Παρασκευή 20 Ιουλίου 2012

Τα παλιά Καμίνια - Μέρος Αο

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΒΑΛΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ 24002
ΤΗΛ.2724071016
Η Λαογραφία παρακολουθεί και ερμηνεύει τις εκδηλώσεις της ζωής του λαού (πνευματικές-ψυχικές-καλλιτεχνικές), αυτές που αποτελούν τον πολιτισμό του λαού και του έθνους. Ο Ελληνικός <λαός> μένει πάντα η βασική πηγή. Οι σκοποί της λαογραφίας είναι επιστημονικοί, εθνικοί, ανθρωπιστικοί και διεθνιστικοί.
Το πρώτο πανεπιστημιακό τμήμα λαογραφίας ιδρύθηκε στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, για τους φοιτητές της φιλοσοφικής και μεταξύ των φοιτητών ήταν και η Μεταξία Λινάρδου ,από Βαλύρα Μεσσηνίας, η οποία είχε κάνει υποχρεωτικά εργασία λαογραφίας για το χωριό μας.
 Η ζωή μας να σημαίνει το κυνήγι των ανώτερων πολιτιστικών-πολιτισμικών αξιών, πλήρη κατανόηση των μυστηρίων της φύσης και κατάκτηση της έσχατης αλήθειας, ελεύθερα να ασκήσουμε τις απεριόριστες δυνατότητες του μυαλού μας, για τον πλούτο της μιας και  μοναδικής μας ζωής.

Η Ακαδημία Αθηνών έχει τμήμα λαογραφίας, στην Αθήνα στην οδό Συγγρού 98. Ο συμπατριώτης μας Καλαματιανός Νικόλαος Πολίτης(1852-1921),πατέρας της λαογραφίας μας, που η προτομή του δεσπόζει δεξιά του δρόμου, λίγα μέτρα πριν φτάσουμε στην Υπαπαντή στην Καλαμάτα, αφιέρωσε τη ζωή του στη λαογραφία, ενώ όπως θα αναφέρουμε παρακάτω ο ήρωας αγωνιστής-πολεμιστής Παπαφλέσσας είχε όραμα για την ίδρυση μουσείου σε κάθε σχολική μονάδα. Στη Μεσσηνία υπάρχουν αρκετά λαογραφικά μουσεία χωρίς στήριξη ,υποδομές και προβολή. Ο Κώστας Μπαλαφούτης έχει γράψει  βιβλία για τη λαογραφία της Μεσσηνίας, τα οποία και μου έχει αφιερώσει, και διατηρεί λαογραφικό μουσείο στη Σχοινόλακκα Πυλίας. Ο δήμος Ιθώμης έχει ένα μουσείο στη Ρευματιά ιδιοκτησίας Ευαγγέλου Κάψια και το 1997 ιδρύθηκε το λαογραφικό μουσείο στη Βαλύρα το οποίο είναι σαν να μην υπάρχει.
Η συνέχεια των κειμένων αφιερώνεται στους επώνυμους και ανώνυμους Έλληνες και ξένους λαογράφους και συλλογείς των παλιών και νεώτερων ελληνικών χρόνων και στο βασικό χορηγό των πληροφοριών και αντικειμένων, <τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ>.

Ο Oραματιστής Παπαφλέσσας για τη Λαογραφία 
Το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα για την παιδεία, λαογραφία ,  για τη μόρφωση του λαού και τη διαπαιδαγώγησή του μας είναι γνωστά από πολλά έγγραφα που έχουμε στη διάθεσή μας και θα αναφερθούμε σε τέσσερα από αυτά.
- Από το 1818 όταν βρισκόταν στη πόλη ρίχνει την ιδέα για την ίδρυση σχολείου στη γενέτειρά του στη Πολιανή για τη λειτουργία του οποίου υπόσχεται να στέλνει 1000 γρόσια το χρόνο και "διδάσκαλο έμπειρο..."
Έγραφε στους Πολιανίτες
"...Αίτιον του εξευγενισμού της ανθρωπότητας δεν είναι άλλο ειμί η παιδεία, την οποία ως προίκα ο ποιητής μας Θεός εχάρισεν εις ημάς δια να ακούομεν το λογικόν μας και να αντιμαχώμεθα εις όλους τους αισθητούς εχθρούς των συμφερόντων της ψυχής και του σώματός μας
*Λόγιος Ερμής φύλλο 10-15 Μαΐου 1820 σελίδα 304-305.
-Και πιο κάτω έγραφε:
Όθεν αγαπητοί μου συμπατριώται σας παρακινώ να φροντίσετε και εσείς να αποκτήσουμε εις την πολιτείαν μας, ένα εργαστήριο της παιδείας, ένα σχολείο δηλαδή Ελληνικόν, εις τον οποίον θα διδάσκονται τα τέκνα της πατρίδας μας και των πέριξ τα θεία και ιερά ταύτα μαθήματα και θεοπαράδοτα λόγια...
**Επιτομή της Αναγέννηθείσης Ελλάδος τόμος Α σελίδα 83. Στη Πολιανή στα 1821 λειτουργούσε σχολείο.
-Αμέσως μετά τη σύσταση της Πελοποννησιακή Γερουσία στη Μονή Καλτεζών ο Παπαφλέσσας εξελέγη αντιπρόεδρος (ενώ ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήταν πρόεδρος) και ανέλαβε τη γενική εφορία της παιδείας. Ιδρύει το Απρίλιο του 1822 το πρώτο επίσημο κρατικό σχολείο στην Τρίπολη που συνεστήθη στην Ελεύθερη Ελλάδα, στο σπίτι του Δεφτέρ Κεχαγιά, με δάσκαλο το κατόπιν ιεροκήρυκα στη Μεσσηνία και αλλού, Δανιήλ Γεωργόπουλο.
Σε μια άλλη προκηρυξή του τονίζει για τα αγαθά αποτελέσματα από τη μόρφωση του λαού: ... Πατριώται... Η παιδεία είναι τόσο αναγκαία στον άνθρωπο για την ανάπτυξη του λογικού στον άνθρωπο όσο είναι αναγκαία η τροφή για τη συντήρηση της Ζωής του. Είναι δε αναντίρρητον ότι αυτός ο υπέρτατος δημιουργός του παντός πλάσας τον άνθρωπο νου και επιστήμης δεκτικόν, και δους σε αυτόν την εξαιρετική δύναμη του τελειοποιείσθαι, απαιτεί αφεύκτως του λογικού την καλλιέργειαν, καθότι δι΄αυτής ημπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος τα προς τον ποιητήν του, προς τον πλησίον του προς εαυτόν του καθήκοντα...
Μην αμελήσετε την παιδείαν των αγαπητών σας τέκνων, αρρένων τε και θηλέων. Μην αγωνίζεσθε για να τους αφήσετε κληρονομίαν χρημάτων, αλλά δαπανήσετε μετά χαράς τα ευαπόβλητα χρήματα δια να τους προμηθεύσετε τον αληθή και άσυλον θησαυρόν της παιδείας και να τα αποκαταστήσετε άξια τέκνα της Ελλάδας, και ωφέλιμα εις τον εαυτόν των και τους ομοίως των...
***Εφημερίδα Αθηνών, Πρωινός Ταχυδρόμος αρ. φ. 65 615 1865 σελ. 2-3
- Με την ευκαιρία σύστασης σχολείου, στη Καλαμάτα, πρώτη προσωρινή πρωτεύουσα της Ελλάδας ετόνιζε:
«Η Πελοποννησιακή Γερουσία μ’  όλους τους πολυμερίμνους και κατεπείγουσας ανάγκας της Πατρίδας έλαβε πατριωτική κηδεμονία για την αγωγή της νεολαίας προθυμούμενη να συστήσει σχολείο στη Καλαμάτα ανάλογο της παρούσας περιστάσεως δια του διορισμένου επί τούτο εφόρου αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα του και γερουσιαστού προσκαλεί δε άξιους διδασκάλους για να διδάξουν για της Λαγγαστερίου Μεθόδου τα κοινά γράμματα, Ελληνικά, Μαθηματικά και προσκαλεί δε και τη φιλομαθή νεολαία απ΄όλη τη Πελοπόννησο να συντρέξει εδώ για να διδαχθεί αμισθί, κηρύττουσα ότι ο κάθε μαθητής δεν θα ξοδεύει άλλο τι παρά δια τα βιβλία του και την υποτροφίαν του. Διατάττει δε τους γονείς να μην παραμελήσουν το ιερό χρέος τους αλλά να φροντίζουν επιμόνως για την παιδεία των τέκνων των.
****Ελληνική δημιουργία φύλλο 27.
Όμως δεν περιωρίσθηκε ως εκεί το ενδιαφέρον του Παπαφλέσσα. Γιατί τότε δεν θα απέδιδεν όσα περίμενε από τις ενέργειές του. Θέλησε να έχη  ενεργώτερη ανάμιξι στη λειτουργία των σχολείων πού στο μεταξύ είχαν ιδρυθή, με την φροντίδα του ως  ανωτάτου εφόρου της Παιδείας. Ήθελε να παρακολουθή την λειτουργία τους, να ελέγχη τους δασκάλους αν είχαν άπόδοσι στο έργο τους, αν ήσαν κατάλληλοι, ηθικοί, δραστήριοι, καταρτισμένοι για το έργο πού τους είχε ν’ ανατεθή. Έτσι αποφάσισε και διώρισεν έπιθεωρητήν, πού θα περιώδευε στην ελεύθερη Ελλάδα και θα του υπέβαλε σχετική έκθεσι για ό,τι θα έβλεπε επιτοπίως. Και ως επιθεωρητή διώρισε τον πιο κατάλληλο για τη σπουδαιότατη αύτη αποστολή άνθρωπο. Τον γνωστό κληρικό και δάσκαλο Γρηγόριο Κωνσταντά. Ο διορισμός του Κωνσταντά από τον Παπαφλέσσα έγινε στις 27 Αυγούστου 1824. Πότε απεφασίσθη να περιόδευση ο Κωνσταντάς δεν μας είναι γνωστό ακριβώς. Στις 2 Φεβρουαρίου 1825 όμως ο Παπαφλέσσας ως υπουργός των Εσωτερικών και υπέρτατος έφορος της Παιδείας απέστειλε την πιο κάτω εγκύκλιο "προς απαντάς τους επάρχους και δημογέροντας", με την οποία τους ενημέρωνε ότι "διετάχθη να περιόδευση ο γενικός έφορος της εκπαιδεύσεως Γρηγόριος Κωνσταντάς", για να επιθεωρήσει και μεταρρυθμίσει όσα τα σχολεία, όσα λειτουργούσαν στην ελεύθερη επικράτεια.
Ταυτόχρονα ο Παπαφλέσσας εκοινοποίησε και στον Κωνσταντά -οδηγίες «περί των χρεών και καθηκόντων του εφόρου της Παιδείας". Με το έγγραφο αυτό, μπορούμε να ειπούμε ότι ο Παπαφλέσσας έθετε τις ορθές βάσεις της εκπαιδεύσεως, άλλα και τις βάσεις για την ίδρυση Μουσείων για τη συγκέντρωσι των αρχαιοτήτων, που, διάσπαρτες δω και εκεί, αποτελούσαν εύκολη λεία των "θαμιζόντων" στην χώρα μας ξένων. Και  πέραν απ' αυτά έθετε και τις βάσεις για τη δημιουργία της Λαογραφίας, αφού  στα καθήκοντα και την αποστολή των δασκάλων ώριζε και την συλλογή των τοπονυμίων και την καταγραφή τους.
Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παπαφλέσσα  τα καθήκοντα του  εφόρου ήσαν τα εξής:
Αον) Να περιέλθη και επισκεφθή  αυτοπροσώπως όσα των σχολείων συγχωρούν οι περιστάσεις και με τον καιρόν και όλα όσα είναι δυνατόν.
Βον) Εν τοσούτω δε να πληροφορηθεί πόσα σχολεία ευρίσκονται προς το παρόν εις την Έλληνικήν επικράτειαν τόσον της Αλληλοδιδακτικής μεθόδου, όσον και αλλά, και που το καθ' εν και να ιδεάση την Διοίκησιν.
Γον) Να φροντίση να πληροφορηθή περί των είς αυτά διδασκόντων διδασκάλων και της αυτών διαγωγής και Ικανότητος και περί των μαθημάτων οπού παραδίδονται εις κάθε  σχολείων και περί της τάξεως και μεθόδου της παραδόσεως και να εισάξη (οπού λείπει) μέθοδον των απλουστέρων, εύκολωτέραν  και έπιτηδειωτέραν να επιταχύνη την επίδοσιν των  νέων, και εις άλλας με (ν) μαθήσεις, εξαιρέτως όμως είς την της Ελληνικής γλώσσης, δια να μην κατατρίβωσιν εις αυτήν  οι νέοι κοινωφελώς  τον πολύτιμον καιρόν της ηλικίας των.
Δον) Να λάβη πρόνοιαν μετά των επιτρόπων των σχολείων δια να διορίζωνται παντού διδάσκαλοι τίμιοι, χρηστοήθεις, ενάρετοι, επιμελείς, θεοσεβεΐς, σώφρονες, ώστε να δίδουν καλόν παράδειγμα και να εμφυτεύσουν την αρετήν και τον αληθή πατριωτισμόν εις τους νέους, και προκομμένους όσον ενδέχεται έκαστος εις το είδος του, δια να μην καταργήται ο τόπος και παραλύει ή νεότης.
Εον) Να συνεννοηθή με τους επιτρόπους και διδασκάλους των σχολείων και να επιμεληθή μετ' αυτών, ώστε και τα οντά σχολεία να μεταβληθώσιν εις το κρεϊτ-τον και οπού δεν υπάρχουσι και ο τόπος είναι ικανός να συστήση, να συστηθώσι και Αλληλοδιδακτικά και άλλα, ανάλογα με την δύναμιν και κατάστασιν του τόπον.
ΣΤον) Να ερευνήση να μάθη οποίους και πόθεν έχει τους πόρους και τας προσόδους παν σχολείον και αν αυτοί εξοδεύωνται εις τας κυρίας και καθ' αυτό χρείας του σχολείου, ή αναλίσκωνται εις μάτην και να ειδοποίηση την Διοίκησιν.
Ζον) Να έχη επιστολικόν συνάλλαγμα με τους διδασκάλους και επιτρόπους των σχολείων δια να ειδοποιήται από καιρόν εις καιρόν περί της καταστάσεως εκάστου σχολείου, της προόδου των μαθήσεων και όσα αλλά αφορώσιν την βελτίωσιν των σχολείων.
Ηον) Να συνεπιμεληθή με τους επιτρόπους των σχολείων να προβλεφθώσι τα σχολεία με τα αναγκαία εις χρήσιν αυτών βιβλία και να πλουτισθώσιν οπού είναι δυνατόν και με 6ι6λιοθήκας ανάλογους με τας δυνάμεις και την κατάστασιν εκάστου τόπου.
Θον)   Να δώση     παραγγελίαν   εις τους κατά  τόπους  έπαρχους   και   δημογέροντας, εις  τους επιτρόπους και διδασκάλους    των σχολείων  δια να συνάξουν  τας   αρχαιότητας, όπου  κατά καιρούς    ευρίσκονται    εις κάθε   τόπον,   νομίσματα,  αγάλματα, επιγραφάς και ό,τι άλλο λείψανον Αρχαιότητος και να τα αποταμιεύσουν  εις τα σχολεία,   δια  να  απόκτηση   με  τον  καιρόν πάν σχολείον το Μουσείον του, πράγμα αναγκαιότατον δια την ιστορίαν,  δια την ανακάλυψιν των αρχαίων ονομάτων των πόλεων,  και  τόπων,     δια  την γνώρισιν   της δεξιότητας των προγόνων μας, και  δια την υπόληψιν των   οποίων   δικαίως   έχουσιν   εις τα τοιαύτα τα   σοφά της    Ευρώπης  έθνη, τα όποια    μας  μέμφονται     διότι τα χαρίζομεν  ή  τα  πωλούμεν τιμήματος   εις  τους θαμίζοντας   εις   την   Ελλάδα   περιηγητάς των.
Ιον) Να καθυποβάλη εις την Διοίκησιν σχέδιον της τάξεως των Ελληνικών μαθημάτων, της μεθόδου της παραδόσεως, της διαρκείας ει δυνατόν, εκάστου μαθήματος, μάλιστα της Ελληνικής γλώσσης, δια να μην είναι απεριόριστος ή περί αυτήν σπονδή και καταναλίσκεται εις μάτην ο πολυτιμώτερος καιρός της νεότητας, το όποιον θεωρηθέν, επικριθέν και επικυρωθέν παρά της Διοικήσεως, να διαδοθή εις τα σχολεία της Επικρατείας και να ακολουθήται έως να ευρεθή καλύτερον.
Παράλληλα ο Παπαφλέσσας ως υπουργός καθώριζε και τα δικαιώματα του Κωνσταντά και τις υποχρεώσεις των κατά τόπους αρχών ως έξης:
Δικαιώματα    του    αυτού.
Αον) Να λαμβάνη παρά της Διοικήσεως την αναγκαίαν συνδρομήν εις το να διευθετώνται κατά το δέον τα αφορώντα την εκπαίδευσιν της νεολαίας.
Βον) Να εισακούηται με τους επιτρόπους των σχολείων εις όσα ήθελε προβάλλει προς βελτίωσιν των σχολείων.
Γον) Να πείθωνται οι διδάσκαλοι εις όσα εύλογα και ωφέλιμα ήθελε προτείνει εις αυτούς προς μεταρρύθμισιν και βελτίωσιν των σχολικών πραγμάτων.
Δον) Οι επίτροποι και διδάσκαλοι των σχολείων εις επίσκεψιν των οποίων ήθελεν έλθη να δείχνωσιν εις αυτόν την αναγκαίαν δεξίωσιν, εν όσω διατρίβει παρ' αυτοίς και ευκολίαν δια να μεταβαίνη εκείθεν εις άλλα σχολεία.
Εον)   Οι έπαρχοι    να τω  δίδωσι     χείρα βοηθείας εις έκτέλεσιν των χρεών του. Εν   Ναυπλίω   10:  Φεβρουαρίου   1825
Ο   Υπουργός   των   Εσωτερικών
(Τ.Σ.) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ  ΔΙΚΑΙΟΣ
Ό   Γενικός  Γραμματεύς
Γεώργιος Γλαράκης" (Βιβλιοθήκη Μηλεών Πηλίου, Α/13.

KAMINIA
Υπάρχουν πολλών ειδών καμίνια, ανάλογα με το τι προϊόν παράγουν.
Τα ξυλοκάμινα παράγουν κάρβουνο, τα ασβεστοκάμινα παράγουν ασβέστη, τα γυφτοκάμινα παράγουν μεταλλικά αντικείμενα και τα καμίνια κεραμοποιίας, που με πρώτη ύλη την άργιλο ή κοκκινόχωμα φτιάχνουν κεραμίδια, τούβλα, μαγειρικά σκεύη, πιθάρια, κ.λ.π.
Στη Βαλύρα γυφτοκάμινα ήταν του Θόδωρου Θεοδωρακόπουλου και Ηλία  Κοντόπουλου.
Κεραμιδοκάμινα  είχαν οι 3 αδελφοί  Τσάμη (Ευγένιος, Βασίλειος και Παντελής), στο Κουβέλη, στο κτήμα του Μαρίνου Γεωργακόπουλου που δίπλα είναι το ρέμα του Σέλικου  ο Βασίλης Σταυριανόπουλος με τον Αθανάσιο Λιοντήρη. Πολλοί της γενιάς μου δούλεψαν στα καμίνια αυτά, καθώς και στα δύο καμίνια της Λάμπαινας ιδιοκτησίας Δικαίου και Μιχαλόπουλου. Το δύσκολο ήταν το νυχτέρι όταν έκαιγε το καμίνι, γιατί οι συνθήκες εργασίας ήταν αρκετά δύσκολες και η φωτιά σου αποσυντόνιζε τα πάντα στο κορμί έχοντας πάντα μια πετσέτα βρεγμένη στο πρόσωπο.
Καμίνι που έφτιαχναν τσουκάλια ήταν η οικογένεια Φειδά που έμενε στον άγιο Δημήτρη, και έμεινε το όνομα της γειτονιάς Τσουκαλόρουγα. Η οικογένεια Φιλίππου και η οικογένεια Κόμη έφτιαχναν τσουκάλια ,και  μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε η βιοτεχνία αγγειοπλαστικής στο διπλανό χωριό Σκάλα, όταν η οικογένεια Κόμη ανεχώρησε από Βαλύρα για Σκάλα.
Ο Γεώργιος Φιλίππου, πατέρας του Αντώνη, έφερε από τη Σίφνο την οικογένεια Κόμη και εργάστηκαν μαζί στη Βαλύρα ,έχοντας δυο καμίνια εκεί που ήταν το παλιό σπίτι της οικογένειας Φιλίππου. Πρόσφατα πέθανε ο Νίκος Κόμης και σε μελλοντική ανάρτηση θα γίνει ένα πλήρες αφιέρωμα στις οικογένειες Φιλίππου-Κόμη.
Στο κοντινό χωριό Τσουκαλέικα, που πήρε και το ονομά του υπήρχαν πολλά καμίνια κεραποιίας καθώς και ασβεστοκάμινα.
Στον Κάμπο της Βαλύρας, κοντά στου Ντάρα υπάρχουν παλιά καμίνια, καθώς και στην Πέρα Μεριά, τα οποία δεν έχουν καν μελετηθεί.
1.     Γυφτοκάμινο
Το καμίνι είναι μια κατασκευή σχήματος, επενδεδυμένη εσωτερικά με πυρότουβλα. Στη μία κάθετη πλευρά του, που είναι φτιαγμένη από λαμαρίνα, είναι προσαρμοσμένο το προφύσι. Αυτό, είναι κατασκευασμένο από χυτοσίδηρο/
Η περιοχή του καμινιού, μπροστά από την μικρή βάση του προφυσιού, είναι η περιοχή καύσης του κάρβουνου. Μπροστά από το καμίνι βρίσκεται το φυσερό, με την άκρη
εξόδου του αέρα προσαρμοσμένη στη μεγάλη βάση του προφυσιού. Έτσι φυσώντας με το φυσερό, διοχετεύεται αέρας που -αποκτώντας μεγάλη ταχύτητα μέσα στο προφύσι- καίει  το κάρβουνο (μεταλλουργικό κώκ).
Παλιότερα χρησιμοποιούσαν ξυλοκάρβουνο φτιαγμένο από ρείκι( ερείκα αρμπόρεα), επειδή το κάρβουνο από ρείκι δεν περιέχει θειάφι , και έτσι το σίδερο δεν θαμπώνει και δεν δημιουργεί σκουριές. Στην περίπτωση αυτή μάλιστα δεν χρειάζεται για την επεξεργασία του σίδερου άμμος ή βόρακας. Το σίδερο στην όλη του διαδικασία υφίσταται δυο κατεργασίες. Την βαφή και την ανόπτηση, για να αποκτήσει τις επιθυμητές ιδιότητες.
2.     Κεραμιδοκάμινα- Τσουκαλοκάμινα-Αγγειοπλαστική
Τα κεραμιδοκάμινα παράγουν κεραμίδια ,το πανάρι και το κατάρι, δηλαδή το πάνω και το κάτω ,όταν τοποθετούνται στη σκεπή, διαφόρων μεγεθών, και διάφορα είδη τούβλων και μεγεθών.
Η αγγειοπλαστική (τσουκαλάδικα) είναι μια από τις αρχαιότερες τέχνες που αναπτύχθηκαν στη χώρα μας, το επάγγελμα δε του αγγειοπλάστη  ασκούνταν κυρίως σε περιοχές, όπου υπήρχε το κατάλληλο χώμα αγγειοπλαστικής και όπου υπήρχε τεχνική αγγειοπλαστική παράδοση. Οι αγγειοπλάστες κατασκεύαζαν όλα εκείνα τα πήλινα χρηστικά αντικείμενα για  την κάλυψη των αναγκών  των κατοίκων της υπαίθρου και των πόλεων που απαιτούσε η οικιακή χρήση. Ενδεικτικά, μερικά από τα αντικείμενα αυτά  ήταν τα πήλινα πιάτα, τα ταψιά, τα τσουκάλια, η στάμνα, το σταμνί, το λαΐνι, το κιούπι, το λαδικό,  τα πιθάρια, οι γλάστρες και διάφορα διακοσμητικά. Τα αντικείμενα αυτά χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες εστίασης, και για την αποθήκευση ξηρών, υγρών και νωπών προϊόντων και για τον καλλωπισμό του σπιτιού φυτεύοντας  διάφορα ζαρζαβατικά  και εποχιακά άνθη.  
Ως πρώτη ύλη οι αγγειοπλάστες χρησιμοποιούν το «χώμα» δηλαδή όλα τα είδη των αργίλων μεμονωμένα ή σε μείγμα γιά τη δημιουργία των ειδών της Κεραμικής και Αγγειοπλαστικής τέχνης. Μετά την εξόρυξη του καταλλήλου χώματος ακολουθούν
το σπάσιμο των βώλων, το κοσκίνισμα, η υγροποίηση και η επεξεργασία του πηλού ο οποίος με την εμπειρία του αγγειοπλάστη και την συμβολή των χεριών και των ματιών του μετατρέπεται με την ίδια σχεδόν μέθοδο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, σε όμορφα και χρήσιμα αντικείμενα.  Απαραίτητα εργαλεία για την κατασκευή των πιθαριών και των λοιπών σκευών  είναι ο τροχός, το σφουγγάρι, και το χτένι. Ο  παραδοσιακός ποδοκίνητος τροχός όπου κατασκευάζονται τα πιθάρια, αποτελούνται από ξύλο.
Τώρα είναι όλα μηχανοκίνητα και λειτουργούν με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος.
3.     Ασβεστοκάμινα
Πολλές φορές, ξεφυτρώνουν μπροστά μας μακριά από κατοικημένες περιοχές, κάποια στρογγυλά, ερειπωμένα κτίσματα. Κι αν για τους παλαιότερους είναι γνωστά και οικεία, αφού από αυτά, για μέχρι πριν από δυο-τρεις δεκαετίες, παράγονταν το βασικό οικοδομικό -και όχι μόνο- υλικό, ο ασβέστης, που πάνω του στηρίζονταν η ανάπτυξη του τόπου, οι νεώτεροι αγνοούν βασικές πληροφορίες γύρω από αυτά.
Τα ασβεστοκάμινα,μπορεί στη θέα να μην εντυπωσιάζουν με κάποια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, όπως π.χ. οι νερόμυλοι ή οι ανεμόμυλοι, έχουν όμως τη δική τους ενδιαφέρουσα όσο και σκληρή ιστορία:
Την πατροπαράδοτη παραγωγική διαδικασία, με την οποία η πέτρα γίνονταν ασβέστης.
Επιλογή τοποθεσίας
Τα ασβεστοκάμινα είναι πάντα καλά κρυμμένα σε μέρη προφυλαγμένα από τον άνεμο, συνήθως στη βάση μιας πλαγιάς, όπου θα συνέτρεχαν οι εξής προϋποθέσεις: να υπάρχουν πετρώματα από ανθρακικό ασβέστιοκαι πολλοί θάμνοι και μικρά δέντρα, που θα μεταφέρονταν κυλώντας στην κατηφοριά προς το καμίνι.
Οι διαστάσεις των ασβεστοκάμινων διαφέρουν, εδώ θεωρούμε ένα τυπικού μεγέθους ασβεστοκάμινο, που έχει καθαρή εσωτερική διάμετρο (χωρίς δηλ. σ’ αυτή να περιλαμβάνεται ο τοίχος) γύρω στα 13 πόδια* (περίπου 4 μέτρα). Το καμίνι αυτό είχε προδιαγραφές να βγάλει 500 έως 600 καντάρια ασβέστη (1 καντάρι = 44 οκάδες**, δηλ. περίπου 30 τόνους).**Η οκά ήταν αρχαία ελληνική μονάδα βάρους. Έγινε επίσημη μονάδα βάρους του Bυζαντινoύ και στη συνέχεια του Οθωμανικού κράτους και ίσχυε στην Ελλάδα μέχρι την καθιέρωση στη χώρα του Διεθνούς Συστήματoς Μονάδων (S.I.), το 1959, οπότε αντικαταστάθηκε από το κιλό, αλλά εξακολούθησε να χρησιμοποιείται για αρκετά χρόνια μετά. Υποδιαίρεσή της ήταν το δράμι. 1 οκά = 400 δράμια, 1 δράμι = 3,205 γραμμάρια, 1 οκά = 1282 γραμμάρια.
