν αισθανόταν καλά κατά τη διάρκεια του μαθήματος ,του έδινε άδεια να βγει έξω και να παίξει στο προαύλιο της εκκλησίας. Είχαμε την ευκαιρία να αποφασίσουμε μόνοι μας αν θέλουμε πραγματικά να είμαστε παρόντες και συμμετέχοντες στη διδακτική ιεροτελεστία.

Οι μαθήτριες συναντιόμασταν πριν από το μάθημα στην κάτω είσοδο ,στο προαύλιο της εκκλησίας. Κοιτούσαμε η μία το σημειωματάριο της άλλης για να μοιραστούμε τι έχουμε γράψει σχετικά με την ερώτηση που μας είχε θέσει ο παπά Κώστας, κατά την προηγούμενη εβδομάδα .Στη συνέχεια χαλαρώναμε και χαχανίζαμε, λέγοντας αστεία μεταξύ μας, αλλά πέντε λεπτά πριν ξεκινήσει το μάθημα στρώναμε βιαστικά τη μπλε κορδέλα στο κεφάλι μας ,σηκώναμε ψηλά τις αφέλειες και μαζεύαμε τα μαλλιά μας προς τα πίσω, τραβούσαμε με δύναμη τη μπλε σχολική ποδιά ώστε να καλύπτονται τα γόνατα μας , αφαιρούσαμε τα βραχιόλια μας και βγάζαμε προς τα έξω τον σταυρό μας. Μπαίναμε σιωπηλά , σαν παπαδιές μέσα στην εκκλησία! Δεν υπήρχε μεγαλύτερη ντροπή από το να ξεχάσουμε το σημειωματάριο στο σπίτι και να έχουμε αμελήσει να προετοιμάσουμε την εργασία μας . Δεν μπορούσαμε να σηκώσουμε το κεφάλι και να αντικρίσουμε ευθέως τον συνεπή δάσκαλό μας .

Μια φορά , που πήγαινα στη Τετάρτη Δημοτικού , δυο -τρεις μήνες μετά την αρχή του κατηχητικού έτους ,η εργασία μας περιλάμβανε την εξής ερώτηση:“Πού είναι ο Χριστός”, μέσα μας, έξω από μας, τι πιστεύετε; Πολύ προβληματίστηκα. Άνοιξα ορισμένα θρησκευτικά βιβλία που είχαμε στο σπίτι και σκέφτηκα πολλά για τρεις μέρες. Στη συνέχεια ζήτησα από τον πατέρα μου ,που θα πήγαινε αυθημερόν στο χωριό Μπουρνάζι για να συναντήσει τον παππούλη , αρχιμανδρίτη Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο, που είχε κατέβει στο κτήμα του από την Αθήνα ,να του εξηγήσει τι είναι το σωστό να γράψω, γιατί φοβόμουν μη με θεωρήσει ο παπά Κώστας αιρετική! Μας είχε πει για τις αιρέσεις την προηγούμενη εβδομάδα στο κατηχητικό και είχα εντυπωσιαστεί απίστευτα! “Άφησε το παιδί να σκεφτεί μόνο του”, πρότεινε ο πατήρ Επιφάνιος. Ο πατέρας μου, όταν με είδε αγχωμένη, μου εξήγησε απλά ότι μέσα μας κατοικεί ο Χριστός, που ήδη το αισθανόμουνα, αλλά έξω είναι οι άκτιστες ενέργειες του Θεού , όπως το συζήτησαν με τον παππούλη.

Είχα προετοιμάσει την απάντησή μου, αλλά δεν καταλάβαινα επαρκώς τι είναι οι άκτιστες ενέργειες του Θεού και δεν ήθελα να εκνευρίσω τον πατέρα μου ,ρωτώντας τον ξανά, γιατί μου είπε να σκεφτώ μόνη μου. Σταχυολόγησα ωραίες φράσεις από τα βιβλία που διάβασα, σχετικά με την ερώτηση και έγραψα τρεις σελίδες. Όταν όμως ήρθε η ώρα και μας ζήτησε ο παπά Κώστας ποιος θέλει να απαντήσει στην ερώτηση της προηγούμενης εβδομάδας, έσκυψα το κεφάλι μου, έβγαλα έξω το άσπρο μαντηλάκι μου και έκανα ότι δήθεν έχω πρόβλημα με τη μύτη μου. Προσωρινά τη γλίτωσα, γιατί το βλέμμα του ήταν στραμμένο επάνω μου.

