«Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) Δήμου Ιθώμης» Ν. Μεσσηνίας

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 

Ο Δήμος εμφανίστηκε ξανά με το "Σχέδιο Καποδίστριας" το 1997 από συνένωση των κοινοτήτων: Αριστοδήμειο, Αρσινόη, Αρχαία Μεσσήνη(Οικισμοί: Μαυρομμάτι Ιθώμης, Πετράλωνα, Μονή Βουλκάνου), Βαλύρα, Ζεμπρίσια (Οικισμοί: Ζεμπρίσια, Κογχύλιο), Κεφαλληνού, Λάμπαινα, Ρευματιά (Λούμι) (Οικισμοί: Ρευματιά, Χρυσότοπο). Έδρα του Δήμου ορίστηκε η Βαλύρα και ιστορική το Μαυρομμάτι. Ο πραγματικός πληθυσμός ανέρχεται σε  2.466 κατοίκους (ΕΣΥΕ,2001).

ΒΑΛΥΡΑ

Η Βαλύρα αποτελεί κωμόπολη της Μεσσηνίας. Είναι η έδρα του Δήμου Ιθώμης και απέχει 23χλμ. από την Καλαμάτα. Χτισμένη στους πρόποδες του Ιερού όρους της Ιθώμης, σε μια παραγωγική κοιλάδα που διασχίζουν οι ποταμοί Πάμισος και Μαυροζούμενα, αριθμεί 1.005 κατοίκους (ΕΣΥΕ,2001). Η θέση της Βαλύρας ταυτίζεται με την ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης. Το όνομα δόθηκε από τον προομηρικό μουσικό Θάμυρι (Β Ραψωδία Ιλιάδα 594-605) φημισμένο για την ομορφιά, τραγούδι και λύρα του, που θέλησε να ανταγωνιστεί τις μούσες, έχασε όμως, τυφλώθηκε και πέταξε τη λύρα του. Έχει γράψει γι αυτό, ο Ιωνάς Κεφαλάς και το αφιερώνει στο Βαλυραίο δάσκαλο Νιφόρο. Το όνομα Τζεφερεμίνι στο γνωστό ενετικό κατάλογο του Pacigico το 1690 και ήταν ένα από τα 68 χωριά της Ανδρούσας. Η Βαλύρα με την ενεργό συμμετοχή της στο μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 δίνει γενναίο παρόν για την υπόθεση της πολυπόθητης λευτεριάς. Φέρνοντας στη δημοσιότητα για πρώτη φορά τα άγνωστα ντοκουμέντα, από το ΓΑΚ Υπουργείο πολέμου (30 Αυγούστου 1825) ρίχνει φώς σε μια άγνωστη για πολλούς σελίδα της Βαλυραίικης ιστορίας. Οι Βαλυραίοι, ανήκαν στο σώμα των οπλαρχηγών Παναγιώτη Κεφάλα από το Δυράχι της Μεγαλόπολης και του Αλέξη Αναστασόπουλου από το Ζευγολατιό Μεσσηνίας. Έλαβαν μέρος στην πολιορκία και την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, στις μάχες του Βαλτετσίου των Δερβενακίων και της Κορίνθου. Συμμετείχαν επίσης το 1824 στις αμυντικές προσπάθειες στα παράλια της Μεσσηνίας, για απόκρουση πιθανής επιδρομής των Αράβων οι οποίοι βοηθούσαν τότε την καταρρέουσα Τουρκική Αυτοκρατορία, στη μάχη στο Μανιάκι, στις 20/5/1825 και στη μάχη Βέργας – Αλμυρού στις 22-24/6/1826.

Η Βαλύρα είχε Γεωργικό Ταμείο, Αγροτικό Ταμείο, Αγροτική Λαϊκή Τράπεζα, Λαϊκή Τράπεζα, Αγροτικό Συνεταιρισμό, Αγροτολέσχη, Ελληνικό σχολείο και σύνδεσμο αγροφυλακής. Το 1836 τα χωριά Σκάλα - Βαλύρα αποτελούσαν το Δήμο Δερών. Δήμαρχος ήταν ο Αναγνώστης Πουλόπουλος και το 1839-40 ο Βασίλης Λινάρδος. Το 1841-50 η Βαλύρα ανήκε στο Δήμο Οιχαλίας και πάρεδρος το 1841-42 ήταν ο Παναγιώτης Μπόβης. Ο Δήμος είχε 21 χωριά και υπόγραψε από τη Βαλύρα ο Ιερεύς Μιχαήλ (αγράμματος). Το 1997 με το νόμο Καποδίστρια  ορίζεται ως η έδρα του Δήμου Ιθώμης, και πρώτο Δήμαρχο τον Γιατρό Γιαννακόπουλο Κωνσταντίνο από την Αρσινόη (Σιμίζα).

Για την ανάπτυξη ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων στην ενότητα αυτή με αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, θα πρέπει να αναπτυχθούν ειδικές εκδηλώσεις και διαδρομές εναλλακτικού τουρισμού με αναφορά σε ιστορικά γεγονότα (οι μάχες των σπαρτιατών, επανάσταση του 1821 κ.α.), σε αρχιτεκτονικά στοιχεία (αρχαιολογικά μνημεία, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, κάστρα κ.α.), στην υλική και άϋλη πολιτιστική κληρονομιά (Καρνάσια Μυστήρια, λαογραφικά και παραδοσιακά στοιχεία) και σε φυσικές και παραποτάμιες περιοχές αλλά και σε μύθους (Θάμυρι κλπ)..

ΠΗΓΗ;Λύρας Γιάννης : Ένα οδοιπορικό στο χρόνο και το χώρο (2005)

 

Πίνακας Α.1.1.3-1: Διοικητική διάρθρωση και έκταση Δήμου

Δήμος	Δημ. Διαμέρισμα	Έκταση σε χιλ. στρ.
Ιθώμης	Βαλύρα	11,604	Έδρα
	Αριστοδήμειο	10,478
	Αρσινόη	6,952
	Ζεμπρίσια	10,378
	Κεφαλινού	14,555
	Λάμπαινα	5,827
	Μαυρομμάτι Ιθώμης	22,356
	Ρευματιά	8,278
	Σύνολο	90,428

 

Πηγή: ΕΣΥΕ – Επεξεργασία Ομάδας Μελέτης

Πίνακας Α.2.1.-3:           Πληθυσμός ανά δημοτικό διαμέρισμα 1951-2001

 

Πίνακας: Δήμου Ιθώμης – Πληθυσμός ανά δημοτικό διαμέρισμα 1951-2001
Δημοτικά διαμερίσματα	Πληθυσμός
	1951	1961	1971	1981	1991	2001
ΔΔ Βαλύρα	1514	1461	1120	1016	1038	1005
ΔΔ Αριστοδήμειο	864	735	512	409	368	322
ΔΔ Αρσινόη	436	385	286	224	241	192
ΔΔ Ζεμπρίσια	524	524	374	229	212	147
ΔΔ Κεφαλινού	464	401	286	250	191	129
ΔΔ Λάμπαινα	552	530	427	315	290	247
ΔΔ Μαυρομμάτι Ιθώμης	743	627	467	345	405	303
ΔΔ Ρευματιά	388	340	196	159	135	121
ΔΗΜΟΣ ΙΘΩΜΗΣ	5485	5003	3668	2947	2880	2466

 

Ηλικία	Δήμος Ιθώμης
	1991	2001
0-14	15,73	11,80
15-29	14,20	13,06
30-44	15,56	18,25
45-64	25,97	22,42
65 & άνω	28,54	34,47
Σύνολο	100	100

 

Νοικοκυριά με	Δήμος Ιθώμης
1 μέλος	23,66%
2 μέλη	38,06%
3 μέλη	18,17%
4 μέλη	10,06%
5 μέλη	4,23%
6+ μέλη	5,83%
ΣΥΝΟΛΟ	100,00%

 

 

Πίνακας Α.1.2-10: Εκπαιδευτική υποδομή και μαθητικός πληθυσμός

 

	Αριθμός μονάδων	Αριθμός μαθητών
		2005-2006	2006-2007	2007-2008	2008-2009	2009-2010
Νηπιαγωγείο	1	60	63	55	49	51
Δημοτικό	1	13	16	14	13	11
ΣΥΝΟΛΟ	2	73	79	69	62	62

 

Πίνακας Α.2.1-11: Πυκνότητα πληθυσμού 2001

Περιοχή	Επιφάνεια* (τ.χλμ)	Υψόμετρο (μ)	Πληθυσμός 2001	Πυκνότητα πληθυσμού (ατ/τ.χλμ)
ΔΔ Βαλύρας	11604	30	1005	86,61
ΔΔ Αριστοδήμειου	10478	50	322	30,73
ΔΔ Αρσινόης	6952	330	192	27,62
ΔΔ Ζερμπισίων	10378	369	147	14,16
ΔΔ Κεφαλινού	14555	460	129	8,86
ΔΔ Λάμπαινας	5827	60	247	42,39
ΔΔ Μαυρομματίου Ιθώμης	22356	402	303	13,55
ΔΔ Ρευματιάς	8278	528	121	14,62
ΔΗΜΟΣ ΙΘΩΜΗΣ	90428	172	2466	27,27
ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ	2935,4	-	176876	60,26
ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ	128961,4	-	10964020	85,02
* Δεν περιλαμβάνονται εσωτερικά ύδατα

 

Στο Δήμο Ιθώμης δραστηριοποιούνται οι ακόλουθοι Σύλλογοι:

 

Σύλλογος Γυναικών Αρσινόης

Σύλλογος Γυναικών Βαλύρας

Σύλλογος Γυναικών Ρευματιάς

Πολιτιστικός Σύλλογος Βαλύρας «Ο ΘΑΜΥΡΙΣ»

Πολιτιστικός Σύλλογος Αρχαίας Μεσσήνης

Πολιτιστικός Σύλλογος Ρευματιάς

Ποδοσφαιρικός  Σύλλογος Βαλύρας «ΑΣΤΕΡΑΣ»

Σύλλογος Βαλυραίων Αθήνας «Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ»

Σύλλογος Ρευματιάς στην Αθήνα

Σύλλογος Κεφαλιναίων Αθήνας

Τοπικό Συμβούλιο Νέων

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΒΑΛΥΡΑΣ

Τρόπος Ύδρευσης

Το Δημοτικό Διαμέρισμα Βαλύρας είναι μέλος του Συνδέσμου Ύδρευσης «Άγιος Φλώρος» Υδρεύεται από τον Σύνδεσμο από τις πηγές που βρίσκονται στο Δ.Δ. Αγίου Φλώρου.

Επίσης υδρεύεται από μία γεώτρηση, η οποία ανήκει στο ίδιο το Δημοτικό Διαμέρισμα Βαλύρας. Η γεώτρηση πραγματοποιήθηκε το 1997, έχει βάθος 110μ. και απέχει από την δεξαμενή 1040μ. Η ιπποδύναμη της αντλίας είναι 150 ΗΡ.

Η βασική πηγή ύδρευσης είναι η γεώτρηση και επικουρείται από τον Σύνδεσμο σε περίπτωση ανάγκης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Δεξαμενές:

Υπάρχουν δύο (2) δεξαμενές. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 1965, και έχει  χωρητικότητα 150μ³. Η δεύτερη κατασκευάστηκε το 2008, και έχει χωρητικότητα 300 μ³. Η δεξαμενή καθαρίζεται κάθε εξάμηνο.

Δίκτυα Διανομής

Εξωτερικό δίκτυο

Η μεταφορά του νερού στο εξωτερικό δίκτυο γίνεται με σωλήνες ΡVC διαμέτρου 90 χιλιοστών και μήκους 1 Km.

Εσωτερικό δίκτυο

Η μεταφορά του νερού στο εσωτερικό δίκτυο γίνεται με αμιαντοσωλήνες μήκους 8.0000 μέτρω.

Αποθέματα — Παροχές

Η ποσότητα των αποθεμάτων είναι επαρκής για την κάλυψη των αναγκών του δημοτικού διαμερίσματος. Υπάρχουν 650 παροχές και 350 τεμάχια υδρομετρητών.

Χλωρίωση — Ποιοτικός Έλεγχος

Γίνεται χλωρίωση του νερού συνεχώς (συγχρόνως με τη λειτουργία του αντλιοστασίου), ενώ μικροβιολογικός έλεγχος γίνεται κάθε μήνα με ικανοποιητικά αποτελέσματα.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΓΙΟΥ ΦΛΩΡΟΥ

ΣΥΣΤΑΣΗ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ:

Ο σύνδεσμος συστήθηκε το 1963, έχει 11 μέλη- Δ.Δ.  τα οποία είναι:

- η Βαλύρα που είναι και η έδρα του Συνδέσμου, η Λάμπαινα, και το Αριστοδήμειο που ανήκουν στο Δήμο Ιθώμης.

- η Σκάλα,και τα Τσουκαλεϊκα, που ανήκουν στο Δήμο Μελιγαλά,

- το Κατσαρού που ανήκει στο Δήμο Οιχαλίας,

- η Εύα με τον οικισμό Καλαμαρά, η Αμφιθέα και η  Αγριλιά που ανήκουν στο Δήμο  Ανδρούσας, και.

- η Τρίοδος που ανήκει στο Δήμο Μεσσήνης.

ΠΗΓΕΣ  ΥΔΡΟΛΗΨΙΑΣ: Η πηγή ονομάζεται «Άγιος Φλώρος» (ή Μπουρμπουλήθρα) και ανήκει στην ομώνυμη κοινότητα. Από την ίδια πηγή υδρεύονται  και οι κοινότητες του συνδέσμου ύδρευσης «Μελιγαλά και κοινοτήτων Άνω Μεσσηνίας».

Η ιπποδύναμη της αντλίας είναι 155 ΗΡ

ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ: Ο κεντρικός αγωγός φτιαγμένος από πλαστική σωλήνα μήκους 3 Κm και διάμετρο Φ.225 (μέχρι το Δ.Δ. της Βαλύρας) και από αμίαντο μήκους 10Κm,  και διάμετρο Φ.150 το υπόλοιπο.

ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ - ΥΔΑΤΟΠΥΡΓΟΙ: Η κεντρική δεξαμενή έχει χωρητικότητα 500μ3 υψομετρική διαφορά 300μ. και κατασκευάστηκε το 1963.

Υπάρχει:

1 δεξαμενή που υδρεύει τη Σκάλα, Κατσαρού  και Τσουκαλεϊκα χωρητικότητας 150μ3.

1 δεξαμενή που υδρεύει τη Λάμπαινα και το Αριστοδήμειο χωρητικότητας 150μ³.

1 δεξαμενή που υδρεύει τη Βαλύρα χωρητικότητας 150 μ³.

1 δεξαμενή που υδρεύει την Εύα και το Καλαμαρά χωρητικότητας 150μ³.

1 δεξαμενή που υδρεύει την Αμφιθέα ,την Αγριλιά, τη Τρίοδο χωρητικότητας 150μ³.

Οι  δεξαμενές καθαρίζονται κάθε χρόνο και είναι κλειδωμένες για λόγους ασφαλείας. Η συντήρηση τους κρίνεται ως ανεπαρκής.

Η αντλία ανεβάζει το νερό στην κεντρική δεξαμενή του Συνδέσμου και από εκεί με φυσική ροή τ διοχετεύεται στις δεξαμενές των Δ. Δ.

ΣΧΟOΑΠ ΙΘΩΜΗΣ

·      Διατηρητέα Μνημεία

·         Βρύση στον οικισμό Άνω Λαμπαίνης Δ.Δ. Λάμπαινας, έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. 

·         Δημοτικό Σχολείο στον οικισμό Αριστοδήμειο, Δ.Δ. Αριστοδημείου, έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. 

·         Νερόμυλος Κωστάκη στην θέση «Συκιά»  Δ.Δ. Αριστοδημείου, έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

·         Δημοτικό Σχολείο  στον οικισμό Αρσινόης, Δ.Δ. Αρσινόης, έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

·         Κτήριο Σιδηροδρομικού Σταθμού ιδ. ΟΣΕ στον οικισμό Βαλύρας, Δ.Δ. Βαλύρας, έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο

Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθεί ότι πλήθος μνημείων, Κλασικών, Βυζαντινών και Νεότερων που απαντώνται εντός Διοικητικών ορίων του Δήμου Ιθώμης καθιστούν την περιοχή μοναδική όχι μόνο για την Μεσσηνία αλλά για ολόκληρη την Πελοπόννησο. Το γεγονός αυτό συνάδει με την άποψη ότι οι προοπτικές ανάπτυξης της είτε διατηρήσει τη Διοικητική της αυτοτέλεια είτε ενταχθεί σε ένα μεγαλύτερο Αυτοδιοικητικό Οργανισμό βρίσκονται στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και στην ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

·      Παραδοσιακοί οικισμοί (ΥΠΠΟ, ΥΠΕΧΩΔΕ) - Αξιόλογοι οικισμοί

Στο Δήμο Ιθώμης δεν υπάρχει επισήμως χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός. Ωστόσο, σε κάποιους από αυτούς  παρατηρούνται  μερικά εναπομείναντα πετρόκτιστα κτίρια με χαρακτηριστικά της τοπικής αρχιτεκτονικής. Ορισμένα από αυτά έχουν ανακαινισθεί, ενώ άλλα έχουν εγκαταλειφθεί ή και ερειπωθεί.

Τα παλαιά σπίτια των οικισμών δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και δεν έχουν κάποια τεχνοτροπία κατασκευής που να χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και αντιμετώπισης.

Η παραδοσιακή κατοικία συνήθως είναι διώροφη πέτρινη, με το ισόγειο να χρησιμοποιείται κυρίως ως αποθηκευτικός χώρος.

Η έδρα του Δήμου παρουσιάζει στοιχεία σύγχρονης αστικής δόμησης με έντονο κυκλοφοριακό φόρτο στην 7^η Επαρχιακή Οδό.

Θέματα αναφορικά με τη δόμηση και την πολεοδομική οργάνωση της ευρύτερης περιοχής της Αρχαίας Μεσσήνης, υπό το πρίσμα της επιδιωκόμενης τουριστικής ανάπτυξης του τόπου αποτελούν κύρια στοιχεία του παρόντος ΣΧΟΟΑΠ.