ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

 ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ***.

 Σε 3 διαφορετικές αναρτήσεις θα παρουσιάσουμε τις παρακάτω θεματικές ενότητες, που είναι από τα πιο δύσκολα κεφάλαια της γενετικής , στο μάθημα της  βιολογίας .

1.ΜΙΤΩΣΗ-ΜΕΙΩΣΗ.

2.ΤΟΥΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΟΥΣ -ΓΑΜΕΤΙΚΟΥΣ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ,ΧΡΩΜΑΤΑ -ΣΧΗΜΑΤΑ και

3 ΤΗ ΔΟΜΗ -ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ DNA ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ,ΜΕΘΟΔΟ ΟΡΙΓΚΑΜΙ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ.

 ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ .

Η κύρια τέχνη του ΔΑΣΚΑΛΟΥ είναι να προσφέρει τη χαρά και δημιουργία στη μάθηση και γνώση, και να χαίρονται όλοι την διδασκαλία στην τάξη. Θεμελιώδες ζητούμενο της διδακτικής σχέσης είναι να διαλύει φόβους και αναστολές, απέναντι στην  απόκτηση οποιαδήποτε  γνώσης. Ο κύριος ρόλος των  εκπαιδευτικών μοντέλων εστιάζεται στη ΜΙΤΩΣΗ-ΜΕΙΩΣΗ .

Η αισθητοποίηση δύσκολων όρων – εννοιών – λειτουργιών της βιολογίας, με τη χρήση καινοτόμων μορφών διδασκαλίας (υπολογιστής, μέθοδος οριγκάμι, βιωματική μάθηση με δράσεις, δραστηριότητες, θεατρικά δρώμενα, μαθηματικοί τύποι), κάνει πιο γρήγορη την κατάκτηση και αφομοίωση της γνώσης με το τρίπτυχο:

Φτιάχνω Παίζω  και Μαθαίνω, Βλέπω και Θυμάμαι, Αποχτώ Δεξιότητες.

Μοντέλα-Προσομοιώσεις-Εικονική πραγματικότητα

Τα κύρια χαρακτηριστικά των μοντέλων  είναι:

 1.Μεγάλη οικονομία και απόδοση σκέψης.

2. Απουσία διαφωνίας, γιατί έχουν μεγάλη απλότητα και ευχέρεια απορρόφησης όταν διδάσκονται σωστά.

3. Αποτελούν αποτελεσματική και ισχυρή εκγύμναση του νου και του πολλαπλασιάζουν την ικανότητα του.

Τα  Σχήματα-Σύμβολα, Θεατρικά Δρώμενα  οδηγούν στην πληρέστερη κατανόηση της ΜΙΤΩΣΗΣ-ΜΕΙΩΣΗΣ. Είναι ένα  αποκαλυπτικό μαθητοκεντρικό μοντέλο, το οποίο  απολαμβάνουν οι μαθητές .

ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ-ΜΙΤΩΣΗ-ΜΕΙΩΣΗ-ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΟΙ, ΓΑΜΕΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ

 Τα σωματικά κύτταρα του ανθρώπου περιέχουν 46 χρωµοσώµατα: 2 φυλετικά χρωµοσώµατα (Χ,Υ)  ΧΥ στους άνδρες ΧΧ στις γυναίκες και   22 ζεύγη αυτοσωµικών χρωµοσωµάτων, ενώ οι γαμέτες σπερματοζωάρια περιέχουν 23 ( 22+χ ή 22+ψ) και τα ωάρια 22+χ, σε σωστή μείωση.

Ο κυτταρικός κύκλος περιλαμβάνει τη μεσόφαση και τη μίτωση. Τα είδη της κυτταρικής διαίρεσης  είναι η  Μίτωση (μίτος = νήμα)  στα ευκαρυωτικά κύτταρα,  και η Μείωση για την παραγωγή γαμετών στους οργανισμούς που αναπαράγονται αμφιγονικά.

Στη μεσόφαση γίνεται ο διπλασιασμός του γενετικού υλικού και στη μίτωση –μείωση γίνεται η διαίρεση του γενετικού υλικού με διαφορετικούς μηχανισμούς που θα περιγράψουμε παρακάτω. Στη μίτωση γίνεται η ακριβοδίκαιη διαίρεση των χρωμοσωμάτων όπου το αρχικό κύτταρο δημιουργεί 2 παναμοιότυπα θυγατρικά κύτταρα μεταξύ τους, και με το αρχικό και περιέχουν τον ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων. Πριν από τη µίτωση κάθε χρωµόσωµα αποτελείται από τις δύο αδελφές χρωµατίδες, ενωµένες στο Κεντροµερίδιο . Τα στάδια της μίτωσης είναι 4: Πρόφαση, Μετάφαση, Ανάφαση και Τελόφαση. Στην Πρόφαση τα διπλασιασμένα χρωμοσώματα κινούνται προς τους πόλους του κυττάρου και στη Μετάφαση κινούνται στον ισημερινό του. Στην Ανάφαση διαχωρίζονται οι αδελφές χρωματίδες και στην Τελόφαση αρχίζουν να δημιουργούνται οι 2 νέοι πυρήνες, και μετά την πυρηνοδιαίρεση ακολουθεί η κυτταροδιαίρεση. Η  μίτωση ευνοεί την κυτταρική σταθερότητα, γίνεται η μονογονική αναπαραγωγή των μονοκύτταρων και πολυκύτταρων  οργανισμών, η ανάπτυξη οργανισμών, και η ανανέωση –επιδιόρθωση ιστών . Από ένα κύτταρο προκύπτουν δυο πανομοιότυπα κύτταρα μεταξύ τους και με το αρχικό, ενώ  κάθε θυγατρικό κύτταρο παίρνει μία από τις αδελφές χρωματίδες κάθε χρωμοσώματος.

Η Μείωση περιλαμβάνει τη Μείωση 1(διαχωρισμός ομολόγων χρωμοσωμάτων)  και Μείωση 2 (διαχωρισμός αδελφών χρωματίδων). Στη μείωση 1  έχουμε τη σύναψη των ομολόγων χρωμοσωμάτων (τετράδες χρωματίδων) , τα οποία και αποχωρίζονται, ενώ στη μείωση 2 αποχωρίζονται οι αδελφές χρωµατίδες (όπως στη µίτωση).  Στη µείωση προκύπτουν 4 διαφορετικοί γαμέτες (σπερματοζωάρια, ή ωάρια) με το μισό  αριθµό χρωµοσωµάτων και κάθε χρωµόσωµα αποτελείται από µια χρωµατίδα, του κάθε χρωμοσώματος.

Οι Χρωμοσωμικοί Συνδυασµοί στην σύναψη των Ομολόγων Χρωμοσωμάτων στον άνθρωπο είναι 2²³ = 8.388.608, (επειδή έχουμε 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων), ενώ οι γαμετικοί συνδυασμοί είναι  2 ^2.23 = 2⁴⁶ =70.368.744.177.664. 

 Η µείωση παράγει τα κύτταρα  γαμέτες, µε το μισό αριθμό  χρωµοσωµάτων καθώς και ανασυνδυασµένα χρωµοσώµατα. Από ένα κύτταρο προκύπτουν 4 μη πανομοιότυποι γαμέτες, με το μισό γενετικό υλικό του αρχικού κυττάρου . Κάθε γαμέτης παίρνει μία από τις αδελφές χρωματίδες κάθε ζεύγους των ομόλογων χρωμοσωμάτων, ευνοεί τη γενετική ποικιλομορφία, από τους διαφορετικούς γαμέτες που προκύπτουν από τους διαφορετικούς συνδυασμούς της σύναψης των ομολόγων χρωμοσωμάτων.

∆ιαφορές µίτωσης - µείωσης

Μίτωση : Γίνεται σε σωματικά κύτταρα , τα ομόλογα χρωμοσώματα διατάσσονται ανεξάρτητα μεταξύ τους σε δυάδες, παραμένει ο ίδιος αριθμός χρωμοσωμάτων σε αρχικό και θυγατρικά κύτταρα και εξασφαλίζεται η σταθερότητα του αριθμού των χρωμοσωμάτων.

 Μείωση: Γίνεται  στους γονάδες των οργανισμών (όρχεις ωοθήκες, στήμονες ,ύπερος) και παράγονται οι  γαμέτες  σπερματοζωάρια, με το μισό αριθμό των χρωμοσωμάτων, τα ομόλογα χρωμοσώματα στη μετάφαση 1 σχηματίζουν τετράδες, και εξασφαλίζεται η ποικιλομορφία από τους χρωμοσωμικούς συνδυασμούς από   τα διαφορετικά  χρωμοσώματα που  κληρονόμησαν από τους 2 γονείς.

 Η Γενετική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που ασχολείται µε την κληρονοµικότητα και την ποικιλοµορφία των οργανισµών.

 Κληρονομικότητα είναι η μεταβίβαση των γνωρισμάτων των προγόνων στους απογόνους, από τη γονιμοποίηση των γαμετών, με βάση τους νόμους του Μέντελ.

Αλληλόµορφα  είναι τα  γονίδια που βρίσκονται στην ίδια θέση  δύο οµολόγων  χρωµοσωμάτων, ελέγχουν το ίδιο γνώρισμα με τον ίδιο ή διαφορετικό τρόπο (σχέση γονιδίων μεταξύ τους).

ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΙΤΩΣΗΣ.ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΑΚΙΑ ΑΝΑ 2 ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΤΑ ΟΜΟΛΟΓΑ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΑ 

Η ΜΙΤΩΣΗ ΜΕ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΧΗΜΑΤΑ. ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΤΑ ΟΜΟΛΟΓΑΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΑ 

ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΕΙΩΣΗΣ 

Η ΜΕΙΩΣΗ ΜΕ ΧΡΩΜΑΤΑ-ΣΧΗΜΑΤΑ

Η ΜΙΤΩΣΗ ΜΕΙΩΣΗ  ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥΣ 

ΜΙΤΩΣΗ-ΜΕΙΩΣΗ-ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥΣ 

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΙΤΩΣΗΣ-ΜΕΙΩΣΗΣ

ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (ΜΕΣΟΦΑΣΗ-ΠΥΡΗΝΙΚΗ-ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ)

Το ζυγωτό  είναι το πρώτο κύτταρο του οργανισμού που προέρχεται από τη γονιμοποίηση του σπερματοζωαρίου  και ωαρίου. Όταν το ζυγωτό φτάσει σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος  αρχίζει να διαιρείται σε δύο νέα κύτταρα που είναι όμοια μεταξύ τους και με το πατρικό. Η ακριβοδίκαιη διαίρεση  της πυρηνοδιαίρεσης και κυτταροδιαίρεσης δεν μας έχει αποκαλύψει ακόμη τους μηχανισμούς και το χρονοχώρο ,γιατί τα 2 νέα θυγατρικά κύτταρα περιέχουν το ίδιο γενετικό υλικό (πυρηνοδιαίρεση) και ίδιο αριθμό οργανιδίων (κυτταροδιαίρεση). Οι μηχανισμοί της διαίρεσης του κυττάρου γίνεται με τη μίτωση και τη μείωση. Στους μηχανισμούς της συνέχισης ή διακοπής του κυτταρικού κύκλου συμμετέχουν οι κινάσες και οι κυκλίνες, των οποίων ο ρόλος ακόμη μελετάται, γιατί ίσως λυθεί ο μηχανισμός του καρκίνου που ταλανίζει τόσους ανθρώπους. Ο κυτταρικός κύκλος περιλαμβάνει τη μεσόφαση (διπλασιασμό γενετικού υλικού) και μίτωση (διαίρεση γενετικού υλικού)

Μίτωση είναι η διαδικασία διχoτόμησηςτου κυτταρικού πυρήνα στα ευκαρυωτικά κύτταρα.  Πριν από την έναρξη της μίτωσης έχει προηγηθεί η αντιγραφή του DNA και συνεπώς ο διπλασιασμός της γενετικής πληροφορίας. Μετά την αντιγραφή κάθε χρωμόσωμα αποτελείται πλέον από τα δύο αντίγραφα του DNA, που ονομάζονται αδελφές χρωματίδες. Αυτές είναι συμμετρικές και πανομοιότυπε5ς μεταξύ τους, αφού έχουν προκύψει από την πιστή αντιγραφή του ίδιου αρχικού μορίου DNA. Οι δύο χρωματίδες κάθε χρωμοσώματος παραμένουν ενωμένες σε μία περιοχή τους, το κεντρομερίδιο.

Στο τέλος της μίτωσης ακολουθεί συνήθως ο διπλασιασμός του κυττάρου (κυτταροδιαίρεση) έτσι ώστε από το ένα αρχικό κύτταρο να προκύψουν δύο θυγατρικά. Η μίτωση και η κυτταροδιαίρεση αποτελούν τη μιτωτική φάση , δηλαδή της διαδικασίας διαίρεσης του μητρικού κυττάρου σε δυο θυγατρικά κύτταρα, γενετικά πανομοιότυπα τόσο μεταξύ τους όσο και με το μητρικό τους κύτταρο. Μαζί με τη μεσόφαση δημιουργούν τον κύκλο ζωής του κυττάρου.

Στη μεσόφαση διπλασιάζεται το γενετικό υλικό του κυττάρου. Ποιος και πως αποφασίζει και γνωρίζει ότι έχει  ολοκληρωθεί ο διπλασιασμός όλων των χρωμοσωμάτων για να αρχίσει η μίτωση (πυρηνοδιαίρεση) και στη συνέχεια τίθεται το ίδιο ερώτημα για την κυτταροδιαίρεση. Η διαδικασία της μίτωσης είναι σύνθετη αυστηρά καθορισμένη και διαιρείται στις παρακατω φάσεις:  Πρόφαση Μετάφαση, Ανάφαση και Τελόφαση.

Η Πρόφαση είναι το πιο μακροχρόνιο στάδιο της μίτωσης. Αρχίζει με τη συμπύκνωση και την αναδίπλωση των χρωμοσωμάτων ,και το  χρωμόσωμα χωρίζεται στις δύο αδελφές χρωματίδες.  Τα κεντροσωμάτια κατευθύνονται (κεντρόλια) στους πόλους του κυττάρου. Στο τέλος της πρόφασης, τα χρωμοσώματα έχουν συμπυκνωθεί σε κοντές, σχετικά παχιές, διπλές “ράβδους”. Καθώς συμπυκνώνονται τα χρωμοσώματα, αρχίζει να σχηματίζεται στο κυτταρόπλασμα η πυρηνική  άτρακτος. Κατά τη δημιουργία της ατράκτου, οι μικροσωληνίσκοι διατάσσονται παράλληλα μεταξύ τους, από το ένα άκρο του κυττάρου στο άλλο.  Ο προσανατολισμός αυτός των μικροσωληνίσκων δημιουργεί τους δύο πόλους του κυττάρου. 

Κατά τη διαδικασία της μίτωσης τα ζεύγη των χρωμοσωμάτων συστέλλονται και προσκολλώνται στις ίνες της ατράκτου και οι οποίες τραβούν το κάθε  διπλασιασμένο χρωμόσωμα (αδελφές χρωματίδες) προς τους πόλους του κυττάρου. Διαλύεται η πυρηνική μεμβράνη, και τα διπλασιασμένα χρωματοσώματα συσπειρώνονται και φαίνονται κατά μήκος , σε 2 χρωματίδες που συγκρατούνται με το κεντρομερίδιο

Μετάφαση: Ολοκληρώνεται ο σχηματισμός της πυρηνικής ατράκτου και τα  χρωμοσώματα (ζεύγη χρωματίδων)  κατευθύνονται  στον ισημερινό του κυττάρου,.
Ανάφαση: Οι αδελφές χρωματίδες αποχωρίζονται και μετακινούνται μετακινούνται προς τους πόλους του κυττάρου εκεί που βρίσκεται το κεντρόσωμα.
Τελόφαση: Τα χρωμοσώματα στον κάθε πόλο της ατράκτου υφίστανται αλλαγές που είναι αντίστροφες αυτών της πρόφασης, με το καθένα να μετατρέπεται σε ένα μακρύ, χαλαρά περιελιγμένο νήμα. Η πυρηνική μεμβράνη ανασχηματίζεται και οι πυρηνίσκοι επανεμφανίζονται. Έπειτα το κύτταρο προχωρά στην κυτταροδιαίρεση, το κυτταρόπλασμα διαιρείται σε δύο τμήματα δημιουργώντας δυο πανομοιότυπα θυγατρικά κύτταρα

 Στα ζωικά κύτταρα ο διπλασιασμός επιτυγχάνεται με περίσφιγξη στην περιοχή του ισημερινού του κυττάρου, ενώ  στα φυτικά κύτταρα, σχηματίζεται στην ίδια περιοχή μια κυτταρική πλάκα και γίνεται το νέο κυτταρικό τοίχωμα. Η περίοδος μεταξύ δύο διαδοχικών διαιρέσεων καλείται μεσόφαση.
Τα σωµατικά κύτταρα, όπως και το ζυγωτό, είναι διπλοειδή κύτταρα. 
Η μίτωση είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί σε κάθε θυγατρικό κύτταρο ο διπλοειδής αριθμός των χρωμοσωμάτων διατηρείται σταθερός σε όλα τα σωματικά κύτταρα ενός οργανισμού, εκτός της περίπτωσης των μεταλλάξεων.

ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΟ.=Πετονιά (ίνες ατράκτου)+Ψάρι (αδελφή χρωματίδα)+Αγκίστρι (κεντρομερίδιο).

                                                    ΜΕΙΩΣΗ Ι ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΙΙ

ΜΕΙΩΣΗ  Ι

Στη μείωση Ι, ο αριθμός χρωμοσωμάτων μειώνεται στο μισό  λέγεται αναγωγική, και γίνεται ο αποχωρισμός ομολόγων..
Η πρώτη µειωτική διαίρεση διαχωρίζει τα οµόλογα χρωµοσώµατα (που είναι ήδη διπλασιασµένα από τη µεσόφαση), µεταφέροντάς τα σε διαφορετικά κύτταρα. Πρόφαση. Εδώ το κάθε χρωμόσωμα αναζητά το ομολογό του.

Μετάφαση. Έχουμε τη σύναψη των ομολόγων και την εξαφάνιση της πυρηνικής μεμβράνης και πυρηνίσκων.

Ανάφαση. Γίνεται ο αποχωρισμός των ομολόγων χρωμοσωμάτων

Τελόφαση. Σχηματίζονται οι 2 νέοι πυρήνες με το μισό αριθμό των χρωμοσωμάτων Τίθεται πάλι το ερώτημα ποιος αποφασίζει και πως γίνονται οι μηχανισμοί στη σύναψη των ομολόγων χρωμοσωμάτων στη μετάφαση.

Η σύναψη των ομολόγων μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς  συνδυασμούς και αυτό εξαρτάται από τον αριθμό των ομολόγων χρωμοσωμάτων του οργανισμού. Ο αριθμός των συνδυασμών δίνεται από τον τύπο 2^ν. όπου ν=ο αριθμός των ομολόγων χρωμοσωμάτων. Στον άνθρωπο είναι ν=23 και οι χρωμοσωμικοί συνδυασμοί είναι 2²³  και οι γαμετικοί συνδυασμοί είναι 2⁴⁶. Μπορούμε με τις πιθανότητες να υπολογίσουμε τις κληρονομικές ιδιότητες που πήραν τα εγγόνια, από τους παππούδες και γιαγιάδες. Με βάση τους χρωμοσωμικούς-γαμετικούς συνδυασμούς και τις πιθανότητες είναι αδύνατον 2 παιδιά από διαφορετικές γέννες να έχουν ταυτόσημο γενετικό υλικό, γι'αυτό και παρατηρείται η μεγάλη ποικιλότητα στα παιδιά μιας οικογένειας, που το καθένα έχει τα δικά του διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Κατά τη διάρκεια της μείωσης Ι είναι δυνατόν να γίνει  ανταλλαγή  αλληλόμορφων γονιδίων (δηλ. ζευγάρια γονιδίων) μεταξύ των ομόλογων ζευγαριών των αναπαραχθέντων χρωμοσωμάτων. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται χιασματυπία.

ΜΕΙΩΣΗ ΙΙ

Η μείωση ΙΙ είναι το ίδιο με την μίτωση

Η δεύτερη µειωτική διαίρεση διαχωρίζει τις αδελφές χρωµατίδες. 
Δηµιουργούνται έτσι τέσσερα συνολικά νέα κύτταρα, το καθένα από τα οποία έχει το µισό αριθµό χρωµοσωµάτων σε σύγκριση µε το µητρικό. Τα κύτταρα που προκύπτουν από τη µείωση είναι οι γαµέτες, σπερματοζωάριο και ωάριο.

Σηµασία της µείωσης 
1.Γίνεται η  μείωση του αριθµού των χρωµατοσωµάτων στο µισό στα θυγατρικά κύτταρα (γαµέτες) 
2. Δηµιουργία ποικιλοµορφίας µεταξύ των οργανισµών στο ίδιο είδος λόγο της ανάμειξης του γενετικού υλικού των γαµετών των γονιών. 
3. Δημιουργία γενετικής ποικιλότητας λόγο χρωμοσωμικών και γαμετικών συνδυασµών. Χρωμοσωμικοί συνδυασμοί=2^ν , Γαμετικοί συνδυασμοί= 2^2ν
4. Δηµιουργία γενετικής ποικιλότητας µεταξύ των οµολόγων χρωµοσωµάτων, που ανταλλάσσουν γενετικό υλικό, λόγο χιάσματος.

Η ποικιλοµορφία που δηµιουργεί η µείωση είναι πολύ σηµαντική για την εξέλιξη των οργανισµών και τη δυνατότητα προσαρµογής και επιβίωσής τους στις µεταβαλλόµενες συνθήκες του περιβάλλοντος.

 Οι γαμέτες τα σπερµατοζωάρια και  ωάρια, διαφέρουν από τα σωµατικά κύτταρα. Κάθε ανθρώπινο γαμετικό  κύτταρο φέρει 22 αυτοσωµατικά και ένα φυλετικό χρωµόσωµα, και  µπορεί να είναι το Χ ή το Y και λέγεται απλοειδές Με τη γονιμοποίηση, το απλοειδές σπερματοζωάριο η=23 ενώνεται µε το απλοειδές ωάριο η=23 και δημιουργείται το ζυγωτό που είναι πλέον ένα διπλοειδές κύτταρο (2n=46). 
Καθώς αναπτύσσεται το ζυγωτό σε άτομο µε τρισεκατοµµύρια κύτταρα, τα γονίδιά του µμεταβιβάζονται µε θαυμαστή ακρίβεια σε όλα τα κύτταρα, µε τη διαδικασία της µίτωσης. 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΙΤΩΣΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ

ΜΙΤΩΣΗ             ΜΕΙΩΣΗ

1.ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ- ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΑΔΕΣ

2.1 ΔΙΑΙΡΕΣΗ     -    2 ΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ

3.2 ΟΜΟΙΑ ΚΥΤΤΑΡΑ   -   4 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ(ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ)

4.ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΑΣΗ ΕΧΟΥΜΕ ΔΥΑΔΕΣ. - ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ 1 ΕΧΟΥΜΕ ΤΕΤΡΑΔΕΣ

5. ΧΩΡΙΣ ΧΙΑΣΜΑ       -      ΧΙΑΣΜΑ

6.ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ, ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ –ΔΕΝ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ

7.Η  μίτωση σχετίζεται με ανάπτυξη, μονογονία και καρκινογενέσεις, ενώ η μείωση σχετίζεται με την αμφιγονία και γενετική ποικιλότητα

Τα παραπάνω διδάσκονται και με τη βοήθεια των παρακάτω διδακτικών προσεγγίσεων.

1. Με κομπιούτερ   2. Με χαρτοδιπλωτική (μέθοδος origami)

3. Με μαγνήτες        4. Με προκατασκευασμένα υλικά

5. Με το ελληνικό αλφάβητο, 6. Με αριθμούς, 7.Με θεατρικά δρώμενα

6. Ανάλογες δομές-σχέσεις-λειτουργίες στο Μακρόκοσμο-Μικρόκοσμο

	Κύτταρο	Άνθρωπος	Σπίτι
1)Διαφοροποίηση-Διαμερισματοποίηση	Οργανίδια	Όργανα	Δωμάτια
2)Κέντρο ελέγχου	Πυρήνας	Εγκέφαλος	Ιδιοκτήτης
3)Εξωτερικό περίβλημα	Μεμβράνη	Δέρμα	Τοίχοι
4)Μορφή ζωής	Ανοιχτό σύστημα	Ανοιχτό σύστημα	Ανοιχτό σύστημα
5)Λειτουργίες αναπνοής-θρέψης	Μεταβολισμός	Μεταβολισμός	Μεταβολισμός
6)Πολύπλοκη δομή	Ανομοιομέρεια	Ανομοιομέρεια	Ανομοιομέρεια
7)Ερεθιστικότητα	Υποδοχείς           μεμβράνης	Αισθήσεις	Πόρτες, παράθυρα, τηλέφωνο, ρεύμα

Μπορούμε να επεκταθούμε σε χωριό, πόλη, νομαρχία, περιφέρεια, κράτος κ.λ.π.

 ***.Είναι σκαναρισμένες  οι εικόνες, γιατί  δεν μπορούν να αναρτηθούν  όπως είναι στο πρωτότυπο.

Στη φύση οι νόμοι  εφαρμόζονται κατά τον πιο αθόρυβο, σοφότερο και απλούστερο τρόπο. Οι νόμοι αυτοί προϋπάρχουν από καταβολής κόσμου και οι επιστήμονες μελετώντας τη φύση διδάσκονται, αντιγράφουν, και μένουν έκθαμβοι. Διαβαίνομε εν μέσο μυστηρίων και διαβιούμε εν μέσο θαυμάτων. Ένα από πολλά θαύματα της φύσης είναι η καλλιτεχνική της μαγεία. Θαύμα-μυστήριο η ζωή. Δεν ορίζεται, αλλά περιγράφεται , από τις ιδιοτητές της. Το κύτταρο είναι η δομική και λειτουργική μονάδα της ζωής στους μονοκύτταρους και πολυκύτταρους οργανισμούς.  Για να το γνωρίζουμε πρέπει να μάθουμε τη δομή του και χημική του σύσταση. Προσλαμβάνει νεκρή ύλη και την μεταμορφώνει σε ζωντανή, γιατί λειτουργεί αθόρυβα ένα χημικό εργαστήριο.  Η ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ  είναι η ιδιότητα να ρυθμίζει το εσωτερικό του περιβάλλον, ώστε να διατηρείται σε σταθερή κατάσταση, μέσο των μηχανισμών ρύθμισης που διαθέτει, και σε επίπεδο ιστών, οργάνων, οργανικών συστημάτων. Η διαταραχή της ομοιόστασης προκαλεί την ασθένεια η οποία μπορεί να είναι ιάσιμη, μη ιάσιμη ή ελεγχόμενη δια βίου (αυτοάνοσα, πίεση, διαβήτης κ.λ.π.). Ο ανθρώπινος οργανισμός δομείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα και προέρχεται από τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου , από ένα σπερματοζωάριο. Στα χρωμοσώματα και γονίδια εκτελούνται οι μυστηριώδεις λειτουργίες της ζωής με τη βοήθεια του γενετικού κώδικα. Το κύτταρο πετυχαίνει την αυτοκατασκευή του, αποκατάσταση βλαβών, ομοιόσταση, διαφοροποίηση. Το θαύμα της ζωής, και της αρμονίας της τάξης.

Η Αναπαραγωγή είναι ο τρόπος δημιουργίας απογόνων. Διακρίνεται σε μονογονική και αμφιγονική. Ο μηχανισμός της κυτταροδιαίρεσης που σχετίζεται με τη δημιουργία απογόνων διακρίνεται σε μιτωτική και μειωτική. Η μιτωτική διαίρεση γίνεται στα σωματικά κύτταρα κατά την ανάπτυξη των οργανισμών. Από τη μίτωση προκύπτουν δύο θυγατρικά  κύτταρα ίδια μεταξύ τους και με το πατρικό. Η άνώμαλη  μίτωση δημιουργεί τον  καρκίνο (καλοήθη η κακοήθη) και τη λευχαιμία (μυελογενή η λεμφογενή).

Ο μηχανισμός της κυτταροδιαίρεσης  που σχετίζεται με  τη  μείωση για την παραγωγή γαμετών(σπερματοζωαρίων-ωαρίων) γίνεται στους γονάδες(όρχεις, ωοθήκες, στήμονες, ύπερος).

Στη μείωση προκύπτουν 4 θυγατρικά  κύτταρα που  περιέχουν το μισό αριθμό χρωμοσωμάτων με τα σωματικά  και διαφέρουν μεταξύ τους. Με τη γονιμοποίηση τους   δημιουργούνται νέα άτομα(αμφιγονία).Οι χρωμοσωμικοί συνδυασμοί δίνονται από το τύπο 2^ν  και  οι γαμετικοί συνδυασμοί δίνονται  από το τύπο 2^2ν όπου ν= ο αριθμός ομολόγων χρωμοσωμάτων απλοειδούς σειράς.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και το ενδιαφέρον σας.

Και τώρα παρουσιάζουμε τις 4 διαφορετικές  διδακτικές προσεγγίσεις.

ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ***

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ. ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ-ΟΜΟΛΟΓΑ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΑ.

Ένα σπερματοζωάριο το οποίο περιέχει 4 αγόρια με διαφορετική στολή το καθένα, ή χρώματα ή σχήματα τυλιγμένα με ένα ελαιόπανο , που συμβολίζει την πυρηνική μεμβράνη, και πίσω ένα σχοινί που συμβολίζει την ουρά του σπερματοζωαρίου και κατευθύνεται στο ωάριο, το οποίο περιέχει 4 κορίτσια, το καθένα με την αντίστοιχη στολή των αγοριών, σχήμα ή χρώμα, τυλιγμένα και αυτά με ένα ελαιόπανο,  που συμβολίζει την πυρηνική μεμβράνη. Με αργές κινήσεις τα 4 αγόρια κατευθύνονται στα 4 κορίτσια και προβάλλεται στην οθόνη η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο και τα κορίτσια τους προσκαλούν με τα χέρια τους και ακούγεται ταυτόχρονα η φωνή που περιγράφει τι είναι γονιμοποίηση. Όταν γίνει η ένωση του σπερματοζωαρίου και ωαρίου, πετάνε τα αγόρια- κορίτσια το ελαιόπανο (πυρηνική μεμβράνη) και το καθένα αγόρι-κορίτσι ψάχνει αυτό που έχει την ίδια στολή, χρώμα ή σχήμα. Το  κάθε ζευγάρι ,από τα 4 που σχηματίστηκαν ,κάνει διάφορες αναγνωριστικές κινήσεις, δείχνοντας τη χαρά τους που βρήκαν το ταίρι τους. Προβάλλεται στην οθόνη το σπερματοζωάριο, ωάριο, με τα 4 διαφορετικά χρώματα, σχήματα, και τα αγόρια, κορίτσια. Ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τι είναι ομόλογα χρωμοσώματα, ζυγωτό κύτταρο, γονιμοποίηση.

ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ.ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (ΜΕΣΟΦΑΣΗ-ΜΙΤΩΣΗ), ΟΝΤΟΓΕΝΕΣΗ

Προβάλλεται στην οθόνη ο κυτταρικός κύκλος , οντογένεση και να ακούγεται ταυτόχρονα η φωνή να περιγράφει την ορολογία. Στη μεσόφαση γίνεται ο διπλασιασμός του γενετικού υλικού. Ανοίγει η αυλαία και βλέπουμε αντί, για 8 άτομα, χρώματα, σχήματα που ήταν στη προηγούμενη σκηνή 16 άτομα, σχήματα, χρώματα ανά ζευγάρια.

ΠΡΑΞΗ ΤΡΙΤΗ.ΜΙΤΩΣΗ (ΠΡΟΦΑΣΗ, ΜΕΤΑΦΑΣΗ, ΑΝΑΦΑΣΗ, ΤΕΛΟΦΑΣΗ)

ΠΡΟΦΑΣΗ. Υπάρχουν 2 κρίκοι δεξιά και αριστερά της σκηνής που είναι δεμένα σε κάθε κρίκο, από 8 σχοινιά. Τα 8 ζευγάρια είναι αγκαλιασμένα μεταξύ τους και μετακινούνται άτακτα στη σκηνή. Στη μέση τους φορούν  μια ζώνη με κρίκο και το κάθε ζευγάρι παίρνει το σχοινί και το περνά στον κρίκο της ζώνης τους. Έτσι ολοκληρώνεται η πρόφαση. Προβάλλεται στην οθόνη η πρόφαση και ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τι είναι η πρόφαση.

ΜΕΤΑΦΑΣΗ. Στη συνέχεια τα 8 ζευγάρια έρχονται στο μέσον της σκηνής σχηματίζοντας μια ευθεία. Όταν ολοκληρωθεί αυτός ο σχηματισμός, ασπάζονται αποχαιρετίζονται, κάνουν διάφορες κινήσεις, και στο κάθε ζευγάρι αποχαιρετά το ένα το άλλο. Προβάλλεται στην οθόνη η μετάφαση  και ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τι είναι η μετάφαση.

ΑΝΑΦΑΣΗ. Στο  κάθε ζευγάρι το ένα πρόσωπο αποχωρίζεται το άλλο με κατεύθυνση στα 2 άκρα της σκηνής. Παρατηρούμε στα 2 άκρα της σκηνής να είναι από 8 άτομα (4 αγόρια+4 κορίτσια), χρώματα ή σχήματα. Προβάλλεται στην οθόνη η ανάφαση  και ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τι είναι η ανάφαση.

ΤΕΛΟΦΑΣΗ. Τα 8 άτομα που είναι μαζί στα 2 άκρα της σκηνής παίρνουν το ελαιόπανο και σχηματίζουν την πυρηνική μεμβράνη.  Προβάλλεται στην οθόνη η τελόφαση  και ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τι είναι η τελόφαση.

Οι 2 νέοι πυρήνες σχηματίζουν 2 νέα κύτταρα. Προβάλλεται στην οθόνη  η μίτωση σε κυτταρικό, αριθμητικό, φυλετικό, χρωμοσωμικό, και  μοριακό επίπεδο, και  ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τη σημασία της μίτωσης, οντογένεσης καρκίνου (καλοήθης-κακοήθης) λευχαιμίας (μυελογενής, λεμφογενής).

Ο όρος «καρκίνος» δεν αποδίδεται σε μία και μόνη ασθένεια, αλλά σε μια ομάδα ασθενειών που χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά κύτταρα στο σώμα μας, τα οποία αυξάνονται, διαιρούνται και πεθαίνουν με έναν αυστηρά ελεγχόμενο τρόπο, τα καρκινικά κύτταρα διαφέρουν διότι συνεχίζουν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μάζας κυττάρων, που ονομάζεται όγκος. Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις.

Γενικά, τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων είναι ότι:

• ανθίστανται στην απόπτωση
• πολλαπλασιάζονται παρουσία ή μη αυξητικών παραγόντων
• ανθίστανται σε σήματα που σταματούν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό
• ανθίστανται στο μηχανισμό γήρανσης
• κάνουν μεταστάσεις
• δημιουργούν αγγεία για την αιμάτωσή τους

Η Λευχαιμία (από τις Ελληνικές λέξεις λευκός και αίμα) είναι ένας τύπος καρκίνου του αίματος ή του μυελού των οστών που χαρακτηρίζεται από τη μη φυσιολογική αύξηση ανώριμων και πρόδρομων μορφών των λευκών αιμοσφαιρίων, που ονομάζονται «βλάστες». Η λευχαιμία είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα φάσμα ασθενειών. Εναλλακτικά, είναι το σύνολο των ασθενειών που επηρεάζουν το αίμα, το μυελό των οστών και το λεμφικό σύστημα, οι οποίες είναι γνωστές ως νεοπλασίες του αίματος.

 

ΜΕΙΩΣΗ.

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ

Στη μεσόφαση γίνεται ο διπλασιασμός του γενετικού υλικού. Ανοίγει η αυλαία και βλέπουμε αντί, για 8 άτομα, χρώματα, σχήματα που ήταν στη προηγούμενη σκηνή 16 άτομα, σχήματα, χρώματα ανά ζευγάρια, όπως και στη μίτωση.

Προβάλλεται στην οθόνη  η μείωση σε κυτταρικό, αριθμητικό, φυλετικό, χρωμοσωμικό, και  μοριακό επίπεδο, και  ταυτόχρονα ακούγεται η φωνή να περιγράφει τη σημασία της μείωσης, η οποία διακρίνεται στη μείωση 1 και μείωση 2. Στη μείωση1 γίνεται η σύναψη (η οποία γίνεται κατά πολλούς και ποικίλους τρόπους, ανάλογα με τος αριθμό των χρωμοσωμάτων)  των ομολόγων χρωμοσωμάτων και ο αποχωρισμός τους, ενώ στη μείωση 2 γίνεται ο αποχωρισμός των αδελφών χρωματίδων, με συνέπεια ο αριθμός των χρωμοσωμάτων να ελαττώνεται στο μισό. Στη μείωση1,2 ισχύουν οι 4  φάσεις της μίτωσης. Στη μετάφαση της μείωσης 1 στη σύναψη ομολόγων  σχηματίζονται τετράδες, ενώ στη μίτωση σχηματίζονται δυάδες (διπλασιασμένο χρωμόσωμα). Στο μέσο της σκηνής κάθε διπλασιασμένο ομόλογο ζευγάρι είναι απέναντι στο άλλο. Ο αριθμός των χρωμοσωμικών συνδυασμών από τα διάφορα ενδεχόμενα της σύναψης, δίνεται από τον τύπο  2 εις την ν, όπου ν ο αριθμός των ομολόγων χρωμοσωμάτων. Στην προκειμένη περίπτωση αφού τα ζεύγη των ομολόγων χρωμοσωμάτων είναι ν=4, οι χρωμοσωμικοί συνδυασμοί είναι 16. Στην ανάφαση της μείωσης 1 αποχωρίζονται τα διπλασιασμένα ομόλογα χρωμοσώματα, ενώ στη μείωση 2 οι αδελφές χρωματίδες. . Έτσι κατευθύνονται στα άκρα της σκηνής τα μισά ομόλογα στο ένα άκρο και τα άλλα μισά στο άλλο άκρο.

 

ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ. Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ  ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΩΝ ΣΥΝΔΥΑΣΜΩΝ.

Σχηματίζεται η μία τετράδα σύναψης των ομολόγων. Άρα έχουμε 2 σχηματισμούς γαμετών. Στη συνέχεια κάθε φορά, γίνεται αλλαγή με τη σειρά κάθε ζευγαριού ομολόγων. Σχηματίζονται άλλοι 8 συνδυασμοί γαμετών. Στη συνέχεια γίνεται αλλαγή μεταξύ των ομολόγων 1-2, 1-3, 1-4, οπότε σχηματίζονται άλλοι 6 συνδυασμοί γαμετών. Το άθροισμα 2+8+6=16 μας συνδέει τους χρωμοσωμικούς και τους επί μέρους χρωμοσωμικούς συνδυασμούς.

Στη μείωση 2 ακολουθούν τα γνωστά φαινόμενα της μίτωσης.

Στη μείωση1,2 μπορεί να μην συμβεί η ακριβοδίκαιη διαίρεση από διάφορα αίτια, με συνέπεια να δημιουργηθούν γαμέτες με περισσότερα ή λιγότερα χρωμοσώματα ,από το φυσιολογικό (μονοσωμίες ν-1, τρισωμίες ν+1, πολυσωμίες ν+2, ν+3 κ.λ.π.). Παράδειγμα μονοσωμίας  στον άνθρωπο  είναι το σύνδρομο turner που έχει συνολικά 45 χρωμοσώματα, αντί για 46 (λείπει το χ χρωμόσωμα) και με τρισωμία τα άτομα με πάσχουν από το σύνδρομο down, (αγόρι ή κορίτσι) που το 21 χρωμόσωμα αντί για ένα ζευγάρι είναι  τριπλό, και έχει συνολικά 47 χρωμοσώματα αντί για 46  .

Τέλος στην οθόνη προβάλλεται η μίτωση-μείωση και ακούγεται η φωνή να περιγράφει τις ομοιότητες-διαφορές μεταξύ τους.

Έχουν δοκιμαστεί και παρουσιαστεί από το Τρίτο Γυμνάσιο Πατρών με μαθητές πολλά διαφορετικά θεατρικά δρώμενα, σε διαφορετικές τάξεις και διαφορετικές χρονιές ,από  διάφορες θεματικές ενότητες της βιολογίας με ευχάριστες κριτικές, από μαθητές,  γονείς, εκπαιδευτικούς, και από ανώτερα στελέχη της εκπαίδευσης του εξωτερικού, στο  χώρο του σχολείου, σε παιδαγωγικά συνέδρια και σε 2 τοπικά κανάλια της Πάτρας .  Ειδικά οι μαθητές  που συμμετείχαν σε θεατρικά δρώμενα ένιωθαν μεγάλη χαρά, γιατί μάθαιναν  βιωματικά δύσκολες έννοιες, όρους, λειτουργίες της βιολογίας.  Με τη βιωματική αυτή μάθηση, η κατάκτηση της γνώσης γίνεται αρκετά εύκολη. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και από τις αξιολογήσεις πού γίνονταν κάθε φορά, από τους ίδιους τους μαθητές, σε διαφορετικές χρονιές από διαφορετικούς μαθητές και με διαφορετικές θεματικές ενότητες της βιολογίας. Το 1998 παρουσιάσαμε στο θέατρο  ΑΠΟΛΛΩΝ της Πάτρας, στην πλατεία Γεωργίου, στο πατραϊκό κοινό και μοιράστηκε το έντυπο με τίτλο:

SOS.ΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟ, του οποίου η χρηματοδότηση έγινε από το δήμο Πατρέων, επί δημαρχίας Ανδρέα Καράβολα και αντιδημάρχου πολιτιστικών, Νίκου Τζανάκου.

Βιβλιογραφία

1.Διδακτικές φόρμες του βιολόγου καθηγητή Γιάννη Δ. Λύρα 1997-99 του προγράμματος «Οδύσσεια»

2. Διδακτικές φόρμες του βιολόγου καθηγητή Γιάννη Δ. Λύρα στα μαθήματα του κλάδου ΠΕ4, 1997-2011..

***Είναι μεταφρασμένο στα γερμανικά και αγγλικά.

Η ¨ΔΥΝΑΜΗ¨ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

   Εμείς οι εκπαιδευτικοί έχουμε μια τρομακτική δύναμη και ευθύνη διότι επηρεάζουμε και καθορίζουμε τη ζωή των μαθητών μας.

  Για να χτίσουμε καλύτερες σχέσεις με τους μαθητές μας στην τάξη πρέπει να είμαστε μέντορες και γητευτές και   όχι πρόσωπα εξουσίας και να θεωρούμε το σχολείο και τη μάθηση κάτι το σημαντικό και ευχάριστο. Να διαθέτουμε καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας διδάσκοντας με διεπιστημονική- πολυεπιστημονική προσέγγιση που να συνδέουν γεγονότα, ιδέες και έννοιες με μοντέλα-προσομοιώσεις (πηγές από βιβλία, επικαιρότητα, βιβλιοθήκες, διαδίκτυο).

   Οι πληροφορίες και μεθοδολογίες να κάνουν τους μαθητές ενεργητικούς να γίνονται δάσκαλοι-ερευνητές να αποχτούν συναισθηματικές και γνωστικές δεξιότητες στο ομαδικό πνεύμα συνεργασίες με παιχνίδια και ευχάριστες δραστηριότητες. Το σχολείο πρέπει να διαμορφώνει όχι μόνο καλούς μαθητές αλλά και καλούς ανθρώπους , να είναι καταφύγιο όπου να παρέχονται στους μαθητές όλα τα εργαλεία για να τους βοηθήσουν να πετύχουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους και το σχολείο να συνδέεται με τη ζωή. Τα λάθη των μαθητών  δεν αποτελούν πρόβλημα εφ’ όσον μαθαίνουν από αυτά.

  Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να’ ναι φορείς πολιτισμού, δια βίου μάθηση, παράδειγμα προς μίμηση και θετικών κοινωνικών σχέσεων.

   Η επιλογή του θέματος, η πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης, οι στόχοι, σκοποί, οι δραστηριότητες ,σύνοψη, απορίες, θέματα για ενεργητική και αξιολόγηση για να επιτύχουμε στους μαθητές, την περιέργεια, κριτική σκέψη εκμάθηση δεξιοτήτων σωματική-ψυχική υγεία, ευεξία, διαχέεται από την πυραμίδα μάθησης (μαθησιακή διαδικασία) κατά Bloom. 

 Η ταξινόμηση του Bloom

  Ο Benjamin Bloom ηγήθηκε μιας ομάδας εκπαιδευτικών ψυχολόγων στα μέσα του εικοστού αιώνα με σκοπό την ανάπτυξη της διανοητικής συμπεριφοράς που είναι που είναι σημαντική για μαθησιακή διαδικασία. Πενήντα χρόνια αργότερα, το έργο του λειτουργεί ακόμα ως βάση για την κατανόηση των διαφορετικών επιπέδων στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη της σχολικής ύλης.

 Πεδία μάθησης

Γνωστική μάθηση

   Επιτυγχάνεται μέσα από την ανάκληση γνώσεων, την   κατανόηση, την οργάνωση, την επίλυση προβλημάτων, την εφαρμογή γνώσεων και την αξιολόγιση ιδεών.

 

Επίπεδα γνωστικής μάθησης

1)Γνώση

    Ανάκληση συγκεκριμένων γεγονότων, ορισμών και θεωριών. Περιλαμβάνει δεξιότητες ονομασίας, απαρίθμησης, αναγνώρισης, επανάληψης.

  2)Αντίληψη

   Ικανότητα να κατανοούμε την ύλη, να εξηγούμε ή να συνοψίζουμε, να ταξινομούμε, να συγκρίνουμε και να αντιπαραβάλουμε.

 3)Εφαρμογή

    Ικανότητα να χρησιμοποιούμε το υλικό που έχουμε διδαχθεί σε νέες και συγκεκριμένες καταστάσεις. Εφαρμογή κανόνων, μεθόδων, εννοιών, θεωριών και επίλυση προβλημάτων.

4)Ανάλυση

   Ικανότητα να διασπάμε την ύλη στα συστατικά της μέρη, έτσι ώστε να γίνεται κατανοητή η δομή της. Δημιουργία σχέσεων μερών, εντοπισμός συνεπειών, πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων, αδήλωτες υποθέσεις.

 5)Σύνθεση

    Ικανότητα να συνθέτουμε διαφορετικά μέρη της γνώσης για να σχηματίσουμε ένα νέο σύνολο και να δημιουργήσουμε νέους τρόπους σκέψης.

 6)Αξιολόγηση

   Ικανότητα να κρίνουμε την αξία του θεαματικού αντικειμένου για ένα δεδομένο σκοπό, να αξιολογούμε τη λογική συνοχή με την οποία τα συμπεράσματα στηρίζονται σε δεδομένα, να αξιολογούμε διαφορετικά έργα ή θεωρίες για να στηρίζονται καλύτερα σε ορισμένα κριτήρια.

 Συναισθηματική μάθηση

   Στάση που δηλώνει αντίληψη, ενδιαφέρον, προσοχή, προβληματισμό, ευθύνη, ικανότητα να ακούμε και να ανταποκρινόμαστε. Αυτή η περιοχή συνδέεται με  συναισθήματα, στάσεις, εκτίμηση, και αξίες.

 Ψυχοκινητική μάθηση

   Επιδεικνύεται από σωματικές δεξιότητες, συντονισμό, επιδεξιότητα, ικανότητα χειρισμού, χάρη και δύναμη.

   

Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

1.ΔΙΑΒΑΣΜΑ

2.ΑΚΟΥΣΜΑ ΛΕΞΕΩΝ

3.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ

4.ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ

5.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ

6.ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ

7.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ

8.ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

9.ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ

10.ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

11.ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

12.ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

  

ΜΕΤΑ ΑΠΟ 2 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ

 

10% ΟΣΩΝ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ

20% ΟΣΩΝ ΑΚΟΥΜΕ

50% ΟΣΩΝ ΑΚΟΥΜΕ ΚΑΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ

70% ΟΣΩΝ ΛΕΜΕ

90% ΟΣΩΝ ΛΕΜΕ ΚΑΙ ΚΑΝΟΥΜΕ

 

Τα 1-7 αποτελούν τη παθητική μάθηση και τα 8-12 αποτελούν την ενεργητική μάθηση.

   

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

 

H προσωπικότητά μας δημιουργεί το κλίμα.

Η καθημερινή μας διάθεση φτιάχνει τον καιρό.

Κάνουμε τη ζωή των μαθητών θλιβερή ή χαρούμενη.

Γινόμαστε όργανα βασανισμού ή εργαλεία έμπνευσης.

Να ανοίγουμε ή να επουλώνουμε πληγές.

Να κάνουμε ένα παιδί να εξανθρωπιστεί ή να αποκτηνωθεί.

Να κλιμακώσουμε ή να αποκλιμακώσουμε προβλήματα.

Να κάνουμε το σχολείο σημαντικό, ευχάριστο και δημιουργικό.

 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

 

Επιλογή θέματος

Πηγές (βιβλιοθήκη, σχολικά βιβλία , επικαιρότητα, διαδίκτυο)

Στόχος – Σκοπός

Να εξηγήσετε πώς συνδέεται το θέμα με άλλα,

Τι θέλουμε να μάθουμε

Δραστηριότητες

Σύντομη παρουσίαση

Φύλλα εργασίες

Εμπέδωση εννοιών με εργασίες – παρουσιάσεις

Σύνοψη

Τι μάθαμε, σύνδεση με προηγούμενα, απορίες, θέματα για εξερεύνηση

Μάθηση Διασκέδαση

Οπτικό-ακουστικό-κιναισθητικό (μαθαίνω κάνοντας μέσο της τέχνης, κατανόηση εννοιών εφαρμογή δεξιοτήτων)

Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις και δεξιότητες που θα τις χρησιμοποιήσουν στο πραγματικό τους κόσμο και όχι φραγμοί στην επικοινωνία και σε λόγια που πληγώνουν αλλά να προκαλούν ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης.

  Ζούμε μόνο μια φορά και πρόκειται για ένα θείο δώρο. Γι’ αυτό πρέπει να μάθουμε πώς να αξιοποιούμε δημιουργικά το χρόνο μας.

 

 

Η ιεραρχία αναγκών του Maslow

Αυτοπραγμάτωση

                                                                           Αισθητική

Γνωστικές ανάγκες

Εκτίμηση

Φροντίδα και Αγάπη

Ασφάλεια

Φυσιολογικές ανάγκες