Η Σοφία, η Βασιλική και η Μαρίτσα είπαν ότι ο Χριστός είναι μέσα στην εκκλησία.

Η Κατίνα, η άλλη Σοφία και η άλλη Βασιλική είπαν ότι είναι με την Παναγία και τον κρατάει στην αγκαλιά της, όπως δείχνουν οι εικόνες. Η Ελένη δεν μιλούσε, ήταν σιωπηλή και με κοιτούσε λοξά, που κρυβόμουν για να μη μιλήσω. Κάποιοι συμμαθητές μας απάντησαν ότι μεταμορφώνεται, μια είναι εδώ και μια αλλού, αλλά δεν τον βλέπουμε, όπως τότε που πήγε στην Αγία Μαρία Μαγδαληνή και εκείνη νόμισε ότι ήταν κηπουρός! Τους το είχε πει ένας θείος κάποιου συμμαθητή μας. Ένα από τα αγόρια είπε ότι ο Χριστός είναι η Θεία Κοινωνία και πρόσθεσε ότι του το είπε ο παππούς του. Ο παπά Κώστας πιάστηκε από αυτή την απάντηση και μας ρώτησε:

-Όταν κοινωνάμε, τι συμβαίνει;

-Ανοίγουμε το στόμα μας για να μας δώσει ο ιερέας τη κοινωνιά, απάντησε ένα από τα αγόρια αυθόρμητα.

Όχι αυτό ,τον σκούντησαν οι άλλοι και είπαν όλοι μαζί:

-Λαμβάνουμε το σώμα και το αίμα του Χριστού.

-Σωστά, είπε ο παπά Κώστας.

Ύστερα το βλέμμα του έπεσε πάνω στον Τάκη ,που ήταν για αρκετή ώρα με ανοιχτό το στόμα , γερμένος προς τα πίσω και με το βλέμμα προς τα πάνω.

-Εσύ, κλείσε το στόμα σου μη μπει μέσα καμιά μύγα ,του είπε αστειευόμενος ,σιγανά δίπλα του.

-Δεν μπορώ να ανασάνω , απάντησε ο Τάκης, είναι βουλωμένη η μύτη μου. Ο παπά Κώστας τον εξέτασε και είδε ότι έκαιγε το μέτωπό του από τον πυρετό.

-Πρέπει να πας αμέσως στο σπίτι ,του εξήγησε. Αν δεν σου πέσει ο πυρετός να πάρει η μητέρα σου τηλέφωνο στο αγροτικό ιατρείο να έρθει ο γιατρός στο σπίτι να σε δει.

-Έχεις πάρει αντιπυρετικό; τον ρώτησε.

-Πήρα μία ασπιρίνη, απάντησε ο Τάκης.

-Ποιος θέλει να τον συνοδέψει έως στο σπίτι του; ρώτησε ο παπά Κώστας.

Σήκωσαν τα χέρια τους ο Κώστας, ο Νίκος και ο Βασίλης, αλλά εκείνη τη στιγμή κατέφτασε η μητέρα του Τάκη ,γιατί είχε ανησυχήσει και τον πήρε για να τον πάει κατευθείαν στο ιατρείο.

Μετά από αυτό το συμβάν, γύρισε προς το μέρος μου ο παπά Κώστας λέγοντας:

-Ας επανέλθουμε στο θέμα μας.

-Εσύ ,Ευθυμία ,που είσαι σιωπηλή σήμερα τι λες;

-Πάτερ, έγραψα αυτό εδώ ,είπα και του έδωσα να διαβάσει το σημειωματάριο μου, πριν μου ζητήσει να το διαβάσω εγώ !

-Αφού διάβασε τα γραφόμενα μου, πολύ καλή είναι η εργασία σου σχολίασε, αλλά δεν σας είπα να ανοίξετε βιβλία και να προετοιμάσετε απάντηση για πανελλήνιες εξετάσεις. Ήθελα μόνοι σας να σκεφτείτε.

- Τι πιστεύεις Ευθυμία, πού είναι ο Χριστός; Λέγε το ελεύθερα, δεν θα σε παρεξηγήσω, με παρότρυνε ο παπά Κώστας.

-Σηκώθηκα όρθια, με μουδιασμένα άκρα και είπα χαμηλόφωνα: Πιστεύω ότι ο Χριστός είναι μέσα μας. Όταν σκεπτόμαστε σωστά και ηθικά έχουμε μέσα μας τον Χριστό. Όταν είναι πονηρή η σκέψη μας μάς ελέγχει ο διάβολος. Σωστά ,είπε ο παπά Κώστας και συνέχισε:

-Τι γνωρίζουμε για τη βάπτιση; Ποιος θυμάται; ρώτησε .

Δεν μίλησε κανένας. Τότε μας δίδαξε πώς να αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει η βάπτισή μας στα πέντε δάκτυλά μας, με πολύ απλό τρόπο, δίνοντας μας πολλά καθημερινά παραδείγματα.

1.Συγχωρούνται οι αμαρτίες μας που έχουμε ως άνθρωποι από το προπατορικό αμάρτημα.

2.Καθαριζόμαστε με λουτρό ύδατος και Άγιο Πνεύμα.

3.Γεννιόμαστε ξανά και αυτό λέγεται παλιγγενεσία.

4.Λαμβάνουμε Άγιο Πνεύμα .

5.Γινόμαστε ένα με τον Χριστό( όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε).Το νέο μας ένδυμα είναι ο Χριστός.

Όταν το ξεχνούσαμε, μετρούσαμε με το δεξί μας χέρι, που ήταν σαν ένα ανοιχτό βιβλίο και τα λόγια του παπά Κώστα αισθανόμασταν ότι ήταν μέσα εκεί κλεισμένα.

Συνήθιζε να μας ρωτά για θέματα που είχαμε δουλέψει πριν μήνες, ακόμη και την προηγούμενη χρονιά. Με αυτό τον τρόπο ακονίζαμε τη μνήμη μας και διατηρούσαμε τη γνώση .Αρκετές φορές, ιδίως στις μεγάλες γιορτές, μας μοίραζε μικρές χάρτινες εικόνες της Παναγίας, του Χριστού και των Αγίων.

Ο παπά Κώστας κατοικούσε στο πατρικό του σπίτι, ακριβώς πίσω από το Δημοτικό Σχολείο του χωριού, σε ένα μικρό ύψωμα. Μια φορά μάλωναν δύο συμμαθητές μας άσχημα. Τρέξανε τα άλλα αγόρια για να τους χωρίσουν, αλλά δεν μπορούσαν. Εκείνη τη στιγμή είδαμε τον παπά Κώστα να κατηφορίζει από το σπίτι του. Έρχεται ο παπά Κώστας φώναξαν τα κορίτσια. Οι συμμαθητές μας μόλις τον είδαν, ξέχασαν αμέσως τις διαφορές τους και έτρεξαν μαζί να κρυφτούν! Τον ντρεπόμασταν πολύ, περισσότερο κι από τους δασκάλους μας.

Τη Μεγάλη Παρασκευή του έτους 1968 ,μας ανέθεσε , στις μαθήτριες του κατηχητικού ,να πάρουμε τα πανεράκια από την εκκλησία και να πάμε να μαζέψουμε άνθη για τον Επιτάφιο. Είχαμε διακοπές από το κατηχητικό και βοηθούσαμε τις γυναίκες που στόλιζαν τον Επιτάφιο. Τα λουλούδια όμως δεν επαρκούσαν, τελείωσαν γρήγορα και έπρεπε να φέρουμε κι άλλα, μέσα σε μία ώρα .Ο παπά Κώστας μάς μοίρασε τα πανεράκια και είπε να πάμε γρήγορα, σε όσα σπίτια του χωριού μπορούσαμε, για να μαζέψουμε κυρίως βιολέτες, φρέζες ,πανσέδες, τριαντάφυλλα και γαρύφαλλα. Χτυπούσαμε την εξώπορτα, χαιρετούσαμε, μας άνοιγαν ευχαρίστως και μόλις τους εξηγούσαμε ότι μας έστειλε ο παπά Κώστας για να μαζέψουμε λουλούδια ,γιατί δεν επαρκούν για τον Επιτάφιο, μας έδιναν οι οικοδέσποινες ό,τι είχαν. Τα πανεράκια όμως δεν γέμιζαν. Έτσι βρήκαμε σε έναν μπαξέ κάτι ανθισμένες κουτσουπιές , σκαρφαλώσαμε και κόψαμε αρκετά κουτσούπια. Εκεί που ήμασταν όλες μαζεμένες και απελπισμένες και λέγαμε να επιστρέψουμε με τα ανθισμένα κουτσούπια ,πέρασε ο παππούς μου Γιώργος και μας είδε.

-Που πάτε με τα πανέρια και τα κουτσούπια ; μας ρώτησε.

Όταν του εξήγησα τι συμβαίνει, μας είπε:

- Καλά ,τόσο κουτσούπες είστε ( ήθελε να πει τόσο κουτές και όταν το κατάλαβε γέλαγε με τον εαυτό του). Ελάτε, πάμε στη δημοσιά, η δασκάλα σας Αφρούλα έχει πολλές τριανταφυλλιές στο σπίτι της ,επίσης η γιαγιά σου Κωνσταντίνα και η γιαγιά Αλέξω ,από δίπλα. Όντως, η δεσποινίς Αφρούλα μας έδωσε από ένα τριαντάφυλλο στη καθεμία και οι γιαγιάδες μας γέμισαν τα πανέρια. Τις ευχαριστήσαμε,τους αφήσαμε τα κουτσούπια και πήγαμε να φύγουμε ,τρέχοντας για την εκκλησία.

-Μια στιγμή κουτσούπες, είπε γελώντας ο παππούς μου, κάτι θέλει να σας πει η γιαγιά Κωνσταντίνα.

-Τη κουτσουπιά τη περνάμε σε σχοινάκι και φτιάχνουμε γιρλάντες για τον Επιτάφιο. Δεν στολίζουμε τα κλαδιά του δέντρου του Ιούδα!

- Δείτε, είπε η γιαγιά Αλέξω και έβγαλε από μία σακούλα λεμονανθούς, που τους πέρναγε σε σχοινάκι. Φτιάχνουμε γιρλάντες για τον Επιτάφιο. Ελάτε, όταν κοντεύουν να τελειώσουν οι γυναίκες το στολισμό, σε καμιά ώρα ,να τις πάρετε!

Μόλις καταλάβαμε πόσο ρεζίλι θα γινόμασταν αν επιστρέφαμε με τις κουτσουπιές, μόνο που δεν πέσαμε κάτω ξερές! Θα πηγαίναμε κουτσούπια στον παπά Κώστα!

Μόλις επιστρέψαμε και μας είδε με γεμάτα τα πανέρια χάρηκε. Πήρε το ένα και το έδωσε στις γυναίκες. Είχαν φέρει και άλλες κυρίες άνθη για τον Επιτάφιο και οι γυναίκες κόντευαν να τελειώσουν.

-Καθίστε, είπε ο παπά Κώστας, τακτοποίησε τις καρέκλες και μας έβαλε να καθίσουμε γύρω από ένα τετράγωνο τραπέζι.

-Τώρα, που κοντεύει να ολοκληρωθεί ο στολισμός του Επιταφίου, χρειάζεται να ετοιμάσετε ένα πανέρι με ροδοπέταλα για να ράνουμε τον Χριστό, επάνω στον Επιτάφιο, μας εξήγησε χαμογελαστά. Αρχίστε να μαδάτε προσεκτικά τα άνθη και να ρίχνετε τα πέταλα σε αυτό, το καλό πανέρι. Το καλό πανέρι ήταν μεγαλύτερο από τα άλλα, είχε μέσα σκούρα κόκκινη, βελούδινη επένδυση και από πάνω λευκή λινή πετσέτα, με πλεκτούς μικρούς σταυρούς ατραντέ στις γωνίες και λεπτή δαντέλα στη περιφέρεια . Δεν προλάβαμε να επιστρέψουμε στις γιαγιάδες. Ήρθαν αυτές μόνες τους και έφεραν τις γιρλάντες, μαζί με άλλες γιαγιάδες, που κι αυτές είχαν φτιάξει γιρλάντες! Έκθαμβες παρατηρούσαμε με τι δεξιοτεχνία τις τοποθετούσαν επάνω στον Επιτάφιο . Ήταν ένας από τους καλύτερους στολισμούς που ποτέ είχαμε δει...γιατί ενεργά συμμετείχαμε σε αυτή τη θεάρεστη διαδικασία.

Το χωριό έχασε τον παπά Κώστα και τον κέρδισαν οι Άγιοι Ταξιάρχες στη Καλαμάτα.

Όμως ,ποτέ δεν έπαψε να συνεισφέρει ενεργά, για το καλό του χωριού, όπως για το χτίσιμο της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου στη Βαλύρα. Πολύ θα ήθελε, όπως μου είπε τηλεφωνικά, να χτιστεί ένας χώρος για τους γέροντες ,έξω από τον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου.

Ενδιαφέρεται για τη γενέτειρά του Βαλύρα και θα συνεχίσει , όσο ζει, γιατί η νεανική ψυχή του είναι μέσα στον Άγιο Αθανάσιο , μαζί με τον Χριστό, ανθός αφθαρσίας, επάνω στο Σταυρό.

Όταν επισκέφθηκα τη Βαλύρα ,μετά από σαράντα χρόνια απουσίας ,έχασα τα λογικά μου όταν είδα ότι απουσιάζει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της εισόδου, από τον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου. Τηλεφώνησα στον παπά Κώστα, κι αυτός μου παρέδωσε ένα ακόμη μάθημα του κατηχητικού. Αφού του εξήγησα για την απουσία της εικόνας, μου απάντησε ως εξής:

-Μην ανησυχείς Ευθυμία, έχετε δύο εικόνες πολύ δυνατές, μέσα στον Άγιο Αθανάσιο. Την παλιά εικόνα του Αγίου Αθανασίου στο βάθος στο εικονοστάσι και δίπλα δεξιά ,μία μικρή εικόνα της Παναγίας, που είναι αντίστοιχη της Παναγίας του Βουλκάνου.

-Πάτερ, ρώτησα, αν θέλει κάποιος να κάνει ένα ακριβές αντίγραφο της εικόνας που έχει αφαιρεθεί και να τη δωρίσει στην εκκλησία, μπορεί;

-Όχι, απάντησε. Μπορείς να κάνεις μία τοιχογραφία, στον γυναικωνίτη του ναού υπέρ υγείας, εκεί χρειάζεται ο ναός εικονογράφηση. Δεν μου εξήγησε όμως γιατί. Αυτό ήταν η ερώτηση που έμμεσα μου έθεσε και έπρεπε να εργαστώ για την απάντησή της, στο σημειωματάριο του κατηχητικού!

Ξαναπήγα ένα απόγευμα στην εκκλησία, λίγο πριν τον εσπερινό του Σαββάτου.

Ο παπά Ιωάννης, σεβάσμια μορφή ,σαν τον Άγιο Αθανάσιο , με υποδέχτηκε θερμά, έτοιμος να με βοηθήσει και να ακούσει το πρόβλημά μου. Αφού ασπάστηκα τη δεξιά χείρα του ιερέα, προσκύνησα με ευλάβεια και ψυχική κατάνυξη τον Άγιο Αθανάσιο και την Παναγία. Ύστερα στάθηκα εμπρός στον θρόνο του αρχιερέα , σήκωσα δειλά το βλέμμα μου και αντίκρισα το πρόσωπο του Χριστού, που έλαμπε τόσο υπερκόσμια ,όσο ποτέ άλλοτε δεν το έχω ξαναδεί στη ζωή μου.

- Είμαι η Οδός, το Φως και η Ζωή , απάντησε ο Κύριος.

Θυμήθηκα πώς έμοιαζε ο παπά Κώστας στο κατηχητικό. Το φως του Κυρίου είχε σημειωθεί επί του προσώπου του.

Ο δάσκαλος του κατηχητικού μας ήταν ο ίδιος ο Χριστός!

Με σεβασμό και διάπυρη κατά Χριστόν αγάπη, μία από τις κουτσούπες.