ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: ΒΑΛΥΡΑ. ΤΟ ΣΥΚΟ, ΕΝΑ ΠΡΟΙΟΝ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΑ...

Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2012

ΒΑΛΥΡΑ. ΤΟ ΣΥΚΟ, ΕΝΑ ΠΡΟΙΟΝ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΑ...

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

ΒΑΥΡΑ ΙΘΩΜΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΤΚ 24002

ΤΗΛ 2724071016

ΤΟ ΣΥΚΟ ΚΑΙ Η ΣΥΚΙΑ (ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ)

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Ολοκληρώνουμε με την ανάρτηση του σύκου, τα σημαντικά προιόντα του καλοκαιριού που είχαν κάποτε μεγάλη οικονομική, λαογραφική και κοινωνική σημασία. Στη συνέχεια θα περιγράψουμε (ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ-ΠΟΛΥΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ) τα φρούτα του Φθινοπώρου που είναι το βατόμουρο, μήλο, κάστανο, καρύδι, αράπικο φυστίκι(αραχίδα) αχλάδι, ρόδι και κυδώνι.

Περιγράψαμε σε προηγούμενες αναρτήσεις για τα φρούτα του καλοκαιριού (το φραγκόσυφο, τη σταφίδα, το αμπέλι, τους λινούς και πατητήρια), και σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, γίνονται εκδηλώσεις, που έχουν καθιερωθεί, και σημειώνουν μεγάλη επιτυχία για τα διάφορα προιόντα της μάνας γης, προβάλλοντας και διαφημίζοντας ταυτόχρονα, το προιόν και την περιοχή τους.

Συζήτησαν για τα σύκα της Μεσσηνίας

Τον αντιπεριφερειάρχη Π.Ε Μεσσηνίας Παναγιώτη Αλευρά επισκέφτηκε σήμερα ο πρόεδρος της Συκικής Παναγιώτης Παπαγεωργίου στις 11.9.12 και συζήτησαν τα θέματα που απασχολούν τους συκοπαραγωγούς (ζημιές από καύσωνα, υψηλό κόστος παραγωγής, γερασμένα δέντρα κ.λ.π.) , καθώς και τις προοπτικές του προϊόντος. Αντηλλάγησαν απόψεις για μία νέα δομή παραλαβής και κατάταξης των σύκων , με αντικειμενικά κριτήρια σε κεντρικό επίπεδο καθώς και για τη δυνατότητα απεντόμωσης με νέα σύγχρονη μεθοδολογία . Κατέληξαν δε στο συμπέρασμα ότι ο ανταγωνισμός είναι έντονος και μέσα από την ποιότητα και την ελκυστική συσκευασία, θα ανταποκριθούμε στην προώθηση του προϊόντος.

Το φρούτο σύκο, θρεπτικό και εύπεπτο

Με αντικαρκινικές και τονωτικές ιδιότητες, το σύκο είναι πολύ χρήσιμο σε περιπτώσεις κόπωσης ή δυσκοιλιότητας, ενώ ενδείκνυται και για όλες τις φλεγμονές των πνευμόνων και του ουροποιητικού συστήματος. Επιπρόσθετα, η κατανάλωσή του βοηθάει τη λειτουργία των νεφρών και προστατεύει από υπέρταση και εγκεφαλικά επεισόδια. Οσον αφορά την πρακτική ιατρική, αυτή δίνει στο αφέψημα των ξερών σύκων ιδιότητες εναντίον των στοματικών παθήσεων, του κρυολογήματος και των παθήσεων των πνευμόνων. Η σκόνη δε των ξερών φύλλων συκιάς χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν και σαν αιμοστατικό.

Βασίλειο:	Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Υφομοταξία:	Αμαμηλιίδες (Hamamelidae)
Τάξη:	Κνιδώδη (Urticales)
Οικογένεια:	Μορεοειδή (Moraceae)
Γένος:	Συκή (Ficus)

Είδος:Συκή η καρική
(Ficus caric

Συκιά
Η συκιά (επιστ. Συκή η καρική και Συκή η κοινή, Ficus carica) είναι δικοτυλήδονο φυτόπου ανήκει στο γένος Συκή και στην οικογένεια Μορεοειδή. Είναι δέντρο πολύ κοινό στην Ασία, στη Μέση Ανατολή και στις Μεσογεικές χώρες. Η καλλιέργειά της εισήχθη και στην Αμερική τον 18ο-19ο αιώνα. Είναι η συκέη ή συκή των αρχαίων. Ευδοκιμεί σε περιοχές με θερμό και δροσερό κλίμα και σε υψόμετρα μέχρι 1700μ.Οι καρποί της τρώγονται νωποί ή ξεροί.

ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΣΥΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ

Αυτό έρχεται σίγουρα να αντικρούσει η παλαιοβοτανολογία με ένα σημαντικό εύρημα στις Στέρνες

Ακρωτηρίου Χανιών, θέση Αμυγαλοκεφάλι, όπου ανακαλύφθηκε ποσότητα σύκων σε Μινωική

έπαυλη. Τα σύκα βρέθηκαν πάνω σε λίθινες πλάκες στέγης ή δαπέδου του δευτέρου ορόφου.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα σύκα αποξηράθηκαν πριν καούν, επομένως μας παρέχουν την παλαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη για την αποξήρανση σύκων στην Μινωική Κρήτη.

Ο Αριστοφάνης για το σύκο

Για ένα τόσο διαλεχτό φρούτο, δικαιολογείται η πληθώρα των στίχων, που αφιέρωσε ο Αριστοφάνης:

«Ουδέν γαρ όντως γλυκύτερον των ισχάδων, αλλ’ ουδέ το μέλι γλυκύτερον των ισχάδων».

Το σύκο να τ’ αδράχνω

Που φούσκωσε πάνω στο δέντρο

να το τρώγω χωρίς να το δαγκώνω (ΕΙΡΗΝΗ)

Και τα σύκα τα νωπά

Μύρτα, μενεξέδες πλάι

Τις τσαπέλες με τα σύκα

Στο πηγάδι το κρασί,

Το γλυκό που δεν χτυπά

Και τις θρούμπες τις ελιές

O Αριστοφάνης επίσης στο έργο του Ειρήνη μας δίνει ένα πολύ όμορφο κείμενο που περιγράφει ένα ζεστό, σπιτικό γεύμα:

Τι όμορφα που είναι σαν βρέχει κι έχει τελειώσει πια η σπορά... Έρχεται ένας γείτονας και λέει:

—Κωμαρχίδη, για πες, τι να κάνουμε με τέτοιον καιρό;

—Να σου πω, θέλω να το τσούξω λιγάκι, μια κι ο θεός τα φέρνει βολικά... Ε, γυναίκα, ζέστανεμας

τρία πιάτα φασολάκια, και βάλε μέσα και λίγο σιτάρι... βγάλε μας και κάμποσα σύκα.

ΠΑΡΟΙΜΙΑ

Η φράση “λέει τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη” χρησιμοποιείται για όποιον μιλάει χωρίς περιστροφές, με παρρησία, χωρίς να μασάει τα λόγια του ή να καταφεύγει σε ευφημισμούς. Είναι μια από τις συχνές και γνωστές παροιμιακές φράσεις, με αρκετές καταγραφές στα σώματα κειμένων, και σε λογοτεχνικά άλλωστε κείμενα, από τα οποία το γνωστότερο ίσως είναι το Καπνισμένο τσουκάλι του Ρίτσου, με τον στίχο που έγινε πασίγνωστος χάρη στη φωνή του Νίκου Ξυλούρη:

Κι αύριο λέω θα γίνουμε ακόμα πιο απλοί
Θα βρούμε αυτά τα λόγια που παίρνουνε το ίδιο βάρος
σ’ όλες τις καρδιές, σ’ όλα τα χείλη
Έτσι, να λέμε πια τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη

Στο ποίημα του Ρίτσου, η παρρησία αυτή επαινείται σαν προτέρημα, αφού ο απλός και απερίφραστος στίχος, που τον κοροϊδεύουν κάποιοι, έχει στόχο όχι να ξεχωρίσει τον ποιητή από τον κόσμο, αλλά να σμίξει τον κόσμο. Και γενικά, η φράση “λέω τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη” έχει πάντοτε θετική απόχρωση. Μερικές φορές, βέβαια, ιδίως στον προφορικό λόγο ή όταν η φράση χρησιμοποιείται παρενθετικά, δεν λέγεται ολόκληρη αλλά μόνο το πρώτο μισό της για οικονομία: Και, για να πούμε τα σύκα σύκα, ο ανηψιός σου δεν άξιζε να πάρει το βραβείο.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Η Λαογραφία παρακολουθεί και ερμηνεύει τις εκδηλώσεις της ζωής του λαού (πνευματικές-ψυχικές-καλλιτεχνικές-αγροτικές κ.λ.π.), αυτές που αποτελούν τον πολιτισμό του λαού και του έθνους. Ο Ελληνικός <λαός> μένει πάντα η βασική πηγή. Οι σκοποί της λαογραφίας είναι επιστημονικοί, εθνικοί, ανθρωπιστικοί και διεθνιστικοί.

