ΟΙ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΕΣ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 

1.Ο Oραματιστής Παπαφλέσσας για τη Λαογραφία 

Το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα για την παιδεία, λαογραφία ,  για τη μόρφωση του λαού και τη διαπαιδαγώγησή του μας είναι γνωστά από πολλά έγγραφα που έχουμε στη διάθεσή μας και θα αναφερθούμε σε τέσσερα από αυτά.

- Από το 1818 όταν βρισκόταν στη πόλη ρίχνει την ιδέα για την ίδρυση σχολείου στη γενέτειρά του στη Πολιανή για τη λειτουργία του οποίου υπόσχεται να στέλνει 1000 γρόσια το χρόνο και "διδάσκαλο έμπειρο..."

Έγραφε στους Πολιανίτες

"...Αίτιον του εξευγενισμού της ανθρωπότητας δεν είναι άλλο ειμί η παιδεία, την οποία ως προίκα ο ποιητής μας Θεός εχάρισεν εις ημάς δια να ακούομεν το λογικόν μας και να αντιμαχώμεθα εις όλους τους αισθητούς εχθρούς των συμφερόντων της ψυχής και του σώματός μας

*Λόγιος Ερμής φύλλο 10-15 Μαΐου 1820 σελίδα 304-305.

-Και πιο κάτω έγραφε:

Όθεν αγαπητοί μου συμπατριώται σας παρακινώ να φροντίσετε και εσείς να αποκτήσουμε εις την πολιτείαν μας, ένα εργαστήριο της παιδείας, ένα σχολείο δηλαδή Ελληνικόν, εις τον οποίον θα διδάσκονται τα τέκνα της πατρίδας μας και των πέριξ τα θεία και ιερά ταύτα μαθήματα και θεοπαράδοτα λόγια...

**Επιτομή της Αναγέννηθείσης Ελλάδος τόμος Α σελίδα 83. Στη Πολιανή στα 1821 λειτουργούσε σχολείο.

-Αμέσως μετά τη σύσταση της Πελοποννησιακή Γερουσία στη Μονή Καλτεζών ο Παπαφλέσσας εξελέγη αντιπρόεδρος (ενώ ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήταν πρόεδρος) και ανέλαβε τη γενική εφορία της παιδείας. Ιδρύει το Απρίλιο του 1822 το πρώτο επίσημο κρατικό σχολείο στην Τρίπολη που συνεστήθη στην Ελεύθερη Ελλάδα, στο σπίτι του Δεφτέρ Κεχαγιά, με δάσκαλο το κατόπιν ιεροκήρυκα στη Μεσσηνία και αλλού, Δανιήλ Γεωργόπουλο.

Σε μια άλλη προκηρυξή του τονίζει για τα αγαθά αποτελέσματα από τη μόρφωση του λαού: ... Πατριώται... Η παιδεία είναι τόσο αναγκαία στον άνθρωπο για την ανάπτυξη του λογικού στον άνθρωπο όσο είναι αναγκαία η τροφή για τη συντήρηση της Ζωής του. Είναι δε αναντίρρητον ότι αυτός ο υπέρτατος δημιουργός του παντός πλάσας τον άνθρωπο νου και επιστήμης δεκτικόν, και δους σε αυτόν την εξαιρετική δύναμη του τελειοποιείσθαι, απαιτεί αφεύκτως του λογικού την καλλιέργειαν, καθότι δι΄αυτής ημπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος τα προς τον ποιητήν του, προς τον πλησίον του προς εαυτόν του καθήκοντα...

Μην αμελήσετε την παιδείαν των αγαπητών σας τέκνων, αρρένων τε και θηλέων. Μην αγωνίζεσθε για να τους αφήσετε κληρονομίαν χρημάτων, αλλά δαπανήσετε μετά χαράς τα ευαπόβλητα χρήματα δια να τους προμηθεύσετε τον αληθή και άσυλον θησαυρόν της παιδείας και να τα αποκαταστήσετε άξια τέκνα της Ελλάδας, και ωφέλιμα εις τον εαυτόν των και τους ομοίως των...

***Εφημερίδα Αθηνών, Πρωινός Ταχυδρόμος αρ. φ. 65 615 1865 σελ. 2-3

- Με την ευκαιρία σύστασης σχολείου, στη Καλαμάτα, πρώτη προσωρινή πρωτεύουσα της Ελλάδας ετόνιζε:

«Η Πελοποννησιακή Γερουσία μ’  όλους τους πολυμερίμνους και κατεπείγουσας ανάγκας της Πατρίδας έλαβε πατριωτική κηδεμονία για την αγωγή της νεολαίας προθυμούμενη να συστήσει σχολείο στη Καλαμάτα ανάλογο της παρούσας περιστάσεως δια του διορισμένου επί τούτο εφόρου αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα του και γερουσιαστού προσκαλεί δε άξιους διδασκάλους για να διδάξουν για της Λαγγαστερίου Μεθόδου τα κοινά γράμματα, Ελληνικά, Μαθηματικά και προσκαλεί δε και τη φιλομαθή νεολαία απ΄όλη τη Πελοπόννησο να συντρέξει εδώ για να διδαχθεί αμισθί, κηρύττουσα ότι ο κάθε μαθητής δεν θα ξοδεύει άλλο τι παρά δια τα βιβλία του και την υποτροφίαν του. Διατάττει δε τους γονείς να μην παραμελήσουν το ιερό χρέος τους αλλά να φροντίζουν επιμόνως για την παιδεία των τέκνων των.

****Ελληνική δημιουργία φύλλο 27.

Όμως δεν περιωρίσθηκε ως εκεί το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα. Γιατί τότε δεν θα απέδιδεν όσα περίμενε από τις ενέργειές του. Θέλησε να έχη  ενεργώτερη ανάμιξι στη λειτουργία των σχολείων πού στο μεταξύ είχαν ιδρυθή, με την φροντίδα του ως  ανωτάτου εφόρου της Παιδείας. Ήθελε να παρακολουθή την λειτουργία τους, να ελέγχη τους δασκάλους αν είχαν άπόδοσι στο έργο τους, αν ήσαν κατάλληλοι, ηθικοί, δραστήριοι, καταρτισμένοι για το έργο πού τους είχε ν’ ανατεθή. Έτσι αποφάσισε και διώρισεν έπιθεωρητήν, πού θα περιώδευε στην ελεύθερη Ελλάδα και θα του υπέβαλε σχετική έκθεσι για ό,τι θα έβλεπε επιτοπίως. Και ως επιθεωρητή διώρισε τον πιο κατάλληλο για τη σπουδαιότατη αύτη αποστολή άνθρωπο. Τον γνωστό κληρικό και δάσκαλο Γρηγόριο Κωνσταντά. Ο διορισμός του Κωνσταντά από τον Παπαφλέσσα έγινε στις 27 Αυγούστου 1824. Πότε απεφασίσθη να περιόδευση ο Κωνσταντάς δεν μας είναι γνωστό ακριβώς. Στις 2 Φεβρουαρίου 1825 όμως ο Παπαφλέσσας ως υπουργός των Εσωτερικών και υπέρτατος έφορος της Παιδείας απέστειλε την πιο κάτω εγκύκλιο "προς απαντάς τους επάρχους και δημογέροντας", με την οποία τους ενημέρωνε ότι "διετάχθη να περιόδευση ο γενικός έφορος της εκπαιδεύσεως Γρηγόριος Κωνσταντάς", για να επιθεωρήσει και μεταρρυθμίσει όσα τα σχολεία, όσα λειτουργούσαν στην ελεύθερη επικράτεια.

Ταυτόχρονα ο Παπαφλέσσας εκοινοποίησε και στον Κωνσταντά -οδηγίες «περί των χρεών και καθηκόντων του εφόρου της Παιδείας". Με το έγγραφο αυτό, μπορούμε να ειπούμε ότι ο Παπαφλέσσας έθετε τις ορθές βάσεις της εκπαιδεύσεως, άλλα και τις βάσεις για την ίδρυση Μουσείων για τη συγκέντρωσι των αρχαιοτήτων, που, διάσπαρτες δω και εκεί, αποτελούσαν εύκολη λεία των "θαμιζόντων" στην χώρα μας ξένων. Και  πέραν απ' αυτά έθετε και τις βάσεις για τη δημιουργία της Λαογραφίας, αφού  στα καθήκοντα και την αποστολή των δασκάλων ώριζε και την συλλογή των τοπονυμίων και την καταγραφή τους.