Oασβεστόλιθος ψήνεται στους 1000° ΚελσίουΗ φωτιά έπρεπε να καίει σταθερά 60-90 ώρες, ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα της πέτρας. Ότι το καμίνι είχε ψηθεί γινόταν αντιληπτό από τη φλόγα που έπαιρνε μπλε χρώμα, αλλά κυρίως από το «κάθισμα» του καμινιού, δηλαδή το αισθητό και ομοιόμορφο χαμήλωμα του σωρού και του εσωτερικού τοίχου. Αφού όλα πήγαιναν καλά, στο τέλος έκλειναν το άνοιγμα με πέτρες και λάσπη για να μη χάνεται η θερμοκρασία και έφευγαν.
Μετά το ψήσιμο
Το ζύγισμα του ασβέστη γινόταν με το «καντάρι», όργανο μέτρησης βάρους με μονάδα την οκά. Αυτός που αγόραζε τον ασβέστη, τον «έσβηνε» με νερό μέσα σ’ ένα βαρέλι ή    τον «ασβεστόλακκο» πολύ προσεκτικά, γιατί στη διάρκεια της ένωσης με το νερό, επειδή η αντίδραση είναι εξώθερμη, αναπτύσσεται  μεγάλη θερμοκρασία, το καυτό υγρό κόχλαζε και τινάζονταν σωματίδια επικίνδυνα για το δέρμα και τα μάτια. Ο πολτοποιημένος πια ασβέστης σχημάτιζε μια αδιάβρoχη πέτσα στα τοιχώματα του λάκκου κι έτσι σκεπασμένος με χώμα και υγρός μπορούσε να διατηρηθεί εκεί για χρόνια.
Οι χρήσεις του ασβέστη καλύπτουν διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Είναι βασικό συστατικό σε όλες σχεδόν τις οικοδομικές εργασίες. Ανακατεμένος μόνο με άμμο και στα νεώτερα χρόνια και με τσιμέντο, χρησιμοποιείται στο σοβάτισμα χώμα.
Ασβέστης χρησιμοποιείται και στην υαλουργία ως βασικό υλικό μαζί με την άμμο και τη σόδα λειτουργώντας ως σταθεροποιητής, καθώς και στη βυρσοδεψία για τον καθαρισμό και την απομάκρυνση των τριχών από τα δέρματα. Η ιστορία των ασβεστοκάμινων και αυτής της διαδικασίας παραγωγής του ασβέστη, μας πάει πίσω στα αρχαία χρόνια. Μελανό σημείο, η καταστροφή μέσα σ’ αυτά μαρμάρων και γλυπτών από αρχαίους ναούς, οι οποίοι θεωρήθηκαν επικίνδυνοι για τη διατήρηση της ειδωλολατρίας από τους φανατικούς χριστιανούς. Πολύ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν τα πρώτα διαφορετικού τύπου καμίνια, που χρησιμοποιούσαν ως καύσιμη ύλη πετρέλαιο. Είναι μεγάλα στρογγυλά οικοδομήματα, με πανύψηλους καπνοδόχους, που τώρα θεωρούνται διατηρητέα. Σήμερα, ο ασβέστης παράγεται πάντα από το ψήσιμο του ασβεστόλιθου, αλλά σε οργανωμένες μονάδες, με διαδικασία που πραγματοποιείται εξολοκλήρου από μηχανοκίνητα μέσα.
Στα παιδικά μου χρόνια στο χωριό μου υπήρχαν πολλοί ασβεστόλακκοι, Πέρναμε το λιωμένο ασβέστη και τον βάζαμε  στο αυλάκι ή το ποτάμι και φλωμόναμε τα ψάρια,  Τις εορτές του Πάσχα ασπρίζαμε τις αυλές, γράφαμε διάφορες ευχές και τον χρησιμοποιούσαμε σαν απολυμαντικό στους απόπατους, στη κατασκευή βορδιγάλειου πολτού για την καταπολέμηση του περονόσπορου, για την κατασκευή γλυκών κουταλιού για να γίνουν τραγανά  και όταν καθαρίζαμε τα πηγάδια ρίχναμε μια ποσότητα ασβέστη για την καταπολέμηση των μικροβίων.
Χημική ερμηνεία και εξήγηση της όλης διαδικασίας
1.Caco3->-> CaO+ CΟ 2
2.CaO + H2O ->Ca(OH)2 + 15.6kcal με έκλυση υψηλής ποσότητας θερμότητας (275 cal/g), εξώθερμη αντίδραση
3.CaO+3C->->CaC2+CΟ
4.CaC2+2H20->-> Ca(OH)2+ C2H2
5. C2H2+5\2Ο2>->2 CΟ2+ H2O
Στην αντίδραση 1  ο ασβεστόλιθος που θερμαίνεται, δηλαδή το ανθρακικό ασβέστιο CaCΟ3  μετατρέπεται σε οξείδιο του ασβεστίου CaO και διοξείδιο του άνθρακα CΟ 2.
Στην αντίδραση 2 το οξείδιο του ασβεστίου CaO
και το νερό H2O δίνει το υδροξείδιο του ασβεστίου Ca(OH)2.  Η αντίδραση είναι εξώθερμη.
Στην αντίδραση 3 το οξείδιο του ασβεστίου CaO με τον άνθρακα C θερμαίνονται και δημιουργείται το ανθρακασβέστιο CaC2 και το μονοξείδιο του άνθρακα CΟ.
Στην αντίδραση 4 το ανθρακασβέστιο CaC2  και το νερό H20 δημιουργούν  το ακετυλένιο C2H2 και το υδροξείδιο του ασβεστίου Ca(OH)2.

Στην αντίδραση 5  το ακετυλένιο   C2H2 (ασετυλίνη) ,όπως λέει και το τραγούσι «Σαββατο και απόβραδο με ασετυλίνη) καίγεται με το οξυγόνο  Ο2 και μας δίνει φως ,διοξείδιο του άνθρακα  CΟ2και νερό H2O , το οποίο θα περιγράψουμε μελλοντικά σε νέα ανάρτηση.

4.Ξυλοκάμινο. Στη Βαλύρα δεν είχαμε ξυλοκάμινα, γιατί η πρώτη ύλη που είναι το ξύλο την προμηθευόμαστε από τις ελιές που τινάζαμε.
 ΠΑΛΙΟ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΟ  ΣΤΗΝ  ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ  ΜΥΣΤΡΑ
 ΠΑΛΙΟ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΟ ΣΤΗ ΔΙΒΡΗ
  ΠΑΛΙΟ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΟ ΣΤΗ ΔΙΒΡΗ
 ΠΑΛΙΟ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΟ ΣΤΗ ΔΙΒΡΗ
 ΞΥΛΟΚΑΜΙΝΟ
 ΓΥΦΤΟΚΑΜΙΝΟ ΘΟΔΩΡΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗ ΒΑΛΥΡΑ
 ΕΓΚΑΤΑΛΛΕΙΜΕΝΟ ΚΑΜΙΝΙ ΣΤΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ
  ΕΓΚΑΤΑΛΛΕΙΜΕΝΟ ΚΑΜΙΝΙ ΣΤΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ
 ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΚΑΜΙΝΙΟΥ
 Η ΠΛΑΙΝΗ  ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑΜΙΝΙΟΥ, ΠΟΥ ΕΒΑΖΑΝ ΦΩΤΙΑ
 ΤΟ ΜΗΧΑΝΗΜΑ ΠΟΥ ΕΒΓΑΖΕ ΤΟΥΒΛΑ-ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ
 ΠΑΛΙΑ ΤΡΟΧΑΛΙΑ
 ΤΟ ΜΗΧΑΝΗΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥΒΛΩΝ-ΚΕΡΑΜΙΔΙΩΝ
      ΥΔΑΤΟΔΕΞΑΜΕΝΗ
                                                 ΚΑΜΙΝΙ - ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΜΙΝΙΟΥ
 ΚΑΜΙΝΙ-ΠΡΟΙΟΝΤΑ, ΜΕ ΦΟΝΤΟ ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΑΠΟ  ΓΛΗΝΑ
                                                                    ΤΡΟΧΑΛΙΕΣ
                                                                   ΤΡΟΧΑΛΙΕΣ
 ΥΠΟΣΤΕΓΟ ΚΑΜΙΝΙΟΥ
                                                          ΚΑΡΟΤΣΑΚΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
                                                    ΚΑΛΟΥΠΙΑ ΓΙΑ ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ
                                                     ΚΑΛΟΥΠΙΑ ΓΙΑ ΠΛΑΚΑΚΙΑ
                                                                ΤΡΟΧΑΛΙΕΣ ΚΑΜΙΝΙΟΥ
                                                                  ΤΡΟΧΑΛΙΑ  ΚΑΜΙΝΙΟΥ
                                                ΠΑΛΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΜΗΧΑΝΗ ΚΑΜΙΝΙΟΥ
                                                      ΠΑΛΙΕΣ  ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΜΗΧΑΝΕΣ
                                             ΚΑΛΟΥΠΙΑ ΓΙΑ ΠΛΑΚΑΚΙΑ-ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ
 ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΑΔΕΛΦΩΝ ΤΣΑΜΗ-ΜΑΡΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
  

Δεν υπάρχουν σχόλια: