Αφιερωμένο σε όλους τους Βαλυραίους δασκάλους
Έλεγε ο Αδαμάντιος Κοραής, “για να περάσει κάποιος το δρόμο του σύντομου τούτου βίου, μία μόνη οδός υπάρχει αυτή των “ανθρώπων” όπως υποστήριζε και ο Σωκράτης. Στο πέρασμα αυτό των ανθρώπων, δεν ελπίζουμε να απαντήσουμε δεξιά και αριστερά μας αγγέλους, αλλά ανθρώπους καλούς και κακούς, φρόνιμους και ανόητους. Υπάρχει και μία άλλη οδός του βίου, που την ακολουθούν οι αναχωρητές στην έρημο, αλλά αυτή την οδό ούτε ο Σωκράτης συμβουλεύει να την ακολουθήσουμε, αλλά ούτε και εμείς έχουμε όρεξη να την περάσουμε. Υπάρχει και μια τρίτη, διαμέσου των θηρίων. Στη πολιτική οδό απαντάμε ανθρώπους που δεν διαφέρουν από τα θηρία, βρίσκουμε όμως κάποτε και κατά όνομα αλλά και κατά πράγμα αληθινούς ανθρώπους. Αυτούς χρωστούμε να τους κάνουμε φίλους και συμμάχους μας, υπέρ της πατρίδος και κατά των κακανθρώπων”.
Το πρόβλημα που έχουμε ως Έλληνες, είναι ότι όλοι πιστεύουμε ότι η κομματική μας παράταξη αποτελείται από καλούς ανθρώπους, ενώ τα μέλη των ανταγωνιστικών παρατάξεων είναι θηρία. Στο τέλος όλοι καταλήγουν να συμπεριφέρονται σαν θηρία, με αποτέλεσμα αυτός που ουσιαστικά θα περισώσει την ανθρώπινη υπόστασή του, θα πρέπει να αποχωρήσει μοιραία από τη πολιτική σκηνή , αν βρει μια θύρα ανοιχτή και μπορέσει με τόλμη και αρετή να διεκδικήσει την ελευθερία του. Εκτός της πολιτικής αρένας, μπορεί να υποστηρίζει τους εκάστοτε καλούς ανθρώπους που βρίσκονται στα πολιτικά έδρανα, αν ποτέ εντοπίσει και εξακριβώσει ότι είναι όντως καλοί, αλλά να μην είναι ο ίδιος μάχιμος πολιτικός, για να μπορέσει να απομονωθεί, να βρει χρόνο και να προχωρήσει ,καλλιεργώντας πνευματικά τον εαυτό του.
Αυτά σκεφτόταν ο κατά τους Βαλυραίους ονομαζόμενος Περικλής, που διέθετε όλα τα τυπικά προσόντα για να αναδειχθεί σ΄ έναν πολύ καλό Έλληνα πολιτικό , αλλά δεν ήταν τόσο φιλόδοξος για να επενδύσει μια ολόκληρη ζωή σε αυτόν τον τομέα. Στο επάγγελμά ήταν δάσκαλος, αλλά κάποιος που δεν τον γνώριζε δεν το υποψιαζόταν με τίποτα, γιατί το παρουσιαστικό του , η ευγλωττία , η οξύνοια και το ήθος του αναδείκνυαν τα χαρακτηριστικά ενός χαρισματικού ηγέτη . Επειδή όμως είχε τύψεις λόγω της πρώιμης και ιδιοτελούς αποχώρησις του από τα πολιτικά δρώμενα της πατρίδος, ενίοτε υποστήριζε και συμβούλευε τους λιγοστούς πολιτικούς άνδρες που συνάντησε και εκτίμησε για το ήθος τους, στον τόπο που έζησε.
Συμφωνούσε ο Περικλής, με τον Βενιαμίν Φραγκλίνο που έλεγε,“ τι άραγε μπορούν να πετύχουν οι νόμοι δίχως τη βοήθεια της ηθικής”; Για τον Περικλή, της κοινωνίας φθοροποιοί ήταν πρωτίστως οι παραβάτες του ηθικού και όχι του ποινικού νόμου, γιατί ο δολοφόνος σκοτώνει το θύμα του μόνο, ενώ η ανηθικότητα την κοινωνία ολόκληρη. Κι όσο για τη συνείδηση έλεγε ότι
καλλιεργείται μέσα από την ηθική και μορφώνει τους θεσμούς της κοινωνίας και της πολιτείας.
Αφού ο Περικλής εξασφάλισε μία θέση στο σχολείο της Βαλύρας για να έχει έναν βασικό μισθό, όσον αφορούσε τα προς το ζην, αποφάσισε να μην παντρευτεί και αποσπαστεί από το θεάρεστο έργο του, της βαθιάς μελέτης του εαυτού του, παράλληλα της προσφοράς του προς τους μαθητές του σχολείου της Βαλύρας.
Όταν τον ρωτούσαν οι καλοθελητές του χωριού ,αν είχε ποτέ ερωτευθεί , εκείνος απαντούσε :
-Ο έρως είναι ενέργεια άνεργης ψυχής κι εγώ έχω πολλή δουλειά στο σχολείο!
Κάποτε τον ερωτεύθηκε μία δεκαοχτάχρονη κοπέλα που την έλεγαν Ασπασία. Οι φίλοι του τον πείραζαν, λέγοντάς του ότι το Περικλής και Ασπασία ταιριάζουν θαυμάσια, σαν ιέρεια από τη Μίλητο μοιάζει η μικρή Ασπασία και θα κτίσουν Παρθενώνα στην Βαλύρα. Εκείνος όμως αδιαφορούσε, γιατί οικοδομούσε συνειδησιακά τον ναό του Θεού εντός του, με την ηθική, που τόσο ως ιδέα αλλά και πράξη τον συνάρπαζε.
Αν και ήταν αυστηρά Χριστιανός Ορθόδοξος, κάποτε διαβάζοντας αυτό που είπε ο Λούθηρος ότι στον κόσμο υπάρχουν αρκετές θρησκείες αλλά μία μόνο ηθική ,τον κατενθουσίασε. Έτσι λοιπόν, έχοντας την ηθική ως σημείο αναφοράς κατανοούσε το εξελικτικό επίπεδο του καθενός ανθρώπου γύρω του, και πώς αναπτύσσεται ή ηθική συνείδηση. Ήρθε όμως αντιμέτωπος με την ίδια τη θεωρία του Λουθήρου που τον συνεπήρε αρχικά, όταν συνειδητοποίησε ότι πολλοί πολιτισμικοί παράγοντες και όχι μόνο υπεισέρχονται και αλλάζουν τα δεδομένα αυτού που θεωρείται ηθικό παγκοσμίως. Η ηθική που εφαρμόζει η ανθρωπότητα έχει δυναμικό και όχι στατικό χαρακτήρα. Είναι για παράδειγμα σωστό να μην υπάρχουν προγαμιαίες σχέσεις μεταξύ των ζευγαριών πριν από τον γάμο κατά την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη μας, αλλά η κοινωνία μας τη σημερινή εποχή υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο, με πολλά επιστημονικά επιχειρήματα. Εντοπίζουμε την ηθική μέσα σε ορισμένα πλαίσια, που αλλάζουν σταδιακά με τον χρόνο και τις εποχές.
Ο Περικλής έφτασε σε αδιέξοδο και αναζήτησε τις αρχές της ηθικής που δεν θα ήθελε ποτέ να αλλάξουν. Κι όπως έλεγε ο Λόουελ, “η ηθική κυριαρχία είναι η μόνη που αφήνει πίσω της μνημεία κι όχι θλιβερά ερείπια”, έτσι κι εκείνος ήθελε να ανυψώσει ένα εσωτερικό οικοδόμημα που δεν θα ήταν θλιβερό ερείπιο, αλλά ένα διαχρονικά αθάνατο μνημείο της ηθικής του συνείδησης. Μοιραία κατέληξε στην Αγία Γραφή, και στους Ορθόδοξους πατέρες της εκκλησίας. Μελετώντας διαπίστωσε ότι οι καταγεγραμμένες αρχές και βάσεις των Ευαγγελίων είναι ο Θείος Λόγος. Οπότε η πρώτη βασική προϋπόθεση που έθεσε για την ηθική ήταν να προέρχονται οι αρχές της από τον Λόγο του Θεού και όχι από ανθρώπινα θεωρήματα που θα απορρίψουν μοιραία οι επόμενες γενιές πάνω στον πλανήτη μας.
Αφού ανακάλυψε ένα κριτήριο για να μελετά την ηθική του και των συνανθρώπων του, διερευνώντας αν στηρίζεται στη θεία ή στην ανθρώπινη λογική, στη συνέχεια οδηγήθηκε στον άλογο και έλλογο νου αντίστοιχα. Ο άλογος νους διαμορφώνει αρχές ηθικής που είναι μη λογικές, ενώ ο έλλογος νους παραδίδει στην ανθρωπότητα θεάρεστες αρχές ηθικής. Ο έλλογος νους πληροί τις υψηλές προδιαγραφές αυτού που υπόσχεται, άρα προέρχεται αναγκαστικά από σοφή θεία πηγή, δηλαδή από τον ίδιο το Θεό. Με αυτόν τον τρόπο άρχισε ο Περικλής να μελετά τους ηθικούς κανόνες, μέσα από τους θησαυρούς της Ορθοδοξίας.
Κάποια στιγμή θυμήθηκε τον Σπύρο Μελά που έλεγε ότι οι μεγαλύτεροι μασκαράδες μιλούν για ηθική και στη συνέχεια οδηγήθηκε σε αυτό που υποστήριζε ο Μπέρναρντ Ράσσελ, ότι υπάρχουν δύο είδη ηθικής, αυτή που τη διδάσκουμε αλλά δεν την εφαρμόζουμε και αυτή που την εφαρμόζουμε, αλλά δεν την διδάσκουμε. Ως δάσκαλος, ήθελε οι μαθητές του να δέχονται ότι πιο γνήσιο προέρχεται από τον Θεό και ο ίδιος να μελετήσει τις ηθικές συμπεριφορές του, για να διαπιστώσει που βρίσκεται πάνω στη σκάλα της ηθικής ανάπτυξης, διδάσκοντας και εφαρμόζοντας ταυτόχρονα.
Μια μέρα επισκέφθηκε έναν γνωστό του στο ζαχαροπλαστείο του στη πλατεία του χωριού.
-Καλημέρα Θανάση.
-Καλωσόρισες δάσκαλε, πώς και μας θυμήθηκες; Κάναμε μαύρα μάτια να σε δούμε.
-Πάντα σας θυμάμαι, αλλά είμαι απασχολημένος. Αύριο έχω τα γενέθλια μου και ήθελα να παραγγείλω για ενωρίς το πρωί μικρά περιτυλιγμένα γλυκά για τους μαθητές μου. Κάτι θρεπτικό, χωρίς πολλή ζάχαρη.
-Έλα μέσα στο εργαστήριο να σου δείξω, έχω σήμερα φτιάξει διάφορα.
Καθώς ο Περικλής παρατηρούσε τα γλυκά, θαύμαζε τα χρώματα, τα σχήματα, τα υλικά και τη μυρωδιά που ανέδυαν τα εδώδιμα αριστουργήματα του Θανάση και είπε αυθόρμητα:
-Βλέπω εδώ έχεις απογειώσει τη ζαχαροπλαστική σε ανώτερα επίπεδα. Τα έργα σου είναι για φωτογράφιση. Και μόνο να τα δει κανείς χορταίνει.
- Δοκίμασε ό,τι σου αρέσει, είπε ο Θανάσης. Είναι κέρασμα από το μαγαζί.
-Ευχαριστώ , απάντησε ο Περικλής, θα αγοράσω μερικά και θα τα φάω αργότερα, γιατί δεν έχω γευματίσει ακόμη.
Αφού παρήγγειλε κάστανο γλασέ για τα παιδιά, αγόρασε πέντε διαφορετικά μικρά γλυκά για να δοκιμάσει τις ζαχαρένιες επιδόσεις του Θανάση.
Όταν γευμάτισε , άρχισε να φλερτάρει με τα χρωματιστά γλυκάκια, αλλά ματαίωσε την επιθυμία του γιατί άκουσε μέσα του την εξής ερώτηση:
-Είναι ηθικό τώρα αυτό;
Πω! Σκέφτηκε, μου μιλάει η συνείδησή μου.
Ξεκίνησε ένας εσωτερικός διάλογος περί νηστείας, εγκράτειας, λαιμαργίας και όλα τα σχετικά που περιγράφει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Η συνείδησή του, σαν να ξύπνησε τον Δημοσθένη της αρχαιότητας μέσα του, λίγο πολύ του είπε “να φροντίζει πάντα να κάνει τη λογική του ανώτερη από τις επιθυμίες του”.
- Τα πουλιά έλεγε ο Άγιος Χρυσόστομος έχουνε φτερά για να ξεφεύγουν από τις παγίδες τους και οι άνθρωποι λογική για να ξεφεύγουν από τις αμαρτίες τους. Η λογική είναι το οξυγόνο του μυαλού, έλεγε ο Πασκάλ, του είπε η μνήμη του.
Συμπέρανε ότι έπρεπε να δαμάσει την επιθυμία του για τα γλυκά ώστε να δυναμώσει τη λογική του. Γι αυτό τα πήρε όπως ήταν τοποθετημένα μέσα στο κουτί και τα πήγε στη γειτόνισσα ,που είχε μικρά παιδάκια. Επιστρέφοντας ένιωσε ανείπωτη χαρά, που ευχαριστήθηκαν πολύ τα παιδιά και τον αγκάλιασαν. Όμως λιγουρεύτηκε λίγο τα γλυκά και αναρωτήθηκε:
-Πρέπει να στερούμαι εντελώς τα γλυκά ή να έχω ένα μέτρο;
Την απάντηση περί μέτρου και νηστείας, όπως την ορίζει η εκκλησία μας, του την έδωσαν τα θρησκευτικά βιβλία που είχε στη διάθεσή του.
Κάποια στιγμή κτύπησε η πόρτα και ο Γιάννης , ο γιος της γειτόνισσας του έφερε μία σακούλα με κεράσια. Εκείνος αισθάνθηκε καταϋποχρεωμένος και του χάρισε ένα εικονογραφημένο βιβλίο.
Επειδή είχαν συσσωρευτεί πολλά στο μυαλό του, ο Περικλής κάθισε αναπαυτικά και τα έβαλε όλα σε μία τάξη.
Το πρώτο που συγκράτησε ως σίγουρα ηθικό είναι να αγαπάς τον Θεό εξ όλης της διανοίας σου και τον πλησίον όπως τον εαυτόν σου. Συμφώνησε μέσα του ότι ηθική συνείδηση χωρίς αγάπη δεν είναι δυνατόν να υπάρξει.
-Αλλά για να αγαπήσεις τον πλησίον, πρέπει πρώτα να ανακαλύψεις τον εαυτόν σου, του απάντησε η λογική του. Γιατί αν καπνίζω και μου αρέσει το τσιγάρο, και δώσω ένα στον φίλο μου που τον αγαπάω σαν αδελφό μου, αντικειμενικά θα του κάνω κακό. Εμένα που μου αρέσουν τα γλυκά , αν κακομάθω τα παιδάκια της γειτόνισσας, αντί να προοδεύσω με την εγκράτεια των επιθυμιών μου θα παρασύρω κι εκείνα στο δικό μου πάθος. Αλλά αν δεν τους δώσω καθόλου γλυκά, δεν θα είμαι παρά ένας αδιάφορος άνθρωπος, εκτός και τους δίνω κάτι άλλο που είναι εγγυημένα ωφέλιμο γι αυτά .Άρα ήταν ανήθικο που έδωσα τα γλυκά στα παιδάκια και τους στέρησα τα κεράσια τους που είναι ένα υγιεινό φρούτο, με εξαίρεση το βιβλίο που είναι πολύ χρήσιμο για την ηλικία τους. Αναλογιζόμενος όλα αυτά , άρχισε να σκέπτεται τον φίλο του τον Θανάση. Του είπα ότι απογείωσε τη ζαχαροπλαστική. Λάθος, ένας κόλακας ήμουν, χωρίς να το αντιληφθώ. Τη ζάχαρη άχνη απογείωσε και τα τεχνητά χρώματα για να φαίνονται τα προϊόντα του πιο ελκυστικά. Αυτό είναι ανήθικο! Εκεί που η συνείδησή κτυπούσε τον Περικλή ανελέητα, επανήλθε στο μέτρο.
-Ο Θεός έχει στολίσει τη φύση με ωραία χρώματα και σχήματα, αλλά οι τροφές που έφτιαξε για τον άνθρωπο δεν είναι βλαβερές, εκτός και τις λαμβάνουμε χωρίς μέτρο, επίσης χωρίς να υπολογίζουμε τις ασθένειες και τις δυνατότητες του οργανισμού μας, του είπε η λογική του.
Το παν μέτρον άριστον των Δελφών, το συμπεριέλαβε στον προσωπικό του κώδικα περί ηθικής συνειδητά πλέον ο Περικλής.
Επειδή η ανθρωπότητα στηρίζεται περισσότερο στους νόμους και λιγότερο σε μία κατά Θεόν λογική, έκρινε άκρως απαραίτητο να βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση, εξετάζοντας κάθε βράδυ πριν κοιμηθεί τι έπραξε και θα έπρεπε να πράξει .Με αυτόν τον τρόπο άρχισε να φωτίζεται ο νους του και να γίνεται σιγά σιγά κατά Θεόν σοφός. Η αρχή της σοφίας είναι φόβος Κυρίου, λέγει η Αγία Γραφή, που σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την παρουσία του Θεού στη ζωή μας και αισθανόμαστε φόβο και δέος εμπρός στο ουράνιο μέγεθός του. Η δε σοφία είναι η επιστήμη θείων και ανθρωπίνων πραγμάτων και των αιτιών τους, όπως έλεγε ο Μέγας Βασίλειος. Ο Περικλής συνειδητοποίησε ότι ασχέτως αν είχε σπουδάσει δάσκαλος, αν δεν φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο της Θείας Σοφίας θα παρέμενε αιωνίως αγράμματος. Γι αυτό ανασκουμπώθηκε και άρχισε να εργάζεται συστηματικά μετά το σχολείο, εκπαιδεύοντας τον εαυτό του, υπό την εποπτεία του σοφού Θεού και μέγα διδασκάλου του.
Συμπέρανε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ηθική συνείδηση, χωρίς πρωτίστως να παραδεχτούμε την άγνοια μας ως προς αυτό και με τη βοήθεια του Θεού, εργαζόμενοι συστηματικά ,να φθάσουμε στη θεία φώτιση σ΄ αυτόν τον πρόσκαιρο βίο μας. Μέχρι τότε, οι αρχές της ηθικής της ανθρωπότητας θα σκάζουν σαν άστατα κύματα στις όχθες των πορθμών του άλογου νου μας ,θα επικρατεί στη λογική μας σύγχυση και αναρχία.
Η Σοφία για τους αρχαίους Έλληνες δεν ήταν οι ανθρώπινοι συλλογισμοί των φιλοσόφων , των πολιτικών και των σοφιστών της εποχής τους . Ήταν ο ίδιος ο Θεός, όπως διαβάζουμε στον ύμνο στη Σοφία, αλλά επειδή είχε εκπέσει η ηθική συνείδηση στα κατώτερα επίπεδα , είχε εκφυλιστεί ο ανθρώπινος νους, οι μύστες δεν ζούσαν πλέον και ο Θείος Λόγος δεν καθίστατο αντιληπτός. Μόνο αν ενσαρκωνόταν ο Υιός και Λόγος του Θεού θα μπορούσε να λάμψει πνευματικά και να σωθεί το ανθρώπινο γένος.
Ύμνος στη Σοφία
(Μετάφραση)
Όλα ο μακρύς ο χρόνος τα καταστρέφει στη ζωή
και τίποτα δεν αφήνει μόνιμο και σταθερό.
Ούτε ο πλούτος, ούτε τα χρήματα,
ούτε η ομορφιά, ούτε η δύναμη, ούτε οτιδήποτε άλλο υπάρχει στη γη
μπορεί να αντισταθεί στην ανελέητη ορμή του.
Μόνη δε απ΄ όλα άφθαρτη και αβλαβής
μένει η “Σοφία” μέσα στη ζωή
και ούτε η βροχή, ούτε τα κύματα
ούτε κι αυτά τα φοβερά βέλη του Δία
είναι ικανά ποτέ να καταστρέψουν
της Σοφίας την ανίκητη ισχύ.
Ιάκωβος Μιχβάλης (Orellius, Τόμ. Α΄σελ. 196 Opuscula Graecorum Veterum Sentetiosa.Εκδόσεις Λειψίας 1819).
Με τη καθοδήγηση του Θείου Λόγου και τις χάρες του Αγίου Πνεύματος, οδηγούμαστε στην ανάπτυξη του έλλογου νου, στην υιοθέτηση του κατάλληλου μέτρου και στη διαμόρφωση της ηθικής συνείδησης εντός του φωτισμένου νου μας.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου