ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΛΥΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Ο Δήμος εμφανίστηκε ξανά με το "Σχέδιο Καποδίστριας" το 1997 από συνένωση των κοινοτήτων: Αριστοδήμειο, Αρσινόη, Αρχαία Μεσσήνη(Οικισμοί: Μαυρομμάτι Ιθώμης, Πετράλωνα, Μονή Βουλκάνου), Βαλύρα, Ζεμπρίσια (Οικισμοί: Ζεμπρίσια, Κογχύλιο), Κεφαλληνού, Λάμπαινα, Ρευματιά (Λούμι) (Οικισμοί: Ρευματιά, Χρυσότοπο). Έδρα του Δήμου ορίστηκε η Βαλύρα και ιστορική το Μαυρομμάτι. Ο πραγματικός πληθυσμός ανέρχεται σε 2.466 κατοίκους (ΕΣΥΕ,2001).
ΒΑΛΥΡΑ
Η Βαλύρα αποτελεί κωμόπολη της Μεσσηνίας. Είναι η έδρα του Δήμου Ιθώμης και απέχει 23χλμ. από την Καλαμάτα. Χτισμένη στους πρόποδες του Ιερού όρους της Ιθώμης, σε μια παραγωγική κοιλάδα που διασχίζουν οι ποταμοί Πάμισος και Μαυροζούμενα, αριθμεί 1.005 κατοίκους (ΕΣΥΕ,2001). Η θέση της Βαλύρας ταυτίζεται με την ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης. Το όνομα δόθηκε από τον προομηρικό μουσικό Θάμυρι (Β Ραψωδία Ιλιάδα 594-605) φημισμένο για την ομορφιά, τραγούδι και λύρα του, που θέλησε να ανταγωνιστεί τις μούσες, έχασε όμως, τυφλώθηκε και πέταξε τη λύρα του. Έχει γράψει γι αυτό, ο Ιωνάς Κεφαλάς και το αφιερώνει στο Βαλυραίο δάσκαλο Νιφόρο. Το όνομα Τζεφερεμίνι στο γνωστό ενετικό κατάλογο του Pacigico το 1690 και ήταν ένα από τα 68 χωριά της Ανδρούσας. Η Βαλύρα με την ενεργό συμμετοχή της στο μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 δίνει γενναίο παρόν για την υπόθεση της πολυπόθητης λευτεριάς. Φέρνοντας στη δημοσιότητα για πρώτη φορά τα άγνωστα ντοκουμέντα, από το ΓΑΚ Υπουργείο πολέμου (30 Αυγούστου 1825) ρίχνει φώς σε μια άγνωστη για πολλούς σελίδα της Βαλυραίικης ιστορίας. Οι Βαλυραίοι, ανήκαν στο σώμα των οπλαρχηγών Παναγιώτη Κεφάλα από το Δυράχι της Μεγαλόπολης και του Αλέξη Αναστασόπουλου από το Ζευγολατιό Μεσσηνίας. Έλαβαν μέρος στην πολιορκία και την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, στις μάχες του Βαλτετσίου των Δερβενακίων και της Κορίνθου. Συμμετείχαν επίσης το 1824 στις αμυντικές προσπάθειες στα παράλια της Μεσσηνίας, για απόκρουση πιθανής επιδρομής των Αράβων οι οποίοι βοηθούσαν τότε την καταρρέουσα Τουρκική Αυτοκρατορία, στη μάχη στο Μανιάκι, στις 20/5/1825 και στη μάχη Βέργας – Αλμυρού στις 22-24/6/1826.