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παπαφλέσσα  τα καθήκοντα του  εφόρου ήσαν τα εξής:

Αον) Να περιέλθη και επισκεφθή  αυτοπροσώπως όσα των σχολείων συγχωρούν οι περιστάσεις και με τον καιρόν και όλα όσα είναι δυνατόν.

Βον) Εν τοσούτω δε να πληροφορηθεί πόσα σχολεία ευρίσκονται προς το παρόν εις την Έλληνικήν επικράτειαν τόσον της Αλληλοδιδακτικής μεθόδου, όσον και αλλά, και που το καθ' εν και να ιδεάση την Διοίκησιν.

Γον) Να φροντίση να πληροφορηθή περί των είς αυτά διδασκόντων διδασκάλων και της αυτών διαγωγής και Ικανότητος και περί των μαθημάτων οπού παραδίδονται εις κάθε  σχολείων και περί της τάξεως και μεθόδου της παραδόσεως και να εισάξη (οπού λείπει) μέθοδον των απλουστέρων, εύκολωτέραν  και έπιτηδειωτέραν να επιταχύνη την επίδοσιν των  νέων, και εις άλλας με (ν) μαθήσεις, εξαιρέτως όμως είς την της Ελληνικής γλώσσης, δια να μην κατατρίβωσιν εις αυτήν  οι νέοι κοινωφελώς  τον πολύτιμον καιρόν της ηλικίας των.

Δον) Να λάβη πρόνοιαν μετά των επιτρόπων των σχολείων δια να διορίζωνται παντού διδάσκαλοι τίμιοι, χρηστοήθεις, ενάρετοι, επιμελείς, θεοσεβεΐς, σώφρονες, ώστε να δίδουν καλόν παράδειγμα και να εμφυτεύσουν την αρετήν και τον αληθή πατριωτισμόν εις τους νέους, και προκομμένους όσον ενδέχεται έκαστος εις το είδος του, δια να μην καταργήται ο τόπος και παραλύει ή νεότης.

Εον) Να συνεννοηθή με τους επιτρόπους και διδασκάλους των σχολείων και να επιμεληθή μετ' αυτών, ώστε και τα οντά σχολεία να μεταβληθώσιν εις το κρεϊτ-τον και οπού δεν υπάρχουσι και ο τόπος είναι ικανός να συστήση, να συστηθώσι και Αλληλοδιδακτικά και άλλα, ανάλογα με την δύναμιν και κατάστασιν του τόπον.

ΣΤον) Να ερευνήση να μάθη οποίους και πόθεν έχει τους πόρους και τας προσόδους παν σχολείον και αν αυτοί εξοδεύωνται εις τας κυρίας και καθ' αυτό χρείας του σχολείου, ή αναλίσκωνται εις μάτην και να ειδοποίηση την Διοίκησιν.

Ζον) Να έχη επιστολικόν συνάλλαγμα με τους διδασκάλους και επιτρόπους των σχολείων δια να ειδοποιήται από καιρόν εις καιρόν περί της καταστάσεως εκάστου σχολείου, της προόδου των μαθήσεων και όσα αλλά αφορώσιν την βελτίωσιν των σχολείων.

Ηον) Να συνεπιμεληθή με τους επιτρόπους των σχολείων να προβλεφθώσι τα σχολεία με τα αναγκαία εις χρήσιν αυτών βιβλία και να πλουτισθώσιν οπού είναι δυνατόν και με 6ι6λιοθήκας ανάλογους με τας δυνάμεις και την κατάστασιν εκάστου τόπου.

Θον)   Να δώση     παραγγελίαν   εις τους κατά  τόπους  έπαρχους   και   δημογέροντας, εις  τους επιτρόπους και διδασκάλους    των σχολείων  δια να συνάξουν  τας   αρχαιότητας, όπου  κατά καιρούς    ευρίσκονται    εις κάθε   τόπον,   νομίσματα,  αγάλματα, επιγραφάς και ό,τι άλλο λείψανον Αρχαιότητος και να τα αποταμιεύσουν  εις τα σχολεία,   δια  να  απόκτηση   με  τον  καιρόν πάν σχολείον το Μουσείον του, πράγμα αναγκαιότατον δια την ιστορίαν,  δια την ανακάλυψιν των αρχαίων ονομάτων των πόλεων,  και  τόπων,     δια  την γνώρισιν   της δεξιότητας των προγόνων μας, και  δια την υπόληψιν των   οποίων   δικαίως   έχουσιν   εις τα τοιαύτα τα   σοφά της    Ευρώπης  έθνη, τα όποια    μας  μέμφονται     διότι τα χαρίζομεν  ή  τα  πωλούμεν τιμήματος   εις  τους θαμίζοντας   εις   την   Ελλάδα   περιηγητάς των.

Ιον) Να καθυποβάλη εις την Διοίκησιν σχέδιον της τάξεως των Ελληνικών μαθημάτων, της μεθόδου της παραδόσεως, της διαρκείας ει δυνατόν, εκάστου μαθήματος, μάλιστα της Ελληνικής γλώσσης, δια να μην είναι απεριόριστος ή περί αυτήν σπονδή και καταναλίσκεται εις μάτην ο πολυτιμώτερος καιρός της νεότητας, το όποιον θεωρηθέν, επικριθέν και επικυρωθέν παρά της Διοικήσεως, να διαδοθή εις τα σχολεία της Επικρατείας και να ακολουθήται έως να ευρεθή καλύτερον.

Παράλληλα ο Παπαφλέσσας ως υπουργός καθώριζε και τα δικαιώματα του Κωνσταντά και τις υποχρεώσεις των κατά τόπους αρχών ως έξης:

Δικαιώματα    του    αυτού.

Αον) Να λαμβάνη παρά της Διοικήσεως την αναγκαίαν συνδρομήν εις το να διευθετώνται κατά το δέον τα αφορώντα την εκπαίδευσιν της νεολαίας.

Βον) Να εισακούηται με τους επιτρόπους των σχολείων εις όσα ήθελε προβάλλει προς βελτίωσιν των σχολείων.

Γον) Να πείθωνται οι διδάσκαλοι εις όσα εύλογα και ωφέλιμα ήθελε προτείνει εις αυτούς προς μεταρρύθμισιν και βελτίωσιν των σχολικών πραγμάτων.

Δον) Οι επίτροποι και διδάσκαλοι των σχολείων εις επίσκεψιν των οποίων ήθελεν έλθη να δείχνωσιν εις αυτόν την αναγκαίαν δεξίωσιν, εν όσω διατρίβει παρ' αυτοίς και ευκολίαν δια να μεταβαίνη εκείθεν εις άλλα σχολεία.

Εον)   Οι έπαρχοι    να τω  δίδωσι     χείρα βοηθείας εις έκτέλεσιν των χρεών του. Εν   Ναυπλίω   10:  Φεβρουαρίου   1825

Ο   Υπουργός   των   Εσωτερικών

(Τ.Σ.) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ  ΔΙΚΑΙΟΣ

Ό   Γενικός  Γραμματεύς

Γεώργιος Γλαράκης" (Βιβλιοθήκη Μηλεών Πηλίου, Α/13.

Το 1834 με βασιλικό διάταγμα διαλύθηκαν πλέον των 100 Ιεραί μοναί του Βασιλείου της Ελλάδος, μεταξύ δε αυτών και η γυναικεία Ιερά Μονή των Αγίων Κων/νου και Ελένης των Καλογραιών στην Καλαμάτα της οποίας προΐστατο ο Ιερομόναχος Γεράσιμος Παπαδόπουλος.Πολλοί έβριζαν την Ιερά Σύνοδο και το Βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα.Ο Ιωσήφ Ανδρούσης προσπάθησε να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα χωρίς τελικά να καταφέρει τίποτα. Απέθανε το 1844 ενώ ο Παπαφλέσσας σκοτώθηκε στο Μανιάκι στις 20 Μαΐου το 1825. Οι χρονολογίες αυτές ήταν σημαδιακές, γιατί οι βαυαροκράτες με τον Κουντουριώτη είχαν φυλακίσει στον Προφήτη Ηλία στην Ύδρα όλους τους οπλαρχηγούς, τους οποίους με προτροπή του Παπαφλέσσα ελευθέρωσε στις 16 Μαΐου το 1825. Ο Κολοκοτρώνης ήταν την ημέρα που σκοτώθηκε ο Παπαφλέσσας στο Μακρυπλάγι, περιοχή στα σύνορα των νομών Μεσσηνίας – Αρκαδίας, γιατί ερχόταν να τον βοηθήσει. Το 1834 ξεσπάει η Μεσσηνιακή επανάσταση. Δικάζονται σε θάνατο οι Κολοκοτρώνης, Πλαπούτας (τους έδωσαν αθωωτική ψήφο οι Τερτσέτης – Πολυζωίδης). Τους αθώωσε το 1835 όταν ενηλικιώθηκε ο Όθωνας. Στη Μεσσηνιακή επανάσταση καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Γιαννάκης Γρίτζαλης και Τζαμαλής, ενώ ο Μητροπέτροβας πεθερός του Γρίτζαλη καταδικάστηκε ισόβια.Το 1825 η κυβέρνηση Κωλέττη δικάζει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον φυλακίζει στην Ακρόπολη Αθηνών και το πρωτοπαλήκαρό του ο Γκούρας δίνει το σύνθημα στους τέσσερις φύλακές του: «Αν το λάδι δεν πωληθεί σήμερον η τιμή θα πέσει και θα καταστραφούμε». Αφού τον βασάνισαν και τον δολοφόνησαν τον έριξαν κάτω από την Ακρόπολη για να θεωρηθεί ως αυτοκτονία. Στο βιβλίο «τα καπάκια» του Κωστή Παπαγιώργη εκδ. Καστανιώτη θα διαβάσει κάποιος τις ίντριγκες του Μαυροκορδάτου εναντίον του Καραϊσκάκη και Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Ο Παμμεσσηνιακός Σύνδεσμος Πατρών, τιμώντας τον πολεμιστή αγωνιστή Παπαφλέσσα ανήγειρε επί προεδρίας του Συνδέσμου Αθαν. Παπαγρηγορόπουλου την προτομή του, από ορείχαλκο.Τα αποκαλυπτήρια τελέστηκαν το 1971 στις 30 Μαΐου 7 μ.μ. από τον υποστράτηγο Διοικητή στρατοπέδου Κ.Ε.Τ.Ε.Σ. Πατρών Δημήτριο Δικαίο, απόγονο του ήρωα, στον οποίο ανήκει και η πρωτοβουλία της κατασκευής.
Βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Μαιζώνος και Παπαφλέσσα, δίπλα στο κτίριο της εφημερίδας «Πελοπόννησος».
Πολλοί σύλλογοι από τη Μεσσηνία, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έχουν το όνομα «Παπαφλέσσας», καθώς και πολλοί δήμοι – κοινότητες στις ονοματοθεσίες οδών – πλατειών, έχουν το όνομά του, όπως φαίνεται στους χάρτες Πατρών – Βαλύρας (έδρα του δήμου Ιθώμης). Στις 3 Αυγούστου 2003 θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, του Δήμου Παπαφλέσσα.

 

 2.Το ενδιαφέρον του Νικόλαου Πολίτη για τη λαογραφία.

Αλλά το βράδυ, όταν άδειαζε το σχολείο κι τελείωναν οι αγροτικές δουλειές, ήταν σαν να περνούσε ο θάνατος. Και δεν άφηνε τίποτα, τίποτα ζωντανό. Οι χωριάτες πήγαιναν να φάνε και να κοιμηθούν, η εκκλησία χανότανε μέσα στο σκοτάδι, τα πουλιά κουρνιάζανε. Τη βρύση δεν την άκουε κανένας. Τα αστέρια βρίσκονταν πολύ μακριά. Και μ’ αυτές τις εξαφανίσεις, το χωριό, όλα τα χωριά έμεναν τη νύχτα παντέρημα.

Τότε έγινε το μεγάλο θαύμα. Που για να κάνουμε αμεσότερη την αίσθηση του δώσαμε τη μορφή της εξωαστικής ελληνικής ζωής τον καιρό που έγινε.

Μια μέρα ο δάσκαλος – και το ίδιο συνέβη σε όλους τους άλλους συναδέλφους του που υπηρετούσαν σε χωριά - έλαβε ένα γράμμα από την πρωτεύουσα, μία εγκύκλιο σταλμένη στη διεύθυνσή του και με το όνομά του επάνω στο φάκελο. Ζύγωσε στο παράθυρο για να βλέπει καθαρότερα το χαρτί, το άνοιξε, το άπλωσε και άρχισε να το διαβάζει. Αυτό το απροσδόκητο κείμενο το δημοσιεύουμε, όχι αντιγράφοντάς το, αλλά όπως το θυμόταν απλοποιημένο ένας παλιός εκπαιδευτικός κι όπως μεταφέρθηκε εκείνο τον καιρό στους διάφορους πνευματικούς κύκλους:

«Κύριε συνάδελφε,

 Η Πολιτεία σας ευχαριστεί γιατί μαθαίνετε τα παιδιά γράμματα. Αλλά θέλω να στρέψω την προσοχή σας και σε κάτι άλλο. Γιατί εκεί που υπηρετείτε την ελληνική παιδεία, δεν υπάρχουν μόνο τα πράγματα που βλέπετε, οι άνθρωποι, τα σπίτια, τα δέντρα, τα ζώα, τα βουνά, τα νερά. Υπάρχουν και άλλα, ένας ολόκληρος κόσμος σκορπισμένος παντού, από τα παλιά, τα παμπάλαια χρόνια. Κι αυτό τον κόσμο πρέπει να τον αναζητήσουμε να τον σώσουμε. Γιατί είμαστε εμείς οι ίδιοι, οι πατέρες μας, οι πατέρες των πατέρων μας, ως την πηγή, όλη η Ελλάδα, με ότι την εκφράζει πιστότερα. Υπάρχουν τραγούδια, υπάρχουν μοιρολόγια, υπάρχουν παραμύθια, υπάρχουν ξόρκια, νανουρίσματα, αινίγματα, κάλαντα, - ένας ανεκτίμητος θησαυρός όπου δονείται η ψυχή του λαού μας και είναι αγνότατα αποτυπωμένος ο χαρακτήρας του έθνους μας. Αυτό τον ανεκτίμητο θησαυρό χρειάζεται να τον συγκεντρώσουμε, να τον διαφυλάξουμε από τον κίνδυνο της φθοράς και του αφανισμού όπου τον εκθέτει ο χρόνος. Θα σας συστήσουμε λοιπόν να διαθέσετε για τη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού από τους ηλικιωμένους χωρικούς ειδικότερα, τις ώρες τις σχολής σας…»

 (Και στο τέλος της επιστολής η υπογραφή, που ήτανε μόνη της ένας επιβλητικότατος πνευματικός τίτλος: Νικόλαος Πολίτης).

 Ο δάσκαλος που ένιωθε ως τότε μία θανάσιμη απομόνωση όταν έφευγαν από το σχολείο οι μαθητές του, πλήθος δάσκαλοι που δεν είχαν τίποτα για να απασχολήσουν το πνεύμα τους εκεί στις στενόχωρες ελληνικές επαρχίες, βρήκαν σε λίγα την ασύγκριτη ζέστα που δίνει στον άνθρωπο ο σκοπός, ο καθαρός σκοπός. Και κάτι άλλο επίσης σημαντικό. Το γράμμα του Πολίτη τους αποκάλυψε, τους έδωσε να καταλάβουν με τις υποδείξεις του, ότι δεν ζουν μοναχοί τους.

 Ότι το χωριό, ότι κανένα χωριό δεν είναι έρημο. Ότι σε καμιά περιοχή, ακόμη και τη φτωχότερη και τη γυμνότερη δεν σβήνουν οι «παρουσίες», μια που πέρασαν από κει, που χάρηκαν, που πόνεσαν, που τραγούδησαν άνθρωποι. Όλες κατοικούνται όλες είναι γεμάτες παρουσίες αιώνιες που πήραν άλλες μορφές. Και τη νύχτα άκουαν τις βρύσες του μύθου που έτρεχαν μέσα στη φαντασία τους – γριές γυναίκες που μιλούσανε για την Αγία Σοφία, για τους Κλέφτες και τους Αρματωλούς, για το Κάστρο της Ωρηάς, για τον καημό της Κατουγής, για την Ξενιτεία, για το Βρυκόλακα, για τη Λιογέννητη…για……

 Να η πρώτη απήχηση που είχε το μήνυμα του Πολίτη. Αλλά εδώ έρχεται το ερώτημα: Πώς μέσα σε ένα πνευματικό κόσμο μουχλιασμένο από το σχολαστικισμό, δημιουργήθηκε ο μεγάλος λαογράφος;