Το πρώτο πανεπιστημιακό τμήμα λαογραφίας ιδρύθηκε στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, για τους φοιτητές της φιλοσοφικής και μεταξύ των φοιτητών ήταν και η Μεταξία Λινάρδου ,από Βαλύρα Μεσσηνίας, η οποία είχε κάνει υποχρεωτικά εργασία λαογραφίας για το χωριό μας.

Η ζωή μας να σημαίνει το κυνήγι των ανώτερων πιλιτιστικών-πολιτισμικών αξιών, πλήρη κατανόηση των μυστηρίων της φύσης και κατάκτηση της έσχατης αλήθειας, ελεύθερα να ασκήσουμε τις απεριόριστες δυνατότητες του μυαλού μας, για τον πλούτο της μιας και μοναδικής μας ζωής.

Η Ακαδημία Αθηνών έχει τμήμα λαογραφίας, με υπεύθυνη την κυρία Αικατερίνη Καμηλάκη, στην Αθήνα στην οδό Συγγρού 98. Ο συμπατριώτης μας Καλαματιανός Νικόλαος Πολίτης(1852-1921),πατέρας της λαογραφίας μας, που η προτομή του δεσπόζει δεξιά του δρόμου, λίγα μέτρα πριν φτάσουμε στην Υπαπαντή στην Καλαμάτα, αφιέρωσε τη ζωή του στη λαογραφία, ενώ ο ήρωας αγωνιστής-πολεμιστής Παπαφλέσσας είχε όραμα για την ίδρυση λαογραφικού μουσείου σε κάθε σχολική μονάδα. Στη Μεσσηνία υπάρχουν αρκετά λαογραφικά μουσεία χωρίς στήριξη ,υποδομές και προβολή. Ο Κώστας Μπαλαφούτης έχει γράψει βιβλία για τη λαογραφία της Μεσσηνίας, τα οποία και μου έχει αφιερώσει, και διατηρεί λαογραφικό μουσείο στη Σχοινόλακκα Πυλίας. Ο δήμος Ιθώμης έχει ένα μουσείο στη Ρευματιά ιδιοκτησίας Ευαγγέλου Κάψια και το 1997 ιδρύθηκε το λαογραφικό μουσείο στη Βαλύρα το οποίο είναι σαν να μην υπάρχει, γιατί δεν υπάρχει καθόλου επισκεψιμότητα.

ΤΑ ΣΥΚΑ (ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ)

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΒΑΛΥΡΑΣ

ΤΟΜΟΣ 7^ος

24 -5-1934 ΕΩΣ 6-9-38

5.ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ ΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΥΚΩΝ-ΣΦΑΖΟΜΕΝΩΝ ΖΩΩΝ

6. ΙΔΡΥΣΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΡΙΟΥ ΣΥΚΩΝ

Έχουμε σε φωτοαντίγραφα τα πρακτικά του ΑΣΟ (Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός),του έτους 1925-26, ο οποίος καταργήθηκε και μετονομάστηκε σε ΣΚΟΣ (Συνεταιρισμός Κορινθιακής Σταφίδας) και τον τόμο 10 της Αγροτικής Τραπέζης της Ελλάδος, το 1942, που αναφέρεται μεταξύ των άλλων στα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα της ΜΕΣΣΗΝΊΑΣ.

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΣΥΚΟΥ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΛΟΦΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Η ιδέα για τη διοργάνωση της Γιορτής Σύκου γεννήθηκε, ώστε να τιμηθεί αλλά και ν’ αναδειχθεί το βασικό αυτό προϊόν της περιοχής, τόσο πολύτιμο από την αρχαιότητα, τόσο σπάνιο σε ολόκληρο τον κόσμο, τόσο νόστιμο, τόσο θρεπτικό και... ευφάνταστο στην κατανάλωσή του, μα και τόσο βασανισμένο, μέχρι σήμερα.

Στόχος της γιορτής, είναι να λάβει επιτέλους το σύκο την αναγνώριση που δικαιούται ανάμεσα στα εξαιρετικά προϊόντα της γης μας. Να γίνει ευρέως γνωστό, να στηριχτεί η καλλιέργειά του, να διαφυλαχτεί και ν’ αναβαθμιστεί περαιτέρω η ποιότητα... και να δικαιωθούν οι άνθρωποι που επιμένουν να μοχθούν για την παραγωγή του.

Τα κίνητρα του Μορφωτικού Συλλόγου, των κατοίκων του χωριού μα και των συνεργατών τους, πηγάζουν από την αγάπη για την περιοχή και τα δώρα της... και βέβαια βρίσκονται πολύ μακριά από οποιεσδήποτε πολιτικές ή άλλου είδους εμπλοκές. Αυτό αποδεικνύεται άλλωστε και έμπρακτα, απ’ την καλή συνεργασία όλων των μερών, που οδηγεί σε ένα συνεχώς βελτιούμενο αποτέλεσμα, κάθε χρόνο.

Απευθύνουμε έτσι μια ανοιχτή πρόσκληση σε όλους, κάθε Αύγουστο να συναντιόμαστε στον Πολύλοφο, στη χαρούμενη αυτή γιορτή με γεύση και άρωμα σύκου, να διασκεδάζουμε, να δοκιμάζουμε καινούργιες και παλιές νοστιμιές... να τιμούμε το παρελθόν, να στηρίζουμε το παρόν και να εξασφαλίζουμε το μέλλον του μοναδικού αυτού προϊόντος μας.

Φέτος 17-18\8\2012 στον Πολύλοφο Μεσσηνίας, έγινε η 11^η γιορτή σύκου με μεγάλη συμμετοχή κόσμου ,για όλες τις χρήσεις του σύκου χλωρού και ξηρού, και στο διαδίκτυο υπάρχουν βιντεοσκοπημένες οι εκδηλώσεις και διάφορες συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής.

ΣΥΚΙΑ-ΣΥΚΟ-ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Μια από τις αγροτικές δραστηριότητες ήταν η συλλογή τσαπελόσυκων, σε σχέση με τα λεγόμενα φαγουλάρικα. Αυτά λιάζονταν στα καλαμωτά και μετά από διαλογή, τα καλά τα πηγαίναμε στο αποστειρωτήριο , στη Λάμπαινα,και ανάλογα με το μέγεθος και την ποιότητα τα κατέτασσαν σε 3 κατηγορίες. Τα απόσυκα τα χρησιμοποιούσαμε για τη διατροφή των ζώων. Σε κάθε μεγάλο κτήμα υπήρχε και αγριοσυκιά, για να γίνεται η επικονίαση από το κουνούπι πού έβγαινε από το άγριο σύκο και πήγαινε στο ήμερο. Αν δεν υπήρχε αγριοσυκιά στο κτήμα, τότε μαζεύαμε αγρόσυκα, τα τρυπούσαμε με σουγλί ή πρόκα. Περνούσαμε με βούρλο σε θηλιά δυο αγρόσυκα σε κάθε άκρη του βούρλου, και τα κρεμούσαμε πάνω στις ήμερες συκιές. Αυτή η εργασία γινόταν πριν ξημερώσει, γιατί τα κουνούπια μέχρι το πρωί παρέμεναν μέσα στο αγρόσυκο. Εμείς είχαμε 4 κτήματα από συκιές. Τώρα η τεχνική της επικονίασης γίνεται με διαφορετικό τρόπο. Τρυπούν 4-8 σύκα σε σύρμα και δένουν το σύρμα στη συκιά ή τα βάζουν σε μικρό δίχτυ και το δένουν στη συκιά.Παράλληλα εκεί αφίνει τα αυγά του και πολλαπλασιάζεται. Οι τοποθεσίες τους ήταν στον άγιο Βλάσση, Γανιές, Ξιφάρες, και Καραντάνη. Το μάζεμα γινόταν πρωί ή απόγευμα και υπήρχε καταμερισμός εργασίας. Ο ένας τίναζε και οι άλλοι μάζευαν.Τα τσαπελόσυκα ωριμάζουν μετά τις 15 Αυγούστου και όταν τα μαζεύαμε τα λιάζαμε στον ήλιο, πάνω στα καλαμωτά,και τα γυρίζαμεμια δύο φορές,για να ξεραθούν. Τώρα αντί για καλαμωτά έχουν δίκτυ ή νάιλον. Η Βαλύρα μέχρι την εποχή του ’60 είχε μεγάλη παραγωγή από σύκα, σταφίδα και αμπέλι, και σταδιακά άρχισε η μείωση και εξαφάνιση της παραγωγής των τσαπελόσυκων, και περιορισμός παραγωγής της σταφίδας και αμπελιού. Γι’ αυτό και υπήρχε μητρώο παραγωγών σε σύκα, σταφίδα, αμπέλι ,ελιές, για να εισπράττει η κοινότητα τον ανάλογο φόρο από κάθε παραγωγό.

