Ερωτήματα στον κ. Φωτάκη για την τύχη των πανεπιστημίων.

Πριν μια εβδομάδα παρακολουθούσα τη συζήτηση για την έρευνα στην τηλεόραση. Μπορώ να πω ότι κανείς βουλευτής, με κάποιες εξαιρέσεις, δεν είχε να πει κάτι καινούργιο, κάτι που να δείχνει, βρέ αδερφέ, ότι πραγματικά τον έχει απασχολήσει τι στο καλό έρευνα γίνεται στη χώρα αυτή και αν θα μπορούσε ο τομέας αυτός να βοηθήσει την πατρίδα μας να προχωρήσει. Προσπάθησα, παρόλο που οι αναμεταδόσεις γίνονταν τις πρώτες πρωινές ώρες, να δω και τις συνεδριάσεις της επιτροπής στο κανάλι της Βουλής.
Αν και ο αναπληρωτής υπουργός γνωρίζει τα θέματα της έρευνας, τολμώ να πω ότι περίμενα κάτι άλλο.
Αφορμή του άρθρου αυτού ήταν η τοποθέτηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, και συναδέλφου μου, κ. Δουζίνα. Είπε λοιπόν ο κ. Δουζίνας ότι τα Πανεπιστήμια δεν είναι μηχανές ανάπτυξης. Είναι κάτι άλλο. Τι όμως;
Άρα κατά κάποιο τρόπο το σημερινό άρθρο αφορά τον κ. Φωτάκη, τον οποίο ελπίζω να προβληματίσει, αλλά το αφιερώνω στον κ. Δουζίνα.
Σήμερα κανένας δεν αμφισβητεί την (άμεση και έμμεση) επίδραση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας περιφερειών και κρατών. Σε μία κοινωνία και οικονομία με όλο και περισσότερο εντονότερη την έννοια της γνώσης, τα πανεπιστήμια και οι φορείς του συστήματος έρευνας και καινοτομίας αποτελούν σημαντικούς ρυθμιστές. Η ομάδα των δραστηριοτήτων που έχουν μία άμεση, σχετικά απευθείας, επίδραση στην κοινωνία είναι συνήθως γνωστή ως «η τρίτη πανεπιστημιακή αποστολή» (εκτός από αυτή που θα ήταν η κλασσική αποστολή της εκπαίδευσης σε διαφορετικούς τομείς γνώσης και η λειτουργία της επιστημονικής έρευνας). Παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν σε μία πλειάδα τομέων στους οποίους δημιουργείται σχέση ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο και την κοινωνία ή και την περιφέρεια, όπως οι πολιτικές υγείας και εκπαίδευσης, κοινωνικές υπηρεσίες και πολιτικές, περιβαλλοντική και ενεργειακή πολιτική, περιφερειακός σχεδιασμός, πολιτισμική παραγωγή και διαχείριση, ανάπτυξη των δημόσιων υποδομών, επιχειρηματικότητα.
Έχω γράψει κατά καιρούς για την ανάγκη να πληρώνονται οι υποψήφιοι διδάκτορες.
Αυτό σημαίνει ότι οι καθηγητές θα έχουν προγράμματα για να τους πληρώσουν. Αν δεν μπορεί ένας καθηγητής σήμερα να εξασφαλίσει προγράμματα, τότε, εφόσον δεν μπορεί να δώσει θέση εργασίας σε έναν άνεργο πτυχιούχο, καλό θα είναι να ερωτηθεί η κοινωνία αν επιθυμεί να πληρώνει έναν καθηγητή ΑΕΙ ο οποίος έχει στη δουλειά έναν άνεργο χωρίς να τον πληρώνει, ανασφάλιστο και χωρίς να του διασφαλίζει έστω κάτι. Το μόνο που συντηρεί αυτός ο καθηγητής είναι ένα καθεστώς ανίκανων να προσαρμοστούν σήμερα καθηγητών. Το θέλουμε αυτό ως κοινωνία; Άλλωστε ένας μη αμειβόμενος πτυχιούχος που κάνει έρευνα συμβάλλει στο να θεωρείται η έρευνα χόμπι και όχι επάγγελμα. Το θέλουμε αυτό; Γιατί λοιπόν, κύριε υπουργέ, επιτρέπετε κάτι τέτοιο; Γιατί δεν απαγορεύσατε την εκπόνηση διδακτορικού, όταν δεν υπάρχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, όπως σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη; Έχω στον νου μου κυρίως τις θετικές επιστήμες. Στις θεωρητικές ίσως και είμαι λίγο υπερβολικός, αλλά τουλάχιστον περίμενα να υπάρχει μια πρόνοια έτσι ώστε να μπει ένα φρένο στην απαράδεκτη κατάσταση που υπάρχει σήμερα.
Ένα βασικό ζητούμενο για τη σχέση της έρευνας με την πραγματική οικονομία είναι η επιλογή από την αρχή ενός σημαντικού κοινωνικού προβλήματος και ο προσανατολισμός των ερευνητικών προσπαθειών από νωρίς προς την κατεύθυνση της επίλυσής του. Συνεπώς, απαιτείται η διατύπωση ενός μακροπρόθεσμου ερευνητικού στόχου που θα χαρακτηρίζεται προκλητικός, από απόψεως ευρύτερων κοινωνικών επιπτώσεων σε περίπτωση επίτευξής του, και ταυτόχρονα ικανός να δημιουργήσει ικανές συσπειρώσεις ετερογενών ερευνητικών ομάδων για την επίτευξή του εντός του Πανεπιστημίου. Μετά την επιλογή του κυρίου προβλήματος προς επίλυση, το πανεπιστήμιο θα πρέπει να συνεκτιμήσει την επιστημονική ωριμότητά του, δηλ. το ενδεχόμενο ολικής ή μερικής επίλυσής του από δραστηριότητες τρίτων ή από εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αυτή η στόχευση είναι σημαντική για τα πανεπιστήμια σήμερα, στη δεδομένη στιγμή που η χώρα βρίσκεται σε αυτήν την κρίση. Και για μπορέσει η έρευνα που γίνεται στα ΑΕΙ και στα ερευνητικά κέντρα να βοηθήσει στην ανάπτυξη της πατρίδας μας, πρέπει να γίνει πολύ προσεκτική και μεθοδευμένη απορρόφηση των χρημάτων του νέου ΕΣΠΑ για την έρευνα και την καινοτομία για το 2014-2020, που αγγίζει το 1 δισ. ευρώ, και εμπλέκει τις περιφέρειες της χώρας και τους μηχανισμούς τους, οι οποίοι είναι ανέτοιμοι να διαχειριστούν τέτοιες προκλήσεις. Εκεί θέλει μεγάλη προσπάθεια. Που φαίνεται ότι για άλλη μια φορά οι ιδεολογικές αγκυλώσεις τόσο της κυβέρνησης, όσο και μεγάλου μέρους της αντιπολίτευσης δεν έχουν να πουν κάτι νέο. Κάτι που να μας φέρνει πιο κοντά στο να γίνουμε ένα κανονικό κράτος και στην έρευνα.
Έχουμε αρκετούς καλούς συναδέλφους που κάνουν καλή έρευνα. Είναι αλήθεια αυτό. Όμως ότι γίνεται γίνεται από το μεράκι κάποιων. Χωρίς στόχευση, χωρίς πρόγραμμα.