ΓΙΑΝΝΗΣ Δ.ΛΥΡΑΣ: ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ – ΓΥΑΡΟΣ 1948-9. ΜΝΗΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΑΛΥΡΑΙΩΝ

Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013

ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ – ΓΥΑΡΟΣ 1948-9. ΜΝΗΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΑΛΥΡΑΙΩΝ

Μετά το έπος του ’40 ακολούθησαν τα δυσάρεστα. Εμφύλιοι, εκτοπίσεις, εκτελέσεις, βάζοντας το χεράκι τους και οι ¨Προστάτες-Δυνάστες, συμμαχοί μας. Έλληνες εναντίον Ελλήνων.Παντού σε όλη την Ελλάδα υπήρχαν 2 στρατόπεδα και οι μεν να μάχονται τους δε. Τελικά βρέθηκε ζημιωμένη και κατεστραμμένη η Ελλάδα και με πολλούς έλληνες ανάπηρους ,νεκρούς και αγνοούμενους.

Ευτυχώς που υπάρχει και το ντοκουμέντο.Η φωτογραφία. Πέρασαν από τότε 66 χρόνια και με την ανάρτηση αυτή μνημονεύουμε τα ονοματά τους. Μας θυμίζει τις δυσάρεστες εποχές, στα κολαστήρια της Γυάρου και Λέρου , βαλυραίων γιατί ήταν αντίθετοι με την κυρίαρχη ιδεολογία, της τότε εποχής.Μας βλέπουν από ψηλά και χαίρονται.Ποτέ ξανά εμφύλιοι,ποτέ ξανά άδικες εκτελέσεις,ποτέ ξανά καταστροφή της Ελλάδος, ποτέ ξανά Πηγάδα του Μελιγαλά, ιδίως τώρα που πολλοί έλληνες βρίσκονται στο στάδιο εξαθλίωσης με τα μνημόνια, κουρέματα, μεσοπρόθεσμα κ.λ.π.
.Εκτός και είναι στο DNA μας που στην αρχαιότητα οι Σπαρτιάτες με τους Μεσσηνίους ,είχαν 400 χρόνια πόλεμο, καθώς και οι πόλεις-κράτη της Ελλάδος ,εμάχετο η μία την άλλη.Όταν όμως ήρθε η απειλή από την Περσία, ενώθηκαν , και νίκησαν τους Πέρσες. Οι Μεσσήνιοι δεν συμμετείχαν γιατί ήταν υπόδουλοι στους Σπαρτιάτες.
Γι΄αυτό πρέπει να μαθαίνουμε στο σχολείο τα αληθινά γεγονότα της ιστορίας, για να μην επαναλαμβάνουμε στο μέλλον τα ίδια λάθη.

Γεωγραφικά Στοιχεία

Η Γυάρος (και Γιούρα) είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Τήνου, Σύρου και Κέας. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο. Χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974

Η Μακρόνησος ή "Μακρονήσι", λόγω του σχήματός του, ή κατά τους αρχαίους χρόνους "Ελένη" ή όπως την αναφέρει ο Στράβων "Κρανάη" είναι νησί του Αιγαίου πελάγους και βρίσκεται κοντά στις ακτές της Αττικής, απέναντι από το Λαύριο. Είναι το δυτικότερο νησί των Κυκλάδων και διοικητικά υπάγεται στη νήσο Κέα (Τζια). Έχει επίμηκες σχήμα (13 περίπου χλμ. από B. προς N. και πλάτος περίπου 500 μ.), η έκτασή της είναι 18,427 τ.χλμ. και το έδαφός της είναι χαμηλό, με μικρούς λόφους, ξηρό και βραχώδες. Το υπέδαφός του αποτελείται από στρώματα μαρμάρων και σχιστολίθων, υπάρχουν δε σε ορισμένες περιοχές αργυρούχα μεταλλεύματα, όπως γαληνίτης (PbS). Λόγω γειτνίασης και γεωλογικής συγγένειας, η Μακρόνησος ανήκει μάλλον στη Λαυρεωτική παρά στις Κυκλάδες.^[1] Η ψηλότερη κορυφή (281μ.) είναι στο βόρειο άκρο καλούμενη Τρυπητή επειδή υπάρχει φυσική σήραγγα από Α. προς Δ. Έχει 28 χλμ μήκος ακτών, που σχηματίζουν τρεις όρμους τους Αγκάλιαστρο, Γερολυμνιώνα και Μαυριά. Μεταξύ των δύο τελευταίων και στη τοποθεσία Καταζυγιά υπάρχει μεγάλο φυσικό σπήλαιο. Στο νησί υπάρχουν λίγες πηγές που συχνά στερεύουν. Σήμερα η Μακρόνησος έχει 5 κατοίκους, αν και παρουσιάζει περιορισμένη οικονομική δραστηριότητα μελισσοκομίας (από κατοίκους Λαυρίου) καθώς και παράλιας ερασιτεχνικής αλιείας, ιδιαίτερα υποβρύχιας, όταν και εφόσον καιρικές συνθήκες την επιτρέπουν.

Ιστορικά στοιχεία

Τα νησιά του μαρτυρίου

Το στρατόπεδο της Μακρονήσου κατασκευάστηκε επί κυβέρνησης του κεντρώου πολιτικού Θ. Σοφούλη. Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου συμμετείχε στην κυβέρνηση αυτή ως υπουργός. Από τον Απρίλιο του 1947 η Μακρόνησος και στη διάρκεια του Εμφυλίου χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης "εθνικής αναμόρφωσης" για χιλιάδες κομμουνιστές, πολιτικούς κρατούμενους και λιποτάκτες στρατιώτες. Τον Οκτώβριο του 1949 ιδρύθηκε ο αυτόνομος Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου με τα γνωστά αρχικά "Ο.Α.Μ." που όμως σε πολύ μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, μετά την επίσκεψη στο νησί της Βασίλισσας Φρειδερίκης, διαλύθηκε. Οι εξορίσεις στην Μακρόνησο συνεχίστηκαν από τις κυβερνήσεις που ακολούθησαν (Σ. Βενιζέλου, Ν. Πλαστήρα, ξανά Σ. Βενιζέλου) δηλαδή από κυβερνήσεις στις οποίες ηγούνταν πολιτικοί του Κέντρου, και με την πολιτική υποστήριξη των κομμάτων της Δεξιάς, μέχρι την σταδιακή κατάργησή τους την περίοδο 1951-1952 επί κυβερνήσεων Ν. Πλαστήρα (κυβέρνηση συνασπισμού) και Αλ. Παπάγου (κυβέρνηση Δεξιάς) όπως προκύπτει από τα αρχεία της ελληνικής Βουλής. Εξ αυτών των λόγων, το νησί κρίθηκε, στα νεώτερα χρόνια, με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, μνημείο της εποχής του εμφυλίου, οπότε σήμερα νησί και κτίσματα των επιμέρους στρατοπέδων σε αυτό προστατεύονται από παρεμβάσεις. Ο επίσημος δικτυακός τόπος του δήμου Κέας, περιγράφει την ιστορία της Μακρονήσου ως εξής:"Το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου ακολουθεί η αρχή του εμφυλίου πολέμου. Η Μακρόνησος αποτελεί μία από ης μελανότερες σελίδες της ιστορίας του. Το 1947 εξορίζονται εκεί όλοι οι νεοσύλλεκτοι στρατιώτες με "ύποπτα φρονήματα", επανδρώνοντας Τα τρία ειδικά τάγματα οπλιτών (Α' ΕΤΟ, Β' ΕΤΟ, Γ' ΕΤΟ). Το 1948 δημιουργείται το 4ο τάγμα στο οποίο μεταφέρονται οι πολιτικοί εξόριστοι. Σαν "κολυμπήθρα του Σιλωάμ" όπως ονόμαζαν το Μακρονήσι, ο τρόμος και τα βασανιστήρια ήταν η μέθοδος για ιδεολογική αναβάπτιση η οποία θα δηλωνόταν με την δήλωση μετάνοιας . Έλληνες βασάνιζαν Έλληνες. "Πατριώτες" βασάνιζαν Πατριώτες. Σε σκηνές ενός ατόμου ζούσαν τρεις. Οι δοκιμασίες πολλές και κυρίως αυτή ως δίψας. Όταν δεν μπορούσε να φτάσει το καΐκι που μετέφερε νερό, τους έδιναν αλμυρό μπακαλιάρο... Απειλές, ατομικοί και ομαδικοί βασανισμοί βρίσκονταν στο καθημερινό πρόγραμμα με σκοπό να σκύψουν το κεφάλι, να καμφθεί το ηθικό. Όσοι δεν υπέγραφαν δήλωση μετάνοιας μεταφέρονταν στην χαράδρα του Α' ΕΤΟ κι από εκεί πέρναγαν στρατοδικείο. Όσοι υπέγραφαν, για να αποδείξουν την ανάνηψή τους, τους έβαζαν πέτρες στα χέρια και τους διέταζαν να λιθοβολήσουν τους αμετανόητους. Αυτούς που λίγο πριν μοιράζονταν τις ίδιες φοβίες."Η ιστορία της Μακρονήσου στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο έχει αποδοθεί -μεταξύ άλλων- μέσα από δύο σπουδαία έργα, τον "Λοιμό" του Ανδρέα Φραγκία (1972, Κέδρος) και την κινηματογραφική του μεταφορά από τον Παντελή Βούλγαρη στο "Happy Day" (1976, βραβεία: Καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1976).

Η Μακρόνησος και η Γυάρος έχουν καταγραφεί στη νεότερη ελληνική ιστορία ως τόποι εξορίας και βασανισμού χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων, με στόχο την «εθνική αναμόρφωση» τους, δηλαδή τη βίαιη αποκήρυξη των ιδεών τους και την απάρνηση της αγωνιστικής τους ιστορίας.

Χαρακτηρίστηκαν κολαστήρια, κάτεργα, εξοντωτήρια, νηοιά του διαβόλου. Αποτελούν μαύρη κηλίδα στον πολιτισμό της σύγχρονης Ελλάδας.

Η ίδρυση και η λειτουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης στα δύο αυτά άνυδρα και ακατοίκητα νηοιά αποτέλεσε πρόκληση, όχι μόνο προς τα αισθήματα και τους αγώνες του ελληνικού λαού, αλλά και προς ολόκληρο τον φιλελεύθερο κόσμο που πάλεψε για να συντριβεί ο φασισμός και οι απάνθρωπες μέθοδοι του.

Ήταν Άνοιξη του 1947, όταν ιδρύθηκαν τρία στρατόπεδα: της Μακρονήσου για τους στρατεύσιμους κομμουνιστές, της Γυάρου για τους φυλακισμένους και του Τρίκκερι για τις γυναίκες.

Η Μακρόνησος, όπως το λέει και το όνομα της, είναι ένα μακρόστενο νηοί. Διοικητικά υπάγεται στην Κέα (Τζια). Βρίσκεται απέναντι από το Λαύριο. Εκεί τον Απρίλιο του 1947 μεταφέρθηκαν οι πρώτοι εννέα φαντάροι. Στρατωνίστηκαν σ' έναν τόπο άγριο, χωρίς νερό, χωρίς δέντρα, μόνο με βράχια. Σ' αυτό το φυσικό τοπίο αντίκρισαν ακόμα και ταφόπλακες: ήταν τα μνήματα αιχμαλώτων του Βαλκανικού Πολέμου, που το 1912 είχαν περιοριστεί εκεί και πέθαναν.

Όμως αυτές οι συνθήκες διαβίωσης των πρώτων ημερών αποδείχτηκαν «παράδεισος» μπροστά στα όσα θα ακολουθούσαν.

Το Φθινόπωρο του 1947, καθώς φούντωνε ο Εμφύλιος Πόλεμος, βρίσκονταν ήδη οτο νησί περισσότεροι από 10.000 εκτοπισμένοι, στρατιώτες και υπαξιωματικοί. Δημιουργήθηκαν τρία τάγματα σκαπανέων, το Α' Ειδικό Τάγμα Οπλιτών (ΑΕΤΟ), το ΒΕΤΟ και το ΓΕΤΟ. Από το Καλοκαίρι του 1946 οι οπλίτες καλούνταν να απαντήσουν στο ερώτημα, αν ήταν Έλληνες ή όχι. Και όταν ανυποψίαστοι απαντούσαν «ναι», τότε τους ζητούσαν να υπογράψουν δήλωση με την οποία θα αποκήρυσσαν τα φρονήματα τους, το ΕΑΜ -ΕΛΑΣ, το ΚΚΕ και τις «παραφυάδες του».

Το κουβάλημα της πέτρας, το μαρτύριο της πείνας και της δίψας, οι άγριοι ξυλοδαρμοί κάποτε μέχρι θανάτου, βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Η ζωή και οτα τρία τάγματα ήταν ανυπόφορη. Αλλά επειδή στο ΓΕΤΟ, που βρισκόταν οτη νοτιοδυτική άκρη της Μακρονήσου, είχαν απομονωθεί οι «πλέον επικίνδυνοι», εκεί τα βασανιστήρια ήταν ακόμα πιο σκληρά.

Να όμως που τα αιματηρά γεγονότα της 29ης Φεβρουαρίου και της 1ης Μαρτίου του 1948 ξέσπασαν στο ΑΕΤΟ. Και αυτό δεν ήταν καθόλου τυχαίο. Σ' εκείνο το τάγμα η ζωή κυλούσε σχετικά ήρεμα. Επρεπε, λοιπόν, με βίαιο τρόπο να καμφθούν οι κρατούμενοι για να κατατρομοκρατηθεί το στρατόπεδο και να αποσπαστούν μαζικά δηλώσεις μετανοίας.

Οι 4.500 στρατιώτες του ΑΕΤΟ οδηγήθηκαν την Κυριακή 29 Φεβρουαρίου οε υποχρεωτικό εκκλησιασμό, που τον ακολούθησε ένα πατριωτικο-θρησκευτικού περιεχομένου κήρυγμα. Και ξαφνικά δόθηκε στους φρουρούς το σύνθημα από τους αλφαμίτες (Α.Μ. είναι τα αρχικά των λέξεων Αστυνομία Μονάδας) να χτυπήσουν στο ψαχνό.

Μετρήθηκαν 17 νεκροί και 61 σοβαρά τραυματίες, ενώ άλλοι 155 συνελήφθησαν για να παραπεμφθούν στα Στρατοδικεία σαν πρωταίτιοι. Η «εκκαθάριση» συνεχίστηκε και την επομένη. Αυτόπτες μάρτυρες έκαναν λόγο 200 νεκρούς.

Η Μακρόνησος έγινε έδρα των Στρατιωτικών Φυλακών Αθηνών (Σ.Φ.Α. στην αρχή, Σ.Φ.Μ. στη συνέχεια) και του Οργανισμού Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου (Ο.Α.Μ.). Στις Φυλακές κλείστηκαν υπόδικοι των Στρατοδικείων, αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, αλλά και της Μέοης Ανατολής που είχαν πάρει μέρος στο Κίνημα του Απριλίου 1943. Στα Αναμορφωτήρια μεταφέρθηκαν εξόριστοι από τη Γυάρο, εκτοπισμένες γυναίκες από το Τρίκκερι, έφηβοι και γέροι από πόλεις και χωριά.

Ανατριχιαστικής σύλληψης τρόποι βασανισμού εφαρμόστηκαν: το κλείσιμο στο σακί με μια γάτα και το πέταγμα στη θάλασσα, το θάψιμο ζωντανών, το οδυνηρό σφίξιμο των γεννητικών οργάνων.