ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ ΛΥΡΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ
ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
ΤΚ 24002 ΤΗΛ.2724071016
3ο Γυμνάσιο Πάτρας
Σχολ.έτος 2010-11
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Δος ημίν σήμερον»
(Το ψωμί)
Υπεύθυνοι:Ρόμπολας Χρήστος
Ταβλά Αργυρώ
Σχολ.έτος 2010-11
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
«Δος ημίν σήμερον»
(Το ψωμί)
Υπεύθυνοι:Ρόμπολας Χρήστος
Ταβλά Αργυρώ
Συμμετείχαν οι μαθητές
Αλεξίου Ελένη Αλεξίου Σπύρος
Γιαννακοπούλου Χριστίνα Γιαννακόπουλος Ασημάκης
Κρητικού Μαρία Κρητικού Νεφέλη
Τσάκωνας Άγγελος Γκριμπούρας Λάμπρος
Δημητρουλοπούλου Ειρήνη Δημητρουλόπουλος Στέλιος
Κόγκα Σοφία Συριόπουλος Σείριος
Σπηλιοπούλου Ελένη Καραμανλής Παναγιώτης
Παναγιωτοπούλου Χριστίνα Γκόρο Χρυσοβαλάντης
Κατσαμπίρης Κων/νος Καβουνίδη Αλίκη
Κίκιλας Θεόδωρος Φεταχάγι Φρέντερικ
Θεοδωροπούλου Μαρίνα Κυρίτση Αθηνά
Αλεξίου Ελένη Αλεξίου Σπύρος
Γιαννακοπούλου Χριστίνα Γιαννακόπουλος Ασημάκης
Κρητικού Μαρία Κρητικού Νεφέλη
Τσάκωνας Άγγελος Γκριμπούρας Λάμπρος
Δημητρουλοπούλου Ειρήνη Δημητρουλόπουλος Στέλιος
Κόγκα Σοφία Συριόπουλος Σείριος
Σπηλιοπούλου Ελένη Καραμανλής Παναγιώτης
Παναγιωτοπούλου Χριστίνα Γκόρο Χρυσοβαλάντης
Κατσαμπίρης Κων/νος Καβουνίδη Αλίκη
Κίκιλας Θεόδωρος Φεταχάγι Φρέντερικ
Θεοδωροπούλου Μαρίνα Κυρίτση Αθηνά
Ευχαριστούμε θερμά τους:
Λύρα Ιωάννη
Σιταρίδη Ευανθία
Σχοινά Μαρία
Ραβασόπουλο Γεώργιο
Σιταρίδη Χαράλαμπο
για την πολύτιμη βοήθειά τους
Θεματικές ενότητες;
1.Ζύμωμα με μαγιά
2.Παρασκευή προζυμιού
3.Γλουτένη
4.Είδη ψωμιού
5.Χριστόψωμο
6.Κόβουν το ψωμί
7.Φούρνοι
8.Παροιμίες
9.Διατροφή στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
ΖΥΜΩΜΑ ΜΕ ΜΑΓΙΑ
Συστατικά
· ½ του κιλού αλεύρι
· 5γρ.αλάτι
· 5γρ. ζάχαρη
· νερό περίπου ένα φλιτζάνι
· 25γρ. μαγιά
· 1κουτάλι της σούπας ξύδι
· σουσάμι, ρίγανη για ομορφιά
Εκτέλεση
- ☆Λειώνουμε την μαγιά σε ½ του φλυτζανιού χλιαρό νερό. Ζυγίζουμε σε ζυγαριά την ποσότητα από το αλεύρι που χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε σε κάθε τύπο ψωμιού. Ανακατεύουμε μαζί με το αλεύρι μας το αλάτι,την ζάχαρη , το ξύδι.
- ☆Προσθέτουμε την διαλυμένη μαγιά. Φτιάχνουμε μία μπάλα από ζυμάρι μαλακό, χωρίς να κολλά στα χέρι α μας. Διαφορετικά προσθετουμε λίγο αλευράκι. Το αφήνουμε σκεπασμένο - να ξεκουραστεί για 15 λεπτά περίπου. Όταν φουσκώσει κατά το 1/3 του όγκου του το πλάθουμε σε στρογγυλά καρβελάκια , πλεξούδες , μπαστουνάκια ή και τα χαράζουμε στην επιφάνεια με ένα μαχαίρι για να δώσουμε το σχέδιο που μας αρέσει. Ρίχνουμε από πάνω την ρίγανη ή το σουσάμι. ☆Τα τοποθετούμε σε ταψί που προηγουμένως αλείψαμε λίγο καλαμποκέλαιο και λίγο αλεύρι. Αυτό για να μην μας κολλήσουν στο ταψί μας.
- ☆Προθερμαίνουμε τον φούρνο μας στους 150-170 βαθμούς Κελσίου τα ψήνουμε για μισή ώρα περίπου. Όταν μπήξουμε μία οδοντογλυφίδα και το ζυμάρι δεν κολλάει επάνω της και έχουν ροδίσει όμορφα , τότε έχουν γίνει. Τα βγάζουμε από τον φούρνο και τα διατηρούμε σκεπασμένα( αφού κρυώσουν).
- ☆ Καλά κουζινομαγειρέματα!☆
ΠΡΟΖΥΜΙ
Για να φτιάξετε το προζύμι
Σε ένα βαθύ μπολ με καλό κλείσιμο βάζετε δύο χουφτίτσες αλεύρι, προσθέτετε νερό και το ζυμώνετε να ενωθεί και να γίνει ένα απαλό ζυμαράκι. Το σκεπάζετε και το αφήνετε σε ζεστούτσικο μέρος για 24 ώρες. Τότε βάζετε στο ζυμάρι άλλη μια χούφτα αλεύρι και το ζυμώνετε με λίγο ακόμη νερό. Γίνεται ένα ζυμάρι απαλό και μεγαλύτερο. Το σκεπάζετε για ένα 24ωρο και αυτό και επαναλαμβάνετε την ίδια διαδικασία μια φορά ακόμη. Θα το αφήσετε πάλι ένα 24ωρο. Μετά θα το βρείτε φουσκωμένο με μικρές τρυπίτσες και μια ευχάριστη ξινή μυρωδιά . Αν δεν είναι έτσι τότε επαναλαμβάνετε τη διαδικασία και για τέταρτη φορά.
Όταν φουσκώσει, όπως είπαμε το προζύμι, θα το αφήσετε 2-3 ημέρες να ωριμάσει οπότε αυτό θα ΄΄καθίσει΄΄ κάποια στιγμή χωρίς να σημαίνει ότι χάλασε.
Για να διατηρήσετε το προζύμι
Κάθε φορά που ζυμώνετε, θα κρατάτε ένα κομματάκι ζύμης σε μέγεθος πορτοκαλιού, θα το σκεπάζετε σε ένα μπολάκι και θα αλείφετε την επιφάνεια του με λάδι. Αυτό θα φουσκώσει και μετά θα ΄΄΄καθίζει΄΄ οπότε θα το σκεπάζετε καλά και θα το βάζετε στο ψυγείο. Όποτε θα το χρειαστείτε θα το βγάζετε από το ψυγείο να αποκτήσει θερμοκρασία δωματίου πριν το χρησιμοποιήσετε. Διατηρείτε έτσι δέκα μέρες και, αφού ζυμώσετε, θα κρατήσετε ένα φρέσκο κομμάτι ζύμης. Αν όμως αργήσετε να το χρησιμοποιήσετε μπορείτε να το φυλάξετε στον καταψύκτη. Όταν το βγάλετε θα το αφήσετε να ξεπαγώσει εντελώς χωρίς να το ζεστάνετε ή να το βάλετε στα μικροκύματα.
Για να ζυμώσετε το ψωμί σας
Για ένα κιλό αλεύρι χρειάζεται προζύμι όσο ένα μικρό αυγό.
Το ζύμωμα με προζύμι απαιτεί δύο φάσεις .Αν πρόκειται να ζυμώσετε 1 κιλό αλεύρι θα διαλύσετε το προζύμι με χλιαρό νερό και θα το ανακατέψετε με 250 γραμμάρια αλεύρι. Θα φτιάξετε ένα απαλό ζυμάρι – δεν χρειάζεται πολύ ζύμωμα- και θα το σκεπάσετε ζεστά. Θα το αφήσετε σε ζεστό μέρος, μακριά από ρεύματα αέρος για να ωριμάσει. Χρειάζεται περίπου10-12 ώρες. Θα καταλάβετε ότι ωρίμασε γιατί θα έχει φουσκώσει.
Αυτή η πρώτη φάση λέγεται «ανάπιασμα» του προζυμιού.
Στη συνέχεια, θα προσθέσετε στο αναπιασμένο προζύμι το υπόλοιπο αλεύρι και τα υπόλοιπα υλικά σας και ζυμώνετε κανονικά όπως θα ζυμώνατε και με μαγιά.
Γλουτένη
Η γλουτένη είναι η κύρια πρωτεΐνη τον γνωστότερων δημητριακών και αποτελείται από την γλιαδίνη και τη γλουτενίνη. Αποτελούν το 80% της πρωτεΐνης του σιταριού και σημαντικά ποσοστά στο κριθάρι και στην σίκαλη. Επίσης αποτελεί ένα πρόσθετο στις τροφές που παρασκευάζονται βιομηχανικά. Η γλουτένη κάνει τα άλευρα από τους καρπούς που την περιέχουν να είναι ελαστικά (σαν τσίχλα) και να «δένουν» καλύτερα στο μαγείρεμα.
Δυστυχώς, σε αυτήν την πρωτεΐνη, όπως και σε πολλά άλλα συστατικά της διατροφής, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που έχουν δυσανεξία. Η συχνότηταδυσανεξίας στην γλουτένη στο γενικό πληθυσμό δεν είναι συχνή. Από τις κλινικές μελέτες και την κλινική μου εμπειρία, θα έλεγα ότι πάσχει το 5-10% του πληθυσμού σε κάποιο βαθμό. Από αυτούς ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 10% (δηλαδή το 0,5-1% του γενικού πληθυσμού) πάσχει από μία σοβαρή μορφή που ονομάζεται κοιλιοκάκη (στα αγγλικά: celiac sprue ή celiac disease) ή εντεροπάθεια εκ γλουτένης (στα αγγλικά: gluten enteropathy). Αυτά τα άτομα όταν καταναλώσουν γλουτένη αντιδρούν υπερβολικά με εμετό, διάρροια, κολικούς εντέρου και αφόρητους πόνους στην κοιλιακή χώρα. Η διάγνωση γίνεται με βιοψία του λεπτού εντέρου που δείχνει την σημαντική βλάβη. Σε αυτά τα άτομα η διακοπή γλουτένης πρέπει να είναι αυστηρή και να επιλέγουν την τροφή τους με προσοχή.
Οι υπόλοιποι, που αποτελούν και την πλειονότητα, δεν έχουν τόσο εκρηκτικά συμπτώματα και η βιοψία συχνά βγαίνει αρνητική. Τα συμπτώματα είναι ήπια, όπως διάφορα γαστρεντερικά ενοχλήματα και φουσκώματα που μόνο σπάνια μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στο νοσοκομείο, αλλά μετά από απλή αγωγή (παυσίπονα) υπάρχει ύφεση των συμπτωμάτων. Ενίοτε μπορεί να απουσιάζουν τα συμπτώματα εντελώς και το άτομο να μην νιώθει απολύτως καμία ενόχληση.
Σε αυτές τις περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να γίνει με το Τεστ Διατροφικής Δυσανεξίας. Τα καλά νέα είναι ότι σε αυτούς μπορεί η διάγνωση να μην είναι εδραιωμένη και μετά από αποχή από την γλουτένη να αναπτυχθεί ξανά ανοχή ώστε να μπορεί το άτομο να την καταναλώνει μελλοντικά με μέτρο.
Τα άτομα που πρέπει να διακόψουν την γλουτένη πρέπει να διαλέγουν με προσοχή τα προϊόντα που μπορεί να περιέχουν γλουτένη, όπως τα αρτοποιήματα, τα ζυμαρικά, τα γλυκά και άλλα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τροφές με γλουτένη και τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις.
ΕΙΔΗ ΨΩΜΙΟΥTo ψωμί είναι βασικό τρόφιμο για κάθε διατροφή.Τα είδη ψωμιού που υπάρχουν και καταναλώνονται ευρέως σήμερα είναι τα εξής:
Σταρένιο (λευκό): πρόκειται για λευκό ψωμί, από τα πλέον συνηθισμένα σήμερα που φτιάχνεται από λευκό αλεύρι, είναι πλούσιο σε ασβέστιο αλλά πιο φτωχό σε φυτικές ίνες, αφού παρασκευάζεται από αλεύρι που έχει υποστεί αφαίρεση φύτρου και έχει επεξεργαστεί.
Σικάλεως: υπερτερεί έναντι του λευκού ψωμιού σε σχέση με τις φυτικές ίνες, έχει σκούρο χρώμα και κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην αγορά.
Γερμανικό ψωμί: στην Γερμανία (όπως και σε αρκετές χώρες) το ψωμί παίρνει το όνομα του από το δημητριακό από το οποίο παρασκευάζεται.
Ψωμί από καλαμποκάλευρο: είναι γνωστή στους παλαιότερους και ως μπομπότα. Πρόκειται για μείγμα καλαμποκάλευρου και σιτάλευρου. Έχει κίτρινο χρώμα, χαμηλή διατροφική αξία και είναι φτωχό σε φυτικές ίνες. Στην Ελλάδα έχει συνδυαστεί με την Κατοχή και την έλλειψη τροφίμων που υπήρχε.
Πολύσπορο: πρόκειται για υψηλής θρεπτικής αξίας ψωμί, πλούσιο σε φυτικές ίνες, βιταμίνες, αμινοξέα και θρεπτικά συστατικά. Από το όνομα του καταλαβαίνουμε ότι παρασκευάζεται από διάφορα είδη δημητριακών.
Ολικής αλέσεως: πρόκειται για σταρένιο ψωμί, του οποίου όμως το αλεύρι δεν έχει υποστεί επεξεργασία (αφαίρεση φύτρου) και είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, σίδηρο και θρεπτικά συστατικά και φυλλικό οξύ, ενώ επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου, του παχέος εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
Ακόμη, υπάρχει το βιολογικό ψωμί, που έχει παρασκευαστεί από αλεύρι βιολογικής προέλευσης. Το αλεύρι έχει παραχθεί από σιτηρά που έχουν καλλιεργηθεί βιολογικά και έχουν πιστοποιηθεί για αυτή τους την καλλιέργεια. Αυτό μπορείτε να το βρείτε στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων ή σε φούρνους που παράγουν τέτοιου είδους ψωμί.
Χωριάτικο: Σταρένιο ψωμί, λευκό, προτιμάται από τον περισσότερο κόσμο. Μπορεί να έχει μακρόστενο σχήμα ή κυκλικό. Έχει ξεροψημένη κόρα και σουσάμι μαύρο ή λευκό ή συνδυασμό τους για γαρνιτούρα.
Ψωμί για τοστ: Ειδική κατηγορία ψωμιού όπως λέει και το όνομα του, με χρήση σε τοστ και ορεκτικά. Μπορεί να έχει κόρα ή όχι, ενώ βγαίνει και σε ολικής άλεσης, σικάλεως εκτός από σταρένιο.
Με προζύμι: Ειδική κατηγορία ψωμιού, που ζυμώνεται αποκλειστικά με προζύμι. Μπορεί να είναι λευκό ή μαύρο.
Λιόψωμο: Ψωμί με ελιές.
Σταφιδόψωμο: Ψωμί που έχει ζυμωθεί με σταφίδες.
Καρυδόψωμο: Το τρίτο της παρέας (λιόψωμο, σταφιδόψωμο, καρυδόψωμο) αλλά σίγουρα όχι το τελευταίο. Συνήθως συνοδεύει κόκκινα, γλυκά κρασιά π.χ. Μαυροδάφνη. Εκτός από καρύδια έχει και σταφίδα ώστε να σπάει το ξερό του ψωμιού και του καρυδιού. Φτιάχνεται κυρίως σε γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα) ή σε ειδικές περιπτώσεις και κατά παραγγελία.
Μπαγκέτα: Γνωστή κυρίως επειδή χρησιμοποιείται σε σάντουιτς, αποτελεί μια ειδική κατηγορία ψωμιού. Λευκή ή μαύρη (ολικής άλεσης) με σουσάμι ή χωρίς αποτελεί την κύρια επιλογή για κολατσιό. Είναι μακρόστενη, τραγανή και όπως το ψωμί μπορεί να διατηρηθεί για λίγες μέρες φρέσκια.
Γεμιστό ψωμί: Όπως ακριβώς το λιόψωμο, σταφιδόψωμο, καρυδόψωμο, ένα ψωμί μπορεί να έχει γέμιση από ζαμπόν, τυρί, καρότο, μανιτάρια κ.α. Κάθε συνταγή, ανάλογα με τη γέμιση διαφέρει στα υλικά αλλά και στον τρόπο και την ώρα ψησίματος.
Χριστόψωμο: Είναι ένα ειδικό είδος ψωμιού, αφού φτιάχνεται κυρίως τα Χριστούγεννα. Πέρα από μαγιά, αλεύρι, έχει γιαούρτι, καρύδια, μπαχαρικά, μέλι, αλάτι.
Ψωμί με μπίρα: Μια ακόμα κατηγορία ψωμιού, με έντονη τη γεύση της μπύρας η οποία ζυμώνεται με τα υπόλοιπα υλικά.
Ψωμί με γιαούρτι: Το γιαούρτι έχει πραγματικά άπειρες χρήσεις στην μαγειρική και την ζαχαροπλαστική. Δεν θα μπορούσε λοιπόν να λείπει και από μια συνταγή ψωμιού!
Σικάλεως: υπερτερεί έναντι του λευκού ψωμιού σε σχέση με τις φυτικές ίνες, έχει σκούρο χρώμα και κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην αγορά.
Γερμανικό ψωμί: στην Γερμανία (όπως και σε αρκετές χώρες) το ψωμί παίρνει το όνομα του από το δημητριακό από το οποίο παρασκευάζεται.
Ψωμί από καλαμποκάλευρο: είναι γνωστή στους παλαιότερους και ως μπομπότα. Πρόκειται για μείγμα καλαμποκάλευρου και σιτάλευρου. Έχει κίτρινο χρώμα, χαμηλή διατροφική αξία και είναι φτωχό σε φυτικές ίνες. Στην Ελλάδα έχει συνδυαστεί με την Κατοχή και την έλλειψη τροφίμων που υπήρχε.
Πολύσπορο: πρόκειται για υψηλής θρεπτικής αξίας ψωμί, πλούσιο σε φυτικές ίνες, βιταμίνες, αμινοξέα και θρεπτικά συστατικά. Από το όνομα του καταλαβαίνουμε ότι παρασκευάζεται από διάφορα είδη δημητριακών.
Ολικής αλέσεως: πρόκειται για σταρένιο ψωμί, του οποίου όμως το αλεύρι δεν έχει υποστεί επεξεργασία (αφαίρεση φύτρου) και είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, σίδηρο και θρεπτικά συστατικά και φυλλικό οξύ, ενώ επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου, του παχέος εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
Ακόμη, υπάρχει το βιολογικό ψωμί, που έχει παρασκευαστεί από αλεύρι βιολογικής προέλευσης. Το αλεύρι έχει παραχθεί από σιτηρά που έχουν καλλιεργηθεί βιολογικά και έχουν πιστοποιηθεί για αυτή τους την καλλιέργεια. Αυτό μπορείτε να το βρείτε στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων ή σε φούρνους που παράγουν τέτοιου είδους ψωμί.
Χωριάτικο: Σταρένιο ψωμί, λευκό, προτιμάται από τον περισσότερο κόσμο. Μπορεί να έχει μακρόστενο σχήμα ή κυκλικό. Έχει ξεροψημένη κόρα και σουσάμι μαύρο ή λευκό ή συνδυασμό τους για γαρνιτούρα.
Ψωμί για τοστ: Ειδική κατηγορία ψωμιού όπως λέει και το όνομα του, με χρήση σε τοστ και ορεκτικά. Μπορεί να έχει κόρα ή όχι, ενώ βγαίνει και σε ολικής άλεσης, σικάλεως εκτός από σταρένιο.
Με προζύμι: Ειδική κατηγορία ψωμιού, που ζυμώνεται αποκλειστικά με προζύμι. Μπορεί να είναι λευκό ή μαύρο.
Λιόψωμο: Ψωμί με ελιές.
Σταφιδόψωμο: Ψωμί που έχει ζυμωθεί με σταφίδες.
Καρυδόψωμο: Το τρίτο της παρέας (λιόψωμο, σταφιδόψωμο, καρυδόψωμο) αλλά σίγουρα όχι το τελευταίο. Συνήθως συνοδεύει κόκκινα, γλυκά κρασιά π.χ. Μαυροδάφνη. Εκτός από καρύδια έχει και σταφίδα ώστε να σπάει το ξερό του ψωμιού και του καρυδιού. Φτιάχνεται κυρίως σε γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα) ή σε ειδικές περιπτώσεις και κατά παραγγελία.
Μπαγκέτα: Γνωστή κυρίως επειδή χρησιμοποιείται σε σάντουιτς, αποτελεί μια ειδική κατηγορία ψωμιού. Λευκή ή μαύρη (ολικής άλεσης) με σουσάμι ή χωρίς αποτελεί την κύρια επιλογή για κολατσιό. Είναι μακρόστενη, τραγανή και όπως το ψωμί μπορεί να διατηρηθεί για λίγες μέρες φρέσκια.
Γεμιστό ψωμί: Όπως ακριβώς το λιόψωμο, σταφιδόψωμο, καρυδόψωμο, ένα ψωμί μπορεί να έχει γέμιση από ζαμπόν, τυρί, καρότο, μανιτάρια κ.α. Κάθε συνταγή, ανάλογα με τη γέμιση διαφέρει στα υλικά αλλά και στον τρόπο και την ώρα ψησίματος.
Χριστόψωμο: Είναι ένα ειδικό είδος ψωμιού, αφού φτιάχνεται κυρίως τα Χριστούγεννα. Πέρα από μαγιά, αλεύρι, έχει γιαούρτι, καρύδια, μπαχαρικά, μέλι, αλάτι.
Ψωμί με μπίρα: Μια ακόμα κατηγορία ψωμιού, με έντονη τη γεύση της μπύρας η οποία ζυμώνεται με τα υπόλοιπα υλικά.
Ψωμί με γιαούρτι: Το γιαούρτι έχει πραγματικά άπειρες χρήσεις στην μαγειρική και την ζαχαροπλαστική. Δεν θα μπορούσε λοιπόν να λείπει και από μια συνταγή ψωμιού!
Ψωμάκια για πρωινό: πολλά ψωμάκια τρώγονται για πρωινό όπως για παράδειγμα τα ψωμάκια κανέλας. Είναι στρογγυλά, καμιά φορά είναι γλυκά και είναι ιδανικά να συνοδέψουν τον καφέ, το τσάι ή το γάλα του πρωινού αλλά και ως ενδιάμεσο γεύμα πριν το μεσημέρι.
Λαγάνα: αποκλειστικά πασχαλινό ψωμί. Φτιάχνεται για κατανάλωση την Καθαρά Δευτέρα και δεν έχει μέσα γάλα ή αυγά παρά μόνο αλεύρι, μαγιά, αλάτι, ζάχαρη, ελαιόλαδο, γλυκάνισο, σουσάμι και καμιά φορά κρασί. Έχει παραλληλόγραμμο σχήμα συνήθως.
Λαγάνα: αποκλειστικά πασχαλινό ψωμί. Φτιάχνεται για κατανάλωση την Καθαρά Δευτέρα και δεν έχει μέσα γάλα ή αυγά παρά μόνο αλεύρι, μαγιά, αλάτι, ζάχαρη, ελαιόλαδο, γλυκάνισο, σουσάμι και καμιά φορά κρασί. Έχει παραλληλόγραμμο σχήμα συνήθως.
ΠΡΟΒΕΝΤΑ
Η προβέντα είναι ένα είδος ψωμιού που παρασκευάζεται συνήθως σε γάμους και χαρές ανάλογα τα τοπικά έθιμα.
Αυτό που θα σας παρουσιάσω φτιάχτηκε σήμερα από τη συγκάτοικο και φίλη Αλεξάνδρα προκειμένου να προσφερθεί σε γάμο. Σύμφωνα με τα έθιμα της πατρίδας της (Καλαμπάκα) και της δικής μου (Φθιώτιδα ) αυτό το ψωμί η νύφη το σπάζει, γυρνώντας στο σπίτι μετά το γάμο πάνω στο κεφάλι της ή στο πόδι της και το πετάει σε κομμάτια στους παρευρισκόμενους πίσω της
ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ
Το Χριστόψωμο είναι ένα από τα πιο όμορφα έθιμα των Χριστουγέννων .Το Συναντάμε σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο, με αρκετές όμως διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Σε όλες όμως του τις παραλλαγές (εκτός από αυτήν στη Σπάρτη), πρόκειται για ένα στρογγυλό ψωμί, φτιαγμένο με διάφορα υλικά και περίτεχνα διακοσμημένο.
Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Με αφορμή λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη μέρα ας γνωρίσουμε αναλυτικότερα την ιστορία της, που χάνεται στους αιώνες.
Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος ,δηλ. παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Τέτοιος άρτος πρόχειρος εχρησιμοποιήθη από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαικό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.
Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις "Εκκλησιάζουσες" λέει "Λαγάνα πέττεται" δηλ ."Λαγάνες γίνονται". Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως "Το γλύκισμα των φτωχών". Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά...
τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό
Προσφέρουμε στο Θεό ψωμί και κρασί, γιατί αυτά αποτελούν τροφή αποκλειστικά ανθρώπινη, με την οποία συντηρείται και εκδηλώνεται η ζωή μας. Για αυτό και πιστεύεται πως, όταν προσφέρει κανείς τροφή, είναι σαν να προσφέρει την ίδια τη ζωή. Επειδή λοιπόν με τα μυστήρια ο Θεός μας χαρίζει την ανθρώπινη ζωή, ήταν φυσικό και το δικό μας δώρο να είναι κατά κάποιο τρόπο ζωή, για να μην είναι αταίριαστη η προσφορά μας με την ανταπόδοση του Θεού, αλλά να έχει κάτι συγγενικό. Άλλωστε ο Κύριος παρήγγειλε να Του προσφέρουμε ψωμί και κρασί, κι Αυτός πάλι μας ανταποδίδει «άρτον ουράνιον» και «ποτήριον ζωής». Θέλησε να Του προσφέρουμε εμείς εφόδια της πρόσκαιρης ζωής, κι Εκείνος να μας αντιπροσφέρει την αιώνια ζωή. Για να φανούν έτσι η χάρη Του σαν αμοιβή και το αμέτρητο έλεός Του σαν πράξη δικαιοσύνης
Η Ημέρα των Νεκρών είναι μια εποχή που δεν χαμόγελα, δάκρυα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα παιδιά ντύνονται με φάντασμα και τα κοστούμια δαιμόνιο και παρέλαση επιδεικτικώς μέσα στους δρόμους των πόλεων και των χωριών. Πολλές ειδικές καραμέλες και τα δημητριακά παρασκευάζονται για την ημέρα, όπως κρανία και σκελετούς που κατασκευάζεται από αμυγδαλόπαστα, σοκολάτα ή ζάχαρη. Αρτοποιοί κάνουν γλυκά ψωμιά στο σχήμα των οστών, τους ανθρώπους, τα λουλούδια, και τα ζώα.
Κόβουν το ψωμί, τρώνε κρίση
Σταθερή μείωση στην καθημερινή αγορά ψωμιού παρατηρείται στην ελληνική αγορά. Σύμφωνα με έρευνα του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης 3 στους 10 πολίτες δηλώνουν ότι θα κόψουν το ψωμί αν υπάρξει αύξηση της τιμής
Έτοιμοι να κόψουν και το ψωμί αν αυξηθεί η τιμή του δηλώνουν οι Έλληνες, καθώς οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης τους οδηγούν σε δραματικές περικοπές.
Σύμφωνα με έρευνα του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, 3 στους 10 πολίτες (30%) δηλώνουν ότι μια ενδεχόμενη αύξηση της τιμής, θα τους οδηγούσε στο να σταματήσουν να αγοράζουν ψωμί.
Το ανησυχητικό είναι ότι το ποσοστό είναι τετραπλάσιο σε σχέση με αυτό που είχε καταγράψει παρόμοια έρευνα το 2005, κάτι που δείχνει και την οικονομική κατάσταση των Ελλήνων, στην εποχή του ΔΝΤ.
Μάλιστα το 2005 το 90% των ερωτηθέντων έλεγαν ότι δεν θα μειώσουν την κατανάλωση άρτου ακόμη και αν αυτό αυξηθεί ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε 67,3%.
Παρά το γεγονός ότι το ψωμί συγκαταλέγεται στις πλέον τακτικές και απαραίτητες αγορές εντούτοις το 46,9% θεωρεί την τιμή του "τσουχτερή" σε σχέση με τις τιμές άλλων προϊόντων, ενώ πέντε χρόνια νωρίτερα σε σχετική ερώτηση το ποσοστό ήταν στο 39,3%. Ιδιαίτερα σημαντικό, πάντως, είναι το ποσοστό των καταναλωτών που εκτιμά ότι η τιμή του είναι κανονική (43,2%) ενώ μόλις 8% εκτιμά ότι η τιμή του άρτου είναι χαμηλή.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας, καταγράφεται σταθερή μείωση στην καθημερινή αγορά ψωμιού την τελευταία πενταετία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ερώτηση πόσο συχνά αγοράζετε ψωμί το 48,1% απαντά ότι το προμηθεύεται καθημερινά όταν σε αντίστοιχη έρευνα του ΒΕΘ το 2008 το εν λόγω ποσοστό άγγιζε το 52,9% και το 2005 το 53,3%.
Την ίδια ώρα ψήφο εμπιστοσύνης στους φούρνους τις γειτονιάς δίνουν οκτώ στους δέκα καταναλωτές ενώ σχεδόν αντίστοιχο είναι το ποσοστό εκείνων που απαντούν αρνητικά στο αν θα προμηθεύονταν από σούπερ μάρκετ ψωμί. Αντίθετα ιδιαίτερα δεκτικοί, τέσσερις στους δέκα, εμφανίζονται στην αγορά αρτοσκευασμάτων από σούπερ μάρκετ.
ΦΟΥΡΝΟΙ
Στη μακρινή αρχαιότητα η διαδικασία του ζυμώματος ήταν πολύ απλή … Πριν ανακαλυφθεί το προζύμι και η ζύμωση , το αλεύρι ανακατευόταν μόνο με το νερό και καταναλωνόταν σε μια μορφή χυλού , ξεραμένης ή ψημένης πίτας . Τα πράγματα με τον καιρό άλλαξαν ! Παρατηρήθηκε λοιπόν ότι ένα καλοζυμωμένο ψωμί ήταν πιο αφράτο και πιο νόστιμο! Ωστόσο το ζύμωμα ήταν δουλειά των γυναικών όπου ζύμωναν σε πήλινες σκάφες. Όμως την τελική όψη το ψωμί την παίρνει στο ψήσιμο . Μέχρι τον 6ο αιώνα οι άνθρωποι έψηναν σε υπερυψωμένους φούρνους από άργιλο . Μια απλούστερη μέθοδος προέβλεπε την τοποθέτηση αναμμένων κάρβουνων στο έδαφος και την κάλυψη του σκεύους με καπάκι σε σχήμα θόλου . Όταν το έδαφος ήταν αρκετά ζεστό, τα κάρβουνα απομακρύνονταν και στη θέση τους τοποθετούταν η ζύμη, η οποία καλυπτόταν και πάλι από το καπάκι. Κατόπιν τα κάρβουνα αποθέτονταν πάνω ή γύρω από το καπάκι για διατήρηση της θερμοκρασίας έτσι έψηναν το ψωμί και όχι μόνο !! Από τον 6ο αιώνα π.χ. και μετά , κατά την ρωμαϊκή εποχή εμφανίστηκαν οι πέτρινοι φούρνοι .Ήταν φούρνοι ερμητικά κλειστοί. Διέθετε ένα βαθύ θόλο από πέτρα ή τούβλο σε ένα επίπεδο <<όπως λεγόταν ταμπάνι>> . Οι μέθοδος αυτή ήταν επανάσταση για την εποχή της , καθώς επέτρεψε να ψήνονται πολλά και μεγάλα ψωμιά ταυτόχρονα . Το φούρνισμα των ψωμιών γίνεται πάνω από μια λωρίδα χόβολης που ήταν τοποθετημένη στην αρχή του φούρνου . Τα χρόνια περνούσαν και οι συνθήκες καλυτέρευαν .
Μεσαίωνας
Κατά την διάρκεια του μεσαίωνα κάθε σπίτι είχε μια ανοικτή εστία κάτω από το υψηλότερο σημείο του κτηρίου. Η "Κουζίνα’’ όπως είχε ονομαστεί βρισκόταν μεταξύ της εισόδου και της εστίας. Αντί για καπνοδόχο, αυτά τα κτήρια είχαν μια τρύπα στη στέγη μέσω της οποίας ο καπνός μπορούσε να φύγει. Εκτός από το μαγείρεμα, ήταν επίσης μια πηγή θερμότητας. Στα ιαπωνικά σπίτια, η κουζίνα άρχισε να γίνεται ένα ξεχωριστό δωμάτιο μέσα στο κύριο κτήριο εκείνη την περίοδο.
Αρχαία Ελλάδα
Τα σπίτια στην αρχαία Ελλάδα ήταν συνήθως του τύπου αίθριο: τα δωμάτια ήταν γύρω από ένα κεντρικό προαύλιο. Σε πολλά το ανοικτό αίθριο χρησίμευε και ως κουζίνα. Τα σπίτια των πλούσιων είχαν την κουζίνα ως ξεχωριστό δωμάτιο, συνήθως δίπλα σε ένα λουτρό (έτσι ώστε και τα δύο δωμάτια να μπορούν να θερμανθούν από την φωτιά της κουζίνας).
Αργότερα ήρθαν οι κουζίνες και τα πετρογκάζ που περνώντας τα χρόνια δούλευαν με υγραέριο , ή με άλλα κλάσματα πετρελαίου. Ώσπου ερχόμαστε στην εποχή μας και οι φούρνοι ψησίματος έχουν αντικατασταθεί από της ηλεκτρικές κουζίνες που μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα μαζί όχι μόνο ψήνουν ψωμιά αλλά και παρασκευάζουν την καθημερινή τροφή των ανθρώπων. ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
«Γέρος είσαι, δε φελάς. τα ψωμιά μας μόν’ χαλάς»
Μερικοί φέρονται προσβλητικά προς τους γέρους, θεωρώντας τους περιττό βάρος και ζημιά, αφού δεν μπορούν πια να δουλέψουν και ξεχνούν ή υποτιμούν την ως τότε προσφορά τους.
«Για να μη φάει ο γάτος το ψωμί, τρώει ο ποντικός τα ρούχα»
Καμιά φορά με την τσιγκουνιά μας παθαίνουμε μεγαλύτερες ζημιές από το κέρδος που εξοικονομούμε.
«Εμείς ψωμί δεν είχαμε, λουκούμια εγυρέψαμε»
Όταν δεν έχουμε τα βασικά, δεν πρέπει να ζητούμε τα δευτερεύοντα.
«Η βιάση ψήνει το ψωμί μα δεν το καλοψήνει»
Οι βιαστικές ενέργειες δεν έχουν καλά αποτελέσματα.
«Κάλλιο το σημερινό ψωμί παρά την αυριανή πίτα»
Τα σίγουρα έσοδα – έστω κι αν είναι λίγα – είναι προτιμότερα από τα πολλά αλλά μελλοντικά έσοδα, γιατί αυτά είναι αβέβαια.
«Μην τάξεις τ’ άξιου κερί και του μικρού κουλούρι»
Όταν υποσχόμαστε κάτι, πρέπει να το πραγματοποιούμε.
«Όλα τα στραβά κουλούρια (ή ψωμιά) η νύφη τα κάνει»
Όλα τα σφάλματα ή οι παραλείψεις της πεθεράς επιρρίπτονται στη νύφη.
«Ο λόγος σου με χόρτασε, και το ψωμί σου φα’ το»
Πολλές φορές βοηθάμε τόσο επιδεικτικά ή επιτιμητικά ή ταπεινωτικά κάποιον, ώστε τον κάνουμε να αρνηθεί την προσφορά μας, γιατί θίξαμε την αξιοπρέπειά του.
«Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται»
Όποιος επιθυμεί κάτι, συνεχώς αυτό σκέφτεται, ακόμα και στον ύπνο του.
«Όποιος έχει νου και γνώση, πριν πεινάσει θα ζυμώσει»
Όποιος είναι προνοητικός και συνετός, αυτός προετοιμάζεται κατάλληλα για κάθε ενέργεια ή περίσταση.
«Σίγουρο ψωμί σε τρύπιο σακούλι»
Τα χρήσιμα πράγματα χρειάζονται και ανάλογη προσοχή ή διαφύλαξη.
«Στου σκύλου το προσκέφαλο ψωμί δεν ξημερώνει»
Οι λαίμαργοι και οι αχόρταγοι δεν μπορούν να συγκρατήσουν τις ορέξεις τους.
«Τάζει φούρνους με καρβέλια και λαγούς με πετραχήλια»
Υπόσχεται να δώσει πράγματα που είναι αδύνατο να αποκτήσει.
«Υγεία και ξερό ψωμί»
Όταν υπάρχει η υγεία, τα υλικά αγαθά έχουν δευτερεύουσα σημασία.
«Από πολλούς φούρνους έφαγε ψωμί» (Βουλγαρική)
Από πολλές ευκαιρίες έβγαλε κέρδος. Όμοια ελληνική: «Από πολλές μάνες βύζαξε».
«Καθένας το ζυμάρι του το ‘χει για σταφιδόψωμο» (Τουρκική)
- Καθένας τα δικά του αποχτήματα τα θεωρεί καλύτερα, λόγω εγωπάθειας.
- Καθένας τα παιδιά του τα βλέπει ικανότερα και ομορφότερα, λόγω πατρότητας ή μητρότητας.
«Του ψωμιού η ομορφιά απ’ της μαγιάς το φούσκωμα γεννιέται» (Τουρκική)
Τα καλά έργα θέλουν και τις ανάλογες προσπάθειες και τα ανάλογα εφόδια.
«Βγάζω ή κερδίζω το ψωμί μου»: Εξασφαλίζω τα αναγκαία για να ζήσω.
«Έχει ψωμί ή φαΐ αυτή η δουλειά»: Αποφέρει πολλά κέρδη αυτή η δουλειά.
«Φάγαμε μαζί ψωμί κι αλάτι»: Ζήσαμε μαζί και συνδεθήκαμε.
«Έχω να φάω πολλά καρβέλια ακόμη»: Θα περιμένω ακόμη πολύ, έχω πολλά χρόνια ζωής μπροστά μου, χρειάζεται ακόμη χρόνος και προσπάθεια, για
να αποκτήσω την αναγκαία πείρα σε κάτι.
«Έχω πολύ ψωμί (ακόμα)»: Υπάρχει πολύς χρόνος ακόμη, για να τελειώσει ή να ολοκληρωθεί κάτι.
«Δεν έχω ψωμί να φάω»: Πεθαίνω της πείνας
«Για ένα κομμάτι ψωμί»: Έναντι ευτελούς αμοιβής, με ελάχιστα χρήματα.
«Και ξερό ψωμί»: Για να δείξουμε ότι θέλουμε ή υποστηρίζουμε κάτι φανατικά, αυτό αυτό και τίποτε άλλο.
(Λέω) «Το ψωμί ψωμάκι»: Λιμοκτονώ, δεν έχω να φάω.
«Είναι μετρημένα ή είναι λίγα ή (τα) έφαγε ή τέλειωσαν τα ψωμιά του»: Βρίσκεται στα τελευταία του, σύντομα πεθαίνει.
«Τρώω ψωμί (από κάποιον)»: Με τρέφει, μου παρέχει εργασία (κάποιος)
«Τρώω γλυκό ψωμί»: Ζω με άνεση, είμαι ευχαριστημένος από τον τρόπο που βγάζω το ψωμί μου.
«Τρώω πικρό ψωμί»: Ζω με δυσκολία, είμαι δυσαρεστημένος από τον τρόπο που βγάζω το ψωμί μου.
Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.: ακόμα κι αν κάνεις κάτι με βιασύνη, πιθανόν να έχεις κάνει λάθος.
Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί ψωμί δεν έχει.
Όταν κοιμάται ο γιόκας μου ψωμί δε μας γυρεύει.
Το έδωσε για ένα κομμάτι ψωμί: το έδωσε πολύ φτηνά, με μικρό αντάλλαγμα.
Φάγαμε μαζί ψωμί και αλάτι: έχουμε ζήσει πολλά μαζί ή είμαστε φίλοι από παλιά.
Ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη: δεν έχουμε τα βασικά και ζητάμε τα επιπλέον.
Ψωμί δεν είχαμε, τυρί μας ήρθε.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΥΕΡΕΘΙΣΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ
Μεταξύ των δυνητικών αιτιών του συνδρόμου συγκαταλέγονται και διατροφικοί παράγοντες. Ειδικότερα οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, η ανεπαρκής πρόσληψη νερού, τα ακανόνιστα γεύματα μπορούν να επιφέρουν μετεωρισμό. Επιπλέον η υπερβολική χρήση τσαγιού, καφέ και αλκοόλ μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη σπαστικής κολίτιδας και δυσκοιλιότητας.Οι υποθερμιδικές δίαιτες συνήθως κάτω από 1000 θερμίδες ημερησίως που εφαρμόζονται κυρίως από νεαρά άτομα για την απώλεια βάρους , μπορούν επίσης να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα.Στη διατροφική αντιμετώπιση του συνδρόμου προεξέχοντα ρόλο διαδραματίζουν τα διαιτολόγια υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες (τουλάχιστον 25 γρ. φυτικών ινών ημερησίως). Η αύξηση πρέπει να γίνεται σταδιακά , σε διάστημα μίας εβδομάδας ώστε να ελαχιστοποιηθούν συμπτώματα όπως τυμπανισμός, βορβορυγμοί και κράμπες.Τροφές που συστήνονται για την θεραπεία του συνδρόμου είναι:Ψωμί ολικής αλέσεως (3 φέτες ημερησίως) Ρύζι (1/2 φλιτζάνι περιέχει αρκετή ποσότητα φυτικών ινών. Όσπρια (όχι υπερβολή για την αποφυγή αερίων) μία μικρή μερίδα από φακές, μπιζέλια, φασόλια. Περιορισμός στα ωμά λαχανικά (ντομάτα, αγγούρι, μαρούλι,) και προτίμηση τα βραστά λαχανικά Φρούτα ( σταφύλι ,ακτινίδια, καρπούζι, βερίκοκα, γκρέηπφρούτ, ροδάκινο, ανανάς, μήλο, μπανάνα, πορτοκάλι, βατόμουρα). Στα λαχανικά και φρούτα μειώνουμε την ημερήσια ποσότητα εάν εμφανισθεί μετεωρισμός, αέρια, κοιλιακό άλγος. Απαραίτητη είναι η λήψη 2-3 λίτρα νερού ημερησίως. Επίσης χρήσιμο είναι να γίνονται 3 γεύματα ημερησίως σε σταθερά ωράρια και να αποφεύγονται ενδιάμεσα τροφές χωρίς διαιτητική αξία. Περιορισμό από τσάι, καφέ, αλκοόλ, πικάντικες τροφές με πολλά μπαχαρικά και πλούσιες σε λίπος. Σημαντικός παράγοντας στην καταπολέμηση του συνδρόμου και της δυσκοιλιότητας είναι να λειτουργήσει το αντανακλαστικό της αφόδευσης. Αυτό επιτυγχάνεται επιλέγοντας δύο σταθερές ώρες την ημέρα ,πρωινή και απογευματινή και επισκεπτόμαστε την τουαλέτα ανεξάρτητα από την ανάγκη για αφόδευση παραμένοντας για διάστημα 5 λεπτών. Η ενέργεια αυτή σε καθημερινή βάση βοηθά την σωστή επαναλειτουργία του αντανακλαστικού.
ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ
Στην εποχή τους, απανταχού στην Ελλάδα και την περιοχή μας οι νερόμυλοι γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη, κοντά στα μέρη όπου το φυσικό περιβάλλον προσφερόταν για τη λειτουργία τους. Απετέλεσαν τις φυσικές μεταποιητικές επιχειρηματικές μονάδες της εποχής. Στους νερόμυλους τα δημητριακά, λούπινα βαλανίδια κ.λ.π. θα αλεστούν με τη δύναμη του νερού και θα γίνουν προϊόντα κατάλληλα για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων.
Σήμερα οι νερόμυλοι αποτελούν μνημεία μιας άλλης εποχής αφού τα σημερινά δεδομένα του τρόπου ζωής και διατροφής άλλαξαν με το ξέσπασμα της βιομηχανικής επανάστασης και στην αλλαγή του τρόπου διατροφής μας. Οι περισσότεροι νερόμυλοι στέκονται ως στοιχειωμένα ντουβάρια κρυμμένοι μέσα στο πυκνό πράσινο, των ρεματιών, χωρίς την παρουσία της ανθρώπινης ζωής, ερημικοί, περιμένοντας θα έλεγε κανείς, κάποιους από τους νεώτερους, αφού ξεχάστηκαν από τους μεγάλους ,να τους ανακαλύψουν και να αναδείξουν την αλλοτινή τους, φυσική ομορφιά. Περιμένοντας κάποιους πολίτες ή κάποιες αρχές να ασχοληθούν μαζί τους. έχουν γράψει ιστορία, έχουν προσφέρει με την λειτουργία τους, έχουν εκθρέψει γενιές και γενιές και έχουν αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική τέχνη, το κτίριο το μυλάλαυκο και η δέση. Δυστυχώς ορισμένοι, όχι όλοι, οι τόποι γύρω από τους νερόμυλους μπορούν σήμερα να αποτελέσουν χώρους επίσκεψης αφού διαθέτουν πλούσιο πράσινο με πανύψηλα δένδρα, άφθονο νερό, και την απόλυτη ηρεμία μέσα στον καθάριο φυσικό ορίζοντα. Στοιχείο απαραίτητο για τον σημερινό άνθρωπο, ο οποίος αναζητά τις φυσικές πηγές, το φυσικό τρόπο ζωής και όχι αδίκως χρειάζεται η ανακατασκευή τους, η αναπλασή τους . Μήπως κάποια μέρα φθάσουμε στην ανάγκη να επαναλειτουργήσουμε αυτές τις φυσικές παραγωγικές μονάδες αφού τα άλευρα του νερόμυλου είναι αναντίρρητα σπουδαία τροφή για τον σημερινό άνθρωπο καταναλωτή γι’ αυτόν που αναζητά τον πραγματικό άρτο, τον …. Επιούσιο. Η επαναλειτουργία του μύλου , στο Δυρράχιο, στη Μεσσηνία από τους αδελφούς Πελεκάση καθώς και σε άλλες περιοχές, Πλατανιώτισα Αιγίου, Πλανητέρο Κλειτορίας και αλλού, είναι γεγονός.
ΓΕΝΗΜΑ – ΑΛΕΣΜΑ – ΨΩΜΙ
Ένα από τα κυριότερα στοιχεία της διατροφής από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα είναι το ψωμί. Απαραίτητο για να φτιαχτεί είναι το αλεύρι. Έτσι οι μύλοι και προπαντός οι νερόμυλοι συνδέονται άμεσα με την μεταποίηση των δημητριακών σε αλεύρι, και είναι στενά συνδεδεμένοι με τη ζωή του Ελληνικού λαού. Οι νερόμυλοι συνδέονται επίσης με το πνευματικό βίο, τα δημοτικά τραγούδια, παραδόσεις, παροιμίες, παραμύθια, αινίγματα, θρησκεία, ήθη, έθιμα, λατρευτικά, την κοινωνική ζωή, χώρος συγκέντρωσης συζητήσεων και ανταλλαγής ειδήσεων, οικονομικής δραστηριότητας, προξενιών, αγοροπωλησιών κ.λ.π.
Σήμερα οι νερόμυλοι κατάντησαν σιωπηλά καταφύγια για διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας, δείχνοντας έτσι την ερημωσή τους.
Όσοι γλίτωσαν από τη φθορά του χρόνου και την καταστρεπτική μανία του ανθρώπου θα μας θυμίζουν έναν κόσμο που πέρασε τον σκληρό αγώνα για την καθημερινή και στοιχειώδη επιβιωσή του. Η γνώση όμως, σε αυτόν τον πολιτισμό, δεν είναι μόνα απλά χρήσιμη αλλά και διδακτική απέναντι στην ευμάρεια και τον καταναλωτισμό. Η καθημερινή τους ζωή κυλούσε μέσα από το πανδαιμόνιο φωνών και ήχων από ανθρώπους, ,ζώα, και τη λειτουργία του νερόμυλου, της χούρχουρης, της φτερωτής και των λιθαριών. Ήταν μια πολύβουη κοινωνία που θύμιζε παζάρι και κυκλοφορούσαν τα νέα από στόμα σε στόμα , ολόκληρης της περιοχής.
Η ζωή του μυλωνά σήμερα έμεινε μόνο στις αναμνήσεις και στις διηγήσεις καθώς ελάχιστοι έχουν απομείνει στο χώρο.
Η ΑΡΧΗ
Ο άνθρωπος επινόησε την κίνηση μιας στρογγυλής πέτρας πάνω σε μια άλλη επίπεδη και χοντρόκοβε τα δημητριακά για να κάνει χυλό, γαλέτα, ζυμαρικά, ψωμί, αλλάζοντας έτσι ριζικά τις διατροφικές του συνήθειες. Αργότερα χρησιμοποίησε τους χειρόμυλους , ιγδία (χαβάνια ή γουδιά) και τρίφτες.
Ο Όμηρος γράφει, στη ραψωδία Η, για το παλάτι του Αλκίνοου:
«Πενήντα μες τους πύργους του
Γυναίκες είχε αλέστρες
Όλες τους στο χειρόμυλο
Ξανθό σιτάρι αλέθουν», και στο πολύπαθο βασιλιά της Ιθάκης ,στη ραψωδία Υ αναφέρει:
«Και από το σπίτι σήκωσε
Φωνή γυναίκα αλέστρα
Που κει βρισκόντουσαν
Του αφέντη της οι μύλοι
Και δώδεκα δουλεύανε
Γυναίκες να τοιμάζουν
Κριθάλευρα, σιτάλευρα
Μεδούλι των ανθρώπων.
Οι άλλες σαν απάλεσαν
κοιμήθηκαν.Εκείνη όντας
αδύναμη, άλεθε το μύλο της ακόμα…»
Η αξιοποίηση της δυναμικής και κινητικής ενέργειας του νερού, με την εφέρευση του νερόμυλου, αναφέρεται από το Στράβωνα, το 60 π.χ. Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα χρησιμοποίησαν τον κατακόρυφο υδροτροχό, τη λεγόμενη ροδάνη, σε σχέση με τον οριζόντιο υδροτροχό. Η κατασκευή του υδρόμυλου διέφερε από περιοχή σε περιοχή και ακολουθούσε τις τοπικές αρχιτεκτονικές συνθήκες, μεθόδους και χρήση υλικών. Σε όλους τους νερόμυλους τα στοιχεία που τον απαρτίζουν είναι: Η δέση, το αυλάκι ή μυλαύλακο, η χούρχουρη ή υδατόπυργος ή βαγένι, το σπίτι με τις μυλόπετρες, και ο χώρος της φτερωτής. Αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα της τοπικής και οικονομικής ιστορίας και είναι αξιοπρόσεχτα διατηρητέα μνημεία της προβιομηχανικής κοινωνίας και του λαϊκού πολιτισμού.
Η ΑΝΘΗΣΗ
Μετά την απελευθέρωση στην ηπειρωτική Ελλάδα υπήρχαν 6000 νερόμυλοι, στην Πελοπόννησο ήταν 2000 χιλιάδες και στην Αρκαδία έχουν καταγραφεί 450. Στη Μεσσηνία αρχίζει μια συστηματική μελέτη, κάπως καθυστερημένα, ενώ στη Δημητσάνα λειτουργεί υπαίθριο μουσείο υδροκίνησης , το οποίο έχει μουσειακό χαρακτήρα καθώς και στην Εφταπίτα του Αιγίου. Οι νερόμυλοι στην Πελοπόννησο ήταν ανατολικού τύπου, δηλαδή η φτερωτή τους ήταν οριζόντια και πολλοί λειτουργούσαν και ως λειτουρβιά, ή νεροτριβές, νεροπρίονα κ.λ.π .Πολλοί νερόμυλοι διέθεταν συστήματα συγκέντρωσης, μεταφοράς, αποθήκευσης και διοχέτευσης νερού. Εκτός από τα βασικά κτίσματα που ήταν απαραίτητα για κάθε νερόμυλο, υπήρχαν αποθηκευτικοί χώροι, χάνια (τόποι διαμονής) σταύλοι για τα διάφορα ζώα και κήποι για μποστανικά και κηπευτικά. Για τους μυλωνάδες έχουν γραφεί πάρα πολλές ιστορίες και τους χαρακτηρίζουν θρησκευόμενους, ενημερωμένους, κουτσομπόληδες, κλέφτες, γυναικάδες, πλεονέκτες , αχόρταγους, καλόκαρδους και φιλόξενους.. Ο μυλωνάς, είναι ο μόνος που έχει αποκτήσει ακουστικές δεξιότητες. Καταλαβαίνει με το αυτί το κάθε τι που έχει σχέση με τη λειτουργία του μηχανισμού κίνησης και άλεσης του μύλου. «….Ο μυλωνάς ξυπνάει αμέσως, μόλις αλλάξει ρυθμό ο μύλος ή σταματήσει….», προκειμένου να μας δείξει τις μυστικές και ακατέργαστες διεργασίες της ψυχής που μας παραπέμπει στην «ψυχολογία» , ο Ευάγγελος Παπανούτσος.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Οι περισσότεροι από τους νερόμυλους που λειτουργούσαν, σταμάτησαν στο τέλος της δεκαετίας του 60. Γιατί ο ηλεκτρισμός, ο κινητήρας, ο κυλινδρόμυλος είχαν μεγαλύτερη παραγωγικότητα, ευκολία, και ο χώρος που χρειαζόταν ήταν ελάχιστος. Από τότε έχουν εγκαταλειφθεί οι περισσότεροι νερόμυλοι και άλλοι καταρρέουν στα βάθη των ποταμών , άλλοι καλύπτονται από πυκνή βλάστηση και ελάχιστοι έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.
Για τη διάδοση των ιστορικών και οικονομικών πληροφοριών, για τους νερόμυλους που αφορούν ιστορία, λαογραφία, γεωγραφία, οικονομία, αρχιτεκτονική έρευνα, είναι απαραίτητη η καταγραφή και συλλογή στοιχείων ,για κάθε μύλο.
Οι νερόμυλοι θα έπρεπε να χαρακτηριστούν ιστορικά παραδοσιακά διατηρητέα μνημεία, πρέπει να ενδιαφερθεί η πολιτεία, γιατί ορισμένοι μπορούν να αποτελέσουν μνημεία φυσικού κάλους αναδεικνύοντας την περιοχή, στην οποία βρίσκεται. Οι περισσότερες περιοχές, που βρίσκονται νερόμυλοι είναι λησμονημένα ερείπια σε ρεματιές ποτάμια και φαράγγια. Ευτυχώς που υπάρχουν και ορισμένοι ρομαντικοί που έχουν κάνει σημαντικά βήματα σε πολλές περιοχές της Ελλάδος που έχουν αναστηλωθεί και λειτουργούν, γευόμενοι το ψωμί ολικής άλεσης το οποίο καταργεί το ζάχαρο και τη χοληστερίνη.
ΝΑ ΞΑΝΑΔΩΣΟΥΜΕ ΖΩΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΡΟΜΥΛΟΥΣ
Οι νερόμυλοι σαν πολιτιστικό και φυσικό μνημείο , θα πρέπει να είναι αντικείμενο μελέτης πολυεπιστημονικά. Εφορείες Αρχαιοτήτων, Υπουργείο Πολιτισμού, Φορείς και Ιδιώτες να συνεργαστούν με όραμα και πρόγραμμα, για τη διάσωση, αποκατάσταση και προβολή τους. Είναι μια πράξη πολιτισμού με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, γιατί θα δημιουργεί στη συνέχεια πολιτισμό μέσα από την περιήγηση, τη μάθηση, τη γνώση, την ανακάλυψη, την συγκίνηση την ανάπαυση και την ψυχαγωγία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου