ΙΘΩΜΗ:ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΣΥΝΔΗΜΟΤΕΣ ΜΑΣ

ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΛΥΡΑ  ΙΘΩΜΗΣ  ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ 24002

ΤΗΛ 2724071016

Από το δήμο Ιθώμης  έχουν κάνει  καταγραφή των γεγονότων της Μεσσηνιακής Τοπικής ιστορίας 20  συνδημότες μας οι οποίοι είναι:

1. Παναγιώτης Παπαγεωργίου
2. Κωνσταντίνος Φερμάνης
3. Θανάσης Καρύδης
4. Δημήτρης Κοντοπανάγος
5. Σοφία Κoντοπανάγου
6. Γαρυφαλιά Κατσαμπάνη – Τσαγκάρη
7. Φώτιος Τσαγκάρης
8. Στέλιος Βασιλόπουλος
9. Θοδωρος Μαργαρίτης
10. Ιωνάς Κεφάλας
11. Αθανάσιος Καρύδης
12. Βασίλης Κλεφτόγιαννης
13. Βενετσάνος Κουβελάκης
14. Αννα Σιδηροκαννέλη
15. Γιαννούλης Παναγιωτόπουλος
16. Κ ων-νος Κορμάς
17. Δημήτριος Θεoδωρακόπουλος
18. Γεώργιος Τσώνης
19. Απόστολος Στ. Δρακόπουλος
20. Ευάγγελος Κάψιας

Τ΄ αντιστασιακά τραγούδια, τραγουδήθηκαν και γράφτηκαν στα κελλιά και στα μπουντρούμια, της σκοτεινής φυλακής της Γυάρου. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των τιμίων αγωνιστών, σ΄ ένα θέατρο τρόμου, σ΄ αυτόν τον ξερότοπο της εξορίας, που δε λαλεί μήτε τζιτζίκι στο καβούκι του, γιατί δε βρίσκει χλόη, κλαρί, λουλούδι και θάμνο να σταθεί. Η πνοή των τραγουδιών του μεταξύ των άλλων, εκφράζει την αγανάκτηση και τη διαμαρτυρία ενός τίμιου αγωνιστή, πυρωμένου από τη δίκαια οργή, για τα΄ απάνθρωπα βασανιστήρια των αγωνιστών της αντίστασης, από τους οχτρούς του λαού, μέσα στα βαθειά δεσμωτήρια, ξένους και ντόπιους. Δεν αυτοκαλείται ποιητής, είναι ο σεμνός προμάχος τιμίων λαϊκών αγώνων. Απευθύνεται προς ένα μαρτυρικό και περήφανο λαό, π΄ αγωνίζεται ως το θάνατο, για τις ανθρώπινες αξίες.

Ο αγωνιστής του λαού κοντά στα δικά του τα΄ αναμνηστικά, τα φυσικά, τα πονεμένα, τα ιστορικά λαϊκά αντιστασιακά τραγούδια κάνει μια μικρή ανθολογία επίσης αντιστασιακών χαρακτηριστικών τραγουδιών του λαϊκού αγώνα, που γράφτηκαν κάπου στο βουνό και τραγουδήθηκαν μέσα στη φωτιά της μάχης, για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές και τραγουδήθηκαν από τον ίδιο τον ανώνυμο λαό που τα έδωσε από τα σπλάχνα του, στα φτερά του λέφτερου αγέρα.

Η αντίσταση του λαού μας, αποτελεί μια τεράστια σημαία της λεφτεριάς τιμημένη. Είναι η σημαία της ζωής και της δικαιωσύνης, που φτερουγίζει στις καρδιές της νέας γενιάς. Και δικαιώνεται το τιμημένο αυτό λάβαρο, στα ιδανικά του ένδοξου και τιμημένου Ε.Λ.Α.Σ., π΄ αγωνίστηκε και βγήκε νικητής, αφού συνέτριψε στις μάχες, τους Γερμανοϊταλούς κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Ο Παναγιώτης Παπαγεωργίου*, γεννήθηκε στο 1918 στο χωριό Βαλύρα Μεσσηνίας. Μπήκε στο Εαμικό κίνημα το 1943, ως ανταρτοεπονίτης. Σταμάτησε την αμαξοστοιχία του σιδηρόδρομου στη Βαλύρα Μεσσηνίας, που μετέφερε Ιταλούς. Μπήκε στην ομάδα κρούσης της Ο.Π.Λ.Α. Κατόπιν ανέλαβε στρατιωτικός υπεύθυνος του Εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. της Βαλύρας. Το 1944 μπαίνει στην υποδειγματικήν Ε.Π.Ο.Ν. ανταρτοεπονίτης του 9ου Συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. Έλαβε μέρος και διεκρίθηκε για τα΄ αγωνιστικό του θάρρος και την αυταπάρνηση, σε πολλές μάχες, ενάντια στους ναζίδες Γερμανούς και στους Γερμανοντυμένους συνεργάτες τους.

Πήγε καταδιωκόμενος στην Πάτρα το 1948, πιάστηκε από την Ασφάλεια. Πέρασε από δίκη στο Στρατοδικείο της Κόρθος, δικάσθηκε 15 χρόνια φυλάκιση και κλείστηκε στα υγρά και σκοτεινά κρατητήρια της Γυούρας. Εκεί μέσα στα σκοτεινά κελλιά, στο νησί του θανάτου, έγραψε τα τραγούδια του. Η χούντα τον έπιασε το 1967. Τον εξόρισε ξανά στη Γυάρο, (για να αφήσει τα κόκαλα του) σταυρωμένος από τη λύσσα θηρίων, θρασύδειλων τυράννων, και βασανιστών.

*Το Μαρτιο του 1984 από τη νομαρχία Μεσσηνίας εγινε η επιτροπή κρίσης των αντιστασιακών της περιόδου 1941-44. Η  εφημερίδα <ΜΑΧΗ>  της Καλαμάτας στις 19-3-19θ4 εγραψε ότι από την επιτροπή κρίσης αντιστασιακών αναγνωρίστηκε ο Π. Παπαγεωργίου για την αντιστασιακή του δράση41-44που κλείστηκε στις φυλακες της Γυάρου 4,5 χρόνια. Ηπροθεσμία αναγνώρισης της ιδιότητας του αντιστασιακού από την επιτροπή κρίοσεως της νομαρχίας Μεσσηνίας εληγε στις 27-4-1984.Το νομοσχέδιο για την αναγνωριση της <ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΚΗΣ>ψηφίστηκε το 1982 από τον υπουργό Γ.ΓΕΝΗΜΑΤΑ.

Ο Κων/νος Φερμάνης γεννήθηκε στη Βαλύρα το 1922 και πέθανε το 2001.

Ο πατέρας του ήταν μπράβος του Δημάρχου Στρατήγη (στο Πειραιά), σωματοφύλακας του στρατηγού Κονδύλη και του αρχηγού της αστυνομίας Γιάννη Πολυχρονόπουλου. Έζησε στο χωρίο τη παντοδυναμία του χωροφύλακα που τον έλεγαν «καπετάνιο», το παπά, το δάσκαλο και τους πλούσιους του χωριού. Έζησε τον αγροφύλακα που ήταν άξεστος, αγράμματος και τυρανίσκος του χωριού. Ήταν και οι καλοί, το «αλάτι» που εμπόδιζε να προχωρήσει η σαπίλα και η βρωμιά στη τοπική κοινωνία του χωριού. Έζησε σε όλο της το μεγαλείο τη «Τρούμπα».

Το 1940 γίνεται εθελοντής στην Αεράμυνα. Στις 12 Απριλίου του ΄41 είναι στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Τραυματίζεται στο πλοίο από το βομβαρδισμό των Γερμανών όταν πήγαιναν για Σούδα. Εντάσσεται στη 1η Ελληνική Ταξιαρχία στο 3ο Τάγμα στη Μέση Ανατολήκαι συναντήθηκε εκεί με το συχωριανό του και αδελφικο του φίλο Παναγιωτη Κοντοπανάγο. Το 1942 είναι στη Συρία. Δημιουργείται ο ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) που προωθούσε δεξιούς και βασιλικούς αξιωματικούς και κυνηγούσαν κάθε άλλον που δεν ήταν δικό τους. Αυτός προσχώρησε στον Α.Σ.Ο. (Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση) και τους κλείνουν στα «σύρματα» στο στρατόπεδο «ΤΜΙΜΙ». Στις 6/8/45 οι Αμερικανοί έριξαν την ατομική βόμβα και σε 3 ημέρες τη δεύτερη στο Ναγκασάκι. Τους αποφυλακίζουν στις 9/11/45. Όσοι προορίζονταν για Πειραιά τους έβγαλαν τα σήματα ΕΛΑΣ, ΕΛΑΝ και τα εθνόσημα.

Ο πατέρας του ακραίος εθνικόφρονας και αντικομμουνιστής κατέβηκε από τον Πειραιά στη Βαλύρα και ο γαμπρός του ήταν φυλακή με τη του εγκληματία επειδή ήταν στο ΕΛΑΣ. Φτάνοντας στο Πειραιά ήταν τα πάντα γκρεμισμένα από τους βομβαρδισμούς. Πιάνει δουλειά σαν εργάτης στο λιμάνι του Πειραιά και ύστερα από μια απεργία η διοίκηση του ΟΛΠ (Οργανισμός Λιμένα Πειραιά) τον σταμάτησε. Αναχωρεί για Βαλύρα με το γαμπρό του Κανακάκη και ο Σταυρέας παρότι φίλος και γνωστός του πατέρα του, πιάνει κρεμά και δένει τη θεία του στη Καλογερόραχη για να τους πει που ήταν οι γιοι της κομμουνιστές. Ο Σταυρέας ήταν αχάριστος γιατί τον γλίτωσαν στο Μελιγαλά Βαλυραίοι και σαν αντίποινα ήρθε στη Βαλύρα πήρε αρκετές γυναίκες τις οποίες κακοποίησαν στην Ανδρούσα.

Ο πατέρας του ήταν αρκετά στενοχωρημένος γιατί η παρέα του Σταυρέα ειδοποιήθηκε ότι είχε κατέβει στο χωριό ο γιος με το γαμπρό του.

Τον έπιασε ο αστυνόμος του χωριού και του είπε να φύγουν γιατί δεν μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλειά τους από Εθνικόφρονες Βαλυραίους και από τα πρωτοπαλήκαρα του Σταυρέα και Μαγγανά.

Έφυγαν για Πειραιά, γίνονται οι εκλογές του 46, αρχίζει ο εμφύλιος και εντάσσεται στην ΜΛΑ (Μαζική, Λαϊκή Αυτοάμυνας) και επανέρχεται ο Αγγλόφιλος Βασιλιάς Γεώργιος. Αρχίζουν να γεμίζουν τα κρατητήρια, φυλακές, δικαστήρια.

Τον πιάνουν και τον οδηγούν στο 11ο αστυνομικό τμήμα. Ο υπαστυνόμος ήταν βαφτισιμιός του πατέρα του και του είπε ότι θα τον ελευθέρωνε αν δεν τον είχαν κατηγορήσει. Τον οδήγησε στον διοικητή και από εκεί στο Γ΄ παράρτημα ασφαλείας όπου βρήκε πολλούς αγωνιστές που ήταν έτοιμοι για την εξορία. Οδηγήθηκε στην ασφάλεια Πειραιά και εξορία στην Παναγιά Ικαρίας το 1947. Οι Ικαριώτες βοηθούσαν πολύ τους εξόριστους. Μετά από 4 μήνες βρέθηκε ξανά στο σπίτι του στο Πειραιά και ο αναγκαστικός νόμος 509/47 είχε μπει για καλά στο πετσί των αγωνιστών, ενώ το ΚΚΕ ήταν επίσημα παράνομο. Το Νοέμβριο του 48 τον οδηγούν στην ασφάλεια Πειραιά με ψεύτικες κατηγορίες βαριές, ενώ από το 41 ήταν στη Μέση Ανατολή. Δέχθηκε βασανισμούς ανακρίσεις και χαφιεδισμούς. Διοικητής ασφάλειας Πειραιά ήταν ο Γιαννάκης Πολυχρονόπουλος πρώτος εξάδελφος του Γιάννη Πολυχρονόπουλου που είχε το πατέρα του σωματοφύλακα. Για να σωθεί έπρεπε να κάνει δήλωση. Κλεισμένος στη φυλακή με άλλους συντρόφους περίμεναν την ημέρα της δίκης και τους εξόρισαν στη Μακρόνησο. Ανήμερα στη γιορτή του 21/5/49 γίνεται έκτακτο στρατοδικείο τον φέρνουν Πειραιά με 38 συγκατηγορούμενους. Ο Γιάννης Πολυχρονόπουλος ήταν συνήγορος του Ντίνου. Η κατηγορία ήταν ίδια για όλους. Ήθελαν να ρίξουν το καθεστώς.

Η δίκη κράτησε 12 ημέρες άρχισε η απολογία, πήρε το λόγο ο βασιλικός επίτροπος και ο συνήγορος Πολυχρονόπουλος.

Στις 20-6-49 πήρε το αποφυλακιστήριο πηγαίνει στη Βαλύρα όπου ο πόλεμος και τομή, εμφύλιος βοήθησαν να περιμένει το βρώμικο φρούτο του χαφιεδισμού. Το βιβλίο με τίτλο «Αμαρτωλές και ανίκανες ηγεσίες» το αφιερώνει στους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους στον αντιφασιστικό αγώνα και τον εμφύλιο και καταριέται τους υπεύθυνους και των δύο πλευρών που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις (η κάθε μία για δικούς της σκοπούς), να φουντώσει ο εμφύλιος με αποτέλεσμα να χυθεί ποτάμι το πολύτιμο αίμα των χιλιάδων νέων Ελλήνων, να γίνουν ανυπολόγιστες καταστροφές και να πάει για πολλά χρόνια πίσω η χώρα μας.

Το βιβλίο έχει 306 σελίδες και 14 φωτογραφίες. Έκδοση 1990 Πειραιάς. Δεν πρόλαβε να εκδώσει τα δύο βιβλία με τίτλο «Αμαρτωλά και βρώμικα πάθη».

Φίλε Ντίνο νάναι ελαφρύ το χώμα που σε σκεπάζει και είσαι πάντα στις καρδιές των ανθρώπων που αγάπησες και σε αγάπησαν.

Ο Αθανάσιος Καρύδης γεννήθηκε στη Βαλύρα το 1907. Μετά τη γέννησή του ο πατέρας του με τα αδέλφια του Δημήτριο, Γεώργιο και Αθανάσιο έφυγαν για Αμερική.

Ο παππούς του ήταν ιδιοκτήτης 80 στρεμμάτων με δένδρα ελιές, συκιές, αμπέλια, σταφίδες ξυνά και είχε 1300 πρόβατα. Είχε δε δώσει προίκα στο γαμπρό του Νίκο Μανιάτη άλλα 350 πρόβατα.

Στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τα αδέλφια Δημήτριος Δημοσθένης και Αθανάσιος εγκατέλειψαν την Αμερική και ήρθαν να πολεμήσουν.

Μεταξύ των οπλαρχηγών ήταν και οι αδελφοί Κων/νος και Σταυριανός Καρύδης που ελευθέρωσαν τη Βαλύρα από τον Τζεφέρ Αγά και τα άλλα πέντε αδέλφια Ιωάννης, Θόδωρος ή καπετάν Πόρτας, Σπύρος, Βασίλειος και Αναστάσιος πολέμησαν σε πολλές μάχες στο Μωριά.

Το 1926 ο υπουργός παιδείας προκειμένου να επανδρώσει τα ακριτικά χωριά με δημοδιδασκάλους διέταξε την έξοδο των φοιτούντων στο διδασκαλείο Τρίπολης που ήταν στο σύνολο 37. Οι 21 δέχθηκαν να διοριστούν αλλά, έπρεπε να διδάξουν σε πολυτάξια σχολεία, 3 μήνες.

Ο Καρύδης παρέμεινε στη Βαλύρα όπου το σχολείο εστεγάζετο στο σπίτι του Τσώνη.

Στη «Σημαία» Καλαμών το Αρχηγείο χωροφυλακής, ζητούσε 54 νέους απόφοιτους του γυμνασίου και με εντεκάμηνη θητεία θα εξέρχονο ενωμοτάρχες.  Επειδή δεν είχε χρήματα για να πάει στην Καλαμάτα να υποβάλλει τα δικαιολογητικά και ο πατέρας του δεν το ήθελε γιατί ήταν μοναχογιός, πήρε ένα ξυράφι, ένα ψαλίδι και μια μηχανή κουρείου από το σπίτι του και τα πούλησε 93 δραχμές στο γιατρό Γιώργη Γεωργακόπουλο. Από τη Μεσσηνία πήραν συνολικά 5 και εκπαιδεύτηκαν στα Χανιά Κρήτης όπου απεφοίτησε πρώτος. Στη συνέχεια υπηρέτησε στην Αθήνα στο πολιτικό γραφείο του Παναγή Τσαλδάρη.

Οι φιλελεύθεροι το 1935 εξαπέλυσαν πολιτικό κίνημα εναντίον του λαϊκού κόμματος και υπήρξε η αιτία απομάκρυνσής του από τον πρωθυπουργό, γιατί απεστάλη με 2 λόχους χωροφυλακής στη Βόρεια Ελλάδα για καταστολή του κινήματος που είχε δημιουργηθεί. Το 1937 υπηρετούσε στην Ασφάλεια Καβάλας και γνώρισε τη γυναίκα του Δέσποινα Χριστόφα με την οποία απόχτησε 4 παιδιά τον Δημοσθένη, Ευστάθιο, Παναγιώτη και Δημητρούλα που πέθανε στην κατοχή 3½ χρονών.

Στις 15-12-43 στον Πολύγυρο οι αντάρτες του ΕΛΑΣ συνέλαβαν 27 αστυνομικούς το δε νομάρχη Βεροίας Σίσσα τον εκτέλεσαν στο Χολομώντα. Στις 18-1-44 τους πέρασαν στη Ποντοκερασιά Κιλκίς και τους καταδίκασαν όλους σε θάνατο.

Μέσω κακουχιών διάρκεια 3 μηνών του οδήγησαν στο Ελευθεροχώρι Καστοριάς όπου διατηρούσαν στρατόπεδο και έμειναν εκεί 18 μήνες. Στο στρατόπεδο ήταν συνολικά 224 άτομα και επιτηρούντο από Ιταλούς στρατιώτες που ανήκαν στον Μπαντόλιο. Εκτέλεσαν το Μανώλη Σλεξανδράκη Ανθ/στη από Σούδα Κρήτης με τη κατηγορία ότι ήταν κομμουνιστοφάγος. Ο Πρωθυπουργός του βουνού Δημήτρης Παρτσαλίδης μαζί με το Δεσπότη Κοζάνης Ιωακείμ και το στρατηγό Καλαμπαλίκη ζήτησε από το στρατοπεδάρχη Βουνοτρυπίδη να φέρει όλους τους κρατούμενους της Χωροφυλακής. Όταν ήρθε η σειρά μου με ρωτά πως λέγομαι και από πού είμαι. Του απάντησα Αθανάσιος Καρύδης από Καβάλα. Ε ρώτησε σε πιο «καπνομάγαζο» εργαζόμουν και του είπα στην ασφάλεια με την οποία είχατε καθημερινά δοσοληψίες.

Του είχε επιτρέψει να δεί τον εκδότη της προοδευτικής εφημερίδας «ΝΙΚΗ» Περικλή Μπακλαβά το οποίο εφυγάδευσε στην Αθήνα, ενώ το 4ο Σώμα στρατού είχε διατάξει τη σύλληψή του. Στη συζήτηση που είχε μαζί του τον ρώτησε σε πια μάχη συνελήφθηκαν. Του εξήγησε ότι στη Χωροφυλακή Χαλκιδικής την είχαν αφοπλίσει επιτρέποντας στους Βούλγαρους να καταλάβουν Πολύγυρο Μουδανικά και Κασάνδρα, εμείς όλοι ήμασταν στα σπίτια μας, εκτός εκείνων που φύλαγαν τη διοίκηση και τις φυλακές. Μετά τη συζήτηση ο Παρτσαλίδης άλλαξε γνώμη και έδωσε εντολή στο στρατοπεδάρχη να προμηθευτεί μηχανές, ψαλίδια και ξυράφια  για να καλωπιστούν οι κρατούμενοι που ήταν ρυπαροί και τρισάθλιοι και το σισίτιο νάναι πλούσιο και 3 φορές την ημέρα.

Ο δεσπότης Κοζάνης στη συνέχεια μας είπε γιατί τα κεντρομόλα νεύρα σας δεν λειτούργησαν να ενταχτείτε στο ΕΛΑΣ. Στη συζήτηση πετάγεται ο συντ/ρχης Μποσχοβίδης τον οποίο ο Τσώρτιλ είχε τοποθετήσει στο αρχηγείο του Παρτσαλίδη να τον παρακολουθεί και να προλαμβάνει τυχόν εκτελέσεις εθνικοφρόνων και του λέει.

Πρωθυπουργέ κοίτα πως μας κατάντησαν. Μας πιάσανε αμαχητί και μας βασανίζουν. Τον αναγνώρισε γιατί είναι 7 κινηματογράφους στη βόρεια Ελλάδα αλλά να περιμένουν ώσπου να δώσει εντολή. Μετά από δύο μέρες ήρθαν αντάρτες στο Επταχώρι με φορτωμένα μουλάρια από σιτάρι, καλαμπόκι, τσιγάρα, τσιγαρόχαρτα, λίπος, σαπούνι, ψωμιά και να τα μοιράσουν οι Καρύδης – Μοσχοβίδης δίκαια σε όλους τους κρατούμενους.

Τον Απρίλιο του 43 ημέρα Κυριακή στο καφενείο των αδελφών Βερροιώτη έγινε επεισόδιο με Γερμανό. Ο Καρύδης τον αφόπλισε και τον κτύπησε. Το συνέλαβαν και τον οδήγησαν στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη όπου έμεινε 4 μήνες. Κάθε μέρα ο αρχηγός της Γκεστάμπο καθηγητής κος Μπάγιερ ενεργούσε ανακρίσεις με διερμηνέα ένα ρουφιάνο Έλληνα καλόγερο. Μετά από 70 ανακρίσεις και με τη μεσολάβηση του Δεσπότη Πολύγυρου Ειρηναίου που ήταν συμφοιτητής Θεολογίας με τον Στάλιν στο Κίεβο αφέθηκε ελεύθερος επιστρέφοντας στον τόπο κατοικίας του.

Ο Θανάσης Καρύδης διαθέτει ένα πλούσιο αρχειακό υλικό διάσπαρτο και ατακτοποίητο. Είχε αρθρογραφήσει στην εφημερίδα ΒΑΛΥΡΑ που δυστυχώς σταμάτησε η κυκλοφορία της και τον συνάντησα για τελευταία φορά στις 8-12-2000 που ήμουν εισηγητής σε συνέδριο στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Πολυμέσα». Είχε τόσο πάθος με τη Βαλύρα που στα γράμματά του έβαζε τη διεύθυνσή του με σφραγίδα και στο τέλος της λέξη Βαλυραίος.

Ο Δημήτριος Κοντοπαγάνος Ταξίαρχος Ε.Α. το 1999 τύπωσε το έντυπο με τίτλο «Αναμνήσεις από τη περίοδο της δεκαετίας 1940-49». Το αφιερώνει στους 38 συμμαθητές του στης στρατιωτικής σχολής Ευελπίδων τάξεως 1942 οι οποίοι έπεσαν κατά τη 10ετία του 1940. Έζησε τα γεγονότα του 44 στην Αθήνα (Δεκεμβριανός τον εμφύλιο του 46-49 και περιγράφει σε 35 σελίδες τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, κατοχή, εθνική αντίσταση. Δεκεμβριανά και εμφύλιο. Η γυναίκα του Σοφία τύπωσε τη ποιητική της ανθολογία (Αθήνα 2000) και εκτός των άλλων αφιερώνει ποιήματά της στους πολεμιστές που έπεσαν στα πεδία των μαχών το 1821, 1940-41, 1944 και 1946-79. Είκοσι ποιήματα αφιερώνει στους παραπάνω πολεμιστές και το σύνολο των σελίδων του εντύπου είναι 76.

Ο Φώτης Τσαγκάρης πήρε μέρος στο Μικρασιατικό πόλεμο.

Στον πόλεμο του 40 προσέφερε σαν γιατρός από τις τάξεις του Στρατού.

Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα απεχώρησε από τις τάξεις του Στρατού και τον Μάιον του 1941 εγκατεστάθει με την οικογένειά του στην Καλαμάτα. Το Δεκέμβριο του 1941 διορίστηκε στο ΙΚΑ Καλαμάτας. Παράλληλα έκανε και επισκέψεις σε ασθενείς στα σπίτια για  να καταφέρνει μετά βίας να επιβιώνει με την οικογένειά του.

Οι Καλαματιανοί, όσοι τον θυμούνται, ακόμα μιλούν για την πραότητα, την καλοσύνη και την αφιλοκέρδειά του. Όχι μόνο, λένε, δεν έπαιρνε αμοιβή από τους φτωχούς αλλά τους βοηθούσε  από το υστέρημά του.

Στα τέλη του 1942, μετά από προτροπή πολλών συμπολιτών του, έγινε Δημοτικός Σύμβουλος Καλαμάτας. Δήμαρχος ήταν τότε ο Στασινόπουλος. Στις αρχές Μαΐου 1943 έφυγε με άδεια ο Δήμαρχος και αναπληρωτής Δήμαρχος έγινε ο Φώτης Τσαγκάρης. Αργότερα έγινε Δήμαρχος.

Σαν Δήμαρχος, άνθρωπος και γιατρός πρόσφερε, απ' όπου μπορούσε και όπως μπορούσε, τις καλές του υπηρεσίες στο στενάζοντα από τη σκλαβιά, πεινασμένο λαό της Καλαμάτας και της γύρω περιοχής.

Κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για την απελευθέρωση Ομήρων και φυλακισμένων, από τους Γερμανούς, Καλαματιανών και πολλές φορές τα κατάφερε.

Τότε η ικανοποίησή του και η χαρά του ήταν μεγάλη.

Στα τέλη Ιανουαρίου 1944 μετετέθη στο ΙΚΑ της Αθήνας και στις 14-2-1944 παραιτήθηκε από τη θέση του Δημάρχου Καλαμάτας και έφυγε οικογενειακώς για την Αθήνα.

Αργότερα επέστρεψε στο ΙΚΑ Καλαμάτας απ' όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Έζησε και πέθανε φτωχός αλλά σεβαστός απ' όλους.

Τις εντυπώσεις του, και τα βιώματά του τα χρόνια της Κατοχής, τα πικρά εκείνα χρόνια, ως Δήμαρχος Καλαμάτας ιστορεί στο βιβλίο του "Αναμνήσεις της Μεσσηνιακής Κατοχής", "Από την σκοπιάν της Δημαρχίας καλαμάτας".

Πέθανε στις 16-4-1977 και ετάφει με δαπάνη του Δήμου Καλαμάτας, τιμητικά.

Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη -Τσαγκάρη

Η Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη - Τσαγκάρη γεννήθηκε στο Δώριο -Τριφυλίας, από γονείς αγρότες, και σε ηλικία 7 ετών έχασε τον πατέρα της.

Τη στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση τελείωσε στο χωριό της. Φοίτησε για ένα χρόνο στην Πάντειο. Για λόγους πάνω απ' τη θέλησή της διέκοψε τις εκεί σπουδές της. Στη συνέχεια εισήχθει στη Σχολή Μαΐων του Μαιευτηρίου Αλεξάνδρα. Ως μαία εργάστηκε 17 χρόνια σε Αγροτικά Ιατρεία του τόπου της.

Πριν 29 χρόνια παντρεύτηκε με τον Δημήτριο Τσαγκάρη, υπάλληλο Υπουργείου Γεωργίας, από τη Βαλύρα, συγχωριανό μας και είναι μάνα δύο παιδιών.

Στα Γράμματα εμφανίστηκε το 1993 και έχει εκδώσει τα πιο κάτω βιβλία:

1. "Τα Χελιδόνια", ποιήματα για παιδιά, Καλαμάτα 1993

2. "Άλλα αλήθεια και άλλα παραμύθια", Αφηγήματα -Μύθοι, Καλαμάτα 1995

3. "Στην άκρη της πόλης", Διηγήματα, Καλαμάτα 1996

4. "Διέξοδος και φυγή", ποιητική Συλλογή, Καλαμάτα 1997

5. "Οι λεύκες ξαναγέμισαν πουλιά", Διηγήματα, Καλαμάτα 1999

6. "Μύθοι -Θρύλοι -Ιστορίες", Λαογραφικά -Ιστορικά, Καλαμάτα 2001.

Έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά "Πνευματική Ζωή", "Τριφυλιακή Εστία", "Εστία", "Έκφραση", τις εφημερίδες "Μεσσηνιακά Νέα", "Νουμάς", "Βαλύρα", "Τα Νέα των Σουλιμαίων" κ.α.

Είναι μέλος Λογοτεχνικών Σωματείων και έχει τιμηθεί με πολλές και ποικίλες Πανελλήνιες διακρίσεις. Τιμητικά Διπλώματα, Βραβεία και μετάλλια από τη Δ.Ε.Ε.Π., Βραβείο από τη "Διεθνή Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ", και βραβείο, από το "Πατερικό και Βυζαντινό Ινστιτούτο Αμερικής".

Για το έργο της έχει ανθολογηθεί σε Λογοτεχνικές Εγκυκλοπαίδειες, (Διαρκής Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος 15, 1, 17 και 19, του Μιχ. Σταφυλά, (Πελοποννησιακή Λογοτεχνία, 8ος τόμος, Η Λογοτεχνία της Μεσσηνίας, σελ. 168-171) του Κων. Μ. Σταμάτη κ.α.

Ποιήματά της έχουν περιληφθεί σε αρκετές ποιητικές Ανθολογίες.

Η Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη -Τσαγκάρη μεγάλωσε σε οικογένεια με Κέντρο -Αριστερή Ιδεολογία. Άνθρωποι του στενού οικογενειακού της περιβάλλοντος, πήραν μέρος στην Αντίσταση και γι'  αυτό διώχθηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν.

Στα έργα της, σ' όλα τα βιβλία της, δεν χάνει ευκαιρία να αναφέρεται πολύ συχνά στον πόλεμο και τις συμφορές του, ειδικά στον εμφύλιο, και να υμνεί την Ειρήνη και τα αγαθά της.

Ειδικά στο βιβλίο της "Στην άκρη της πόλης", που οι ήρωές  της είναι παιδιά του πολέμου της, στέρησης και της προσφυγιάς, ιστορεί τα πάθια και τις συμφορές του πολέμου. Είναι ένα βιβλίο καθαρά αντιπολεμικό, ένας ύμνος και μια ακόμα σημαία για την Ειρήνη.

Τα τελευταία 16 χρόνια, η Γαρυφαλλιά ζει και δημιουργεί στη Βαλύρα -Μεσσηνίας.

Ξεχωρίζουν ιδιαίτερα τα παρακάτω:

"Ειρήνη" (ποίημα από τη συλλογή τα Χελιδόνια) σελ. 50

"Οι δύο φίλοι" από το βιβλίο διηγημάτων. "Στην  άκρη της πόλης" σελ. 38.

Από το βιβλίο "Οι λεύκες ξαναγέμισαν πουλιά". Σελ. 52: από... "Δεκάξη χρόνων ήμουν που γίνηκε ο πόλεμος... (έως σελ. 53)... Ανάθεμά τους που τον κάνουν..."

Και σελ. 30 από "... Πέρασαν χρόνια και ο Μητσοτούρκος περνούσε καλά... (έως) ... όλοι οι πόλεμοι είναι παραλογισμός, μα οι εμφύλιοι είναι η κορφή του παραλογισμού και η πιο βαριά κατάρα..."

 Ο Στέλιος Βασιλόπουλος είναι απόγονος του κοτσαμπάση Πουλόπουλου από Σκάλα Μεσσηνίας.

Συμμετείχε ένεργά στην έθνική άντισταση και ήταν ενας από τους πρωτεργάτες στην άνατίναξη του μεταλλείου στο Ζερμπίσια Μεσσηνίας, το όποίο προμήθευε μετάλλευμα το Γερμανικό στρατο κατοχης και ο πατέρας του ηταν έπιστάτης.

Κατέγραψε σε 37 ποιήματατα χρόνια της κατοχής,κάνοντας μιά προσπάθεια να πλατύνει τη γνώση,να δημιουργηθούν έρωτήματα,να φθάσουμε σε άναζήτηση, να διακινήσει συναισθήματα και να μάθουμε άντικειμενικά την άλήθεια για τον έμφύλιο,την κατοχή και την έθνική άντίσταση.

Ο τίτλος είναι´Μνήμες Πικρές Κατοχικές¨με ύπότιτλο ¨¨Ποιήματα Κατοχής¨Αθηνα 1985.Είναι τυπωμένο σε λευκό χαρτί και εχει 63 σελίδες.

Ο τίτλος του βιβλίου,Περνώντας έναν αιώνα ,γραμμένο στα  αγγλικα  είναι  από την μετανάστρια στην Αμερική ΑΝΝΑ ΣΙΔΗΡΟΚΑΝΝΕΛΗ  απόγονο του γένους ΚΑΛΑΜΠΟΚΗ ,από τη Βαλύρα 

Από το δήμο Ιθώμης έχουν γράψει και οι παρακάτω:

1.Από τα Ζερμπίσια ο Βασίλης Κλεφτόγιαννης.

Το βιβλίο του έχει τίτλο:

Όπως τάζησα μαρτυρία μιας βασανιστικής πορείας. Αθήνα 1994 σελίδες 235. Του απονεμηθή αναμνηστικό μετάλλιο της εθνικής αντίστασης 41-45.

Περιγράφει την εποχή 40-49 τις προσωπικές του εμπειρίες (μειχές, εξορίες, βασανισμούς, κατοχής, το ύμνο της ΕΛΑΣ, το όρκο του ΕΛΑΣΙΤΗ, τον όρκο των ταγμάτων ασφαλείας που στη Μεσσηνία δημιούργησαν οι Περρωτής - Παπαδόγγοντας και στο Μελιγαλά εγκαταστάθηκε το Μάρτιο του 44).

2.Από τη Λάμπαινα είναι ο Ίωνάς Κεφάλας. Το βιβλίο του έχει τίτλο: Η ιστορία της Μεσσηνίας Τομ. Α 1935 σελ. 339 και θα περιγράψουμε αναλυτικά σε ιδιαίτερο άρθρο.

3.Από το Μαυρομάτι ο Βενετσάνος Ι. Κουβελάκης. Το βιβλίο του έχει τίτλο: Παυσανίου Μεσσηνιακά (εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις, εικόνες, οδηγοί) Αθήνα 1959 σελ. 199.

Από τα η Σκάλα ο Θόδωρος Γ. Μαργαρίτης (δημοσιογράφος) έγραψε το βιβλίο με τίτλο: Η Σκάλα της Μεσσηνίας (ιστορία - Λαογραφία) εκδόσεις βιβλιογονία Αθήνα 1995 σελίδες 383.

 Από  τη Χρύσοβα Μεσσηνίας ο Γιαννούλης Παναγιωτόπουλος*  το 1986 εγραψε το βιβλίο με τίτλο ¨αντίλαλοι μιας εποχής¨ και με υπότιτλο ¨αφηγήσεις πεζές και έμμετρες ενός αντάρτη δικηγόρου¨.Εχει 314 σελίδες και χωρίζεται σε 3 ενότητες {οι ρίζες (1-45),οδοιπορικό (46-298) και λίγα από τα τραγούδια μου(299-314)}. Το βιβλίο περιέχει 42 σκίτσα, 46 φωτογραφίες,34 ποιήματα ,4 τραπεζογραμμάτια της κατοχής και 34 τραγούδια.Το βιβλίο τελειώνει  μ’ ένα ποιήμα που περιγράφει το σεισμό της Καλαμάτας που έγινε στις 15-9-1986.

Γεννήθηκε το 1908 στη ΧΡΥΣΟΒΑ στην οποία είχαν δώσει το όνομα ¨Μικρή Μόσχα¨.Το 1920 πήγε στο ελληνικό σχολείο στο Βαρυμπόπη και  τελείωσε το γυμνάσιο ΜΕΛΙΓΑΛΑ το 1927 ,ζώντας παράλληλα βουκολικά από το μεγαλύτερο σούπερ μάρκετ τη φύση, βιώνοντας και παρατηρώντας τις εναλλαγές των εποχών ,συμμετέχοντας στις αγροτικές καλλιέργειες και διαβάζοντας παράλληλα εξωσχολικά βιβλία .ακούγοντας τις φωνές των ζώων-πουλιών και βλέποντας τις εναλλαγές των χρωμάτων στα άνθη ,καρπούς των δέντρων –φυτών.Όλα αυτά τον οδήγησαν στην γρήγορη αυτονομία του και απογαλακτοποιησή του.Εσάγεται  στη νομική σχολή Αθηνών και το  1932  επιστρέφει πτυχιούχος δικηγόρος στην ΚΑΛΑΜΑΤΑ , μπαίνοντας όπως γράφει στο πεζοδρόμιο της ζωής.Από το 1933-40 συμμετέχει ενεργά στους κοινωνικούς αγώνες χωρίς ανάπαυση. Το  1936 συλλαμβάνεται από την δικτατορία ΜΕΤΑΞΑ και αναφέρει το βαλυραίο  υπενωματάρχη ΜΠΑΜΠΑΛΗ που τον βοήθησε να καταστρέψει τα προοδειτικά βιβλία του ,για να μην εχει τραβήγματα (σελ162,& 1). Το 1940 στρατεύθηκε στην ΑΛΒΑΝΙΑ  περιγράφοντας τον πόλεμο του 40 ,ταα χρόνια της αντιστασης ,τη δράση των ταγμάτων ασφαλείας και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.Τέλη Φλεβάρη του 45 στην Καλαμάτα καλωσόρισε τον ΠΑΝ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟ   εκπρόσωπο  της κυβέρνησης εθνικής ενότητας  ,ως εκπρόσωπος του ΕΑΜ  και ο ΩΡΙΩΝΑΣ ως εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ.Το 1967 συλλαμβάνεται από την χούντα των συννταγματαρχών και πήγε ¨<ταξείδι αναψυχής>¨ στη ΓΙΟΥΡΑ.Το 1984 αναγνωρίζεται η εθνική αντίσταση στη βουλή ομόφωνα απ’ ολες τις παρατάξεις .Στην τελευταία ενότητα αναφέρεται στη <ΦΟΝΙΣΣΑ> του ΠΑΠΑΔΙΑΜΆΝΤΗ  υπονοώντας τη διχόνοια.

Κλείνει το βιβλίο του με ένα ποιήμα στο σεισμό της Καλαμάτας  που ‘εγινε στις 13-9-1986 που θα εγκαινιαζόταν η ακτοπλοϊκή σύνδεση Καλαμάτας-Κρήτης.

*Ο Ι ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ έχει ανηψιό τον ΚΩΣΤΑ ΔΕΔΟΎΣΗ ,συμμαθητή μου στο ΜΕΛΙΓΑΛΑ  και είναι αναπληρωτής γενικός διευθυντής στην εμπορική  τράπεζα.

 15. Ο Κων-νος Κορμάς από Κεφαλληνού έχει γράψει το βιβλίο με τίτλο: ¨Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΙΝΟΥ¨ και με υπότιτλο  Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία,Καλαμάτα Νοέμβριος  1996.

  Περιέχει 21 θεματικές ενότητες ,26 ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε σύνολο 434 σελίδων.Διετέλεσε πρόεδρος του Κεφαλληνού 13 χρόνια.Το 1943 το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του χωριού του τον πρόεδρο και αργότερα εγινε μέλος του λαϊκού δικαστηρίου.

  Ο δάσκαλος Δημήτριος Θεοδωρακόπουλος έχει γραψει το βιβλίο με τίτλο: Ιστορία του Αγίου Φλώρου Μεσσηνίας,Αθήνα 1982, Το βιβλίο περιέχει 7 θεματικές ενότητες ,50 ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε 156 σελίδες.

Γεώργιος Τσώνης. Ο τίτλος του εντύπου είναι: Βαλύρα Μεσσηνίας με υπότιτλο, Ιστορική Μελέτη και περιέχει και τοπογραφικό χάρτη σε κλίμακα1\2500, Βαλύρα 2001.

Απόστολος Στ. Δρακόπουλος από Μαυρομμάτι. Ο τίτλος του εντύπου είναι:Το Μαυρομμάτι Ιθώμης  και με υπότιτλο, Ιστορία,Λαογραφία, Χιούμορ, Ποίηση, Ιούλιος 2004.

 Ο Ευάγγελος Κάψιας από  το χωριό Ρευματιά του δήμου Ιθώμης, συγγραφέας και εκδότης, το καλοκαίρι του 2009 ολοκλήρωσε το πονημά του με τίτλο <ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΔΡΩΜΕΝΑ και υπότιτλο πολιτισμός και ανάπτυξη>.

Τα χαρακτηριστικά του βιβλίου του είναι.

Διαστάσεις 17χ24,ασπρόμαυρο

Σελίδες 267

Φωτογραφίες 121

Πίνακες 14

Χάρτες  1

ΙSΒΝ 978-960-93-2119-8

Οι θεματικές ενότητες που περιέχει το έντυπο είναι πέντε. Λαογραφία,Ιστορία, Αστυφιλία,Εθνική ανασυγκρότηση της υπαίθρου και Οικονομική Μετανάστευση.

Μαθαίνοντας κάποιος την τοπική του ιστορία, αγαπά τον τόπο του, σέβεται και τιμά τους προγόνους του και του προκαλεί το ενδιαφέρον να μάθει περισσότερα, βιώνοντας και συνδέοντας έτσι το  παρελθόν, παρόν και μέλλον. Αξίζουν συγχαρτήρια στην προσπάθειά του αυτή και εύχομαι να είναι παντοτε μαχιμος και μαχητής.