ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: Τα πέτρινα γεφύρια της Άνω Μεσσηνίας

Τετάρτη 24 Ιουλίου 2013

Τα πέτρινα γεφύρια της Άνω Μεσσηνίας

Του Γιάννη Δ. Λύρα Εκπαιδευτικού

Με το Θεόδωρο Χαμάκο, υπεύθυνο τεκμηρίωσης γεφυριών Πελοποννήσου, κάνουμε επιτόπια έρευνα, μελέτη, καταγραφή, φωτογράφιση, βιντεοσκόπηση, ,διαστάσεις γεφυριού, διαστάσεις καμάρας, σχεδιασμό, και ιστορικές αναφορές όπου υπάρχουν, στα πέτρινα γεφύρια. Έχουμε καταγράψει μέχρι στιγμής 45 γεφύρια και όποτε υπάρχει ελεύθερος χρόνος θα κάνουμε την καταγραφή όλων των πέτρινων γεφυριών της Μεσσηνίας.Το πέτρινο γεφύρι στην Τσακώνα (σύνορα των νομών Μεσσηνίας-Αρκαδίας, που πριν γίνει η νέα εθνική οδό, περίμενες να φας το μεσσηνιακό έδεσμα, τη γουρνοπούλα, με τις ώρες, και τώρα είναι η περιοχή έρημη, και έσφιζε πριν από κόσμο)έχει δύο στοές και προς τρη μία του πλευρά (νότια), έχει γινει διαπλατυνση, και φυσικα από πάνω έχει επίστρωση από πίσσα.

Στις 3 διαδρομές

*Τσάκωνα-Δερβένι –Παραδείσια

*Αρχαία Μεσσήνη-Αρσινόη- Τρίκορφο και

*Σκάλα-Βαλύρα-Λάμπαινα-Εύα,

που έγινε πρόσφατα η καταγραφή, 20-7-2013, υπάρχουν πολλά πέτρινα μονότοξα γεφύρια, για τα οποία διαπιστώσαμε πολλά αρνητικά. Ήταν σχεδόν όλα καλλυμένα από άσφαλτο, σε τέσσερα βρήκαμε ψόφια ζώα, ήταν αόρατα λόγο των βάτων, καλαμιών, λυγαριών, κ.λ.π. Αν γίνει μεγάλη νεροποντή, θα πλημμυρίσουν πολλά χωριά και θα πνιγούν άτομα, όπως έγινε και το 1947 ,στις 26 Οκτωβρίου. Οι δήμαρχοι και περιφερειάρχες να μεριμνήσουν άμεσα τον καθαρισμό τους, πριν έλθει ο χειμώνας.

Ευχαριστούμε τους Δημήτρη Οικονομόπουλο και Σταυρόπουλο Νίκο για τις πληροφορίες των πέτρινων γεφυριών ,στις διαδρομές Αρχαία Μεσσήνη-Αρσινόη και Τσακώνα Παραδείσια , αντίστοιχα

Στο Φαναίτικο γεφύρι, κοντά στο Χωριό Παραδείσια-Χράνοι, βρήκαμε μοσχάρι ψόφιο μέσα στο ποτάμι, στο 51 χιλιόμετρο στο Δερβένι ψόφια πρόβατα, στην περιοχή Κουβέλια στη Λάμπαινα ψόφια πρόβατα, καθώς και στο γεφύρι του Μάμμη προς Τρίκορφο ψόφια πρόβατα και υλικά. οικοδομής.

Γεφύρια.

Απομεινάρια μιας άλλης εποχής. Στέκουν περήφανα και σε πείσμα των καιρών. Προκαλούν ακόμη και σήμερα τον θαυμασμό μας για την τεχνική κατασκευής τους. Στην πορεία του ο άνθρωπος αγωνίστηκε να άρει την απομόνωση, να συμφιλιωθεί με τη φύση, να δημιουργήσει πολιτισμό και να ασκήσει την ελευθερία του. Η επικοινωνία υπήρξε πάντα ο βασικός καταλύτης για την ενσωμάτωση νέων στοιχείων στην κουλτούρα των κοινωνιών και κυρίαρχος παράγοντας διαμόρφωσης των πολιτισμών...Η άμεση επαφή των ανθρώπων προϋποθέτει την άρση των φυσικών εμποδίων, την ασφαλή κινητικότητα, τη συντόμευση των αποστάσεων και τη δημιουργία περιβάλλοντος αλληλοκατανόησης. Στα πλαίσια αυτά ο άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος με την ίδια τη φύση προεκτείνοντάς την ...με γέφυρες! Τα πέτρινα γεφύρια, έκφραση βασικής ανάγκης του ανθρώπου, ήταν αποτέλεσμα διαλόγου αλλά και σεβασμού του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον. Δημιούργησαν τη δική τους ιστορία που εκφράζει την επικοινωνιακή ανάγκη του ανθρώπου να αγαπηθεί, να γιορτάσει, να εκτεθεί σε άλλες κουλτούρες, να ανταλλάξει τα προϊόντα του και ακόμη , δυστυχώς, να δώσει τη δυνατότητα σε στρατούς να βιάσουν την ελευθερία του. Η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα στην αρχιτεκτονική σύνθεση των γεφυριών παραπέμπει στο «μεράκι» του πρωτομάστορα. Τα γεφύρια του Ελλαδικού χώρου και ιδιαίτερα τα Ηπειρωτικά είναι απέριττα, χωρίς υπερβολικές διακοσμήσεις, είναι χτισμένα συνήθως σε ορεινούς όγκους και δίνουν την αίσθηση ότι αποτελούν φυσική προέκταση των βράχων.

Τα πέτρινα γεφύρια συνέβαλαν στη διαμόρφωση του πολιτισμού μας, στην έκφραση της αυθεντικής λαϊκής αισθητικής και το σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, στην αναζήτηση,....και συνεχίζουν να μας θυμίζουν τη χαμένη κοινωνική μας συνοχή...εγκαταλελειμμένα στην ύπαιθρο της πατρίδας μας...σιωπηλά στη μοναξιά και την αδιαφορία.

Η ψηφιοποίηση και η ιστορική τεκμηρίωση όλων των πέτρινων γεφυριών, η επισήμανση των βλαβών τους, η υιοθέτηση αξιόπιστης στατικής και δυναμικής ανάλυσής τους, η προσομοίωση των υλικών κατασκευής τους, η μεταφορά εμπειριών, η αποκάλυψη των αιτιών των εμφανιζομένων βλαβών, η επεξεργασία κανονισμών αποκατάστασης της συμπεριφοράς τους και η προστασία της αισθητικής τους αποτελούν εθνικό χρέος και δείγμα κύρους της κοινωνίας μας.

Ο σεβασμός στον πολιτισμό μας και στο όραμα για έναν καλύτερο κόσμο μας δεσμεύουν να κρατήσουμε ζωντανούς τους διαύλους επικοινωνίας με το παρελθόν, τα πέτρινα γεφύρια, για να βρουν τα όνειρα του κάθε πρωτομάστορα δικαίωση!

Το θρυλικό γεφύρι Μαυροζούμαινας

Στην Μεσσηνία βρίσκεται το πλέον αξιοσημείωτο αρχαίο γεφύρι της Ελλάδας: το ενδιαφέρον στοιχείο της τεχνικής του είναι ότι ουσιαστικά είναι τριπλό, έχει τρεις γέφυρες που σχηματίζουν το σχήμα ενός Υ. Ονομάζεται «δυωφίρι της Μαυροζούμαινας» και βρίσκεται στην τοποθεσία της αρχαίας Βαλύρας, έχει κτιστεί με τοξωτή, μυκηναϊκή τεχνική και είναι το αρχαιότερο δείγμα γέφυρας με αυτήν την δομή στην Ελλάδα καθώς χρονολογείται από την εποχή του Επαμεινώνδα, όταν ελευθερώθηκε η Μεσσηνία. Χτίστηκαν κατά τον Ιωνά Κεφάλα 7 συνολικά γέφυρες εκ των οποίων οι 6 στον ποταμό Μαυροζούμενα και η μια στον Πάμμισο. Είναι το αρχαιότερο εν λειτουργία γεφύρι της Ευρώπης και ενώνει τα χωριά Μελιγαλά, Νεοχώρι και Μαγούλα-Στενύκλαρο. Από εκεί περνούσαν οι πιστοί που τελούνταν τα μυστήρια της Ανδανίας . Με τις αρχαίες γέφυρες του Άργους και Ελευσίνας, είναι περίπου της ίδιας χρονολογίας.

Όταν κτίστηκε η τσιμεντένια γέφυρα της Βαλύρας το 1953, βρέθηκαν τα παλιά θεμέλια της αρχαίας γέφυρας, καθώς υπάρχουν τα θεμέλια στο Αριστοδήμειο και τα θεμέλια των 2 γεφυριών στη Βαλύρα. Το ένα είναι στο χειμωνιάτικο μύλο εκεί που κάναμε μπάνιο μικροί και το άλλο είναι πάνω από τον Κάκκαβο .Με τα έργα του αναδασμού τα πέτρινα απομεινάρια του γεφυριού στον Πάμμισο καταστράφηκαν και εξαφανίστηκαν.

Οι καλοκαιρινές Λίμνες στο ποτάμι Μαυροζούμενα ή Βαλύρα

Ερχόμενοι από Ζέζα (Ανθούσα) προς Βαλύρα μέσα από το ποτάμι υπάρχει ένας μικρός οικισμός τα Δανηλέϊκα. Αριστερά είναι ένα πέτρινο γεφύρι και ο μύλος του Καραβίτη, ενώ παρακάτω είναι ο παλιόμυλος που ανήκε στο μοναστήρι του Βουλκάνου.

Το καλοκαίρι όταν σταματά η ροή στο ποτάμι σχηματίζονται οι λίμνες όπου εκεί κάναμε μπάνιο, ψαρεύαμε, βάζαμε λινάρι, καλάμια, λυγιές, ποτίζαμε κτήματα και ζώα , πλέναμε τα χειμωνιάτικα ρούχα και ζώα.

Οι λίμνες με τη σειρά είναι :

Μαρινέϊκα , Μαύρη, Κάκαβος , Δέση, Κοτρόνια , Γκρεμίνα, Μπουζαλά,

Μούλκια(άνω-κάτω) Στρογγυλή , Μακρυά, Μαντά, Μύλος, Θεοφιλένας, Γύρες, Κατάστημα, Πινημένη, Κουβέλια, Διπόταμα.

To ποτάμι ήταν πηγή ζωής, διατροφής, πλούτου, για το χωριό , γιατί κάθε σχεδόν λίμνη είχε την καλαμωτή της με την οποία έπιαναν ψάρια, χέλια, καβούρια, κινούσε τους 2 νερόμυλους που άλεθαν τα σιτηρά και με το αυλάκι, ποτίζαμε τους μπαξέδες και τα ρύζια του κάμπου.

Με τα έργα του αναδασμού (στην εποχή της Χούντας) πολλές από τις λίμνες άλλαξαν τη μορφή τους λόγο της αμμοληψίας που γινόταν.

Εφημερίδα Βαλύρα, Φυλλο 15. Ποίημα Γεωργίου Σταυριανόπουλου

Παιδικά χρόνια 9-12, 1956-60

Στον ξεροπόταμο εκεί

σε μια μικρή λιμνούλα

γυμνοί κολυμπούσαμε

στου ίσκιου τη δροσούλα.

και μες στα γλυκά ποτάμια σου

βουτούσαμε στην άμμο.

Στον Πάμμσο πηγαίναμε

και πίναμε νεράκι

ζωηρά παιδιά είμαστε