Τα σύκα αφού λιάζονταν στα καλαμωτά, μετά τα διαλέγαμε και τα πολύ καλά τα αποστειρώναμε, βαζοντάς τα για λίγα λεπτά στο καφτό νερό. Μετά τους βάζαμε χοντρό αλάτι, ρίγανι, φύλλα δάφνης και τα αποθηκεύαμε σε καλάθια, κασόνια, ή σακούλια και τα τρώγαμε το χειμώνα. Πολλές φορές τα ανοίγαμε και τα παραγεμίζαμε με αμύγδαλα ή καρύδια και τα ψήναμε το χειμώνα στη θράκα, κάνοντας πλήρες γεύμα, με σύκα, ψητά κυδώνια, αχλάδια χειμωνιάτικα, ρόδια και χυλό από καλαμπόκι, στον οποίο βάζαμε πετμέζι, ή ζάχαρη με σουσάμι.

Ένα πρωινό μόνο εγώ και ο Σπύρος Καρτερολιώτης, μέχρι τις 2 το μεσημέρι, στου Όπα (Βασίλη Καρτερολιώτη) μαζέψαμε 50 κόφες σύκα. Η αμοιβή μας, ένα τάλιρο και για τους δυό μας. Η εκμετάλλευση σε όλο της το μεγαλείο……..

Στο μπαξέ μας είχαμε βαλοσυκιές, ασπροσυκιές , τσαπελοσυκιές, αχλαδιές, κυδωνιές, μηλιές, μπουρνελιές, τζανεριές, μουσμουλιές ,λεμονιές, αμπέλι, φράουλα, αετονύχι, αγροσυκιές, μουριές, φραγκοσυκιές και ότι περίσσευε το πηγαίναμε στο τραίνο ή στην πλατεία και το πουλάγαμε. Ήταν πραγματικός παράδεισος, ακόμη θυμάμαι τις θέσεις των δέντρων, και ήταν σε πλεονεκτική θέση , γιατί ποτιζόταν από το αυλάκι από δύο μεριές.

Η ΣΥΚΙΚΗ που διαχειρίζεται την εμπορία και εξαγωγή σύκων και ορισμένοι έμποροι ,έχουν παραμείνει στις παλιές μεθόδους τυποποίησης, ενώ στην Καλιφόρνια τα βαπτίζουν σε μέλι, τα κλείνουν αεροστεγώς και φυσικά με αυτήν την τυποποίηση ανεβαίνει η τιμή και το κέρδος.

Σαν δέντρο πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα. Κόβοντας κλαδιά το χειμώνα, τα φυτεύεις στο χώμα και αν ευνοηθεί από τον καιρό, και το κλαδί είναι εύρωστο μπορεί, το αμέσως επόμενοκαλοκαίρι να παράγει σύκα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες από φαγουλάρικα σύκα και άλλες είναι πρώιμες και άλλες είναι όψιμες. Ο Σκαλαίος βιοκαλλεργητής-οικολόγος Γεώργιος Τσιλίκας έχει φαγουλάρικες συκιές στις οποίες παράγονται δακατρείς διαφορετικές ποικιλίες σύκων. Έχει κεντρωμένες 5 συκιές με μάτι και παλούκι και σε κάθε μια έχει από τρεις διαφορετικές ποικιλίες σύκων. Βλεπεις σε μια συκιά να έχει όψιμη και πρώιμη ποικιλία και παράγουν σύκα ,μέχρι και το Νοέμβριο. Το κέντρωμα γίνεται με μάτι ή παλούκι το Σεπτέμβρη και φέτος θα μου δείξει πως γίνεται το κέντρωμα. Εχει φαγουλάρικες συκιές πρώιμες, και συκιές που παράγουν σύκα και το χειμώνα.Διαθέτει στο κτήμα του,που είναι απέναντι από το σπίτι του,περίπου 13 διαφορετικά είδη σύκου,διάφορα οπωροφόρα και διάφορα είδη σταφυλιών. Το ένα εμπορεύσιμο σύκο είναι το φαγουλάρικο που υπάρχει σε πολλές ποικιλίες, και το άλλο εμπορεύσιμο σύκο είναι το τσαπελόσυκο, το οποίο αφού μαζευτεί, λιάζεται ,αποστειρώνεται στο αμεντωμοτήριο της συκικής και μετά επεξεργάζεται, τυποποιείται παι πωλείται στο εμπόριο. Τα ζαχαροπλαστεία , στην Καλαμάτα και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδος,χρησιμοποιούν σε πολλά είδη γλυκών το αποξηραμένο σύκο και από το άγριο σύκο,πριν ωριμάσει, φτιάχνουν γλυκό του κουταλιού, το οποίο είναι πολύ δυναμωτικό. Το μήνα Σεπτέβριο και αρχές Οκτωβρίου μαζεύαμε και τα συκόφυλλα που πέφτουν από το δέντρο , τα αποξηράναμε , αποθηκεύαμε και ταίζαμε τα ζώα γιατί είναι μια δυναμωτική τροφή.

Γευτήκαμε την κάθε εποχή, τα βιολογικά προϊόντα της μάνας γης, χωρίς ορμόνες, φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αλλά μόνο με τη χρήση της χωνεμένης κοπριάς των ζώων, το γλυκορίζι, ή γλυκόριζα τους βολβούς, τα σπαράγγια, τα φρούτα, τα μανιτάρια , τα άγρια χόρτα, τα πουλιά, τα ψάρια, τις γευστικές και νόστιμες κόκκινες αγκαθωτές μενίδες και γκαστρούδες του βάλτου, τα χέλια, τα καβούρια, και ξεδιψάγαμε από τα κρυστάλλινα και γάργαρα νερά του ποταμού και των ρεμάτων των χωριών της περιοχής μας που δεν είχαν φυτοφάρμακα, νιτρικά και μικρόβια. Το καλοκαίρι οι ψάθινες, καλαμένιες ή από καναβάτσο καλύβες και τσαρδάκια,πάνω στα δέντρα ή το χώμα και τα αγροτόσπιτα, έσφυζαν από ζωή με την παρουσία ζώων και ανθρώπων που κοιμόμασταν δίπλα τους. Μέναμε στα Ποτιστικά, στο Παρασπόρι, Κάμπο, στις Γανιές δίπλα στο ποτάμι, εκτρέφοντας διάφορα ζώα και καλλιεργώντας μποστανικά και λαχανικά. Στον κάμπο είχαμε τα ρύζια και ντομάτες, στα συκοπερίβολα μαζεύαμε τα σύκα και τα λιάζαμε πάνω στα καλαμωτά. Στα αμπέλια και σταφίδες κάθε βράδυ οι παρέες διασκέδαζαν στα αλώνια και φύλαγαν την περιουσία τους από τυχόν κλέφτες. Το χωριό άδειαζε τελείως από ανθρώπους. Δε θα ξεχάσουμε τη διώροφη καλύβα, πάνω σε μια θεόρατη μελισσομουργιά που είχε φτιάσει η γιαγιά μου Αλεζαγού, στις Γανιές, που την παρέσυρε μια κατεβασιά ή «αυγατισιά» του ποταμού, το 1955, αλλά η μουριά ήταν γαντζωμένη στις ρίζες της,ζητώντας βοήθεια,για να σηκωθεί,που δυστυχύς δεν έγινε. Από τότε φύγαμε, από τις Γανιές και μέναμε τα καλοκαίρια στού Τσαγκάρη τη βρύση, γιατί εκεί ήταν τα συκοπερίβολα, η σταφίδα,οι εφτά βρύσες, η ξελότζα, το μικρό σπιτάκι,οι αχλαδιές, μηλιές, φράουλες και οπωροφόρα δένδρα Υπάρχει ακόμη το αγροτόσπιτο που μέναμε και η ξελότζα που εκτρέφαμε διάφορα ζώα, αλλά οι εφτά βρύσες που έβγαζαν νερό, στέρεψαν, καθώς και τα διάφορα οπωροφόρα δέντρα καταστράφηκαν από τις φωτιές του 1981 και 1991. Πιο πάνω από εκεί που κατέληγαν οι πέντε δρόμοι προς τα μοναστήρια, καθολικό ή οικουμενικό και νέο, κάθε δεκαπενταύγουστο, ο μπάρμπας μου, ο Βαγγέλης Βάκρινος, έφτιαχνε παράγκα πουλώντας παστέλια, αναψυκτικά, τσαπελόσυκα, καρπούζια, νηστείσιμα φαγητά και ανήμερα της Παναγίας πουλούσε γουρνοπούλα με τη συνεργασία άλλων και εμείς βοηθάγαμε στα ώνια και προσέχαμε την πραμάτεια ,από επίδοξους κλέφτες με το συνθηματικό της κατοχής «παπούτσια» .Εκεί ξαπόσταιναν και δροσίζονταν οι προσκυνητές και αγωγιάτες , ερχόμενοι με τα πόδια ή τα ζώα τους μέσα από καλντερίμια από τα γύρω χωριά. Καταστράφηκαν (εκτός από ένα μικρό κομμάτιμέσα στο κτήμα του λαμπαινέου Οικονόμου Παντελή) και τη θέση τους πήρε η άσφαλτος.

Τα μικροθελήματα για λίγα στραγάλια, καραμέλες ή λουκούμι, το φύλαγμα ζώων, ο κήπος, ο μπαξές, ο μανάβης τζαμπάζης στα πανηγύρια, Μελιγαλά, Κυπαρισσίας, Μεσσήνης , και οι άγνωστες για την τωρινή εποχή μας δραστηριότητες του θερισμού ,αλωνίσματος, το κουβάλημα του άχυρου με τα χαράρια, αλέσματος στο μύλο, τρυγητού, λινού, χαράκι των κλημάτων της σταφίδας με τα γόνατα στο χώμα, μπρούμυτα ή ανάσκελα με τσιμπήματα από φίδια, σκορπιούς, και τα μάτια γεμάτα σκόνη, θειάφι, γαλαζόπετρα, άπλωμα σταφίδας στα αλώνια όπου οι «γαιοκτήμονες» είχαν τους εργάτες ηλιοβάρεμα-ηλιοβασίλεμα, σκάψιμο και λιομάζωμα., το κόψιμο του σανού με την κόσα και το μπάλιασμα σε αυτοσχέδιο μπαλιαστικό από ξύλο ή καλάμι με τη χρήση του δικρανιού πιάνοντας φίδια ,πουλιά, χελώνες, σκαντζοχέρια που φώλιαζαν τη νύχτα μέσα στο σανό, μας γέμιζαν πλούσια συναισθήματα Η αγωνία όλης της οικογένειας ήταν ζωγραφισμένη στα προσωπά τους στη διάρκεια της συγκομιδής , στην κάθε εποχή από τα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα τις τιμές και τη διάθεση των προϊόντων λέγοντας κάποιος στη γυναίκα του από τη πώληση της σταφίδας ότι του έμεινε το φτυάρι και το κόσκινο Το λιοτρίβι, το αλώνι, ο λινός, η άθληση, η υγιεινή διατροφή, το μόνο λίπασμα στις καλλιέργειες ήταν η χωνεμένη κοπριά των ζώων, η γαλαζόπετρα , το θειάφι και ο ασβέστης η παραγωγή αγνών προϊόντων χωρίς συντηρητικά, (Έψιλον τα λέμε τώρα), βελτιωτικά και φυτοφάρμακα, η παντελής έλλειψη ασθενειών της εποχής μας, αφού το μαγείρεμα γινόταν αργά στο παραγώνι με τη τσουκάλα πάνω στη σιδεροστιά και από κάτω η φωτιά με ξύλα μαζεμένα από ελιές, πουρνάρια, μουριές, ομόρφαιναν τη ζωή μας. Τώρα υπάρχουν τα ετοιματζίδικα στα φάστ φουντ, η χύτρα ταχύτητας , ο φούρνος μικροκυμάτων και τα σούπερ μάρκετ είναι γεμάτα με προμαγειρεμένα φαγητά. Χάθηκαν οι παλιές γεύσεις από δέντρα, φρούτα, λαχανικά και τα βότανα που ήταν φυλαγμένα σε κάθε σπίτι πάνω στην τράβα δεν υπάρχουν ,γιατί πολλά έχουν εξαφανιστεί από την αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων. Δεν υπήρχαν πυρκαγιές, γιατί τα κτήματα δεν λόγγωναν ποτέ και η προσωπική εργασία για όλα τα κοινωφελή έργα του χωριού γινόταν χωρίς τίμημα. Το καλάμι ήταν για πολλές χρήσεις και μαζί με τη λυγιά, το σχοίνο και την ιτιά ήταν υλικά καλαθοπλεκτικής και τα προσέχαμε, γιατί ήταν χρηστικά και είχαμε οικονομικό όφελος. Δεν υπήρχαν σκουπίδια και χωματερές, γιατί γινόταν η παραγανάλωση και ανακύκλωση επιτόπου. Δυστυχώς οι κάθε λογής γυρολόγοι με το σύνθημα «όλα τα παλιά αγοράζω»,σίδερα και αλουμίνια, λήστεψαν τα ιερά κειμήλια του κάθε σπιτιού, αγοράζοντας ή ανταλλάσσοντας με ευτελή προϊόντα ότι πολύτιμο υπήρχε σε κάθε φτωχό νοικοκυριό και αυτό γινόταν για καθαρά λόγους επιβίωσης.

Το μοίρασμα στη χαρά, στη λύπη, στις αγροτικές εργασίες, στη δανεικαριά σε ζώα και εργαλεία ,έδιναν σταθερότητα, αλληλεγγύη, ασφάλεια και κοινωνική συνοχή, στην τοπική μας κοινωνία.

Ζήσαμε τη φύση, χορτάσαμε το παιχνίδι ατομικό και ομαδικό, κάναμε διαγωνισμό στις μονές-διπλές κούνιες για το ποιος θα φτάσει πιο ψηλά και όταν η τριχιά ήταν φθαρμένη είχαμε ατυχήματα. Νιώσαμε τη ζεστασιά της ανθρωπιάς χωρίς να έχουμε μεγάλες διαφορές και είμαστε ευτυχισμένοι. Ζούσαμε τη σταθερότητα στη θέση με πίστη στον εαυτό μας, τους ανθρώπους ,το Θεό το παρελθόν και μέλλον, την πληρότητα στη σχέση με το συναίσθημα και το σεβασμό στις ιδέες, με τη λογική. Καθημερινά είμαστε ευτυχισμένοι, γιατί κουβεντιάζαμε με τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους και τη φύση . Εκπέμπαμε θετική ενέργεια και θετική σκέψη. Με τις πέντε αισθήσεις βιώναμε πρωτόγνωρες εμπειρίες, φιλοσοφώντας το μεγαλείο της φύσης και δημιουργώντας την έκτη αίσθηση με την υπέρβαση. Παρότι φτωχοί, είμαστε πολύ πλούσιοι σε συναισθήματα, μοιραζόμαστε τα πάντα και είμαστε αυτάρκεις .Η πραγματική επιθυμία για αληθινή επικοινωνία, η ψυχική ανάγκη να μοιραστούμε τα πάντα με τους άλλους ,μας έδινε γνήσια πνευματική ευχαρίστηση και υπήρξε για μας μια σταθερή πηγή χαράς. Το να νοιάζεται κάποιος για το τι γίνεται μέσα μας, να μας επισημαίνουν τα ελαττώματα και αδυναμίες μας, ήταν για μας τρόπος ζωής.

Στεριώναμε την πίστη μας πως κάποτε όλα θ’ αλλάξουν. Εξασφαλίσαμε εργασία με οχτάωρο από τους αγώνες της προηγούμενης γενιάς και τώρα στα παιδιά μας παραδίνουμε την απασχόληση και ανεργία. Τώρα δυστυχώς το όνειρο έσβησε. Ξεπεράσαμε τις στερήσεις της φτώχειας και ανέχειας, μεγαλώσαμε, έχοντας παραπανίσια κιλά, λιγότερες τρίχες και μυαλό στο κεφάλι, φώλιασε η κακία και ζήλια μέσα μας, αδιαφορήσαμε, καταστρέψαμε και αφήσαμε να καταστραφούν ήθη, έθιμα, περιβάλλον, πολιτιστική παράδοση και κληρονομιά, δεν δημιουργήσαμε τίποτα, είμαστε του δήθεν και του φαίνεσθαι και όχι του είναι και του γίγνεσθαι ,επαναστάτες του βολέματος, χάθηκαν οράματα, αξίες, ιδανικά, μπέσα και ομερτά, έχουμε σήμα κατατεθέν και φετίχ το αυτοκίνητο, είμαστε άδειοι από συναισθήματα και συγκινήσεις, καταναλώσαμε, καταναλωθήκαμε και κυρίως ξεχάσαμε. Τώρα δεν θυμόμαστε τα μικρά ονόματα των παιδικών μας φίλων. Και αν διασταυρωθούμε στο δρόμο δεν μιλά ο ένας στον άλλον, γιατί ο αρρωστημένος εγωισμός δεν επιτρέπει την ταπεινότητα. Τα παιδικά μας χρόνια, «η εποχή της αθωότητας», ήταν η μόνη γεύση αιωνιότητας, γιατί δεν παρακολουθήσαμε τη ζωή μας, τη ζήσαμε. Και το μόνο που μας απομένει είναι οι εμπειρίες ως ιδανικές αισθήσεις ζωής και τελικά ως αναμνήσεις.

Οι φωτογραφίες ποτέ δεν λένε ψέματα, λένε πάντοτε ολόκληρη την αλήθεια. Το στιγμιαίο αποκαλύπτει “φώτα ολόφωτα”. Οι φωτογραφίες αιχμαλωτίζουν το φευγαλέο και αφηγούνται πολύ περισσότερα απ’ όσα χωράνε. Οι εικόνες προέρχονται από την πλούσια συλλογή του χωριού μας Βαλύρα Μεσσηνίας, διοικητική έδρα του τέως Δήμου Ιθώμης, τέως δήμου Δερρών, της τέως κοινότητας Βαλύρας, μιας και τώρα διοικητικά υπαγόμεθα στο δήμο Μεσσήνης, που το επέβαλλαν μερικοί εφαψίες της εξουσίας. Αιχμαλωτίζουν με το φως τους το θεατή ενώ αρκετές φορές του προκαλούν δέος. Η πλούσια θεματογραφία προβάλλει το χωριό μας Βαλύρα με πολύ χάρη και ο πλούτος των εικόνων κάνει πιο έντονο τον «ειδικό φωτισμό». Η ιστορία του φωτορεπορτάζ αρχίζει στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.

Σήμερα η παραδοσιακή ιστοριογραφία υποχωρεί μπροστά στην “Εικονογραφημένη Ιστορία”. Είναι επιτακτική ανάγκη να ανακαλυφθούν και να μελετηθούν διεπιστημονικά – πολυεπιστημονικά οι διαθέσιμες οπτικές πηγές ,ώστε ο συνδυασμός “φωτογραφίας – λόγος” της «κληρονομιάς» να γίνει κτήμα καθενός, που ενδιαφέρεται για την Αειφορο Ανάπτυξη της περιοχής μας.

Για όσους γεννηθήκανε και μοχθούμε σ’ αυτό τον τόπο η «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» αποτελεί Ουσιαστική Έκφραση του Εθνικού μας Προσώπου. Γι’ αυτό η διάσωση και προβολή στο ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι, είναι υπόθεση όλων μας. Κάθε μέρα πασχίζουμε για μια γνήσια ανθρώπινη ζωή και αισθανόμαστε δεμένοι πάντα με το παρελθόν. Οι προγονικές μας ρίζες αποτελούν το πλαίσιο αυτής της ποιότητας ζωής.

Μέσα από τις φωτογραφίες ζουν οι μνήμες, οι χαρές, οι λύπες, ο κύκλος της ζωής, οι δραστηριότητες των απλών ανθρώπων στο σχολείο, στην ταβέρνα, στο καφενείο, στο χωράφι.

Είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε σε μια ταραγμένη μεταβαλλόμενη ιστορική περίοδο και σε συνδυασμό με την σχεδόν ανεξέλεγκτη ελευθερία των παιδικών μας χρόνων, είχαμε την ευκαιρία να περπατήσουμε και να παρατηρήσουμε πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις τα οποία καταγράψαμε και συγκεντρώσαμε. Αυτό το πλούσιο πληροφοριακό υλικό αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς για μελέτη και σύγκριση από ειδικούς επιστήμονες διεπιστημονικά και πολυεπιστημονικά.

Η ανάρτηση αυτή, μέσω των φωτογραφιών, ανασύρει παραστάσεις-πληροφορίες και κώδικες επικοινωνίας ενός χαμένου παραδείσου, που λεηλατήθηκε άγρια από τις μεγάλες επιδρομές με την άναρχη ανάπτυξη των αστικών κέντρων και την εγκατάλειψη της περιφέρειας. Έτσι η εγκατάλειψη των οικισμών και χωριών έγινε δρόμος χωρίς επιστροφή στις ρίζες. Γι’ αυτό και πληρώνουμε σήμερα όλοι το τίμημα.

Η ΣΥΚΙΑ

Συκή και στην οικογένεια Μορεοειδή. Είναι δέντρο πολύ κοινό στον τόπο μας και είναι η Η συκιά (επιστ. Συκή η καρική, Ficus carica) είναι δικοτυλήδονο φυτό που ανήκει στο γένος συκέη ή συκή των αρχαίων. Καλλιεργείται σε περιοχές με θερμό και δροσερό κλίμα. Οι καρποί της τρώγονται νωποί ή ξεροί.

Το δέντρο ήταν γνωστό από τους προϊστορικούς χρόνους. Στην περιοχή του Παρισιού βρέθηκαν απολιθώματα φύλλων και καρπών συκιάς από την Πλειστόκαινο εποχή της Τεταρτογενούς Περιόδου. Αυτό πιστοποιεί ότι το φυτό υπήρχε ήδη από τα προϊστορικά χρόνια στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα στον προϊστορικό οικισμό Πολιόχνη, στο νησί της Λήμνου, έχουν βρεθεί απανθρακωμένα σύκα.

Σήμερα αμφισβητείται η φημολογούμενη ως ασιατική καταγωγή της συκιάς, επειδή κατά τον Ηρόδοτο, δεν καλλιεργούνταν ούτε στη Λυδία ούτε στην Περσία.

Δέντρο της οικογένειας των μορεϊδών, της τάξης των ουρτικωδών, της κλάσης των δικοτυλήδονων. Το επιστημονικό όνομά της είναι φίκος ο καρικός. Κατάγεται από τις χώρες της Α. Μεσογείου, απ` όπου και διαδόθηκε στην Ελλάδα. Ήταν γνωστή από τα ομηρικά χρόνια και την αναφέρει ο Ηρόδοτος. Καλλιεργείται σ` όλες τις μεσογειακές χώρες, στην Αφρική, την Ασία και την Αμερική. Στη χώρα μας η καλλιέργειά της είναι πολύ διαδομένη, ιδιαίτερα στα νότια διαμερίσματα.

Τα φύλλα της είναι μεγάλα, έχουν σχήμα καρδιάς και χωρίζονται σε λοβούς. Τα άνθη της είναι μόνοικα, έχουν μίσχο και βρίσκονται πολλά μαζί στο εσωτερικό μιας κλειστής ταξιανθικής ανθοδόχης, που έχει σχήμα αχλαδιού. Στην κορυφή της ταξιανθίας υπάρχει μια τρύπα, που ονομάζεται "αφαλός" ή "μάτι". Τα αρσενικά άνθη είναι πολύ λίγα και βρίσκονται κοντά στον αφαλό της ταξιανθίας του σύκου, ενώ τα θηλυκά είναι πολύ μικρά κάρυα, σφηνωμένα μέσα στην εξογκωμένη γλυκιά και μαλακή σάρκα της ανθοδόχης. Από πολλούς ως καρπός θεωρείται η ταξικαρπία.

Αξιοσημείωτη είναι η επικονίαση της συκιάς που γίνεται από ένα υμενόπτερο έντομο, το "βλαστοφάγο ψήνα", ( Blastofaga grossorum ). που διαχειμάζει μέσα στην ταξιανθία της άγριας συκιάς. με τη μορφή προνύμφης. Όταν συμπληρώσει το βιολογικό κύκλο του ο βλαστοφάγος, βγαίνει από τον "αφαλό" της ταξιανθίας και ψάχνει θηλυκά άνθη για να τοποθετήσει τα αβγά του. Βγαίνοντας από τον αφαλό, η γύρη των αρσενικών ανθών κάθεται στο σώμα του και έτσι μεταφέρεται στα θηλυκά άνθη της ήμερης συκιάς.

Η συκιά. έχει πλούσιες βαθιές ρίζες, που αναπτύσσονται ακόμα και μέσα σε σχισμές βράχων για την εξεύρεση νερού. Η κόμη του δέντρου φτάνει τα 8 μέτρα και ο κορμός του πολλές φορές δεν είναι ίσιος. Οι νεαροί βλαστοί είναι πρασινοϊώδεις, όμως αργότερα το χώμα τους γίνεται φαιό.

Μπορεί να ευδοκιμήσει σε ξερά, αμμώδη και πετρώδη εδάφη, αλλά προτιμά και αποδίδει πιο πολύ σε αμμοπηλώδη εδάφη, που υποστραγγίζονται καλά και έχουν οργανική ουσία σε αρκετές ποσότητες.

Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, μοσχεύματα, καταβολάδες, παραφυάδες , εμβολιασμό, αλλά ο πιο συνηθισμένος τρόπος πολλαπλασιασμού με μοσχεύματα βλαστών ενός χρόνου.

Τα δέντρα της συκιάς που καλλιεργούνται είναι καλό να λιπαίνονται με αζωτούχα, φωσφορούχα και καλιούχα λιπάσματα, με 25 περίπου κιλά κάθε χρόνο για τα πρώτα, 20 κιλά κάθε δύο χρόνια για τα δεύτερα και 10 κιλά κάθε δύο χρόνια για τα τελευταία. Απαραίτητη επίσης είναι η λίπανση με κοπριά (ένας ή δύο τόνοι κάθε δύο χρόνια για κάθε στρέμμα), καθώς επίσης και η χλωρή λίπανση με φυτά βίκου, μπιζελιών, κουκιών κ.ά.

Τα σύκα ωριμάζουν και μαζεύονται από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Τα νωπά σύκα περιέχουν 83% νερό, 15,1% σάκχαρα, 1,2% πρωτεΐνες, 0,4% λίπη, 0,2% άλατα και άλλες ουσίες. Τα ξερά σύκα περιέχουν 19% νερό, 71% σάκχαρα, 6% πρωτεΐνες, 1% λίπη, 0,5% άλατα και άλλες ουσίες.

"Απόσυκα" ονομάζονται τα σύκα που είναι κακοσχηματισμένα, έχουν μικρό μέγεθος και είναι προσβλημένα από σκουλήκια και χρησιμοποιούνται για την παρασκευή οινοπνεύματος ή για ζωοτροφή.

Στην Ελλάδα οι ποικιλίες που καλλιεργούνται διακρίνονται, ανάλογα με το χρώμα των σύκων, σε άσπρες και μαύρες και ανάλογα με το αν καρποφορούν μια ή δύο φορές το χρόνο, σε μονόφορες ή δίφορες. Από τις άσπρες μονόφορες ποικιλίες, πιο γνωστές είναι τα καλαματιανά, τα σμυρναίικα, τα κουμιώτικα και οι ποικιλίες Βοδενών και Αργαλαστής. Στις μαύρες μονόφορες ποικιλίες ανήκει η βασιλική, που δίνει μακρουλό καρπό, με σχισμές κατά μήκος.

Η τσαπελοσυκιά. αρχίζει να δίνει καρπό από τον 2ο ή 3ο χρόνο της ηλικίας της και η απόδοσή της αυξάνεται προοδευτικά μέχρι το 15ο χρόνο. Από το 15ο μέχρι το 30ό χρόνο η απόδοση των δέντρων διατηρείται σταθερή, ενώ από τον 30ό μέχρι τον 40ό η καρποφορία μειώνεται προοδευτικά, αλλά διατηρείται σε αποδοτικά οικονομικώς επίπεδα.

Στη χώρα μας καλλιεργείται παντού, ιδιαίτερα όμως στο νομό Μεσσηνίας, όπου υπάρχουν συστηματικές καλλιέργειες και φέτος στον Πολύλοφο έγινε η 11η γιορτή σύκου, όπυ η περιοχή έχει μεγάλες εκτάσεις σε καλλιέργεια συκιάς. Λιγότερο καλλιεργείται στους νομούς Λακωνίας και Αττικής, στην Κύμη, το Πήλιο και τα νησιά. Σύμφωνα με τη στατική του 1991 ο συνολικός αριθμός των δέντρων ήταν 5 εκατομμύρια και ή συνολική παραγωγή σύκων έφτανε τους 75.000 τόνους

Στην Αρχαία Ελλάδα η συκιά αποτελούσε δέντρο ιερό. Σύμφωνα με την ιστορία , ένας από τους πολλούς λόγους που ώθησαν τον Ξέρξη να κατακτήσει την Ελλάδα ήταν τα ξακουστά σύκα της χώρας , κυρίως τα Αττικά σύκα.
Ο Όμηρος κάνοντας αναφορά για τον Οδυσσέα λέει ότι για να πιστέψει ο πατέρας του ο Λαέρτης ότι αυτός πράγματι ήταν ο γιός του, του θύμισε ότι έλαβε από αυτόν ‘τεσσαράκοντα συκάς’.
Μοσχεύματα της σμυρναίικης συκιάς που καλλιεργείται στο νομό Μεσσηνίας μεταφέρθηκαν στην περιοχή σε διάφορες εποχές.
Πολλοί Τούρκοι τσιφλικάδες είχαν μεταφέρει από τη Σμύρνη μοσχεύματα συκιάς γύρω στο 1800.
Το 1908 η Ελληνική κυβέρνηση παραλαμβάνει χιλιάδες μοσχεύματα από τη Σμύρνη που είχαν εξαχθεί παράνομα αφού απαγορεύονταν οι εξαγωγές από τους Τούρκους.
Από αυτά 100.000 διανέμονται στους αγρότες της Μεσσηνίας και έτσι αναπτύσσεται η καλλιέργεια της συκιάς στην περιοχή.
Από το 1930 – 1935 έχουμε τα χρόνια της ακμής της καλλιέργειας της συκιάς στο νομό Μεσσηνίας όπου έχουμε εξαγωγή των αποξηραμένων σύκων στις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Την εποχή εκείνη υπήρχαν εργοστάσια παραγωγής σύκων σε 6 κοινότητες του νομού Μεσσηνίας.
Στα χρόνια που ακολουθούν, η καλλιέργεια της συκιάς σιγά - σιγά αντικαθίσταται από αυτή της ελιάς. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα άσχημες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν, οδήγησαν στην μείωση της παραγωγής.

ΤΟ ΣΥΚΟ

Το σύκο είναι εδώ και τουλάχιστον 3.000 χρόνια βασικό συστατικό της ανθρώπινης διατροφής. Για τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου αποτελούσε είδος πρώτης ανάγκης και αναπόσπαστο μέρος του διαιτολογίου, ώστε ενίοτε αντικαθιστούσε ακόμα και το ψωμί.

Υπήρξε πολυαγαπημένο φρούτο και βασικό στοιχείο της Ελληνικής διατροφής από τα αρχαία χρόνια , αφού συνιστούσε την κύρια τροφή των αθλητών στους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά παράλληλα συνδεόταν με τη λατρεία του Διονύσου, της Δήμητρας και των Πυθαγορείων.

Το σύκο εκτός από θρεπτικό αποτελούσε και συμβολικό φρούτο αφού συμβόλιζε την ευημερία , τη γονιμότητα, τη γνώση και την ενότητα.

Στην Αρχαία Αθήνα τα σύκα ήταν πρώτα στις προτιμήσεις και φυσικά στην καλλιέργεια. Απαγορευόταν αυστηρά η εξαγωγή τους και υπήρχε τιμωρία σε όποιον εξήγαγε παράνομα. Αυτός ο οποίος κατήγγειλε ένα τέτοιο παραβάτη έπαιρνε αμοιβή και ονομαζόταν συκοφάντης. Αργότερα όμως το επίθετο έλαβε την αρνητική έννοια του διαβολέα.

Εξίσου ιδιαίτερη θέση κατέχει το σύκο και στη Μυθολογία αλλά και μεταγενέστερα την εποχή της Τουρκοκρατίας.

ΤΟΠΙΚΗ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ "ΣΥΚΙΚΗΣ"

Με την καλλιέργεια , την συσκευασία και διακίνηση του σύκου ασχολούνται περίπου 4.000 οικογένειες στους νομούς Μεσσηνίας, Λακωνίας, Αρκαδίας .

Αναμφισβήτητα χρόνια τώρα , είναι πολύ μεγάλη η συμβολή και η συνεισφορά της "ΣΥΚΙΚΗΣ" στην τοπική οικονομία.

Η "ΣΥΚΙΚΗ" αφουγκράζεται τις εξελίξεις και προσαρμόζεται στις σύγχρονες απαιτήσεις των καιρών.

Η σύγχρονη οργάνωση , και η σωστά αξιοποιημένη περιουσία της, αποτελούν εγγυητές της συνέχισης της επιτυχημένης πορείας.

Βασική αξία αποτελεί η διασφάλιση της ποιότητας και η διατήρηση της καλής φήμης του Ελληνικού ξηρού σύκου παγκοσμίως.

Το σχήμα είναι στρογγυλό με αμβλεία μύτη στο μέρος του κοτσανιού και επίπεδο στη βάση, μοιάζει με σακούλα. Η τομή ενός σύκου πριν αρχίζει να ωριμάζει μοιάζει με το σχήμα μπαστούνι της τράπουλας. Αρχικά είναι πράσινο και καθώς ωριμάζει είτε γίνεται βιολετί είτε καφεπράσινο και ζαρώνει. Η ψίχα κάτω από τη φλούδα έχει μικρό πάχος και είναι άσπρη, ενώ πιο μέσα ο καρπός είναι κοκκινωπός, όπου βρίσκονται πολλά κουκούτσια. Τα κουκούτσια είναι μικρά και συγκρατιόνται με ίνες μέσα σε ημίρρευστη μάζα, όπως στη ντομάτα, με τη διαφορά ότι το σύκο είναι έντονα ινώδες και αδιαφανές.

Το σύκο είναι βρώσιμος καρπός κατάλληλος για ζωοτροφή και ανθρώπινη διατροφή με γλυκιά γεύση. Στο εμπόριο κυκλοφορεί ως φρούτο και ως ξηρός καρπός. Επειδή τα φρέσκα σύκα δε μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, μια εναλλακτική μέθοδος συντήρησης είναι να αποξηραίνονται στον ήλιο. Το σύκο Κύμης είναι Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης αναγνωρισμένη από την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση.

Το σύκο αποτελούσε σημαντικό στοιχείο της διατροφής των μεσογειακών λαών στην αρχαιότητα, ήταν καλή πηγή εσόδων του αρχαίου αθηναϊκού κράτους. Στην αρχαιότητα τάιζαν τα ζώα που εξέτρεφαν για το συκώτι τους με σύκα, εξ' αιτίας της οποίας προέκυψε η ετυμολογική συγγένεια των λέξεων σύκο και συκώτι. Το σύκο μάλλον σήμαινε στην αρχαιότητα το γυναικείο γεννητικό όργανο ως σεξουαλικό υπονοούμενο. Στην Ελλάδα παράγονται σύκα, ενώ υπάρχουν και παραδοσιακές συνταγές για σύκο (γλυκό του κουταλιού αλλά και άλλες).
Το συκώτι, ένα από τα σπουδαιότερα ανθρώπινα όργανα, εθεωρείτο από την αρχαιότητα η έδρα του θάρρους, του θυμού και του φόβου. Η λέξη "λευκηπατίας" (ή λευχηπατίας), αυτός δηλαδή που έχει λευκό συκώτι, σήμαινε τον δειλό, αυτόν που δεν έχει αίμα στις φλέβες του, όπως θα λέγαμε σήμερα. Η αρχαιοελληνική σύνδεση του συκωτιού με το θάρρος και τον θυμό εμφανίζεται και σε άλλες γλώσσες: έτσι, στα ιταλικά και στα ισπανικά, η έκφραση "έχει συκώτι" (avere fegato και tener higado, αντίστοιχα) σημαίνει τον θαρραλέο άνθρωπο, αυτόν που "το λέει η καρδιά του". Παρόμοια, οι Γάλλοι χρησιμοποιούν την έκφραση avoir les foies blancs (έχει άσπρο συκώτι) για να χαρακτηρίσουν τον δειλό τον λιπόψυχο. Ανάλογο είναι και το αγγλικό lily-livered. Στη νεοελληνική γλώσσα, λέμε μου κόπηκαν τα ήπατα (αξιοπρόσεκτη η διατήρηση του αρχαίου τύπου!) για να δηλώσουμε τον υπερβολικό φόβο, όπως λέμε μου έπρηξες το συκώτι σε κάποιον ενοχλητικό και μη χαλάς το συκώτι σου, δηλαδή μην θυμώνεις (για πράγματα ανάξια λόγου). Τέτοιες φράσεις βρίσκουμε και σε άλλες γλώσσες, λ.χ. στα ιταλικά λένε si mangia il fegato (τρώει το συκώτι του) για κάποιον που βράζει από το θυμό του, ενώ στα ισπανικά η έκφραση moler los higados σημαίνει ακριβώς "πρήζω το συκώτι κάποιου". Οι λέξεις foie, fegato, higado προέρχονται όλες από τα ελληνικά, μέσω των λατινικών. Η λέξη συκώτι, όμως, από πού προέρχεται; Από το σύκο, είναι η απάντηση, αν και η διαδρομή δεν είναι προφανής. Η συκιά και ο καρπός της, το σύκο, υπάρχουν στην Ελλάδα από πολύ παλιά -μαρτυρούνται και στον 'Ομηρο, αν και η λέξη "σύκο" ίσως να είναι προελληνική. Το σύκο διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στο διαιτολόγιο των αρχαίων Ελλήνων, το οποίο με τα σημερινά δεδομένα θα κρινόταν αφάνταστα φτωχό. Το σύκο λοιπόν το εκτιμούσαν ιδιαίτερα και μάλιστα τάιζαν ορισμένα ζώα (ιδίως χήνες και γουρούνια) αποκλειστικά ή σχεδόν με σύκα, ώστε το συκώτι τους να νοστιμίσει. Αυτό το έδεσμα, κάτι ανάλογο με το σημερινό φουά-γκρα, το ονόμαζαν, πολύ λογικά, "συκωτόν ήπαρ". Με τον καιρό, το ουσιαστικό εξέπεσε και παρέμεινε το επίθετο, "συκωτόν", το οποίο έφτασε να χαρακτηρίζει όχι μόνον το ειδικά προετοιμασμένο συκώτι, αλλά το συκώτι γενικά. Αυτό το γλωσσικό φαινόμενο, η έκπτωση δηλαδή του ουσιαστικού, είναι αρκετά συνηθισμένο στα ελληνικά (πρβλ. ποντικός μυς δηλ. το ποντίκι από τον (Εύξεινο) Πόντο, που έγινε ποντικός, νεαρόν ύδωρ, πανικός φόβος). Οι Ρωμαίοι ξεσήκωσαν από τα ελληνικά το συκωτόν ήπαρ, το είπαν iecur fegatum μεταφράζοντας κατά λέξη, και με μια παρόμοια διαδικασία έμεινε το σκέτο fegatum από το οποίο προήλθαν οι λέξεις που είδαμε πιο πάνω.

Αλλά ας γυρίσουμε στο σύκο. Στην αρχαία ελληνική, το σύκο ως λέξη παίζει και αυτό σπουδαίο ρόλο. Πολλές παροιμιακές εκφράσεις υπάρχουν, όπως π.χ. "όσο διαφέρει σύκα καρδάμων" (για δυο όλως ανόμοια πράγματα) ή "σύκον χειμώνος αιτώ" για άκαιρες επιθυμίες ή επιχειρήσεις. Επειδή το ξύλο της συκιάς ούτε γερό είναι ούτε καίγεται καλά, βγήκε το επίθετο "σύκινος" που σήμαινε "άχρηστος, ανώφελος". Πασίγνωστη είναι και η αρχαία έκφραση "ονομάζω τα σύκα σύκα (και τη σκάφη σκάφη)" που πέρασε απαράλλαχτη και στα νεότερα ελληνικά. Η προέλευση της σκάφης αυτής δεν έχει ξεκαθαριστεί, είναι όμως πιθανότατο να οφείλεται σε σεξουαλικό υπονοούμενο. Και βέβαια, το σύκο είχε από την αρχαιότητα και ερωτική σημασία, μια και σήμαινε το γυναικείο γεννητικό όργανο. Από αυτή την τελευταία σημασία ίσως προήλθε και η λέξη "συκοφάντης". Η εκδοχή που ακούγεται συχνότερα, ότι δηλαδή η λέξη προήλθε από αυτούς που κατάγγελλαν τους λαθραίους εξαγωγείς σύκων (πράγμα που, υποτίθεται, απαγορευόταν), όσο και αν είναι ελκυστική, δεν φαίνεται να ευσταθεί, καθώς δεν υπάρχει στα αρχαία κείμενα αναφορά σε τέτοιον αθηναϊκό νόμο. Μάλλον λοιπόν η λέξη προέρχεται (σύκον+φαίνω) από αυτούς που κατάγγελλαν συμπολίτες τους για παράνομες ερωτικές σχέσεις.

Σε άλλες γλώσσες, αντίθετα, η μεταχείριση του σύκου είναι πιο υποτιμητική: non vale un fico secco, δηλαδή δεν αξίζει ένα ξερό σύκο, λένε οι Ιταλοί για κάτι που δεν αξίζει δεκάρα, no dar un higo λένε οι Ισπανοί για κάτι που δεν τους ενδιαφέρει καθόλου, το ανάλογο και οι άγγλοι. Η γαλλική έκφραση mi-figue mi-raisin (μισό σύκο, μισό σταφίδα) δηλώνει κάποιον ή κάτι που δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, που δεν είναι και τόσο σόι. Πάντως, και η ερωτική έννοια του σύκου διατηρείται: ανάμεσα στα άλλα παραδείγματα, ο οδηγός της εφημερίδας El País για το καλό στυλ (στα ισπανικά), συστήνει στους συντάκτες να αποφεύγουν διάφορες αγγλοσαξωνικές λέξεις, μεταξύ των οποίων και τη λέξη sexy, αντί της οποίας προτείνονται δύο λύσεις: η λέξη erótico και η λέξη sicalíptico. Η πρώτη δεν θέλει εξήγηση βέβαια, η δεύτερη όμως προέρχεται από το γνωστό μας σύκο και από το "άλειψις", δηλαδή χάιδεμα, τρίψιμο, διέγερση σαν να λέμε. Να προσθέσουμε ότι η λέξη δεν μαρτυρείται στα αρχαία ελληνικά: πλάστηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα.

H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ "ΣΥΚΙΚΗΣ"

Η ιστορία της "ΣΥΚΙΚΗΣ" ξεκινά ουσιαστικά το έτος 1929 , όταν με νομοθετικό διάταγμα της 10/9/1929 ιδρύθηκε από το κράτος το "Γραφείο Προστασίας Ελληνικών Σύκων".
Σκοπός ίδρυσης του γραφείου αυτού εκείνη την εποχή , ήταν η μελέτη και επιμέλεια της εφαρμογής επιστημονικών μέσων, με σκοπό την ανάπτυξη της παραγωγής ξηρών σύκων. Με νέο νόμο του 1934, δόθηκαν στο γραφείο ευρύτερες αρμοδιότητες , οι οποίες το συνέδεσαν στενότερα και με την παραγωγική διαδικασία των ξηρών σύκων. Την εποχή εκείνη ιδρύθηκαν και τα πρώτα έξι κρατικά αποστειρωτήρια.
Η εμφάνιση της "ΣΥΚΙΚΗΣ" γίνεται το 1935, όταν έχουμε την ίδρυσή της από ενώσεις και συνεταιρισμούς παραγωγών σύκων της Μεσσηνίας και της Λακωνίας. Το 1952 διαλύεται το "Γραφείο Προστασίας Ελληνικών Σύκων" και ολόκληρη η περιουσία του περιέρχεται στη "ΣΥΚΙΚΗ" , που με αφετηρία το έτος εκείνο ξεκινά την πορεία της , η οποία συνεχίζεται με επιτυχία έως σήμερα.

Το σύκο ανάλογα με την ποιότητα και το μέγεθος διακρίνεται σε 4 κατηγορίες. Α, Β1, Β2 ,Γ1.Οι κατηγορίες αυτές ξεχωρίζουν από το πόσα σύκα είναι στο κιλό (ποσοτικό χαρακτηριστικό) καθώς και από τα ποιοτητικά τους χαρακτηριστικά(χρώμα, γεύση, αφή).Αυτό το καθορίζει ο υπάλληλος της συκικής που παίρνει δείγμα, τα ζυγίζει,τα σχίζει για να μελετήσει τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά και στη συνέχεια τα κατατάσσει σε μια από τις τέσσερις παραπάνω κατηγορίες. Στη συνέχεια μέσα στην αποθήκη της συκικής αποστειρώνονται.Σε κάθε σχεδόν χωριό, στη Μεσσηνία υπήρχε αποστειρωτήριο και τώρα δυστυχώς έχουν απομείνει ελάχιστα σε λειτουργία.Οι τιμές τη φετινή χρονιά 2012 είναι αντίστοιχα 1,58.1,38, 1,00, 0,85 ευρώ, ενώ για το 2011 ήταν 1,58,1,38,1,10, 1,01. Πρόεδρος της συκικής είναι ο Παναγιώτης Παπαγεωργίου και ο παραγωγός όταν δώσει τα σύκα στη συκική πληρώνεται αμέσως. Δυστυχώς φέτος λόγο του καύσωνα και της μεγάλης διάρκειας ξηρασίας, η ποιότητα των σύκων δεν είναι ικανοποιητική, και η παραγωγή είναι μειωμένη.
Στο διαδίκτυο υπάρχουν χιλιάδες ιστοσελίδες και βίντεο,για τους μελετητές-ερευνητές σχετικά με το σύκο-συκιά, τυποποίηση, επεξεργασία, καλλιέργεια κ.λ.π.

ΛΕΥΚΟ ΣΥΚΟ ΦΑΓΟΥΛΑΡΙΚΟ

ΣΥΚΙΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΙ ΜΑΥΡΑ ΣΥΚΑ

ΜΑΥΡΑ ΣΥΚΑ ΦΑΓΟΥΛΑΡΙΚΑ

Η ΣΥΚΙΑ ΣΕ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

ΤΟ ΚΤΗΜΑ ΠΟΥ ΜΕΝΑΜΕ ΤΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ ΣΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΜΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΟΥ ΕΙΧΕ 7 ΒΡΥΣΕΣ, ΣΥΚΙΕΣ, ΕΛΙΕΣ, ΣΤΑΦΙΔΑ, ΟΠΩΡΟΦΟΡΑ,Κ.Λ.Π. ΜΕ ΤΟ ΣΠΙΤΑΚΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΞΕΛΟΤΖΑ